Zeemansvrouw wil niet 'zielig' Tekening van een lezer ouw Commentaar Een nuchter volk endezee ganzen zijn zo dom nog niet anda itiek neutrale vakbond Omgeving heeft weinig begrip voor gezin waarvan de man vaart Afwezigheid man vooral bezwaar voor jong gezin geen gegok sjanie idee onttand op stelten ;RDAG 12 APRIL 1979 BINNENLAND TROUW/KWARTET 5 lerdduizend doden, een ijke chaos en een econo- iuinhoop. Het is een zware leganda heeft moeten be- acht jaar bewind van Idi Aan het dodental een na naar Amnesty Internatio- zullen er de komende dagen rijfeld nog honderden wor- levoegd. „Niemand zal het er worden." verzekerde het Oegandese Nationale lingsfront. „Alleen misda- ibben iets te vrezen en zij irecht worden." Maar gis- n de val van Kampala en van Amin een feit was, |io Oeganda het volk op iden ineen te slaan en de overblijvende moorde- elimineren." Een openlij- liging tot een bijltjesdag. ihzelf kan de val van Amin met instemming worden be- Er zijn in de jongste ge- enis niet veel dictators die zo zo wreed en zo persoon- empel op hun land hebben drukken. Maar tezelfder- jzen er ook enkele vragen. eeft de wereld Amin zo lang zadel kunnen laten? Het lag de hand dat de Organisatie Afrikaanse Eenheid niet tot wide overgaan. Voor niets is jrganisatie zó bang als voor igmg van buitenaf. Laat zij nmaal toe, of moedigt zij het aan, dan is geen grens in i (vrijwel alle bepaald door W oegere koloniale overheer- 31 meer veilig. 0( 31 het Westen en de Sowjet- Unie hadden wel mogelijkheden. Pas vorig jaar begon de economi sche boycot van Amin enige bete kenis te krijgen. Het heeft wellicht zijn einde versneld, want soldaten zonder soldij zijn doorgaans niet zulke fanatieke aanhangers. Maar laat kwamen de maatregelen wel, en volledig was de boycot geens zins. De Sowjet-Unie heeft via Libië zelfs tot het allerlaatst actie ve steun verleend. Een andere vraag is, hoe de Tanza- niaanse actie in Oeganda het machtsevenwicht in dit explosieve deel van de wereld kan verande ren. Net als in het geval van Cam bodja zegt het buurland dat het leeuwedeel van de strijd is gele verd door de binnenlandse tegen standers van het bewind zelf. Maar net als daar zijn het vooral de buitenlandse troepen die de door slag hebben gegeven. Verwacht mag worden dat het nieuwe bewind in Kampala voorlo pig Nyerere zeer dankbaar zal zijn en dat het oude denkbeeld van een federatie tussen Tanzania, Zambia en Oeganda mogelijk herleeft. Voor Oeganda's andere buren, en met name voor Kenia, is dat geen onverdeeld aantrekkelijke gedach te. Kenia heeft steeds kunnen be slissen over Amins lot, want alle olie voor Oeganda moest via Kenia worden aangevoerd. Kenia heeft die macht niet benut en de gedach te dat de meeste Oegandese ballin gen en dus de potentiële opvol gers van Amin in Tanzania woonden zal daaraan niet vreemd zijn geweest. °I fVD-Kamerlid Keja wil nog irccn nieuwe „onafhankclij- olitiek neutrale" vakcentra- ïelfcchten. Dat zou dan de vicr- w onafhankelijke en politiek nni Ie" vakcentrale worden in nd. naast de algemene FNV, hristelijke CNV, en de raad (Hoger en Middelbaar Fer- i isjbaar vindt Keja de drie be- centrales allerminst onaf- te lijk en politiek neutraal. Op ite /VD-bijeenkomst sprak het rlid over de „verderfelijke" en over „een paar eigenzin- bondsbestuurders" die niet wat de leden wensen en spot- met hun belangen, bij voor door een 35-urige werkweek bjen. jj? elijk ziet de heer Keja geheel dingen dan wij. Zo herin wij ons hoe de FNV-leiders 'k en Spit in het voorjaar van een nota hadden gemaakt de leden de keuze werd ilegd tussen hogere lonen of collectieve voorzieningen, .eigenzinnige