pe werf ging op slot, voorgoed
!)e fluit van Vuyk geeft de tijd niet meer aan in Capelle a/d IJssel
PI JDAG 6 APRIL 1979
TROUWKWARTET RHS15
ih
Ul wekenlang wordt er op hoog politiek niveau
jjj epraat, beraadslaagd en gebakkeleid over de
«Jituatie waarin de Nederlandse scheepsbouw
jerkeert en die weinig rooskleurige vooruitzich-
ec m biedt.
oor sommige werven staat vast dat ze defini-
"tef de poort op slot moeten doen. Andere
icheepswerven zullen zich dank zij forse
verheidssubsidies nog staande kunnen
louden, maar niemand weet voor hoe lang. Dan
I er ook nog een categorie werven die welis-
'2 'aar niet onder de loep is genomen en doorge
licht door de beleidsommissie sanering
scheepsbouw, maar die desalniettemin zelf
naarstig op zoek is gegaan naar middelen om de
positie ook op langere termijn veilig te stellen. In
al deze gevallen gaan achter kille cijfers en
statistieken de emoties en spanningen van vele
duizenden Nederlandse gezinnen schuil.
De directeur die zijn personeel het reorganisa
tie- of afslankingsplan presenteert, waartoe al
dan niet op last van de overheid moeste worden
besloten, wordt geconfronteerd met verzet, ge
voelens van haat, prikacties of het dreigement
van stakingen.
Voor de werknemers in de scheepsbouw is er
vooral de grote onzekerheid over hun toekom
stige positie. Een onzekerheid die leidt tot
stress, tot ziekte of tot spanningen die zich
veelal in het gezin thuis ontladen.
En daarmee zijn dan alleen nog maar de direct
betrokkenen genoemd. Wat te denken bijvoor
beeld van middenstanders, die door het verdwij
nen van een werf (met de „aanloop" van schip
pers) hun klandizie fiks zien teruglopen? Ook zij
ondervinden zij het indirect de gevolgen
van de sluiting van een werf.
In onderstaand artikel wordt weergegeven wat
sluiting van een werf in-de-praktijk-van-alle-dag
voor consequenties heeft in een (kleine) ge
meenschap, voor wie de werf van oudsher de
broodheer is geweest. De Capelse werf waar het
in dit verhaal om draait, staat in feite model voor
elke werf die de gevolgen ondervindt van de
slechte situatie in de scheepsbouwindustrie.
jsAPELLE AAN DEN
SSEL „We hebben
;iji I allemaal een strop
ii. Er zijn d'r hier die er
it van kunnen slapen."
mistroostige blik van
ikker De Witte is ge-
:ht op de enorme hijs-
anen, die opvallend
inwezig zijn in de blau-
lentelucht. ,,'t Zal
eg zijn straks zonder
e kranen," vervolgt hij.
t Was voor mij een hele
[oeie klant, zo één krijg
er voorlopig niet
er." Een klant in de
erij beaamt zijn
rden en zegt: „Ja, het
wel stilletjes nu je de
erf niet meer hoort."
wordt over gepraat: bij de
er, de slager, de kruide
er en bij het uitgaan van de
rk. Sinds 2 januari toen het
iws bekend werd, wordt
jver gepraat. Deze week
s het dan zover: de werf.
ig op slot, voorgoed. De
men staan stil, schippers
len geen inkopen meer in.
t dorp, de fabrieksfluit is
md en er steken geen
ijes mannen in blauwe
lis de dijk meer over op
eg van en naar de werf.
It Is zover: de reparatlewerf van
yk is gesloten en zal te zijner tijd
de laatste steen worden afgebro-
l waarschijnlijk om plaats te ma-
i voor woningen-met-uitzicht-
r-het-water, „want dat levert het
este op,"merkt een cynische werk-
ner op.
nds 1872
in honderd Jaar, om precies te zijn
ds 1872, heeft West-Capelle de
eepsreparatiewerf van A. Vuyk en
Ben's Scheepsreparatiewerven BV
buur en broodheer gehad. Hele
leraties hebben hun leven liggen
deze werf. Grootvader werkte op
werf. vader verdiende er zijn brood
nam zijn zoon, zodra hij van de
ere school was. ook mee. Zo ging
tientallen Jaren achtereen. Een
el dorp ..beneden" de dijk, „ln de
It", verdiende zijn brood „boven"
dijk, op de werf. En dan plotseling.
