In Holocaust meer dan
zakelijke informatie
Aglukon
natuur-tuinmest
IftD
AGLUKON
Echt waar: de ARP werd
op 3 april 1879 geboren
ïr
Als de rechte slagen van een kromme stok
Harpiste Korchinska
(84) overleden
Beeld van Augustus gevonden
'Invloed van
overheid in
stad te groot'
Veder-Smit: geen
hartchirurgie
in Zonnestraal
Twee Nederlanders
in Italië gedood
Hoofdrol voor
Joop Doderer
in speelfilm
En dan nog
Lees nog eens een gedieft
weg
A KUNST
Vv
schilderijen
19e en 20e eeuw
VRIJDAG 20 APRIL 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door Riet Oiemer
HILVERSUM Met onze
groep die het museum van de
kibboets Lohamei Hagetaot
bezocht liep een Duitse jon
gen van een jaar of zestien
mee. In dat museum hadden
overlevenden van het getto in
Oost-Europa een verzameling
ingericht over getto's en con
centratiekampen. Er hingen
toto's van zulk onmenselijk
leed, zoals ik ze nog nooit eer
der had gezien. Ze hebben mij
persoonlijk meer gedaan dan
de Amerikaanse televisie Ho
locaust. Maar wat ik nooit zal
vergeten waren de tranen in
de ogen van die jongen
Kind van een volk dat met het Wirt-
schaftwunder. de bungalows, kleu
rentelevisies en safan's de nederlaag
van de Tweede Wereldoorlog tracht
te vergeten en te verdringen Maar
net toen dat geslaagd leek te zijn en
voorgesteld werd de oorlogsmisda
den eind van dit jaar te laten verjaren
heeft de Amerikaanse commerciële
televisiemaatschappij NBC roet in
het eten gegooid Al was dat niet de
speciale opzet van de makers. Het
effect in Duitsland is bekend. Een
lawine van reacties. Gezinnen werden
in zichzelf verdeeld. Kinderen zagen
in hun vader een nazi en een moorde
naar Zoals dramachef Werner Hüb-
ner van de West Deutsche Rundfunk
zei. ..Zo n film was nodig om over de
muur van verzwijgen en over de bar
rière van verdringing te komen
Dit weekend komt Nederland dankzij
de Tros aan de beurt. Als de eerste
aflevering maandagavond in een
lengte van bijna twee en een half uur
over het scherm rolt zijn al dertig
landen voorgegaan. De vele voorpu-
bliciteit van deze geruchtmakende en
tevens omstreden produktie kan als
reclame worden gezien
Onder de indruk
De als soap-opera bestempelde Ame
rikaanse serie is een kromme stok
gebleken die voor rechte slagen zorgt.
Bij het zien van de gefingeerde lotge
vallen van Duitse families zijn veel
meer mensen onder de indruk geko
men van wat voor afschuwelijks in de
Tweede Wereldoorlog met de Joden is
gebeurd dan ooit het geval is geweest
bij het zien van documentaires, hoe
goed die ook gemaakt zijn. Datzelfde
geldt ook voor boekwerken, andere
publikaties of musea Iets zuiver
menselijks als het Dagboek van Anne
Frank heeft de geschiedenis vlees en
bloed gegeven.
Ook de zakelijke informatie dat er zes
miljoen Joden in de oorlog zijn omge
komen zegt de meeste mensen emo
tioneel niet veel Meer tot de verbeel
ding van deze ongrijpbare massa zegt
het verhaal over de familie van de
Joodse arts Weiss, die ook werkelijk
niets bespaard wordt
Anderzijds is de werkelijkheid zo vre
selijk geweest dat zoiets haast niet is
weer te geven. Van veel emoties geeft
het produkt zelf geen blijk. Waar ..ge
voel" moet staan wordt ..sentiment"
ingevuld. Het is vaak houten klazen-
spel. Een paar voorbeelden: als dok
ter Weiss zijn echtgenote voorstelt
Duitsland te verlaten zegt deze pia
nospelende en zingende dame. omdat
ze wil blijven: Vergeet niet dat dit het
land van Mozart, Goethe en Schiller
is Hoe heel anders stel je je de reactie
van een vader (dokter Weiss) ook voor
als hij in het getto van Warschau
hoort dat zijn dochter is vergast.
