Reacties op Holocaust zijn
nauwelijks te voorspellen
De goede kant
van hard-rock
iieM
SPECTRUM
JAARBOEK
1979
en?
normei
69^®,
59.50
Schönberg volop romantici
in 'Pelleas und Melisande'
Passende hulpverlening is bijna ondoenlijk
Manfred Mann/s Earth Band
(Töee\
vandaag in de boekhandel
JAN KUI JPER
OOGLEDEN
Scrnnellen -
Rotterdams Philharmonisch Orkest
■■taal
ZATERDAG 21 APRIL 1979
KUNST/RADtO/TELEVIStE
TROUW/KWARTET
door Kees de Leeuw
DEN HAAG Dat Holocaust toch wel wat anders is dan de
Amerikaanse series die de TROS gewoonlijk de kijkers op de
buis voorschotelt, blijkt misschien wel het duidelijkst uit de
pogingen een passende hulpverlening hiervoor op poten te
zetten. De speciaal in het leven geroepen werkgroep hulpver
lening Holocaust is de afgelopen maanden druk bezig geweest
met het organiseren van opvang en nazorg. Ze had daarnaast
als taak de ongeveer tachtig hulpverleners die worden inge
schakeld zo goed mogelijk voer te bereiden op de dingen die
kunnen kernen.
Van de ruim dertig landen waar dit
Amerikaanse spektakelstuk Inmid
dels te zien Is geweest, heeft ook geen
land de hulpverlening zo nadrukke
lijk vooropgesteld als Nederland En
opnieuw wordt duidelijk hoe gevoelig
de oorlogsproblemaUek In dit land
ligt. Het debat over de ..Drie van
Breda". Menten. Aantjes en kortgele
den nog Luns. het zijn allemaal voor
beelden die voor zichzelf spreken.
Wat Holocaust betreft zullen telkens
twtnUg hulpverleners de evenzovele
telefoonlijnen bemannen. Niet alleen
twee uur na elke uitzending, maar
ook de dag erna tijdens de gebruike
lijke kantooruren. Via het aparte
nummer 035-822222 dat aan het einde
van iedere aflevering op het scherm
zal worden geprojecteerd zullen zij
proberen te zorgen voor een eerste
opvang van die mensen die door het
vertoonde emotioneel In de war zijn
geraakt.
Daarnaast staan er verscheidene in
stellingen klaar voor die kijkers die
verdere hulp en nazorg nodig hebben
Oenoemd kunnen worden de Centra
le vereniging voor de Joodse Geeste
lijke Gezondheidszorg, het Informa
tiecentrum voor door de oorlog ge
troffenen. de sUchtlng Joods Maat
schappelijk Werk. de sUchUng Korre-
latie en de sUchting '40-'45.
Uit deze organisaties, maar ook daar
buiten zoals uit het project RTV-
opvang. het algemeen maatschappe
lijk werk en de ambulante geestelijke
gezondheidszorg zijn de hulpverle
ners voor Holocaust afkomsUg. Ze
hebben allen de serie één of meer keer
gezien en hebben deelgenomen aan
een aantal bijeenkomsten, waarop
nader werd Ingegaan op het bijzonde
re van dit hulpverleningsproject.
Dit gebeurde in het kader van een
zekere bijscholing, want de vertegen
woordigers van de specifieke instel
lingen beschikken wel over deskun
digheid op het gebied van oorlogsge
troffenen. maar hebben weinig erva
ring ln telefonisch opvang. De men
sen van Korrelatle, de Telefonische
Hulpdiensten en het RTV-proJect
hebben die ervaring wel. maar toon
den zich nogal onzeker ten aanzien
van de opvang van mensen met oor
logsleed
Aanvankelijk zou het project RTV-
opvang alleen voor de hulpverlening
zorgdragen vla teams ln de regio,
maar men schrok terug voor de moge
lijke reacties. Bovendien speelde ook
een belangrijke rol. dat meedoen aan
de opvang zou suggereren dat men
achter het uitzenden stond en daar
voor medeverantwoordelijk zou zijn.
