s
iltuur
Christelijke
politiek
Bono's mogen
inonstreren
loermond
ünuncipatiewerk
ont niets te kort'
Als u dóórdenkt
VOLVO
heid neningsuiting gewaarborgd
rwee Kraai je veld
BINNENLAND
RDAG APRIL 1979
Leo Klei en Jan Kuijk
nog maatt vijftien jaar geleden,
liet aftreo van het kabinet-De
in 1963 lam een einde aan het
urig bewinvan Cals als beheerder
le portefeie van onderwijs, kun-
;n wetensappen. Bij de formatie
et kabinelarijnen, dat het kabi-
e Quay op gde, werd de door Cals
jgelaten rtefeuille aangeboden
rof. mr. Th. Versteeg, een christe-
■reformeeri notaris en lid van de
le Kamer or de ARP.
teg was eiman die alom om zijn
gheden ekaraktereigenschappen
geroemd, idie geknipt was om de
mlnistersftefeuille op zich te ne
laar zelf hij het niet zitten. Hij
te voor hministerschap. Met on-
s en weteihappen zou hij wel weg
maar mëe kunsten voorzag Ver-
zoveel poonlijke en politieke
Ijkheden. c hij het liet afweten.
jaar laten 1965, kwam het kabi-
t~ü als tot sta; en daarmee het minis-
van cultuirecreatie en maatschap-
eitJ werk. Pnpt was voor het van
en gezulvie departement van on
een anevolutionair in de per
van prof. r. I. A. Diepenhorst be
saar.
ergelijke istand is op het ogenblik
leer denkbr. Misschien zou hier of
nog bezwr worden aangetekend
een cahistische minister van
maar diiezwaren zouden onmid-
als eenchterhoedegevecht wor-
nderkendfet is wat langzamer ge-
dan op aere terreinen, maar ook
t punt ttt de emancipatie haar
gekrege
vorstel
wel waijd heeft gekost voordat
ristenen ide hen vertegenwoordi-
politici ders dan met scheve (zo
gesloten) en aankeken tegen de
en de Ituur in het algemeen,
t ook Ha de Boer. „We hebben
lang geworsteld met een terrein waarvan
bij uitstek gold dat de zonde er ons te
pakken had", zegt hij.
Volgens ARP-voorzltter en Tweede-Ka
merlid voor het CDA De Boer hebben de
christelijke partijen tot zo'n twintig, der
tig Jaar geleden aan het debat over cul
tuur weinig meer bijgedragen dan protes
ten tegen de zedeloosheid. Overheidsbe
stedingen werden gezien als geldverspil
ling. Opera, ballet, toneel en film waren in
rechtzinnige ogen niets meer dan ver
kleedpartijen, die spotten met de plaats
die man en vrouw was toebedacht.
Dat verleden drukt nog steeds zijn stem
pel op de omgang van nu in het CDA
verenigde politici met kunst en cultuur.
Er is nog steeds sprake van een zekere
onwennigheid, zij het dat die zich niet
zozeer voordoet bij degenen die het verle
den achter zich hebben gelaten, als wel bij
hen die het, begrijpelijk overigens, nog
nieh geheel en al uit hun gedachten heb
ben kunnen bannen. „Het wordt nog niet
als vanzelfsprekend geaccepteerd dat
christenen de kunst niet meer links laten
liggen", zegt De Boer. „Er bestaat geen
vanzelfsprekende relatie tussen kunste
naars en de vertegenwoordigers van chris
telijke partijen."
Dat valt bij voorbeeld duidelijk te mer
ken, wanneer kunstenaarsorganisaties of -
groepen, door materiële nood gedreven,
naar het Binnenhof tijgen. Ze lopen dan
niet om de fractieleden van het CDA heen,
maar De Boer krijgt wel eens het gevoel
dat ze dat liever wel zouden doen. „Ze
komen wel, maar ze geven je de indruk: we
moeten bij jullie te biecht, we hebben
jullie nodig voor de centen. Het is duide
lijk dat ze niet eensgeestes met ons zijn."
Kinderwetje
Het is een oude en al veelvuldig geuite
klacht dat de cultuur er bij de overheid
bekaaid af komt. Confessionele politici
mogen dan wat slechtere papieren hebben
dan hun collega's van liberalen of socialis-
TROUW/KWARTET 9
Confessionele politiek en kunst lijken el
kaar maar moeilijk te verdragen. Christe
nen en hun politici hebben tientallen jaren
alleen maar met scheve ogen gekeken
naar kunst en cultuur, het terrein waarvan
bij uitstek gold „dat de zonde er ons te
pakken had", om ARP-voorzitter Hans de
Boer aan te halen. Die afkeer heeft diepe
sporen achtergelaten die nu nog voelbaar
zijn. Al is een CDA-minister op het departe
ment dat cultuur behartigt tegenwoordig
heel gewoon.