Behalve sentiment is er ook raffine
ment Hoogtepunten worden om de
twaalf minuten of een veelvoud daar
van gepland en zo worden liefde,
dood, sex en moord door elkaar ge
husseld op een voor de Amerikaanse
adverteerder aangename wijze Om
de twaalf minuten een tandpasta-,
soep- of deodorant-spot. De Ameri
kaanse televisie lijkt toch steeds har
der te worden. Je hoeft maar te den
ken aan een andere Tros-aankoop
Oogst van de angst met goed getimed
en gedoseerd de gruwelijkste beel
den. En zo zijn er nog wel een paar op
de late zaterdagavond vertoonde se
ries te noemen
Docu-drama
Het verschil met Holocaust is echter
dat de geschiedenis echt gebeurd is.
al heten de families misschien geen
Weiss of Dorf. De Joodse arts Josef
Weiss en zijn echtgenote Bertha heb- Fmotie^
ben drie kinderen. Het nazi-Duitse
echtpaar Erik Dorf en zijn vrouw
Martha twee kleine kinderen. In dit
docu-drama komen naast de fictieve
personen ook historische voor. zoals
Eichmann, Heydrich en Himmler
Deel een begint in 1935 in Berlijn als
zoon Karl Weiss trouwt met Inga
Helms, die arisch is. Kort daarna wor
den gemengde huwelijken strafbaar
gesteld. De familie Weiss kan zich
echter niet voorstellen met welke ver
schrikkelijke maatregelen de nazi's
hun Joodse medeburgers zullen con
fronteren en kan er niet toe komen
het land te verlaten ondanks een ern
stige waarschuwing van Dorf, eerst
zijn vroegere patiënt en later als Jo
den-uitroeier zijn vijand.
Op advies van Dorf geeft Heydrich de
SS bevel synagogen en Joodse win
kels te bestormen. Karl Weiss wordt
naar Buchenwald gebracht en dokter
Weiss naar Polen gedeporteerd.
Dochter Anna wordt verkracht, loopt
een shock op en wordt als slachtoffer
van het euthanasieprogramma ver
gast. De ouders van mevrouw Weiss,
slachtoffers van de Kristallnacht,
plegen zelfmoord. De jonge Rudi
Weiss vlucht voor de nazi's en komt
in Tsjechoslowakije.
En zo zet de tragedie zich in de vol
gende drie (wat kortere) afleveringen
voort. Met de familie Dorf gaat het
steeds beter. Voor dat gezin bestaat
er geen oorlog en zo ja. dan geniet
men alleen van de voordelen. Voor de
familie Weiss worden de netten
steeds strakker aangehaald. Alleen
de voortvluchtige Rudi zal overleven.
Dokter Josef Weiss (Fritz Weaver) ontmoet zijn echtgenote (Rosemary Harris) in Wikt
(foto links). Het goede begin van een gelukkige familie. Zoon Karl Weiss (James a
trouwt met de arische Inga Helms (Meryl Streep). Links vader Josef Weiss en moed$-
(foto rechts).
Joden en andere oorlogsslachtoffers,
zal de serie waarschijnlijk te veel
emoties oproepen om te kijken. Daar
staat weer tegenover dat een groot
deel van de bevolking van Israël ge
keken heeft.
De TROS-regisseur van Joodse af
komst. Ralph Inbar. merkte echter
bij de beraadslagingen van zijn om
roep op: ik zal niet kijken, maar Onderzoek
zoiets moet beslist worden uitge
zonden.
september uit. Maar het noodlot van
primeurs kan soms zijn dat ze te
vroeg komen. Holocaust heeft de Bel
gen dan ook blijkbaar niet beroerd.
Nu. na de Duitse „explosie", is de
vraag: wanneer komt Holocaust ei
genlijk bij ons? Maar geen nood, de
Nederlandse televisie is daar goed te
ontvangen, zoals bekend.
