Ontwikkeling in de
chnologie temmen
HOE WE VAN AGT KUNNEN VERWENNEN
EN ZELF F300,-OVERHOUDEN,
Bedrijven claimen schade bij Shell
mancipatie
Q Christelijke
politiek
Shell helpt f
'denkelijke kant wet
)eidsomstandigheden'
ji Uyl over gevolgen micro-electronica
)-voorzitter Van Veen:
Hoe 24 automobilisten
ruim 20% zuiniger
leerden rijden.
Na ongeluk met tankauto
Echtpaar komt om bij autobotsing
20 APRIL 1979
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
9
ze redacteur wetenschappen
KffiRDAM „Je komt nogal eens de opvatting tegen dat de technologische ontwikkeling
jheersbaar is, omdat de mensen toch verder willen, en anders de internationale
Hrentie ons wel dwingt. Ik bestrijd die gedachte en de mentaliteit die er achter zit: het is
io
onjuist."
drs J M. den Uyl. fractielei-
de PvdA in de Tweede Ka
nleren een zaal vol computer-
w voor in een betoog over de
li appelijke gevolgen van de
a oedkopere micro-elektronica
g ps"). Hij wilde daarbij na-
k verder kijken dan alleen
gevreesde gevolgen voor de
""Igenheid. Technische ont-
gen dienen op vier punten te
getoetst, aldus Den Uyl: op
olgen voor het milieu, voor
nier van leven, voor de werk-
eid. en voor de kwaliteit van
hnologische ontwikkelingen
iaar zijn. bleek volgens Den
de aanpak van de milieube-
ïg, die nu in achttien wetten
is. Maar naast wetgeving
c maatschappelijke tegen-
i effectief gebleven. Het su-
che vliegtuig Concorde vliegt
ar. maar is een prijzige mis-
gebleken. Supertankers van
joen ton worden niet ge-
Na afweging van risico's
lappelijke kosten tegen eco-
ie baten, weigeren steeds
pden om hun havens voor
immoets geschikt te maken.
In de periode 1960-'75 gaven Amerika
en Rusland tientallen miljarden uit
aan ruimtevaart. Maar een paar jaar
geleden zette Amerika de NASA op
financieel dieet en begon geld in zon-
ne-energie te steken. „En ik zou me
sterk vergissen als kernenergie zich
niet op dit moment in dezelfde fase
bevindt als de Concorde en de super-
mammoet". zei Den Uyl, „en ik meen
dat los van de gebeurtenissen in Har-
risburg." Hij pleitte ervoor, ook de
chips beheersbaar te maken en effec
tief te beheersen.
Bij de toetsing aan zijn vier punten
was over de micro-elektronica en het
milieu veel goeds te melden, aldus
Den Uyl: zuinig met energie en grond
stoffen. minder ruimtebeslag. De in
vloed op onze manier van leven lag
minder eenduidig. Transistorradio's
op het strand kon Den Uyl niet erg
•waarderen. Dezelfde apparaatjes in
Azië en Afrika daarentegen boden
geweldige mogelijkheden voor onder
wijs en voorlichting. Maar in feite
werden ze daar gebruikt voor het
beheersen van meningen en het in
standhouden van machtsposities.
Wat de persoonlijke levenssfeer be
treft. vond Den Uyl het de vraag of de
wet voldoende waarborgen tegen
nze soc econ redactie
3AAG „De overheid
aft zich met de nieuwe
Bomstandighedenwet
jeep op onderdelen van
piale beleid van de on-
fring. Dat vinden wij
denkelijke zaak", aldus
fcter C. van Veen van het
nd van Nederlandse
nemingen, gistermid-
Idens de uitreiking van
In Calcar Veiligheids-
.978 te Scheveningen.
|ale beleid In de onderneming
ns de voorzitter een onderne-
lleid. „De ondernemingslei-
daarover uiteindelijk moeten
n; natuurlijk met inachtne-
an het vereiste overleg met
eging en ondernemingsraad,
ien dan ook dat de overheid
Ier terughoudend op dit ter
rein moet tonen", aldus mr. C. van
Veen.
