Politieke verwarring
is troef in Portugal
ins erfenis voor Oeganda: wrok en armoede
fideel Sowjet
*ine naar de
|sche Oceaan
Koelwater stroomde
uit Franse reactor
nbia: honderd doden bij
itaanval van Rhodesië
Nieuwe arrestaties in Iran
w lfgesPrek gaat verder
ft*
vra*
W£g,a et Pax: stembus niet vrij
„APRIL 1979
BUITENLAND
TROUW/KWARTET
heling!
verslag
»churen
Jrdt niel
ar een
se gebri
reclame
neen ter;
Jan.
TON, WENEN (Reuter, AP, UPI) -
«li
De marine van
Inie heeft voor het eerst een vliegdekschip naar de
aan gestuurd. De komst van het Russische schip
er geen i
arden
'oidoenfnd met onzekere situatie in het gebied van de
en w deaan en de Perzische Golf sedert de machtswisse-
mdat ze Deze wateren zijn bijzonder belangrijk omdat ze
Irden door westelijke olietankers.
1Zv 40 000 ton metende
-"van de zwaarst bewa-
ter wereld. De
uen begeleid door twee
i die zijn uitgerust met
fn en door de „Iwan
grootste amfibievaar-
door' de Sowjet-Unie
|pn 1 Volgens Amerikaanse
IClI Jevinden zich momen-
het smaldeel van de
fnAlrfussischP oorlogssche-
lUCIV^che Oceaan tegenover
ise oorlogsbodems.
rslagge-
de ver]
:he Wai
Ijns
beterei
eksche
gelen,
e van
het di
bestaai
'eg 29,
)m de
aeglngej
van
ichting
Ier zou!
spreid!
durencigen tussen de Ameri-
ter van buitenlandse za-
fance en de Russische
smaldeel kwam van
passeerde enkele da-
de Goede Hoop. In
;emt men aan dat het
Reisdoel van het smal-
van Wladiwostok is.
ite keer zijn dat een
leel in die haven gesta-
:anen hebben in ver-
inzekere situatie ,in dit
ireld de laatste tijd hun
iid. De Amerikaanse
inder meer het 80.000
vliegdekschip Constel-
;waar minder modern
>k. maar meer vliegtui-
torgaar
af het
ksweg.,
ambassadeur in de Verenigde Staten
Dobrinin over de laatste details van
een tweede akkoord ter beperking
van de strategische kernwapens gaan
nog steeds door. Steevast wordt na
hun gesprekken meegedeeld dat er
voortgang is gemaakt. Volgende
week vindt een volgende bijeenkomst
plaats, die de laatste zou moeten zijn.
De NAVO heeft besloten een nieuwe
on twapeningswerkgroep in het leven
te roepen die de Europese landen
zeggenschap moet geven in toekom
stige SALT-besprekingen. De nieuwe
werkgroep zal haar taak combineren
met de bestaande groep die zich bezig
houdt met de modernisering van de
7000 tactische kernwapens in Europa.
De werkgroep is gevormd op initiatief
van West-Duitsland. Frankrijk doet
niet mee. Een van de voornaamste
onderwerpen van gesprek zal de zoge
heten „grijze zone" zijn, het terrein
van de kernwapens voor middellange
afstand die niet onder SALT 2 zullen
vallen. Het is de bedoeling dat in een
derde SALT-akkoord voor deze wa
pens een regeling wordt getroffen.
Tijdens de besprekingen over weder
zijdse evenwichtige troepenreductie
in Wenen (MBFR) heeft de NAVO het
Warschau Pact ervan beschuldigd
overdreven terughoudend te zijn in
het verstrekken van exacte cijfers
over de Russische en Oosteuropese
troepensterkte in centraal Europa.
door Jan Halkes
LISSABON Na de scheuring binnen de PSD (sociaal-democratische partij) van een week
geleden toont de Portugese politiek een beeld van verwarring en onduidelijkheid. Nieuwe
partijen staan op het punt te worden opgericht, terwijl het sociaal-democratisch centrum
(CDS) een „anti-socialistisch en anti-collectivistisch verkiezingsfront" van alle partijen rechts
van de socialisten heeft voorgesteld.