Het is in normale gevallen tegen de
gewoonte in om de inhoud vooraf
prijs te geven, maar in dit geval we
ten de kijkers van tevoren wat zij
kunnen verwachten. Voor velen, zoals
Overigens is de serie in ieder land
verschillend ontvangen. Wat in dit
verband niet zal worden verwacht is
dat er toch nog een aardige anecdote
uit voort is gekomen. De BRT zond
als koploper In Eurooa de serie in
Omgekeerd heeft zes procent van de
Nederlandse bevolking eens een afle
vering van Holocaust op de Belgische
televisie gezien en vijfentwintig pro
cent op de Duitse televisie. Andere en
belangrijkere gegevens moet een on
derzoek van de afdeling Kijk- en
Luisteronderzoek van de NOS, in op
dracht van de TROS. opVj,
hoeverre de serie een bijd
geleverd aan de kennis en
heid vooral bij de general
Tweede Wereldoorlog niet
lijks heeft meegemaakt. j,n
De jeugd geniet de bijzond4rc
stelling van de TROS waal^i
om voorvertoningen, discu^n
verschaffen aan documenij;
name moet uit het studiepa
den genoemd de Nederland^
van de kaartenatlas Holow1
spronkelijk een Engels boeje
primeerd, maar toch uitvoi
de hele geschiedenis van d«(
kaart gezet. De foto's tona
nog veel erger is geweest dq
Holocaust voorstelt.
advertentie
door mr. K. Groen
Ondanks het betoog van prof dr. A. J.
Rasker is er aan de geboortedatum
van de Anti-revolutionaire Partij
niets betwistbaars Die geboorteda
tum is zonder meer de datum waarop
die partij zich zelf als geïnstitutiona
liseerd verband constitueerde. En dat
was op 3 april 1879, niet eerder en niet
later Wat aan deze institutionalise
ring de jaren door was voorafgegaan,
alsmede de voorbereidingen tot wat
er op genoemde datum plaats vond.
zijn summier geresumeerd in de ..Ver
antwoording" voorin de uitgave Geen
Vergeefs Woord (bevattende de verza
melde deputatenredevoeringen tot
en met die van 12 mei 1948. uitgege
ven in opdracht van de Doctor Abra
ham Kuyperstichting bij Kok te
Kampen in 1951)
Dal de antirevolutionaire richting ou
der was. en dat er ook al ruim 25 jaar
eerder dan 1879 a r kiesverenigingen
bestonden (Nederland en Oranje te
Amsterdam werd opgericht op 30 mei
1851. zie het gedenkschrift bij haar
eeuwfeest ..De Vrijheid voorge-
streén" van de hand van dr J. C. van
der Does) is algemeen bekend, doch
doet aan het voorgaande niets af.
Er is bij deze feestviering meer be
weerd dat er naast is. Willem Breed-
veld (Trouw. 9/4 1979) vergist zich als
hij zegt dat destijds het 75-jarig jubi
leum was vergeten en dat toen ach
teraf een gedenkboek moest worden
samengesteld Er is een uitgave
„Voor geloof en Vrijheid" waarin zijn
opgenomen de redevoeringen, uitge
sproken ter gelegenheid van het 75-
Jarig bestaan van de ARP in Lom-
merdijk en Statensingelkerk in Rot
terdam op 2 april 1954 en in de Ahoy-
hal in Rotterdam op 3 april 1954. Aan
die bijeenkomsten deden mee de Ma
rinierskapel en drie oratorium- en
zangverenigingen Ook toen was er
dus wel feestvreugde.
Van een gedenkboek is toen nooit
sprake geweest. Wel werden de verza
melde deputatenredevoeringen uit-
gegeven en besloot de Raad van Be
heer van de Kuyperstichting een be
drag te voteren als honorarium voor
een hoogleraar die de geschiedenis
van de ARP zou schrijven Die. thans
reeds lang overleden hoogleraar is
met zijn voorstudies wel begonnen,
maar hij heeft het werk helaas nooit
voltooid.
Mr. K. Groen is oud-directeur
van de Doctor Abraham Kuyper
stichting
Speciaal vandaag
Met De filmers maakte
Joost Tholens een gefilmd por
tret van Jo Erkens en Maurice
Nijsten. de makers van een se
rie van acht films onder de
titel „Natuur in eigen land".
Deze serie gaat vrijdag 27
april van start
Ned. 2/19.25
Het lijk in het bos heet de
aflevering van vanavond van
De Duitse politieserie Derrick
Ned. 1 20.30
In Verhalen om nachten
van wakker te liggen zendt de
TROS-tv met Natuurlijke His
torie dc laatste aflevering uit.