1HAAGLNP) De Raad van State heeft gisteren het
lek tot ;horsing afgewezen van de COC-demonstratie
Bag in ïermond tegen de uitlatingen van de bisschop-
aijsen (oermond) en Simonis (Rotterdam) over homo-
aliteit.
rzitter vide AROB-afdeling.
van derfoeven, achtte het
1 niet orankelijk, omdat In
|lerlandseet de vrijheid van
jsuiting het recht op de-
atie is gearborgd.
tieners vtnet verzoek voor-
P. Frisse/an de gebedsactie
land, mg#. Joosten (voorzit-
n de Limrgse priesterstudie-
I en dr. Riigius Dieteren (van
Se der Frciscanen) vinden
trgelijke monstratie een on-
itbare inluk op de vrijheid
e kerk onaar eigen inzicht te
ilen. Hetrietal wil niet dat
gezag vade kerk en de bis-
jpen op cbpenbare weg wordt
itast en worpen".
lemen heiOC „anti-kerkelijk"
demonatie „een belediging
Jiet katlieke volk". COC-
woordvoerder Peeters verklaarde de
argumenten voor het niet laten door
gaan van de demonstratie nogal
eigenaardig te vinden. „Als de kerk
haar zegje mag doen, dan mag het
COC dat ook", vond hij.
Hij bestreed verder dat het COC anti
kerkelijk is en wees erop, dat binnen
de vereniging vele gelovigen actief
zijn. „Juist het feit dat kerkelijke
ambtsdragers zich herhaaldelijk
kwetsend hebben uitgelaten over de
manier waarop homoseksuelen hun
leven zouden moeten inrichten geeft
reden voor een demonstratie", aldus
Peeters.
De actiegroep „Roze zaterdag" die de
manifestatie heeft georganiseerd, zal
zaterdag een petitie aanbieden aan
bisschop Gijsen, die heeft laten we
ten deze te zullen aannemen.
ionze prlementsredactie
I HAA< Het emancipatiewerk zal geen cent te kort
len. StEtssecretaris Kraaijeveld-Wouters van CRM ant-
rdde dj gisteren in de Eerste Kamer op vragen van de
A-fract;. Dimdag vroeg die partij tijdens de behandeling
de begpting van CRM hoe het mogelijk kon zijn dat de
jtssecreiris vjrig jaar slechts vier miljoen aan dat doel
luitgegeen tffwijl haar elf miljoen ter beschikking stond.
lat bedrg nie' is uitgegeven
he; volgns dewerklng van de
tab:liteitwet utomatisch te-
aar de stnatkit en zal het geld
een mdfr doi worden aange-
Mevrouw Kraijeveld hield de
e vande PvdAvoor dat zij gedu-
deze kabinesperiode een be-
van t6 miljen mag uitgeven
de emmcipae. Daarvoor is een
irenraning tf>r gemaakt.
e vraa? vaitnevrouw Van den
el van de vdA hoe het tech-
mogeljk dat het geld niet
het Inooge doel verloren is.
<ees de sta^secretaris naar de
Iter vai lanciën. die zonder
tl piekfi.nou kunnen uitleggen
alsnog d zeven miljoen van-
I kunnen -men. Die 46 miljoen
Aan dr.. Meinsma. directeur
Ie stichti Koningin Wilelmina-
s, is doe het bestuur van de
ting de pf dr. P. Muntendam-
toegeke. De prijs, bestaande
?n pennl plus oorkonde, wordt
fcgel jaarks toegekend aan per
die zi in bijzondere mate
enstelijhebben gemaakt voor
inkerberijding in Nederland-
komt op de plaats van bestemming
verzekerde de staatssecretaris en on
derstreepte dat met te zeggen: hier
spreekt het kabinet.
Geldnood
Mevrouw d'Ancona (PvdA): „Dat
neemt toch allemaal niet weg dat er
vorig jaar en nu nog honderden ver
zoeken om subsidie liggen van initia
tiefgroepen. U geeft zeven miljoen
gulden niet uit terwijl een beweging
als .Blijf van m'n lijf' in geldnood
verkeert. Hoe u het ook wendt of
keert, dit is een klap in het gezicht
van de vrouwenbeweging." De staats
secretaris ontkende dat er honderden
subsidieaanvragen op haar departe
ment liggen, en dat zij zich bovendien
met structureren bezig hield. De ac
tiegroep „Blijf van m'n lijf" zou een
beroep moeten doen op andere geld
potjes dan die van de emancipatie.