107 jaar, sluiten.
el mensen hebben het niet kun-
begrijpen. De directeur heeft net-
uitgelegd dat het nodig was in
band met de toekomstige ontwik-
ngen, maar de meesten willen het
eens begrijpen. Het is hün werf
daar moet je van afblijven, is hun
fnatie." Woorden van Joop Els-
it, voorman-draaier bij Vuyk. Hij
am als jongen van veertien jaar
de hand van zijn vader de werf
fandelen en nu. 38 jaar later,
kt hij er nog steeds. Joop is lid
i de ondernemingsraad en heeft,
Is hij zelf zegt. het allemaal rede-
kunnen verwerken. „Het moet nu
maal en als je nuchter tegen de
?en aankijkt, kom je er wel over-
n. We moeten blij zijn, dat het
van het personeel mee kan en
er maar voor een paar man ont-
aangevraagd."
erbijsterd'
leiten: Op 2 januari van dit jaar
directeur Dik Vuyk het personeel
de répara tiewerf, ongeveer 150
l in de kantine bijeen komen. De
uchten die toen al enige maanden
en, werden bewaarheid. Vuyk
de mee dat de reparatlewerf
it moest. De nieuwbouwwerf (400
personeel) bleef buiten deze re
alisatie. „Verbijsterd waren we.
stikten in het werk en toen kregen
K horen dat de werf dicht ging. Er
d natuurlijk wel eens wat gefluis-
I. maar wat wil Je anders in deze
bte tijd", zegt Ad Pruyssers, ijzer-
kersbaas sinds dertien jaar. „Er is
even gepraat over staken, maar
beeft de ondernemingsraad Ad
kt er ook deel vanuit (red.)
n te bezweren. Wat schiet je er
op. Als de werf dicht moet. dan
He Daar helpt geen staking
pleister op de wonde was dat er
slechts vijf mensen ontslag werd
aangevraagd. Circa twintig man kon
te werk worden gesteld op de nieuw
bouwwerf van Vuyk. Een aantal Joe-
goslaven, dat via onder-aannemers te
werk was gesteld bij Vuyk, werd el
ders geplaatst, terwijl het gros van de
werknemers sinds begin deze week
pendelt naar de Waalhaven in Rot
terdam.
Waalhaven
De Waalhaven: Het klonk en het
klinkt de meeste werknemers als een
vloek in het oor. Hoefden de werkers,
althans degenen die in de „put" wo
nen. tot en met vorige week alleen
maar even de dijk over te steken om
bij hun werk te komen, nu moeten ze
s ochtens een uur eerder op om op
tijd bij de bus te zijn. die hen naar de
Waalhaven brengt s Middags zijn ze
een half uur later thuis. Maar dat is
met het voornaamste dat hun dwars
zit Het verdwijnen van de werf die
deel uitmaakte van hun dorp, hun
hele leven, valt veel zwaarder te ver
werken. „Och, het zal best goed zijn
wat de bazen hebben verzonnen",
zegt Joop Elshout berustend.
Directeur Dik Vuyk zeil over de slui
ting van de reparatlewerf: „Als ik dat
nu niet had gedaan, was dat over een
aantal jaren wel bittere noodzaak ge
weest De werf ligt nu eenmaal te
ongunstig, te ver van de kust van
daan en bovendien achter de bruggen
van Rotterdam. De aanvaring van de
Koningshavenbrug, waardoor vorig
Jaar wekenlang het vaarwater was
versperd, heeft duidelijk gemaakt
hoe kwetsbaar de ligging van de werf
is", vertelt de directeur Zijn werf is in
de eerste plaats afhankelijk van de
coaster-markt. Coasters zijn een ui
termate belangrijk onderdeel van
Vuyks klantenkring. De bruggen bij
Rotterdam vormen echter ln toene
mende mate een hinderpaal voor
deze schepen. Daarbij komt nog het
gegeven dat het Rotterdamse haven
gebied zich steeds verder naar het
westen verplaatst. „Kortom, in de
toekomst zou er wel eens helemaal
geen coaster meer naar de reparatle
werf van Vuyk kunnen komen", be
sluit de directeur. „Deze ontwikke
ling heeft ons genoodzaakt nü iets te
doen".
Dat ..iets" kwam bij wijze van sprt
ken uit de lucht vallen, vertelt Vuyk,
want binnen het RSV-concern was de
werf Waalhaven te koop. Deze werf
functioneerde slecht en werd binnen
het RSV-concern beschouwd als een
nutteloos aanhangsel, waar men van
af wilde. Vuyk reageerde onmiddel
lijk en meldde zich als gegadigde. De
koop ging door, Vuyk was niet de
enige koper maar kocht de werf sa
men met de IJssel-Vliet-Comblnatie.
De consequentie van deze transactie
was dat de reparatiewerf in Capelle-
West dicht moest ten gunste van de
werf in de Waalhaven, ,,'t Is natuur
lijk jammer als zo'n oude werf dicht
moet, maar ik heb mijn verantwoor
delijkheid voor mijn personeel. Als
we het nu niet hadden gedaan, had
den we straks 150 man personeel naar
huis kunnen sturen met mogelijk
rampzalige gevolgen voor de vierhon
derd man op de nieuwbouwwerf.
Deze beslissing moest worden geno
men met het oog op de toekomst van
dit bednjf".
Vuyk een begrip
Dik Vuyk, geboren en getogen in een
huis aan de binnenkant van de dijk
tegenover de reparatiewerf, is de vier
de generatie van de vuyken die het
bedrijf in de loop der Jaren hebben
doen uitgroeien tot een middelgrote
werf, naar Nederlandse maatstaven
gemeten. Adrianus, oftewel „meneer
Adrie". de bet-overgrootvader van de
huidige directeur, begon in 1872 in
West-Capelle. Daarna volgden me
neer Plet, meneer Leen, meneer Wout
en meneer Vuyk (meneer Dik is er
niet meer bij in deze tijd).