Lo van Hensbergen speelt de
bioloog die naam heeft ge
maakt door de ontdekking van
de zeeslak, wat hem financieel
geen windeleren heeft be
zorgd. Een jonge man durft
echter aan de wetenschappe
lijke waarde van de vondst te
twijfelen. Regie: Hank Onrust
Ned. 1/21.55
Wilt u even wachten? ge
dramatiseerde film van Frank
Zichem over een teleurgestel
de Surinaamse jengen die het
in zijn land niet kon redden
.Ned. 1.22.55
Uit de wateren rondom het Griekse eiland Lemnos hebben vissers een
bronzen beeld van keizer Augustus opgehaald. Het beeld van de eerste
Romeinse keizer (27 voor Christus tot 14 na Christus) is niet compleet: het
paard onder de stichter van het Romeinse keizerrijk ontbreekt. In de
laboratoria van het Nationale Archeologische Museum in Griekenland
wordt het beeld nu geconserveerd.
advertentie
LONDEN (Reuter» De uit Rusland afkomstige Mana Korchinska die veel
heeft gedaan om nieuwe erkenning te krijgen voor de harp. is dinsdag op 84-
jange leeftijd in haar woning te Londen overleden
Zij begon haar loopbaan als eerste harpiste van het Moskouse Bolsjoi-
theater In 1926 verliet zij de Sowjet-Unle en vestigde zich in Londen. Daar
maakte zij snel naam als Internationaal soliste. De Engelse componist Arnold
Bax droeg zijn sonate voor harp en altviool aan haar op
Fietsersbond:
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG De ENWB (sinds
woensdag ENFB: eerste echte Neder
landse fietsersbond) vindt, dat de
middenstand en overheid te veel in
vloed hebben bij het reorganiseren
van binnensteden. De bond zegt dit
in het gisteren gepresenteerde bofkje
Boodschappen doen"
Belangrijk probleem noemt df bond
het groeiend autobezit en -gebruik ln
de binnenstad. Daarvoor worden par
keerplaatsen geschapen op plaatsen,
waar beter woningen kunnen worden
gebouwd
Met name voor de dagelijkse bood
schappen moet de klant in de directe
omgeving van de woning terecht kun
nen en moeten lange afstanden,
waarvoor de auto wordt gebruikt,
worden vermeden.
Als de boodschappen op d* fiets kun
nen worden gedaan, krijgt bovendien
de kleine middenstander ook weer
een kans. vindt de ENFB
Uw tuin bemesten? Pak liever meteen
Aglukon Natuur-tuinmest NPK
10 6 6 bevat organische stoffen die het
natuurlijke bodemleven stimuleren en de
grond verrijken. Voor gazon, border, moes
tuin, bomen, heesters en balkonplanten.
Milieuvriendelijk!
In doos van 1 kg
voor 25 m2 of
zakken van
4 kg en 10 kg
voor resp.
100 nf en
250 nr.
volgt de natuurlijke weg.
Phiiips-Duphar Nederland B.V., Tel. 020-44 09 11.
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT Het algemeen zieken
huis Zonnestraal in Hilversum krijgt
van staatssecretaris Veder-Smit
(volksgezondheid) geen toestemming
om een afdeling hartchirurgie op te
richten Veder-Smit zegt „niet in vol
doende mate" op een geslaagde ver
wezenlijking te kunnen vertrouwen.
Dat geldt volgens haar voor de perso
neelsbezetting en de samenwerkings
relaties met de betrokken academi
sche ziekenhuizen.
De staatssecretaris baseert haar oor
deel op de adviezen van de begelei
dingscommissie hartchirurgie Neder
land. het college voor ziekenhuisvoor
zieningen en het staatstoezicht op de
volksgezondheid, die unaniem afwij
zend waren.
Zonnestraal werd eind 1977 samen
met het ziekenhuis De Klokkenberg
in Breda door de toenmalige staatsse
cretaris Hendriks aangewezen voor
hartchirurgie. De beslissing stuitte
meteen al op tegenstand. Er zou geen
behoefte meer zijn aan een hartchi-
rurgisch centrum omdat in dit deel
van Nederland genoeg mogelijkhe
den zijn (Utrecht, Amsterdam,
Leiden).
Naar aanleiding van het besluit van
Veder-Smit hebben drie hoogleraren
van verdere medewerking aan het
Zonnestraal-project afgezien.