De regering voert druk overleg met
de politieke partijen over een nieuw
begrotingsvoorstel in plaats van het
ontwerp dat vorige week door het
parlement verworpen werd Voorop
staat dat het begrotingsvoorstel niet
wezenlijk gewijzigd zal worden. Toch
lijkt aanvaarding van de begroting in
deze tweede ronde waarschijnlijk,
omdat Mota Ptnto nu op de voor
stemmen van de P8D-dissidenten
kan rekenen.
Het zal voor de partijloze regering
daarna nog een hele toer zijn in het
zadel te blijven. De christen-demo
craten van het CDS, die Mota Pinto
tot nog toe steunden, hebben zich
voorstander van vervroegde verkie
zingen verklaard. Voorwaarde voor
het CD8 Ls echter behalve het
aannemen van de begroting de
vorming van een conservatief verkie
zingsfront gericht tegen de linkse
meerderheid van socialisten en com
munisten.
Nationale redding
Het CDS ia van mening dat een slag
vaardige poliUek van „nationale red-
LISSABON (Reuter) De voedsel
prijzen in Portugal, die door de rege
ring worden vastgesteld, gaan van
daag met gemiddeld tien procent
omhoog. Dit is gisteren bekend ge
maakt in de Portugese staatscou
rant. In 1977 en 1978 gingen de voed
selprijzen respectievelijk met 23 en
22 procent omhoog. De verwachting
is dat de benzineprijzen in Portugal,
nu al de hoogste in Europa, eerst
volgende week verhoogd worden
waarschijnlijk met twintig procent.
Een bom heeft in de Italiaan
se stad Florence een compu
ter verwoest van de data
bank van het Nationale On
derzoeksinstituut. Telefo
nisch is anoniem meegedeeld
dat de linkse stadsguerrilla-
groep Frontlijn de aanslag
heeft gepleegd. In Milaan
verwoestte een bom het kan
toor van een makelaar.
PARIJS, WASHINGTON, MOSKOU (Reuter, UPI) Tijdens
het beproevingsprogramma van de kerncentrale in Graveii-
nes, in het noorden van Frankrijk, is vorige week een soortge
lijke storing opgetreden als in Harrisburg. Dit onthulde vak
bondsleider Michel Roland van de invloedrijke CFDT giste
ren in Parijs.
ding" door de soclalistlsch-commu-
nistlsche meerderheid in het parle
ment wordt tegengewerkt. Het Portu
gese parlement heeft de bevoegdheid
regeringsbesluiten aan haar oordeel
te onderwerpen en eventueel te her
roepen. Socialisten en communisten
hebben op die manier <zlj het met
grote vertraging) allerlei regerings
besluiten Ingetrokken. De regering
trekt zich daar overigens weinig van
aan en neemt de besluiten opnieuw of
laat in de praktijk haar beleid onge
wijzigd.
Na de paasvakantie zal een parle
mentaire controle-commissie op de
uitvoering van de landhervorming in
werking treden. Deze commissie zal
een groot deel van de teruggave van
coöperatieve grond aan vroegere ei
genaren weer ongedaan kunnen
maken.
Het conservatieve verkiezingsfront
dat het CDS voorgesteld heeft zal
zich moeten baseren op een gezamen
lijk politiek en economisch program
ma. Ook wil het CDS een overeen
komst tot algehele wijziging van de
grondwet en het vooral aanwijzen
van een eerste minister voor het geval
het front de meerderheid haalt.
De eerste nog niet officiële reacUes
op het CDS-voorstel zijn niet nega
tief. Wordt het voorstel van het CD8
geaccepteerd dan blijft er voor de
socialisten geen andere keuze over
zich aan de kant van de communisten
op te stellen. Tot nog toe is een poli
tieke samenwerking met de commu
nisten door de partij van Mario Soa-
res van de hand gewezen. Onder druk
van de omstandigheden zouden de
socialisten hun neutrale houding te
genover het kabinet Mota Pinto kun
nen laten varen.