De TROS heeft daarop zelf de organi
satie ter hand genomen en steunde
daarbij op de deskundigheid van de
werkgroep, terwijl de Joodse Instel
lingen de noodzakelijke bijscholing
van de hulpverleners op zich namen.
Maximaal
Wat Holocaust aan reacties zal oproe
pen is nauwelijks te voorspellen en
daarom is men maar uitgegaan van
twintig lijnen, hetgeen technisch te
realiseren was door de PTT. Daarmee
kunnen per uitzending 's avonds na
afloop en de dag erna maximaal dui
zend reacties worden verwerkt. Daar
naast is er het eigen nummer van de
TR08 (035-285285) voor mensen die
„gewoon" willen reageren op de uit
zending.
Zij kunnen hun vragen voorleggen
aan een forum dat ln een directe
radlo-ultzending vla Hilversum I
telkens na afloop van elke aflevering
daarop zal ingaan. Medewerkers
aan deze discussie-programma's zijn
onder meer A. J. van der Leeuw van
het rijksinstituut voor oorlogsdocu
mentatie. rabbijn Sonny Herman
(psychotherapeut en pastoraal wer
ker bij het Joods Maatschappelijk
Werk), dominee Alje Klamer van het
Radio-pastoraat en de arts Henk Le-
llefeld. voormalig secretaris van het
werk- en adviescollege immateriële
hulpverlening aan oorlogsgetroffe
nen (WAC).
Henk Lellefeld nu verbonden aan
het Instituut voor preventieve ge
zondheidszorg ln Lelden ls tevens
nauw betrokken bij de opzet van de
hulpverlening rond Holocaust en fun
geert als woordvoerder van deze
werkgroep. Ook hij ls de mening toe
gedaan dat niemand ln feite kan
voorspellen wat voor reacties Holo
caust zal oproepen. „In Nederland is
de situatie fundamenteel anders dan
in andere landen waar Holocaust is
uitgezonden. Dat geldt eveneens voor
die landen die ook ln de oorlog bezet
zijn geweest."
Hij wijst daarbij op het bestaan van
Centrum '45 dat uniek ls in Europa en
noemt het feit dat men hier bereid is
aan Immateriële hulpverlening te
doen op zich al een winstpunt. „De
reacties ln met name West-Duitsland
hebben Holocaust echter ln een bij
zonder licht geplaatst. Dat effect
nog versterkt door de media maakt
het steeds noodzakelijker een beslis
sing te nemen om wel of niet naar
deze serie te kijken. Het is geen kwes
tie meer van even aanzetten. De film
en de titel wekken de suggestie dat
hiermee de totale ondergang van de
Joden voor eens en voor altijd waar
achtig wordt uitgebeeld en daar is
natuurlijk geen sprake van."
Voldoende
In het eindrapport van het WAC
wordt gesteld dat er ruim honderd
duizend door de oorlog getroffenen
immateriële hulp behoeven. Onder
deze groep bevinden zich zeker tien
duizend mensen voor wie zeer inten
sieve begeleiding nodig ls. Henk Le-
ADVERTENTIE
U, lezer, vindt nu in
elke bockhandel het
nieuwe boek van
Bclcampo. In Rozen op
de rails brengt hij heili
gen weer op aarde,
teder fantastisch en
wreed reëel.
Lees het. Koop het
voor f 19,90. Nu, lezer.
door Stan Rijven
Sprekend Querido, van
Singel 262
Speciaal vandaag
DEN HAAG - Manfred Mann is
een muzikant, die al ruim vijftien Jaar
onafgebroken zijn mannetje staat ln
de popmuziek. In de Jaren zestig ver
wierf zijn groep bekendheid met
nummers als „Do wah diddy dlddy".
..Pretty Flamingo" en „Mighty
Quln". Het geluld werd vooral be
paald door de voorzangers Paul Jo
nes en Mike D'Abo. totdat hij er ge
noeg van kreeg en als derde hoofd
stuk de groep Chapter III oprichtte
om meer gestalte te geven aan zijn
eigen Jazz-achtergrond.