bestuurders" ten onder druk van de leden |nota herschrijven. Inzake de fre werkweek is het ons juist gallen dat de eigenzinnige neveld in het najaar de vrije Igmiddag aanprees, maar gas heeft teruggenomen nu eden er nog niet zo'n trek in e<fen. irt is juist dat in verhouding tot olitieke staalkaart nogal wat instaande FNV'ers PvdA-lid en de CNV-leiding veel 'ers telt. Niettemin onder- het CDA fundamentele kri- crfvan het CNV in zaken als door Henny de Lange ROTTERDAM „Je weet waar je aan begint." Met deze waarschuwing is menige marine- en zeemansvrouw in het huwelijksbootje gestapt. „Je weet waar je aan begint als je trouwt met een man die vaak wekenlang van huis is." „Ik vind dat je niet weet waar je aan begint, wanneer je met een marine- of zeeman trouwt. Je weet dat je vaak alleen zult zijn, maar hoe dat zal zijn ervaar je pas als je er al midden in zit.'' Dit is de reactie van een vrouw van een sergeant bij de marine, één van de velen die geïnterviewd zijn in het kader van een grootscheeps on derzoek naar de gezinssituatie van zeevarenden. Het onderzoek is ver richt door het sociaal research cen trum van het Nederlands Maritiem Instituut in samenwerking met de afdeling sociaal wetenschappelijk on derzoek van de Koninklijke marine. Nog nooit was de gezinsproblematiek van zeevarenden in Nederland in kaart gebracht. Het onderzoek is ge daan door drs. Willem van Breukelen (Marine) en drs. Leo Bedaux (Mari tiem Instituut) lof-verhouding, die neerkomt op twee maanden varen, één maand verlof. Deze cijfers gelden voor de koopvaar dij. Bij de marine wordt de vaar- verlof-verhouding bepaald door het dienstvak, waarin men ingedeeld is. Kan de ene marineman bij wijze van spreken elke avond naar huis, de an dere ziet soms zijn vrouw (en kinde ren) negen maanden niet. .Zielig" ondernemingsraden, vermogen- saanwas-deling, bezuinigen op so ciale uitkeringen. En de FNV heeft niet geprobeerd het huidige kabi net onderuit te halen door groot scheepse arbeidsconflicten uit te lokken of extreme looneisen te stellen. Juist de industriebond NVV, waar je de meeste weer stand tegen het huidige kabinet kunt vermoeden, weigert tot nu toe aanvullende looneisen te stellen. Anderzijds heeft het kabinet-Den Uyl gedurende twee van de vier jaar van zijn bewind de vakbewe ging goeddeels lamgelegd met loonmaatregelen, waarbij de laat ste loonmaatregel leidde tot span ningen tussen FNV en PvdA toen deze laatste het kabinet ronduit steunde. De voormalige WD-leider Wiegel betoogde in 1978 bij de kabinets formatie dat de vakbeweging voor al Iet op het beleid dat een kabinet voert, en niet zozeer op zijn poli tieke kleur, en dat dus ook een kabinet met de VVD best in staat zou zijn zaken te doen met de vakbeweging. Zelf oogstte Wiegel vorige maand nog lof van de groot ste vakbonden binnen FNV en CNV, nl. de bonden van ambtena ren, door als minister van binnen landse zaken te besluiten tot aftop ping van prijscompensatie voor ho gere ambtenaren. Er bestaat in dit land vrijheid van vereniging en vergadering. Wij zien dan ook met belangstelling uit naar Keja's nieuwe „onafhankelij ke en politiek neutrale vakbond". Maar als de VVD verstandig is, behoedt zij haar Kamerlid voor een verdere afgang. „Als er één ding duidelijk is gewor den, is het wel dat zeemansvrouwen voorgoed afwillen van het etiket van „zielige, eenzame zeemansvrouw", dat de omgeving hun nog maar al te vaak opplakt." zegt Leo Bedaux. De omgeving heeft volgens beide onder zoekers vaak totaal geen benul van en begrip voor de situatie van een gezin, waarvan de man vaart. Dit beeld is overigens minder negatief in plaatsen als Den Helder en het