Vooraanstaande socialisten hebben
onlangs als hun mening gegeven dat
Mota Pinto een motie van vertrou
wen moet vragen. 8ociallsten en com
munisten zouden de regering dan ten
val moeten brengen. De weifelende
houding van de socialisten blijft nog
steeds aanleiding tot nieuwe uittre
dingen naar links en naar rechts.
Scheuring
Intussen zet de scheuring van de par-
lementsfractie van de PSD zich voort
in de rest van deze partij. Ook de
vakbondskaders van de PSD dreigen
zich nu aan de kant van de dissiden
ten te scharen. Een ultimatum van
deze kant eist dat het partijbestuur
binnen negen dagen aftreedt en ande
re drastische maatregelen genomen
worden om de scheuring ongedaan te
maken. Wanneer ook de PSD-vak-
bondskaders zich aan de kant van de
afscheuring scharen, blijft de PSD
zelf als een extreem rechtse partij
zonder enige invloed in de vakbewe
ging achter.
9UW:
SALISBURY (Reuter, UPI, AP) De Zambiaanse regering heeft gisteren meege-
een Rhodesische luchtaanval woensdagavond op een vluchtelingenkamp bij
het noorden van het land aan honderd mensen het leven heeft gekost. Er zijn
:rd gewonden.
lige aanval op onschul-
teloze mensen" noemde
terder van de Zambiaan-
e actie. Het was de vijfde
f aanval binnen twee da-
ten van zwarte nationa-
Jvan de vluchtelingen in
Iran Solwezi waren daar-
fcbracht uit kampen in
|bia na eerdere luchtaan-
i oktober en november
Zambiaanse president
t van de aanval verslag
I Alfred Dregger van de
pDU, die net op bezoek is
commissie Justitia et
Pax in Rhodesië heeft verklaard dat
er in de huidige omstandigheden
geen sprake kan zijn van vrije verkie
zingen in het land. De huidige gang
van zaken heeft niets te maken met
een werkelijke machtsoverdracht
aan de zwarte meerderheid, aldus de
commissie, die er op wijst dat in 90
procent van het land de staat van
beleg van kracht is.
Strafacties
Krachtens de staat van beleg be
schikt het leger over een beangstigen
de vrijheid van handelen, aldus Justi
tia et Pax. De militairen voeren straf
acties uit als het vernietigen van hut
ten en bezittingen, het doden van vee
en ze maken gebruik van martelin
gen. Elke verdachte kan in een ge
heim proces door een militaire recht
bank ter dood worden veroordeeld,
zonder de mogelijkheid van hoger
beroep.
Sinds begin 1978 is het aantal oor
logsslachtoffers met 500 procent ge
stegen. De oorlog heeft tot dusver
aan meer dan 20.000 mensen het le
ven gekost. Volgens de commissie
probeert het regeringsleger op het
ogenblik de guerrillastrijders uit te
hongeren. Die politiek heeft geleid
tot wijdverbreide hongersnood en on
dervoeding.
Door het onjuist functioneren van
een klep was vijftig kubieke meter
water uit het primaire koelcircuit het
reactorgebouw in gestroomd. De re
actor was nog niet van brandstof
voorzien, zodat het water geen radio
actief materiaal bevatte.
Het staatselektriciteitsbedrijf EdF
bevestigde het incident. „De bedoe
ling van zulke proeven is juist om
mogelijke fouten te ontdekken en op
te heffen," aldus EdF, „daar kunnen
we niet elke keer een communiqué
over uitgeven. Tijdens zeven maan-
den beproeving van de centrale
Saint-Laurent-des-Eaux bij voor
beeld, deden zich 3700 technische sto
ringen van verscheidene aard voor."
In Washington installeerde president
Carter de commissie die de oorzaak
en afhandeling van het ongeluk met
de centrale Three Mile Island II moet
onderzoeken. Voorzitter is de wiskun
dige prof. John Kemeny; onder de
overige tien leden bevinden zich de
gouverneur van Arizona, een hoogle
raar kerntechniek, de voorzitter van
de Bond van s taaiarbeiders en een
hulsvrouw met zes kinderen uit
Middletown, het stadje vlakbij de
centrale dat vorige week nog bijna
volledig verlaten was.