De heer Van Veen constateerde dat
de nieuwe arbeidsomstandigheden
wet voldoende stimulansen bevat
voor een goed veiligheidsbeleid in de
ondernemingen, waarbij risico's tot
een aanvaardbaar niveau worden ge
bracht.
Van Veen zei ook dat het maatschap
pelijke nut en de maatschappelijke
risico's tegen elkaar moeten worden
afgewogen. „Het is dan ook een goede
zaak dat het veiligheidsbeleid steeds'
meer onderwerp van gesprek is tus
sen overheid, werkgevers en werkne
mers en hun organisaties."
De Van Calcar Veiligheidsprijs, een
prijs die jaarlijks door de Van Calcar
Assurantie Groep uit Groningen
wordt uitgeloofd als stimulans op het
gebied van de schadepreventie be
draagt 10.000 gulden. De prijs werd
uitgereikt aan het bureau Adfysica in
Groningen, aan het Nederlands Mari
tiem instituut in Rotterdam en aan
de heer H. J. van Zwam uit Oss.
misbruik van gegevensverzamelin
gen biedt. „Als iedereen zich bespied
moet weten, is dat een te hoge prijs
voor technologische vooruitgang
Werkloosheid
De invloed van verdergaande auto
matisering op de werkgelegenheid
hoeft in theorie niet negatief te zijn.
aldus Den Uyl. Als de daarmee be
spaarde guldens maar wel rollen,
loopt het wel rond. Die theorie da
teert al van de invoering van weefma-
chines, en klopte toen ook wel. Maar
in de huidige economische situatie,
die sterk verstoord is, klopt het niet.
„De vrees is terdege gemotiveerd, dat
bij snelle toepassing de werkgelegen
heid vermindert al moeten we dat
wel genuanceerd zien."
De overheid, aldus Den Uyl, moet
proberen énige greep op dat tempo
van invoering te krijgen. De industrie
is inderdaad gehouden internatio
naal concurrerend te blijven, „daar
mag Je ze niet af houden". Maar voor
overheid, banken en verzekeringsbe
drijven geldt dat argument niet of
maar zeer ten dele, zei Den Uyl. Daar
kun je wel degelijk maatschappelijke
kosten en baten afwegen.
Hij meende dat het voorstel voor een
automatiseringsheffing, dat de dien
stenbonden FNV vorig najaar deden,
te gemakkelijk opzij was geschoven.
„Als investeringen gepremieerd wor
den, mag Je je toch wel .afvragen of
daarbij voor investeringen die werk
vernietigen, niet een nul- of zelfs een
min-tarief moet gelden", aldus Den
Uyl, waarom zouden we dat niet aan
vaarden als we milieuheffingen wél
aanvaardbaar vinden?
'Humanisering'
De verbetering van de kwaliteit („hu
manisering") van de arbeid zag Den
Uyl als de grote uitdaging voor de
micro-elektronica en haar toepassers.
De overname van fysiek belastend
werk („aan het vuur bij Hoogovens")
door automaten juichte hij toe. Maar
in het algemeen moet de vraag, welke
produktiemiddelen en -processen
door elektronische vervangen wor
den, beantwoord worden door afwe
ging van voor- en nadelen, een poli
tiek proces, aldus Den Uyl. Daarvoor
hebben we instrumenten nodig,
meende hij, zoals het OTA, een bu
reau dat voor het Amerikaanse Con
gres de gevolgen van technologische
ontwikkelingen bestudeert. Er zou
den „Chips-effect-rapporten" moeten
komen zoals er voor grote projecten
ook milieu-effectrapporten komen.
„We mogen en kunnen ons niet meer
veroorloven om de ontwikkelingen
over ons heen te laten komen."
ADVERTENTIE
'tls inderdaad hard nodig.dat we met z'n allen
zo'n 5% besparen op ons energieverbiuik.
Maar naast alle sociale en ekonomisehe
motieven, die er zün.kunnen we ook best een beetje
aan onszelf denken.