Begin jaren zeventig formeerde hij
..Manfred Mann's Earth Band", die
als een van de eersten (samen met
Emerson. Lake Si Palmer) de synthe
sizer ln de popmuziek integreerde. De
hard rock. die sindsdien wordt ge
speeld verheft zich daardoor ver bo
ven de middelmaat aangezien toet
senman Mann technisch en muzikaal
de synthesizer goed weet te benutten.
Zijn kracht ligt vooral ln het arrange
ren van andermans werk en minder ln
het componeren van eigen muziek.
Van de negen tot nu toe verschenen
elpees worden enkele singles getrok
ken die hem de bekendheid bij het
grote publiek bezorgen. Maar het zijn
juist deze nummers, die niet door
hem zelf geschreven zijn. ..Father of
Speciaal morgen
Lenny Kuhr Is vanavond de
gast in de Ted Show
Ned. 1/19.10
Aktua-tv besteedt in een do
cumentaire speciale aandacht
aan de serie Holocaust. Behan
deld worden de consequenties,
historische gebeurtenissen en
de Jodenvervolging in Neder
land
Ned. 2 22.30
De Amerikaanse klassieker
Gaslicht met in de hoofdrollen
Charles Boyer en Ingrid
Bergman
BRT 1/14.30
Der AntiquiUtenjager is een
Frans-Italiaanse speelfilm uit
1977
Dtsl. 2/21.15
In kom er maar eens bij
praat Karei Prior met Jan
Teulings
Hilv. 2/5.15
Op sUp, het NCR V-pro
gramma voor jongeren
Hilv. 111.03
Kinderbalie, een program
ma waar kinderen over ouders
en andere opvoedVrs een boek
je kunnen opendoen
Hilv. 2/15.30
Goede morgen is de vlerwe-
kelijkse kerkdienst vanuit De
Open Hof te Soest
Ned. 1/11.00
Dichter bij Paulus is de eer
ste van zes IKON-uitzendin-
gen die worden gepresenteerd
door Nico Bouhuvs
Ned. 1/17.00
Artsenij gaat over buiten-
baarmoederlijke zwanger
schap. moderne verbandmid
delen. gezondheidsvoorlich
ting aan kleuters en lucht-, wa
gen- en zeeziekte
Ned. 2/18.45
De Nederlandse speelfilm
Dokter Pulder zaait papavers
Ned. 1/20.05
De heide dames en de
50.000 is een vervolg in de serie
van Jaap Drupsteen
Ned. 2/20.40
Eigen VPRO-reportages
over De jeugd van tegenwoor
dig in dertien portretten
Ned. 221.20
O IKON verzorgt een kerk
dienst vanuit de hervormde
kerk in Zuidhorn (Gr.) waarin
ds A. Klamer voorgaat
Hilv. 2/10.00
day father of night" (net als Mighty
Quinn van Dylan). „BUnded by the
light" (Bruce Springsteen) en „Davey
Is on the road again" (John Simon de
Robbie Robertson). Voorts heeft
Manfred Mann's Earth Band zijn po
pulariteit te danken aan het karakte
ristieke schuurpapieren stemgeluid
van zanger-gitarist Chris Thompson,
die binnenkort de groep gaat ver
laten.
Voor hem betekende het dan ook een
afscheidstournee toen hij de afgelo
pen dagen ln Eindhoven, Nijmegen
en Den Haag optrad. Samen met
John Lingwood (drums). Pat King
(bas). Steve Waller (gitaar) en natuur
lijk Manfred Mann op enkele meters
toetsen werd een anderhalf uur du
rend concert verzorgd En „verzorgd"
was het zeker aangezien er op uitge
kiende wijze gebruik werd gemaakt
van animatiefilms, die op het juiste
moment de teksten visualiseerden.