TEHERAN (Reuter, AFP, AP) De Iraanse autoriteiten hebben 125 mensen opgepakt, van
taxichauffeurs tot rechters, die ervan worden verdacht aanhangers van de sjah te zijn
geweest. Gisteren zijn opnieuw acht aanhangers van de verdreven vorst door een vuurpeloton
terechtgesteld.
Onder de gearresteerden bevinden
zich een oud-senator, tenminste twee
rechters en een aantal vooraanstaan
de zakenlieden. In totaal zitten er nu
meer dan 1300 mensen om politieke
redenen gevangen in de overvolle hul
zen van bewaring in de Iraanse hoofd
stad Teheran. In het hele land zijn
dat er circa 5000. Sedert de machts
wisseling zijn al meer dan honderd
mensen ter dood veroordeeld en door
vuurpelotons terechtgesteld.
Gisterochtend vroeg werd een 53-jari-
ge brigade-generaal in Zanjan dood
geschoten. Verder lieten een legeroffi
cier en drie burgers in Achwaz voor
een vuurpeloton het leven, terwijl in
Arbadil twee sergeanten en in Qom
een plaatselijke chef van de geheime
dienst van de sjah (8AVAK) werden
doodgeschoten.
Van de totaal 101 mensen die sedert
de machtsovername door ayatollah
Khomeini omgebracht werden na te
zijn veroordeeld, lieten 52 de afgelo
pen week het leven. Tussen het uit
spreken van de doodstraf en het vol
trekken van het vonnis verstrijken
meestal slechts enkele uren, zonder
dat er een mogelijkheid van beroep
is.
Werklozen
Meer dan duizend werklozen houden
sinds drie dagen het Iraanse ministe
rie van justitie bezet. De werklozen
protesteren tegen het feit dat zij be
schouwd worden als contra-revolutio
nairen. In Isfahan zouden de afgelo
pen dagen enkele tientallen demon
strerende werklozen zijn gedood door
aanhangers van Khomeini. De werk
lozen eisen nu arrestatie en openbare
berechting van deze mensen, zo mel
den kranten in Teheran.
Iran heeft de Palestijnse Bevrijdings
organisatie niet gevraagd om militai
re deskundigen. Evenmin heeft de
regering de Palestijnen wapens be
loofd. Dit werd gisteren meegedeeld
door vice-premier Entezam. Op een
vraag of Palestijnen reizigers in ho
tels in Teheran zouden hebben gecon
troleerd zei Entezam: „Geen enkele
buitenlander heeft het recht zich in
de zaken van Iran te mengen. Als
dergelijke feiten zich voordeden, was
dat het gevolg van de buitengewoon
enthousiaste ontvangst die de Pales
tijnen in Iran ten deel viel". Entezam
vertelde verder dat er binnenkort
grootscheepse militaire parades zul
len worden gehouden als bewijs van
het feit dat het Iraanse leger met het
verdwijnen van de sjah niet is wegge
vaagd.
Kussendrager
na de val van Amin is een land van wrok en wantrouwen, vol
glingen tussen stammen en godsdiensten. Economisch ls het
Ji bankroet. Dat is de basis waarop de regering van dr. Yusufu
Tnieuwe samenleving moet grondvesten.
9ud-rector van de Makere-univer-
1 Oegandese hoofdstad Kampala,
fen geschoven door het Oegande-
Üe Bevrijdingsfront. Dat werd een
en geleden opgericht door ver-
jgroepen ballingen in de Noord-
jpse stad Moshl, die daarvoor al-
Tlkaar overhoop hadden gelegen.
mede tot stand door toedoen van
/a»4iaanse president Julius Nyerere.
oor zijn vriend Milton Obote
n vallen. Obote werd in 1968 door
reven toen hij naar een conferen-
:apore was en woont nu in Tanza-
c-president heeft er altijd op ge-
is glorieus naar Oeganda te kun-
keren, maar voorlopig heeft hij
moeten laten gaan.