Iedereen kan zuiniger rijden, zo bewijst het
boekje hiernaast, wel zo'n 20%. Voorde gemiddelde
automobilist betekent dat een besparing van zo'n
f 300,- per jaar.
En voor onze regeerders betekent het. dat
ze wat rustiger kunnen slapen.
Dus waar wachten we eigenlijk nog op?
Als uw Shell station dit boekje niet meer heeft, bel dan
070-882200 of schrijf (zonder postzegel) naar Shell Verzendcentralc.
Antwoordnummer 3010, 2500 NA Den Haag U krijgt het boekje dan
ommegaand thuisgestuurd.
dee!8
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT Zeker vier Utrechtse bedrijven overwegen bij Shell de schade te claimen, die zij
zeggen te hebben geleden door het ongeluk met de tankauto, die woensdag in de wijk
Hoograven kantelde. Zes uur lang moest daardoor in de hele wijk de stroom worden
afgesloten, terwijl het gehele gebied moest worden ontruimd.
Een woordvoerder van de Shell heeft
al laten weten, dat het bedrijf tegen
dit soort ongelukken verzekerd is.
Twee levensmiddelenbedrijven zeg
gen niet alleen inkomsten te hebben
gederfd, maar ook tienduizenden gul
dens schade te hebben geleden door
dat diepvriezers en koelcellen uitvie
len. Veel bederflijke waar als groen
ten. fruit, vlees en zuivelprodukten,
raakten daardoor onverkoopbaar.
Ook het restaurant van een van de
bedrijven zou nogal wat bedrijfsscha
de hebben opgelopen.
Achterop
Een autobedrijf zegt tienduizenden
guldens schade te hebben geleden
doordat er na half vier 's middags niet
meer kon worden gewerkt op de repa
ratie-afdelingen. Bovendien bleven
de klanten weg.
Andere bjedrijven zeggen in het werk
achterop te zijn geraakt doordat bij
het lossen van goederen geen machi
nes mochten worden gebruikt in ver
band met explosiegevaar. Het laden
en lossen moest vaak met extra per
soneel en met de hand gebeuren.
De Utrechtse brandweer overweegt
enkele duizenden guldens te claimen
voor de vloeistof, die wordt gebruikt
in het schuimkanon. Andere kosten
worden niet op Shell verhaald omdat
ze behoren tot die kosten die de
brandweer maakt bij de normale
taakuitoefening.
Westraven
In het rijkskan torengebouw Westra
ven, dat niet ver van de plaats van
het ongeluk staat (tussen de Oalecop-
perburg en een park van olietanks
aan het Amsterdam-Rijnkanaal), is
vrij nuchter gereageerd op de gevaar
lijke situatie. „Er is nauwelijks meer
over gesproken", aldus het hoofd in
wendige dienst.
Westraven kwam enkele jaren gele
den in het nieuws, toen ambtenaren
van staatsbosbeheer en de cultuur
technische dienst tegen hun zin hun
intrek namen in het kantoor vanwege
het explosiegevaar in het nabijgele
gen tankpark. Pas na het aanbrengen
van veiligheidsmaatregelen (zoals
splintervrij glas, een alarmeringssys
teem door het KNMI bij voor het
tankpark gevaarlijke weersomstan
digheden) is de discussie over de vei
ligheid in het gebouw weggeëbd. Vol
gens een rapport van TNO is de vei
ligheid van het kantoorpersoneel „in
hoge mate veilig gesteld" door maat
regelen in en rond het tankpark.
Het hoofd inwendige dienst in West
raven verklaarde dat er geen reden is
voor de ambtenaren om zich na het
ongeval met de tankauto weer onge
rust te voelen. „De veiligheidsmaat
regelen zijn genomen. Er kan nu niks
meer gebeuren. Dat die tankauto
omslaat heeft daar niets mee te ma
ken. Wij kunnen het niet helpen dat
een chauffeur z'n stuur niet kan vast
houden."