„Ik richt me op een actief voorsvaar
den-scheppend beleid naar de meest
kwetsbare vrouwengroepen in onze
samenleving, zoals de buitenlandse
vrouwen en de vrouwen in ons land
die te lijden hebben van hun vrouw
zijn." aldus mevrouw Kraaijeveld-
Wouters.
Tja.dan sta je wel even te kijken.
Want als het om compleetheid gaat, is de
Volvo 343 zeeropvallend.
Als veeleisende automobilist vindt
u de Volvo 343 standaard uitgerust met al die
zaken.die autorijden verantwoord en aan
genaam maken.
Derde deur. vaste open hoofdsteunen,
volledig verstelbare stoelen, stoiren
bekleding,driepuntsrolgordelsvóór.elektrisch
bedienbareruitesproeiers,waarschuwings
lampjes (voor o.a. choke, handrem, remvloei-
stolhiveau.oliedruk, benzine."Fasten seat
belts", laadstroonibenzi nemeter. tempera-
tuurmetcr.dagteller.aansteker.verlichting in
asbak, achteniitrijlichten. spat lappen voor en
achter. anti-roestbehandeling(ML-methode),
vciligheidsstuurinricliting. energie-
absorberende zones voor en achterdeuren
met ingebouwde stalen buizen, twee buiten
spiegels, voorruit van gelaagd veiligheidsglas.
12 maanden garantie ongeacht het aantal
gereden kilometers.
Dal alles irefl u aan in iedere 343.
dus ook in liet basismodel, de Volvo 343 Luxe.
Tel bij deze compleetheid op. dat
de Volvo 343 een Volvo in hart en nieren is
met zeer uitdagende rijkwaliiciten.die u in
deze prijsklasse zelden tegenkomt.
En wat die prijs betreft: De Volvo 343
Luxe kost f 16.200.-(incl. BTW) en f 13.728.-
excl. BTW). De aflevenngskoslen bedragen
("225.-.
Bij elke Volvo krijgt u bovendien de
Volvo Touring Service: een unieke service,
die u een jaarlang uitgebreide hulpverlening
-o.a.bij aanrijding.ziekte.ongeval, pech en
diefstal-garandeert door geheel Europa.
Bovendien is uw bagage en die van
3 mede-inzittenden tot een bedrag van
f 2.000.- per persoon verzekerd tegen diefstal
en beschadiging als gevolg van opgelopen
schade aan de auto.
De Volvo 343 heeft al velen door zijn
kwaliteiten verrast. Laat u zich ook eens
verrassen dooreen proefrit in de Volvo 343
te maken.
Volvo Nederland Personen auto BV.
postbus 16.4I53ZG Bccsd.
tischen huize, ook bij partijen als de WD
of de PvdA komt de cultuurpolitiek (nog
steeds of misschien wel in toenemende
mate) jammerlijk om in het geweld waar
mee materiële aangelegenheden om de
voorrang strijden.
„De cultuurpolitiek", zei Jan Kassies ja
ren geleden al, „is nog in het stadium van
het kinderwetje van Van Houten." Neder
landers, en dat geldt ook voor hun politici,
confessioneel of niet, zijn sterk geneigd in
termen van „nuttigheid" te denken. Be
halve dominees zijn het ook kooplieden,
die gedurig maar één vraag stellen: „Wat
koop ik ervoor?"
Als gevolg daarvan is er. zoals alom te
beluisteren valt, nog nooit een goed cul
tuurbeleid van de grond gekomen. De
socialistische gemeentebestuurder Her
man Molendijk (die als wethouder in Gro
ningen en burgemeester van Amersfoort
veel oog had voor de ontwikkeling van de
cultuur) constateert bij voorbeeld: „In Ne
derland wordt van de hak op de tak ge
sprongen. Dan kom je altijd van de tak af
te rollen."
De culturele armoede wijt Molendijk
mede aan het ontbreken van bestuurders
die er diep van doordrongen zijn dat de
mens niet bij brood alleen kan leven. „Er
is", zegt hij, „geen bewindsman die de
zaak met een zekere geladenheid tege
moet treedt". Ook de bewindsvrouwe die
nu op het ministerie van CRM zetelt, kan
zich dat aantrekken.