It omschreven als „a-politiek" en
m de aangewezen man zijn om het
d comité voor te zitten dat voorlo
ding krijgt in Oeganda.
Hingen
»ote roept nog te veel spanningen
|i bindende factor te kunnen zijn in
lige Britse kolonie. Alleen al om
I redenen was het verstandig Obote
op de achtergrond te houden.
ïiaanse strijdkrachten en Oegan-
ngen rukten op door het zuiden,
tenda, waar de Baganda wonen,
«e grootste stam van het land
[Verdreven president zich veel vijan-
»akt door hun traditionele konink-
schaffen.
zelf een Langi. wier stamgebied
laar het noorden ligt. HIJ kan op
rekenen als ook dit deel van het
Ier controle is gebracht.
hadden samen met de Acholi-
ijds veel invloed in het leger van
Pe kans is groot dat zij nu weer
Kten zullen vervullen, bij gebrek
(alternatief. De Amin-getrouwe Nu-
Kakwastrijders hebben met hem
het veld geruimd, en als Langi en Acholi dat
vacuum opvullen, komt dit Obote te stade.
Nu heeft hij nog wel meer hindemissen te
nemen dan alleen het verzet onder bepaalde
stammen in Oeganda. Met zijn geforceerde
socialistische ontwikkeling heeft Obote
zich voor zijn val in 1968 veel ongenoegen
op de hals gehaald.
Ook toen vierde de corruptie hoogtij en
vergaarden ministers en hoge ambtenaren
rijkdommen, zonder dat Obote hun een
strobreed in de weg legde. Kritiek op zijn
regering kon Obote moeilijk hebben, waar
door de onderdrukking in het land toenam.
Ook destijds maakte Amnesty Internatio
nal melding van schending van de mensen
rechten in Oeganda, hoewel het verschil
met de daarop volgende periode-Amin
uiteraard wel dat tussen een tik op de
vingers en moord was.
Toekomst
De politieke toekomst van Obote zal wor
den bepaald door de verdere verwikkelin
gen in Oeganda. Het verzet tegen het ter-
reurreglme van Amin bracht de verscheide
ne groepen ballingen samen, maar de vraag
is of die eenheid bewaard blijft nu Amin
verdwenen is. De verzetsgroepen lopen uit
een van uiterst links tot zeer behoudend.
Naar het heet hebben binnen het Oegande
se bevrijdingsfront het Front voor Nationa
le Opstand (FNR) en de Redt Oeganda
Beweging (SUM) op het ogenblik de meeste
invloed. De 8UM, die pas de afgelopen
maanden van zich deed horen, is gekant
tegen de terugkeer van Obote, maar hij zou
de steun hebben van de FNR.
Als de uitvoerende raad onder leiding van
Luie er niet in slaagt de eenheid te brengen
in Oeganda is de kans helemaal niet uitge
sloten dat Obote alsnog als een „vader-des-
vadcrlands" wordt ingehaald
Omdat Luie zelf duidelijk heeft gemaakt
dat zijn regering slechts tijdelijk zal zijn
hetgeen overigens altijd nog afgewacht
moet worden ligt het voor de hand dat
ook andere kandidaten worden genoemd
voor het presidentschap. Een van hen is
Martin Aliker, een tandarts die als balling
in Kenia woont en wordt afgeschilderd als
„gematigd" en „pro-westers". HIJ is nauw
betrokken geweest bij de oprichting van het
bcvrijdingsfront, en als verdienste wordt
genoemd het samenbrengen van de Acholi-
en de Baganda-stam in de uitvoerende
raad. Het voortwoekeren van de stammen
tegenstellingen ls op het ogenblik een van
de grootste gevaren die Oeganda bedreigen.