GROENINGEN (ANP) Bij een ver
keersongeval in Groeningen (ge
meente Vierlingsbeek) zijn de 71-jari-
ge S. H. Gerrits uit die gemeente en
zijn even oude echtgenote J. M. Ger-
rits-Van de Loo omgekomen. Ze zaten
in een personenauto die tegen een
truck met oplegger botste.
DIEMEN - De 87-Jarige H. Heukels
uit Vlissingen is om het leven geko
men op een beveiligde overweg bij
het station Diemen. Hij liep, volgens
de NS, tussen de gesloten halve over
wegbomen door om nog een trein te
halen en werd aangereden door de
intercity van Amersfoort naar Am
sterdam.
Bij de beweging voor de emancipatie
van de vrouwen hebben de christelijke
partijen nooit voorop gelopen. De
mannenbroeders hadden nogal wat
bijbelteksten voorhanden om de vrouw
die gelijkwaardigheid eiste, op haar
plaats te wijzen. Het CDA heeft deze
traditie wel overwonnen en mocht
zelfs de eerste staatssecretaris voor
emancipatiezaken in Nederland leve
ren. Een voorloper is de partij op dit
terrein daardoor echter niet geworden.
Cisca Dresselhuys
de christelijke politieke partijen
de emancipatie van de vrouw het
moeten hebben. Zowel in de strijd
let vrouwenkiesrecht, als in het ge-
|om gelijke kansen op werk, hebben
christelijke politici zo lang mogelijk
k gelegen, waarbij zij zich heel vroom
pen op „bijbelse waarheden". Die
in meestal vooral gebruikt te worden
Ien principieel tintje te geven aan
i traditionele opvattingen en tegen
in de vrouw een deel van de macht af
ian. Wanneer deze politici zich name-
beriepen op „bijbelse waarheden"
!ïij vooral druk gebruik gemaakt
van Paulus, die zich nogal eens in
Jigende zin over de vrouw en haar
tenis heeft uitgelaten, met bewerin-
als „de man is het hoofd van de
I/" en „de vrouwen moeten zwijgen in
femeenten") was het opvallend, dat
vooral strak de hand wenste te hou-
lan uitspraken die de vrouw leken af
Ouden van medezeggenschap in de
of het politieke en maatschappelijke
be uitlatingen, die net zo goed in de
j staan en waarin bij voorbeeld voor-
Iten gegeven worden over het uiter-
ian de vrouw (zij moet met „gedekten
ie" in de kerk komen en haar haar
laten afknippen) legden deze chris-
jolitici veel makkelijker naast zich
[met het argument dat het hier om
Igebonden" uitspraken ging.
Me heupen
kerkvaders als Maarten Luther wer-
druk geciteerd door politici, die de
fc'en het liefst thuis bij de haard hiel-
..Vrouwen hebben brede heupen om
I te zitten en kinderen te krijgen" liet
(kerkhervormer weten.
I wonder dus dat vrouwen, ook uit
jtelijke kring, nattigheid voelden,
Oeer zij om de oren werden geslagen
al deze uitspraken. Zij moesten wel
Ie overtuiging komen dat de mannen
oprecht in hun bedoelingen wa-
ondanks al die zogenaamde bijbelse
heden.
iren mannen als Colijn en Romme.
er maar twee te noemen, die hun
rste best hebben gedaan om via wet
en circulaires te bereiken dat er weer
irbeidsverbod kwam voor getrouwde
wen. Pas geleden nog gaven de heer
na en mevrouw Hannie van Leeu-
beiden van de ARP. uiting aan hun
ng dat getrouwde vrouwen in tijden
'werkloosheid maar hun banen moe
ten opgeven, zodat werkloze mannelijke
kostwinners die plaatsen kunnen
mnemen.
Ook het toetreden van de vrouw tot de
politiek is heel lang tegengehouden door
confessionele partijen, waarbij vooral de
ARP het slechte voorbeeld gaf. Bij de
CHU aanvaardde men het vrouwenkies
recht al vrij snel als een historische ont
wikkeling, die niet tegen te houden was.