Zuid hollandse Valkenburg, waar vrij veel marinegezinnen bij elkaar wonen en waar de niet-marinemensen waar schijnlijk beter op de hoogte zijn van het marine-bestaan. Gebleken is dat er grote behoefte is aan een gesprek over de situatie waarin de gezinnen van zeevarenden verkeren, zowel bij mannen als bij vrouwen. Nog veel mensen denken dat in deze tijd een zee- of marineman gemiddeld niet langer dan hooguit zes weken van huis is. De afwezigheid kan echter variëren van 24 uur tot zes maanden. De gemiddelde vaarperio- de bedraagt in de koopvaardij onge veer vier maanden. Blijkens het onderzoek wil men niet terug naar kortere vaartijden. Dat is een opmerkelijk resultaat, omdat verwacht werd dat kortere vaartijden een van de belangrijkste wensen in zeemanskringen zouden zijn. Veel meer belang wordt gehecht aan handhaving van de huidige vaar-ver- Te korte vaarperioden worden niet wenselijk geacht, omdat die te veel onrust in het gezin zouden brengen. In te snel tempo moet het gezin zich dan instellen op de aan- en afwezig heid van de man. „Zoiets is niet be paald bevorderlijk voor de rust in een gezin," zegt Leo Bedaux. Bovendien zijn korte vaarperiodes nadelig voor de man, die nauwelijks tijd heeft zich weer helemaal te verdiepen in zijn 0pV06diflQ werk aan boord. werktijden onderling zo ingedeeld, dat ze met de verlofdagen van de man thuis kunnen zijn. hetzij voor hele hetzij voor halve dagen. „Juist omdat de ondergeschiktheid van de vrouw aan dit beroep zo bena drukt wordt, kan dit op den duur wel eens sterk belemmerend kunnen wer ken op de wervingskracht van de zeevaart." menen de onderzoekers. Leo Bedaux: „De vrouw voelt zich soms inderdaad erg alleen. Vooral op feestdagen en 's avonds manifesteert dat gevoel van alleen-zijn zich." Het onderlinge contact wordt binnen de koopvaardij de laatste jaren sterk gestimuleerd door het Gezinscontact Zeevarenden in Rotterdam, terwijl ook de rederijen proberen iets te doen aan de begeleiding van zeemansge zinnen. Bij de marine ontbreekt het nogal aan deze vorm van begeleiding, maar naar aanleiding van dit onder zoek is een werkgroep ingesteld die zal onderzoeken wat er gedaan kan worden aan een betere opvang van marine-vrouwen. Vooral jonge gezinnen blijken bezwa ren te hebben tegen langdurige perio den van afwezigheid van de man. Hoe langer het huwelijk duurt, hoe gerin ger het verlangen naar kortere vaar periodes wordt. Emancipatie Een andere, minstens zo belangrijke factor in deze problematiek is vol gens Van Breukelen en Bedaux de emancipatie. Vooral jonge vrouwen voelen zich beknot in hun mogelijk heden door het beroep van de man. Ze staan vrijwel alleen voor de opvoe ding van de kinderen. Willen ze een baan, dan kan die hooguit parttime zijn. omdat de man er niet is om de kinderen op te vangen. Bovendien speelt mee dat de meeste vrouwen liever thuis zijn in de tijd dat hun man met verlof is. Hierdoor is voor hen de mogelijkheid op een baan vrijwel helemaal verkeken. Een mogelijke kans voor deze vrou wen is volgens Leo Bedaux het creë ren van zogenoemde duo-banen. In Noorwegen wordt dit systeem al toe gepast: zeemansvrouwen hebben hun Duidelijk wordt dat. naarmate de kinderen ouder worden, de vrouwen minder behoefte hebben aan begelei ding. In het gezin kan dan beter van gedachten worden gewisseld dan wanneer de kinderen klein zijn. Daar staat tegenover dat zeemansvrouwen het juist extra moeilijk kunnen krij gen met de opvoeding, wanneer de kinderen de puberteitsjaren doorma ken. Dan wordt de afwezigheid van de man het sterkst gevoeld. Over het algemeen menen de vrou wen echter dat ze de opvoeding van de kinderen redelijk