De programmering was zodanig aan
gepakt. dat er voortdurend een span
ning werd vastgehouden d.m.v. veel
variatie ln de vorm van abrupte over
gangen en wisselende solisten. Van
het laatste album „Angel station"
speelde de band enkele stukken,
maar vooral ook oud materiaal van
..Nightingales Bombers". „The
Roaring silence" en ..watch"
De reeds eerder genoemde singles
vormden enkele hoogtepunten we
gens de herkenbaarheid, maar vooral
ook door de nieuwe versies waarin
veel geïmproviseerd werd. Net als
„Mlghty Quinn". dat in een te lange
uitvoering een van de toegiften vorm
de Manfred Mann zelf was gedurende
het hele concert verscholen achter de
elektronlva, kwam af en toe naar vo
ren om een duet met Thompson te
zingen, die op het podium de centrale
figuur was samen met Steve Waller.
De afsluiting van het concert was op
een originele wijze uitgevoerd: tij
dens het spelen van de laatste noten
verschenen de namen van alle mede
werkers op het doek.
Dit concert liet zien. dat er binnen de
grenzen van de wat steviger popmu
ziek vele mogelijkheden zijn Van
daar misschien de keuze van de Duit
se groep Lucifer's Friend, die het
voorprogramma mocht vullen en die
met een milieuvervuilende geluids
brij de andere kant van hard rock liet
horen Toch is dit een genre, dat op
den duur gaat vervelen en Manfred
Mann's Earth Band wist dat nog net
te voorkomen.
llefeld verwacht dat van deze groep
zeker een deel niet zal kijken, omdat
ze de confrontatie niet aan zullen
kunnen. Een ander deel zal het toe
stel wel inschakelen, omdat ze bijna
dwangmatig naar alles kijken wat er
over de oorlog wordt vertoond in bij
voorbeeld de stille hoop bekenden te
zullen zien.
Op de vraag of de hulpverlening wel
voldoende zal zijn, antwoordt hij:
„Wat is voldoende? Bij de groep
zwaar getroffenen kan één enkel
beeld al opnieuw alles aan oorlogs
leed losmaken. En een paar duizend
reacties zeggen mij ln feite nog niets,
als Je weet dat veel oorlogsslachtof
fers een eigen circuit van hulpverle
ning hebben. Ze bellen elkaar op of
praten met familieleden, als die het
nog kunnen opbrengen. Vast staat
wel dat veel van deze mensen het niet
zoeken in de geëigende kanalen van
hulpverlening."
HIJ noemt verder de grijze midden
groep. die mogelijk met een schuld
vraag kan komen te zitten, omdat ze
ln de oorlog niet genoeg hulp hebben
geboden en aan de kant zijn blijven
staan. Of mensen die net zomin als
de Joden trouwens door de op-
bouw-mentaliteit van na de oorlog
niet zijn toegekomen aan het rouwen
over omgekomen landgenoten. „En
dan heb je nog de zogeheten min-
groep van mensen die fout zijn ge
weest in de oorlog en van wie ik wel
reacties verwacht. Het is echter alle
maal moeilijk te voorspellen. Er spe
len zoveel onzekerheden mee. dat het
bijna niet te doen ls om een passende
hulpverlening op te zetten."
Testcase
Henk Leliefeld: „We hebben wel
behoorlijke veiligheidsmarges inge
bouwd en er kan tussentijds worden
bijgesteld. Mede in verband met de
mei-dagen zou het me niet verbazen
als pas na de laatste uitzending de
reacties goed zullen loskomen. Ik
hoop dat de opvang en verdere na
zorg dan voldoende zullen zijn. Daar
bij komt dat de laatste tien Jaar het.
aantal hulpzoekenden groeiende is en
de eigenlijke plek in de jaren tachtig
wordt verwacht.
Centrum '45 in Oegstgeest heeft
structureel gezien een te geringe ca
paciteit. zeker voor dit soort situa
ties. Het WAC-rapport heeft dan ook
geadviseerd de algemene hulpverle
ning meer bij het verwerken van deze
problematiek ln te schakelen. Ik zie
dit als een testcase of ze hiertoe be
reid en in staat ls."