Bovendien was men in deze partij van
mening, dat de vrouw een duidelijke, aan
vullende bijdrage zou kunnen leveren aan
het mannenbedrijf, dat politiek tot dan
toe was. De vrouw werd hier vrij snel als
partijgenote en potentiële kandidaat voor
politieke functies aanvaard. Ter illustra
tie: voor de CHU zat al in 1922 drect na
de verkiezingen, waaraan de vrouwen
voor het eerst hadden mogen deelnemen
een vrouw in de Tweede Kamer; bij de
ARP duurde het, niet gelogen, tot 1963
voordat de eerste vrouw haar intrede deed
in de kamer.
'Andere taak'
Voor veel voortreksters uit de vrouwenbe
weging was deze tegenwerking van de
mannen erg moeilijk te verteren, omdat
zij voor een groot deel gelovige protes
tantse vrouwen waren. Dan is het wel heel
moeilijk om van Je gelijkgezinde politieke
voormannen te moeten horen „dat God de
vrouw in het algemeen een andere taak
heeft aangewezen dan haar door de toe
passing van het passieve kiesrecht zou
worden toebedacht; dat derhalve de anti
revolutionaire partij zich heeft te onthou
den van het kandidaat stellen van vrou
wen en dat op dezen regel alleen uitzonde
ring toelaatbaar is, als onder leiding des
Heeren het voor de anti-revolutionaire
partij duidelijk geworden is, dat dit door
God gewild is" (de commissie-Idenburg,
die in mei 1921 in opdracht van de ARP
rapporteerde over het verkiesbaar stellen
van vrouwen voor politieke funkties). Dit
standpunt is binnen de ARP tot ver na de
Tweede Wereldoorlog van kracht geble
ven; pas in 1953 werd een regeling aange
nomen die vrouwen, bij wijze van uitzon
dering. het recht om gekozen te worden
wel verleende.
Wat betreft het buitenshuis werken van
vrouwen: tot 1955 wees het CNV de loonar
beid van de getrouwde vrouw af. „De
gehuwde vrouw vindt haar arbeid in het
gezin. Het huiselijke leven wordt ont
wricht, wanneer de gehuwde vrouw de
gehele dag buitenshuis is, in fabriek, kan
toor of atelier arbeid verricht en dan 's
avonds nog een dagtaak thuis vindt,"
meent deze bond. Ook de rooms-katholie-
ke vakbeweging huldigde soortgelijke op
vattingen, maar dan op grond van de
pauselijke encycliek Quadragesimo Anno,
die in schrille kleuren schildert aan welk
verval het gezin zou blóotstaan, wanneer
de getrouwde vrouw een baan buitenshuis
zou hebben.
Nu hebben de vakbonden hun mening
over dit onderwerp wel herzien. Ex-voor
zitter van het CNV Jan Lanser vertelde
mij tenminste eens dat hij een voorstan
der was van het eerlijk verdelen van het
beschikbare werk over alle gegadigden, de
getrouwde vrouwen inbegrepen. Helaas
hebben de bonden dit standpunt nooit
eens duidelijk uitgesproken. Misschien
kunnen ze dat ook niet. In een tijd van
grote werkloosheid zal het immers bij veel
vakbondsleden (en dat zijn nog altijd voor
negentig procent mannen) niet goed val
len, dat „hun" bond werk vraagt voor
getrouwde vrouwen die geen kostwinner
zijn.
Bewindsvrouw
Gezien deze voorgeschiedenis is het wat
vreemd dat nu Juist het CDA de eerste
staatssecretaris voor emancipatiezaken
heeft geleverd. Dit is des te vreemder
omdat het CDA als enige grote politieke
partij tegenstander was van een speciale
minister of staatssecretaris voor emanci
patie. Het achtte zo'n figuur minder ge
wenst uit vrees voor competentie-geschil
len als deze bewindsvrouw zich zou gaan
bemoeien met het beleid van collega's. Bij
de onderhandelingen over de vorming van
een tweede kabinet-Den Uyl drongen
PvdA en D'66 aan op de benoeming van
een speciale bewindsvrouw voor emanci
patie, terwijl het CDA zich verzette. Nadat
deze onderhandelingen op het laatste nip
pertje waren afgesprongen en het CDA
met de WD in zee ging. bleek ook deze
partij iemand voor vrouwen-emancipatie
in het kabinet te willen en het CDA ging
door de knieën (hoewel.niet helemaal,
want de nieuwe staatssecretaris kreeg be
halve emancipatie ook sociaal-cultureel
werk en een deel van het bijstandsbeleid).