goed aankun nen. Ruim tachtig procent van de mannen zegt tevreden te zijn over de opvoeding, vijftien procent heeft wat aanmerkingen, terwijl twee procent vrij veel kritiek heeït. Contacten Het contact tussen man en vrouw wordt belangrijk gevonden. Er wor den veel brieven geschreven. Over de telefoon zijn er minder positieve reac ties. De telefoon geeft velen een koud gevoel en een gevoel van heimwee of eenzaamheid, wanneer de hoorn is neergelegd. Bovendien zijn de kosten Tekeningen, bij voorkeur in liggend for maat, sturen aan Trouw, jury politieke prent, postbus 859, 1000 AW Amster dam. Naam en adres aan de achterzijde vermelden. Voor geplaatste prenten is er een boekenbon. NIEUW AMSTERDAMS IDEE vaak een struikelblok. Op dit punt pleiten de onderzoekers voor een be ter vergoedingssysteem. Opmerkelijk is overigens dat dertien procent van de ondervraagde marinevrouwen niet op de hoogte was van het feit dat hun man in principe altijd bereikbaar is, ook tijdens oefeningen. Een andere vorm van contact niet mogelijk bij de marine is het af en toe meevaren van de vrouw (en kin- deren). Over het algemeen blijkt uit de reac ties dat men binnen de marine niet zo tevreden is over de opvang van vrou wen. Een vrouw van een luitenant ter zee der eerste klasse zei hierover: „De marine houdt te weinig rekening met persoonlijke situaties. Bijvoorbeeld huwelijksmoeilijkheden, echte moei lijkheden met kinderen, het feit of de vrouw lang zonder man kan. zowel emotioneel als seksueel. En met lang bedoel ik dan langer dan zes weken Er wordt voor de vrouwen die alleen blijven weinig gedaan. Bij de koop vaardij bestaat de mogelijkheid om mee te varen. Bij de marine is dat uiteraard uit den boze." Aan boord Ook de positie van de man aan boord is onder de loep genomen. Hoewel over het algemeen de voldoening in het werk groot is. blijkt men nogal ontevreden over de werkomstandig heden. „Als er al gepraat wordt, gaat het altijd over het werk", zeggen ve len. Bovendien worden onderlinge contacten niet bepaald bevorderd, doordat men telkens met anderen werkt. De onderzoekers suggereren daarom dat onderzocht moet worden of zo vaak mogelijk dezelfde groep mensen in dezelfde periode kan wer ken. „Op die manier voorkom je dat er alleen oppervlakkige contacten worden gelegd", zegt Leo Bedaux. Bij de marine spelen in dit opzicht de hiërarchische verhoudingen een be langrijke rol. „Alle officieren klitten buiten werktijd bij elkaar en hebben geen contact met het lagere perso neel", vertelt hij. Volgens Van Breu kelen werken de verschillen in rang zelfs door aan de wal: zo zou de vrouw van een korporaal niet gauw geneigd zijn contact te zoeken met een offi ciersvrouw. Leo Bedaux en Willem van Breukelen hebben hun onderzoek afgesloten met de vraag of een zeemans- of mari ne-huwelijk „langer jong" blijft. Bij na zestig procent van de ondervraag de marinevrouwen was het eens met deze uitspraak. De vrouw van een sergeant-ziekenverpleger: „Inder daad blijft een marine-huwelijk lan ger jong. Als de man na afwezigheid weer thuiskomt, begin je weer op nieuw. Maar tijdens de afwezigheid krijg je toch wel grijze haren en heb je psychisch heel wat te verwerken." De mening van de vrouw van een sergeant-elektromonteur: „Soms lijkt het er wel op. dat de mannen met de marine zijn getrouwd in plaats met ons. Als je man weg is. leef je zo'n ander leven, dat het moeilijk is om weer aan elkaar te wennen wanneer hij terugkomt. Ik wil per se niet, dat ons huwelijk stuk loopt, maar het is moeilijk om niet van elkaar te ver vreemden." ADVERTENTIE voor de maanden april Op6Cldl en mei Een buitengewoon boeiend beeldverhaal