Ergeren
Het CDA, uit welks gelederen die minister
afkomstig is, staat ook met tamelijk lege
handen als het om cultuurbeleid of cul
tuurpolitiek gaat. „Tot op dit moment
onderscheiden wij ons nauwelijks van an
dere partijen", moet Hans de Boer consta
teren.
Daarbij moet eveneens worden vastge
steld dat het heil ook niet in de eerste
plaats van het CDA kan worden verwacht.
strijd, de polarisatie bevorderd vanuit
marxistische gegevenheden. Met een sub
sidie reik Je dan wel gratis de stenen aan
die door je eigen ruiten worden gegooid."
De overheid, wil De Boer maar zeggen,
dient zich geen oordeel over de inhoud
van kunstuitingen aan te matigen. Dat
Thorbeckiaanse standpunt, dat ook in
progressieve kring wordt onderschreven,
blijkt ineens lelijk op de tocht te staan, als
de culturele inhoud wordt bepaald door
waarden die in het CDA opgeld doen. Op
die manier blijft de cultuur, zij het in
andere zin dan vroeger, een stiefkind van
christenen.
Terreur
Die situatie is overigens niet nieuw. Zo'n
vijfentwintig jaar geleden wees dr. J. G.
Bomhoff in het maandblad Wending al op
de onverdraagzaamheid op cultureel ter
rein jegens het christendom. Hij sprak
van „de kleine terreur der neutraliteit".
Het christendom, schreef Bomhoff. „is
achtergebleven. Het kan dus niet mee met
wetenschap en kunst. Het is dus verou
derd. De kleine terreur der neutraliteit
suggereert het dagelijks. )Daarom is
het haar een ergernis, dat er nog christelij
ke kunst van gehalte geschapen wordt.
Let op de extra-zware normen, die een
„neutrale" recensent aanlegt, als er zo'n
boek op de markt, als er zo'n toneelstuk
voor het voetlicht verschijnt."
Ook de cultuurpolitiek van het CDA gaat
onmiskenbaar onder de toen gesignaleer
de „terreur" gebukt. De rollen zijn omge
draaid, maar het toneel is hetzelfde geble
ven: confessionele politiek en cultuur lij
ken elkaar maar moeilijk te verdragen.
„Misschien", zegt Hans de Boer, „moeten
we wat agressiever te werk gaan"
(De vorige afleveringen in deze serie ston
den in de krant van 31 maart, 4, 5. 7 en 10
april. Boven het artikel over ontwikke
lingshulp was ten onrechte de naam van
redacteur Nico Kussendrager niet ver
meld.)
Niet alleen hebben de confessionele politi
ci door hun vroegere vijandigheid jegens
kunst en cultuur een niet geringe achter
stand opgelopen, ze zijn ook ongetwij
feld mede als gevolg daarvan veel min
der geworteld in die onstoffelijke wereld.
De ondervertegenwoordiging van PvdA-
leden die Den Uyl ontwaarde in allerlei
charitatieve en onderwijsinstanties, geldt
voor het CDA in de culturele sector. „Juist
kunstenaars", zegt Hans de Boer mismoe
dig, „kunnen zich aan het geloof ontzet
tend ergeren".
Niet alleen kunstenaars, ook degenen die
geacht worden de cultuur te bevorderen,
lijken een broertje dood te hebben aan
wat op kunstgebied uit een christelijke
koker komt. Wilden christenen in het ver
leden niets weten van verderfelijk geachte
kunstzin, nu zijn het vaak de niet-christe-
nen die een andere kant opkijken als op
het erf dat niet het hunne is culturele
aandriften de kop opsteken.
Hans de Boer zegt daarmee in toenemen
de mate moeite te hebben. Toen de bewe
ging Youth for Christ de hand op enig
gemeenschapsgeld wilde leggen ten be
hoeve van vormingstoneel, vond zij de
knip gesloten. Het ministerie van CRM
beschouwde die culturele uiting als een
vorm van evangelieverkondiging, waar
voor de subsidies niet bedoeld zijn. De
Boer zag en ziet dat met lede ogen aan,
omdat voor de verkondiging van aardsere
evangeliën de kraan wel opengaat.
Zelf bepleitte hij in de Tweede Kamer een
subsidie voor de toneelgroep Proloog, hoe
wel de door dit gezelschap uitgedragen
gedachten toch ver verwijderd zijn van
wat in de CDA-gelederen leeft. „Ik heb
volgehouden dat Proloog gesubsidieerd
moet worden, hoewel dat toneel me door
de ziel snijdt. Daarin worden de klassen