Zo werd het AR-Tweede-Kamerlid Jeltien
Kraaijëveld-Wouters de eerste staatsse
cretaris voor emancipatie-zaken in de Ne
derlandse parlementaire geschiedenis.
De doelstellingen voor haar beleid staan
in het regeerakkoord van het CDA en de
WD. Met enkele kleine wijzigingen is
deze passage helemaal overgenomen uit
het regeer-akkoord dat het CDA eerder
met PvdA en D'66 had gesloten.
Gezien
Met die doelstellingen zou de staatssecre
taris wel uit de voeten moeten kunnen. Er
staat in het regeerakkoord bij voorbeeld.
„Het beleid zal erop gericht zijn de vrouw
volledig de kans te geven zich te ontplooi
en. haar mogelijkheden te vergroten om
kansen te benutten, haarzelf te laten be
palen op welke wijze zij haar talenten wil
gebruiken door o.a. speciale aandacht te
besteden aan studie- en beroepenvoorlich-
ting, de mogelijkheden voor her- en bij
scholing te vergroten en aandacht te be
steden aan een verantwoorde kinderop
vang".
Verantwoorde kinderopvang? Is dat wel
te combineren met de uitspraak (uit het
CDA-verkiezingsprogram) dat „het gezin
een onmisbare pijler van onze samenle
ving is. waar het meest geëigende opvoe
dingsklimaat voor kinderen bestaat" Zou
die pijler soms vooral door de man en
vader ondersteund moeten worden of toch
weer door de moeder? Verder staat er in
het regeerakkoord: „Waar nodig zal wet
geving ter opheffing van diskriminatie,
die belemmerend werkt op de emancipa
tie, ter hand worden genomen". Mooi,
maar gebeurt dat pas onder dreiging van
de Europese Gemeenschap, wanneer men
daar na Jaren wachten eindelijk boos
wordt, dat Nederland zo achterblijft met.
het opstellen van wetten die bij voorbeeld
gelijke beloning van man en vrouw moe
ten regelen?
Nog een verklaring uit het regeerakkoord.
„Bij heRN235120C907zal begrip en des
kundigheid van de leerkrachten met be
trekking tot emancipatie en rolverande-
rlng van man en vrouw bevorderd wor
den". Bij wie zal die grotere deskundig
heid aanwezig moeten zijn? In ieder geval
niet bij de getrouwde onderwijzeressen,
die nu bij het bijzonder onderwijs weer
ontslagen kunnen worden, wanneer zij
geen kostwinner zijn en er op hun school
mensen moeten afvloeien. Het ziet er op
papier allemaal best goed uit. maar in de
praktijk komt er (nog) niet veei van
terecht.
Schoorvoetend
De traditionele opvatting over de plaats
van de vrouw in de samenleving, zoals die
nog wel bestaat bij partijen als de SOP en
het GPV, heeft het CDA wel overwonnen.
Maar een erg stimulerend beleid is daar
niet voor in de plaats gekomen. Het CDA
volgt schoorvoetend de ontwikkelingen,
maar een duidelijk initiatief of een goed
uitgewerkt plan op het gebied van de
emancipatie (zoals bij voorbeeld het plan
voor de vijfurige werkdag van Joke 8mit)
is uit die hoek nog niet voortgekomen.
(Dit is het laatste verhaal uit deze serie-
De vorige afleveringen stonden in de
krant van 31 maart en 4, 5, 7, 10, 12, 14 en
18 april).