en tegelijk een aan trekkelijk overzicht van de Nederlandse zeeschiiderkunst. Prijs tot 1 juni: f 24,50, daarna f 29,50. De Boer Maritiem il Si 1 Niet elke gans is een Wammes Waggel, die zelfs naast Heer Bommel nog dom lijkt. Als je het over ganzen hebt, is de uitdruk king „zo dom als een gans" zeker niet op zijn plaats, concludeert H. P. Rensenbrink in het tijd schrift Artis. In één opzicht kun je ganzen die door de oude Grieken, en misschien zelfs al door de Egyptenaren als huisdie ren werden gehouden wel dom noemen: honger of niet. zolang ze eten zien, eten ze ook. „Wat dat betreft, zijn ganzen net mensen," zegt Rensenbrink. Tamme gan zen dan, want in de natuur, waar het eten niet voor het oprapen ligt, krijgen ze niet zo gauw te veel naar binnen. Ganzen zijn uitermate sociale dieren. Ze leven in kleinere groepjes, meest echte families. De familieleden kennen elkaar ook allemaal en onderhouden al lerlei sociale contacten. De aan voerder gedraagt zich helemaal als het hoofd van de familie, waar vreemde ganzen geen gemakke lijke aan hebben. Komt zo'n vreemdeling te dichtbij of loopt hij de familie voor de voeten, dan krijgt hij met vader te maken: die neemt een dreigende houding aan en als de indringer niet gauw maakt dat-ie wegkomt, kan-ie een flinke oplawaai van de vleu gels of een beet krijgen die hem lang zal heugen. De gent, het mannetje dus, gaat na zijn over winning terug naar zijn vrouwtje, klappert met zijn vleugels en laat een harde schreeuw horen, zodat iedereen weet dat de zaken gere geld zijn. Mannetje en vrouwtje halen elkaar dan aan door de halzen liefkozend langs elkaar te strijken. In tegenstelling tot de meeste vogelsoorten blijft de familie band onder ganzen ook na de broedtijd intact: „Al voor ze oud genoeg zijn om te broeden meestal in hun derde levensjaar zoeken ze een partner, zodat er van een echte verlovingstijd sprake is. Vooral in het voorjaar leidt dit in een ganzentroep dik wijls tot grote opwinding, die zich ook uitstrekt tot de al ge vormde paren. Die moeten ten eerste hun jongen „uithuwelij ken", wat nogal eens tot span ning tussen de vader en de aan staande schoonzoon leidt, maar bovendien worden kort voor de broedtijd de bestaande verbinte nissen nog eens stevig aange haald. Uiteindelijk moet een vo gelpaar bij het broeden en het grootbrengen van de Jongen een zeer gecompliceerd karwei vol voeren. waarbij het heel belang rijk is dat beide partners goed op elkaar zijn ingesteld." Families sluiten ook wel eens vriendschappen met elkaar. Mis schien komt dat, zegt Rensen brink, doordat ze nog met elkaar verwant zijn. In zo'n gemengde groep is sprake van een rangorde. Eerst komen de paren met jon gen. die vaak de baas spelen. Daarna volgen meestal de paren zonder jongen, dan de alleen staande volwassenen en ten slot te de jongen die nog geen partner hebben. Als de dieren voedsel zoeken of ergens te poot heen gaan. moet die volgorde er uit te halen zijn. Dat ganzen uitstekende „waak honden" zijn mag als bekend worden verondersteld. In het oude Rome bewaakten ze het Ca- pitool en wel zo goed, dat ze in 390 voor onze jaartelling een overval van Galliërs wisten te voorkomen. Ganzen zijn nu een maal waakzaam als hun territori um bedreigd wordt; ze slaan niet alleen alarm, maar bijten ook graag en hard in de benen van indringers. De oude Romeinen aten ook graag gans. maar ze dachten dat alleen het voorstel deel gezond voor ze was. Het per soneel kreeg dus het „afval", de achterste delen, onbedoeld lang niet de slechtste stukken. Die Romeinen zijn ook de uitvinders van de paté. Zij waren de eersten die de lever van de gans voor de mens