DEN HAAG (ANP) Bij een
verkeersongeluk tussen twee vracht
auto's ln de buurt van Moncalieri in
Noord-Italië zijn gisteren de 31-jarige
Johannes Hoezen uit Hoeven en de
even oude Petrus Looy uit Willem
stad om het leven gekomen. Een der
de Nederlander. M. P. Dijkers uit
Oud-Gastel werd ernstig gewond. Het
ongeluk gebeurde op een invoeg-
strook van een autoweg ten noord
oosten van Turijn. Door nog onbe
kende oorzaak reden de twee vracht
auto's frontaal op elkaar.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM De Nederlandse ac
teur Joop Doderer gaat één van de
hoofdrollen spelen in een grote Ame
rikaanse speelfilm. Hij is daarvoor
gevraagd door Otto Preminger. die
tussen half mei en augustus het laat
ste boek van Graham Greene „The
Human Factor" gaat verfilmen. Do
derer zal in de film de rol spelen van
het hoofd van de Amerikaanse veilig
heidsdienst.
„Orfeo ed Euridlce" van Christoph
Wlllibald von Gluck gaat op 21 april
bij de Nederlandse Operastichting in
het Scheveningse Circustheater in
première. Deze produktie. geregis
seerd door José Varcna werd voor het
eerst uitgevoerd tijdens het Holland
Festival in 1975. In deze opera wor
den de balletscènes vervangen door
eurythmie, uitgevoerd door leden van
de „Künstlergruppe Eurythmeum"
uit Stuttgart. De rollen worden ge
zongen door Huguette Tourangeau
(Orfeo) en Kathleen Battle (Euridice».
Ivan Fischer heeft de muzikale
leiding.
Sankyo houdt
uw herinneringen
levend.
Dierbare herinneringen blijven
bewaard. Kostelijke momenten
kunt u steeds opnieuw beleven
Probleemloos filmen. Dankzij de
nieuwe serie Sankyo camera's
Naar keus: met of zónder geluid.
Handzaam Kompakt, Fraai van
vorm. Zeer licht in gewicht
Technisch volmaakt. Met Sankyo
filmt u nog makkelijker. Nog mooier.
brengt leven in beeld.
Nieuw: suoerfron/c-sysL
Voor volmaakte geluidog
en haarjn
sneS3'
bc
(Tformontinantaj Postbus 8396,1005 AJ Amsterdam
De verschijning van deze tweede
druk (eerste druk 1977) is, met de
kennis dat een eerder bloemlezing
van T. van Deel onder de titel Lees
eens een gedicht reeds een derde
druk beleeft, het bewijs dat de formu
le van bloemlezen hier een geslaagde
is. De gedichten zijn gerangschikt
naar de levensstadia van de mens
met accentuering van de relatie tus
sen natuur en menselijk leven en die
tussen de dichters en hun métier. Het
aantrekkelijke van de formule schuilt
wel in de demonstratie van het feit
dat gedichten met ons leven te ma
ken hebben, en dat waar de thema
tiek dezelfde is er toch steeds andere
formuleringen en visies mogelijk zijn.
Uit de reeks gedichten over het dich
ten is een heel behoorlijke
samen te stellen die de rij»
het ambacht der dichter»1"
gend toont. a
De herdrukken tonen bovdu
er of dat nu op school of tb
degelijk een zekere poëzieh-
staat. Het valt te hopen c
van bloemlezingen aangez el
de dichters van hun gadin e
leren kennen. De bibliogralfaj
eind van de bloemlezingen
Lees nog eens een gedicl»M
landse poëzie uit de jaren
zeventig, gekozen en ingclet
van Deel. Querido, Amsten
168 blz. 12.53.
advertentie
Mofmvandcr
SBK Amsterdam
Amstel 3^ (bij de Munt)
020 - 23 92 15
wait
(ffvvdS/r—
Voor een blijvef
belegging schoo
Exclusieve juwelen en hoi1
Eigen ateliers voor het ontwJ
vervaardigen van ju wei
Koningsplein 13, Herengrac
Amsterdam-C. Tel. 020-24
Radboudkwartier 21, Utij
Te!. 030-310846*
kunst
■4-
lenen sparen kopen
spul 235a, den haag.
tel. 070 - 463242.
Kom kijken In k
BIJBELS MUSEUM!
Herengracht 366, Amsterdam.
Tel. (020) 247949
Geopend: dinsdag t/m zaterdag. 10-t7 uur