Dat er met de hulpverlening rond
Holocaust nu werkers uit deze sector
mee willen doen en zich als vrijwilli
ger hebben aangemeld ziet hij als
gunstig. „Ik geloof niet dat het juist is
om de hulp aan oorlogsslachtoffers zo
te specialiseren. Het is een probleem
van de samenleving en met elkaar
moeten we daar ons voor inzetten,
vind ik. Daarom kan dit project mis
schien ook een eerste stap zijn in deze
richting."
Henk Leliefeld waarschuwt verder
voor een ander effect dat Holocaust
Sprekend Querido, van
Singel 262
ADVERTENTIES
Henk Leliefeld:
„Wat is voldoende?"
zou kunnen bewerkstelligen. „Daar
mee bedoel ik het gevaar dat er
mede door de pers een beeld wordt
opgeroepen van: je moet er wel last
van hebben, want anders ben Je geen
goed vaderlander geweest. Dat risico
zit er ook ln." Hij laat ter illustratie
een artikel in een krant zien met als
kop: alle hens aan dek. Holocaust
komt eraan. „Zo Iets vind lk verwer
pelijk, het kan lelden tot een soort
massa-hysterie, waarbij eigen onlust
gevoelens worden afgewenteld op de
voormalige bezetter."
En tot slot: „De film op zich is niet
zo denderend, maar kan wel helpen
bij het gereedkomen met het verle
den het verwerken van oorlogsleed
maar daar moet men niet bij blij
ven stilstaan. Er zouden parallellen
moeten worden getrokken naar het
heden. Waar zou ik staan, als er weer
zo iets zou gebeuren en wat speelt er
zich momenteel dan ln de wereld af.
Dat ls een logisch vervolg op het
gereedkomen van de verwerking van
oorlogsleed. Je kunt uit dit alles les
sen en lering trekken, want het fascis
me loert overal en ik vind ver jarig
van oorlogsmisdaden ln de geest uit
eindelijk erger dan verjaring naar de
wet."
31 me'1
WH****™ ,„„1 10.-
\j\N
VOO'
snelle, degelijke informatie
voor gebruik in elk gezin, op school, op elk bedrijf
bij encyclopedie en naslagwerk
bij studie: scripties, werkstukken
bijjournalistiek-redaktioneel werk
bij radio tv opinieblad krant
bij puzzel, quiz, kennis-tests
Het ideale jaarboek
dankzij een nieuwe 5-in-1 formule
1de kalender van 1978
2. jaaroverzicht (politiek en sociaal-economisch
jaaroverzicht)
3. perspectief (hoogtepunten, tendensen)
4. sportief jaaroverzicht
5. almanak (personen, landen, organisaties)
ruim 400 pagina's, 450 foto's 150 in kleur)
200 andere afbeeldingen
Ter plaatse kopen en meene
Kunst zonder moeilijke verhalen 7500 werken van 500 kunsten.-
in de Oude Keark Amsterdam K^B^,31 "If",1? 6
Open van 10-7, zondag i-b
ADVERTENTIE
U, lezer, vindt nu in
iedere boekhandel de
nieuwe sonnettenbun
del van Jan Kuijper. ln
Oogleden vindt u ener
zijds herinneringen en
dromen en anderzijds
de werkelijkheid. Als u
de ogen opslaat, blijft
het zo staan.
Lees de bundel. Koop
hem voor f 10,25. Nu,
lezer.
ilS» vV v
tvVvO <1 ri 1/
boe Kv in,K
door Adr. Hager
ROTTERDAM Schönbergs Symphonisch gedicht „Pelleas und Melisande" heelt wel
de 75ste verjaardag al achter de rug, maar toch zal voor het publiek ln de Doelen de ts
van het concert donderdagavond door het Rotterdams Philharmonisch Orkest La
hebben in het gedeelte voor de pauze. Niet zo verwonderlijk overigens. Beethoven en P
scoren eerder in de klassieke top-10 dan Schönberg.