groot, vet en lekker, maar voor het dier ziek maakten. In Nigeria moeten ze niets meer hebben van een gokje. Althans, de Nigeriaanse regering niet. want die heeft via radio Lagos bekend laten maken, dat na 15 april de voetbaltoto verboden zal zijn en dat ook de casino's hun deuren moeten sluiten. Een re den is er niet bij gegeven. Sjanie Zeevat is dierenverzorg ster in Oudehands Dierenpark. Precies op haar verjaardag werd daar een zebra geboren die prompt naar de verzorgster ge noemd is. Niet Zeevat natuurlijk, maar wel Sjanie, het derde zebra veulen van moeder Aleid. Die is, evenals het jong uiteraard, een Grevyzebra, een van de zes (twee hengsten en vier merries) waar mee Ouwehand zeven Jaar gele den een fokgroep vormde. Dat is een duidelijk succes gev/orden. net als het fokken van de apart lopende Chapmanzebra's. Ze brabaas Cees Derlcsen verwacht binnenkort nog meer jonge zebra's. Steigers bouwen is duur en kost geld, maar de Zwitserse stuka- doorsbedrijven moesten er wel aan. Tot een van die bedrijven het ei van Columbus vond: ééen- persoons steigertjes, een soort stelten eigenlijk waaraan de stu kadoors vastgegespt zijn. Ze heb ben aan elk been zo'n steigertje, dat ze op elke gewenste hoogte kunnen verstellen. Stevig staan ze er ook nog op, want zowel voor hun voeten als helemaal onder aan is een plateautje gemaakt Waarom horen we een inter viewer en de geïnterviewde alleen •in een lucht- en geluiddichte ruimte, en niet bijvoorbeeld mi nister Ginjaar over de abortus wet met op de achtergrond een omfloerste doktersstem die de zuster om een steriel gaasje vraagt? Waarom niet de metaal- ondernemer in de oorverdovende herrie van de fabriekshal waar zijn arbeiders met de dag dover worden? Dat vraagt in de Va- ra-gids Joop van Tijn zich af en hij weet het antwoord ook al: „Geen tijd, geen zin. en de grote verlegenheid om de prominenten in het nieuws naar zo'n lokatie te slepen". Hij heeft er gelukkig zelf iets op gevonden. Iedere geïnter viewde moet kunnen kiezen uit een aantal geluiden die op band jes staat en die iedere verslagge ver altijd bij zich heeft: „Hij of zij kan de vogels kiezen in het Spaanderswoud, of de Munt tij dens het spitsuur, een gregori aans lied op het Sint-Pieters plein, de beschaafde geluiden van een deftig restaurant of het doorbreken van de geluidsbarriè re". Deze methode, denkt Van Tijn, kost geen extra-tijd. Maar er zitten grote voordelen aan: het maakt de reportages levendiger en vooral: het leidt de aandacht een beetje af van de ant woorden". Wat doet een man die zijn kunst gebit kwijt is? Vermoedelijk be sluit hij ten einde raad maar zon der tanden naar de politie te stappen, want Je weet maar nooit of ze gevonden zijn. Beter om Je dan maar die ene keer zonder valse tanden in het openbaar te vertonen dan nieuwe te moeten kopen. Voor een 26-jarige man in het Noordfranse Verdun zat er ook niet veel anders op dan aan gifte te doen, hoewel hij daarbij een behoorlijk risico liep. Hij was een levensmiddelenzaak binnen geslopen en had daar stiekem zijn tanden in een dikke kaas gezet. Nog net op tijd kon hij ontsnappen, maar zonder mede neming van zijn kunstgebit, want dat bleef eerst in de kaas zitten en rolde toen in een hoekje. Bin nen 24 uur besloot hij. uuthand én onttand, toch maar bij de poli tie te Informeren of zijn gebit soms gevonden was. Ze hadden het. net als de aangebeten kaas. waarin het precies paste. Het kostte hem ruim 400 gulden boe te voor hij weer met zijn mond vol tanden naar huis kon Achter af had hij zich toch maar beter nieuwe kunnen laten aanmeten.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1979 | | pagina 5