Zeker de Kakwa Amins eigen stam
zullen het hard te verduren krijgen. Dat
geldt ook voor de islamieten, die slechts 6
procent van de 6 miljoen Oegandezen uit
maken, maar door Amin sterk werden be
voordeeld. HIJ was zelf „bekeerd" tot de
islam wat hem de politieke, financiële en
militaire steun opleverde van een islamiti
sche rouwdouw als president Khaddaffi van
Libië. Aan die bijstand is nu een einde
gekomen, en het failliete Oeganda zal zijn
heil elders moeten zoeken.
Onder het bewind van Amin is Oeganda's
eens bloeiende economie in elkaar geklapt.
De prijzen in het land zijn verveelvoudigd
en veel produkten zijn gewoonweg niet
meer te krijgen. Behalve voor de president
zelf die iedere week een vliegtuig uit Lon
den liet overkomen. Als grootste koffiepro
ducent van het Gemenebest, en met een
grote uitvoer van Katone, thee en koper
had Oeganda een goede toekomst. Nu heeft
niemand enig vertrouwen meer in de kre
dietwaardigheid van het land goederen
worden slechts handje-contantje geleverd,
en de deviezenreserves zijn uitgeput.
De koffie-oogst wordt niet binnengehaald
omdat de boeren er geen winstgevende prijs
voor krijgen. De katoenproduktie is met
100.000 balen nog maar een kwart van die
van 1972, en ook de opbrengsten van thee
en suiker zijn fors gekelderd.
Een groot deel van de landbouwproduktie
verdween illegaal over de grens met Kenia.
De opbrengsten verdwenen in de zakken
van ambtenaren en militairen van de kliek
van Amin. Een grote klap kreeg Oeganda
toen Amin besloot de Aziaten het land uit te
zetten, die een groot deel van de handel in
handen hadden.
Juist dat zette veel kwaad bloed bij de
Afrikanen, die afgunstig waren op de win
sten van de Aziaten. Toen echter de Aziaten
verdwenen waren, bleken de Afrikanen niet
van de ene dag op de andere de zaken te
Vluchtelingen verlaten Oeganda
kunnen overnemen, waardoor de economie
nog verder ineen zakte.
Voor de wederopbouw ls Oeganda volledig
afhankelijk van buitenlandse steun, die uit
het westen zal moeten komen. De Sowjet-
Unie heeft opnieuw haar neus gestoten in
Afrika, en zal niet geneigd zijn de opvolgers
van Amin te helpen
Het zit er in dat de economische banden
met Kenia losser zullen worden vanwege de
steun die dat buurland aan Amin heeft
gegeven. Kenia bezat de mogelijkheid zijn
val te versnellen, bij voorbeeld door de
doorvoer van olie stop te zetten, maar heeft
daartoe nooit stappen ondernomen.
Na de verkilling in de betrekkingen door de
Keniase steun aan de Israëlische comman
do-actie cp Entebbe, was de verhouding de
afgelopen tijd een stuk beter. Kenia maakte
deel uit van de Oostafrikaanse gemeen
schap. die onder andere door politiek-eco-
nomische verschillen met Tanzania uiteen
spatte.
't Lar.d vond nieuwe markten in Roeanda.
Zaire en Soedan en het vervoer ging door
Oeganda. Dat transport wordt nu bedreigd,
terwijl Oeganda zich zal verlaten op Tanza
nia. dat immers mee geholpen heeft Amin
ten val te brengen.
Bovendien vreest de regering van Kenia
samen met de regeringen van veel andere
Afrikaanse landen dat de Tanzanlaanse
daadwerkelijke steun een precedent zal
scheppen. In de koloniale tijd getrokken
grenzen waren tot nu toe heilig in Afrika.
Juist een van de meest gezaghebbende Afri
kaanse staatslieden. Julius Nyerere van
Tanzania, heeft met dat principe gebroken,
om voorgoed een einde te maken aan de
terreur in Oeganda maar ook aan de voort
durende bedreiging van Tanzanlaans grens
gebied. Met welke argumenten zijn nu bij
voorbeeld Somalische aanspraken op
Noord-Kenia te weerleggen als de Tanzanl
aanse actie wordt goedgepaart? Maar zei
hiet Nyerere zelf dat er „Afrikaanse oplos
singen zijn voor Afrikaanse problemen"?