Dat is zeker het geval als het dan ook
nog gaat om Maeterlinck's ongrijpba
re figuren Pelleas en Melisande, de
twee hoofdfiguren in het verhaal van
een verboden liefde. Fauré, Sibelius
en vooral Debussy voelden zich aan
getrokken tot dit onderwerp. Het was
Richard Strauss die Schönberg at
tendeerde op Maeterlinck's toneel
stuk met als resultaat Schönbergs
eerste grote orkestwerk.
Het was een kolfje naar de hand van
de 30-jarige componist. Debussy nam
in zijn opera stelling tegen Wagner.
Schönberg daarentegen volgde Wag
ner in chromatiek en harmonie.
Schönberg is in deze periode nog lang
niet toe aan zijn twaalf-toons-metho-
de. hij is hoe vreemd dat menigeen
ln de oren kan klinken een uitge
sproken laat-romanticus. Laat. niet
te laat. immers dit symphonisch ge
dicht werd op de grens van de negen
tiende en twintigste eeuw geschre
ven. Bezwaar is. en dat bezwaar voel
de men wel degelijk bij dit concert
dat geleid werd door David Zinman,
dat Schönberg het maximale laat ge
beuren in minimale tijd. Men zou de
muziek even stil willen zetten, nog
eens terug grijpen, maar de partituur
gaat door en door en door en door
Passanten
Zo blijven de figuren toch passanten
aan wie men zich weinig gelegen laat
liggen, met wie men niet kan meele
ven. Het drama speelt zich al als
televisiebeelden over onrusten „er
gens ter wereld". Men neemt er ken
nis van.
Deze bespiegeling doet niets af van
het feit. dat Zinman en de Rotter
dammers zich volledig hebben inge
zet voor de partituren. Er was nogal
wat publiek in de pauze vertrokken,
de zittenblljvers waardeerden het ge-
bodene.
Het voltallige publiek beloonde aan
het begin van de avond de weergave
van Beethovens oeverture Coriolan
met een bescheiden applausje. Men
voelde kennelijk aan, dat David Zin
man het akoestisch effect van al die
op zich staande accoorden verkoos
boven een meer bezielde intepretatie.
In dit geval kreeg hij loon naar
werken.
Met zijn concert voor viool, cello en
orkest nam Brahms in 1887 afscheid
van de Grote Concertzaal, zijn liefde
en aandacht gingen daarna uit naar
werken voor kleinere bezetting. Het
waren Kyung-Wha en Myung-Wha
Chung, twee telgen uit een muzikale
Koreaanse familie, die deze zware
kost voor hun rekening namen.
Brahms nam de tijd om gedegen vak
manschap af te leveren, vakman
schap dat ook en dat optimaal
vereist wordt van de uitvoerenden.
Beide vertolksters hebben de klank
van hun instrumenten schitterend te
gen elkaar afgewogen, zij waren daar
bij bereid en in staat tot op de bodem
van hun kunnen te gaan En dat is
veel, zeer veel!
Zinman en de zijnen verzorgde een
begeleiding die deze instrumentalis
ten van grote klasse waal
Een roos uit het boeket val
Wha voor het orkest was da*-1
zeerste verdiend.
K
ADVERTENTIE.
U, lezer, vindt nu i
elke boekhandel
nieuwe gedichtenl
del van Ellen Warit
Gesloten spiegels g;
over aan je zelf we
naar binnen gekee
maar voor buiten
doeld.
Lees het boek. K
het voor f 17,50. N
lezer.
m m
Ellen Warmoi
Gesloten spm®
<JiU:i ui'
Slapers die weten wat ze doen. kiezen
\orma Matrassen en Boxsprings om zeker te zijn van
heerlijk lange nachten, ook al duren ze kort.
Vraag de uitgebreide kleurenbrochure aan bij Norma FVistbus 13 5816 AA Boxmeer
Matrassen Boxsprings Donsdekens Kussens
Sprekend Querido
Singel 262