Fluit was klok
Vuyk was en is een begrip in Capelle,
al is dat de laatste jaren wat aan het
vervagen door de grote toevloed van
vreemdelingen. Toen Vuyk begon
was het zo n beetje de enige brood
heer van Capelle. Dat is tot na de
Tweede Wereldoorlog, toen Capelle
nog maar een achtste van het huidige
Inwonertal van ruim 40 000 telde, zo
gebleven In Capelle-West, waar nog
veel „echte" Capellenaren wonen, is
Vuyk altijd de niet weg te denken
„buurman" geweest. Tot deze week
schaft) moeten voortaan alleen eten.
Een flets die kapot was, werd gerepa
reerd bij Vuyk. Daar was het een
doodnormale zaak dat tussen de be
drijven door een step of kinderfietsje
werden hersteld, 't Was even de dijk
over en klaar is Kees. Ook de werkne
mers zelf gingen voor hun klussen 's
avonds naar de werf, waar al het
gereedschap voor handen lag.
Het is dus wel even wennen voor de
Bénards, de De Graafs. de Elshouts
en de De Groots, bekende namen ln
Capelle. Generaties lang hebben zij
gewerkt op de werf boven de dijk.
Voorbij is het nu allemaal. De enke
ling die stond te aarzelen of hij Vuyk
soms voorgoed vaarwel zou zeggen, is
toch gebleven. Het laatste beslissen
de zetje om toch maar mee te gaan
naar de Waalhaven, ls voor sommigen
het lokkertje van tweeduizend 'gul
den geweest, vertelt iemand. „Ieder
van ons kreeg twee mille, maar dan
moest Je uiteraard wel meegaan naar
de Waalhaven en minimaal nog twee
Jaar in dienst blijven. Anders moet Je
een deel van die premie terugbe
talen."
Begeleiding
tenminste, want nu ondervindt de
bevolking van dit buurtje de (prakti
sche) gevolgen van de sluiting van de
werf.
Zo moeten veel dorpelingen zich weer
aanleren naar de klok te kijken In
West-Capelle werd geleefd volgens de
fluit van Vuyk. Om vijf voor half één
dachten de winkeliers bij het horen
van de fluit eraan dat het tijd werd
hun winkel voor de daar nog gebrui
kelijke middagpauze af te sluiten In
de namiddag was de fluit van Vuyk in
vele gezinnen het sein om de aardap
pels op te zetten. Een oud-werknemer
van Vuyk. gepensioneerd, vertelt:
„Die fluit hoorde er gewoon bij. Mijn
vrouw leefde helemaal op de fluit, bij
alles wat ze deed. Ik kreeg koffie
wanneer de fluit vertelde dat het daar
tijd voor was
Behalve het gemis van de fluit, zijn er
nog meer vervelende consequenties,
die voor buitenstaanders niet altijd
even begrijpelijk zijn: Vrouwen die
jaren achtereen tussen de middag
samen met hun man aten. (hij kwam
daarvoor even van boven de dijk naar
beneden lopen tijdens de middag-
Wat volgens de ondernemingsraads
leden Elshout en Pruyssers het
hardst is aangekomen bij het perso
neel. was de plotselinge confrontatie.
De directie heeft naar hun mening te
lang gewacht. „Toen de feiten een
maal werden verteld, gebeurde dat
wel op aandrang van de bonden en de
ondernemingsraad. Ik begrijp best
dat de directie het erg druk heeft
gehad met het voorbereiden van deze
transactie, maar dat mag niet ten
koste gaan van de begeleiding van de
mensen, van wie er velen ettelijke
Jaren op deze werf hebben gewerkt",
meent Pruyssens. „Deze mensen rea
geren in de eerste plaats emotioneel
en zijn niet in staat de situatie nuch
ter te bekijken."
Ook in de gezinnen hebben de slui
ting en de periode van onzekerheid
die daaraan vooraf is gegaan, hun
sporen nagelaten. „Mensen die niet
weten wat hun boven het hoofd
hangt, houden misschien op het be
drijf hun mond nog wel dicht, maar
thuis moeten ze hun spanningen wel
afreageren,,* zegt Joop Elshout. „Er
zijn", vertelt hij, „diverse mensen
ziek geworden van alle emoties en
spanningen."
„Die mensen, vooral de ouderen, zijn
zo vergroeid met de werf, dat zo iets
niet gemakkelijk te verwerken is. De
werf is voor hen een stukje levens
werk. een deel van hun bestaan. En
hun vrouw en kinderen zien dat thuis
net zo. Voor sommige dorpelingen
was de werf misschien niet meer dan
een fabrieksfluit om Je klok gelijk op
te zetten, maar voor anderen was-ie
een dominerende figuur. Boven de
dijk de werf, onder de dijk ln de put
de werkers. Als Je vanuit Je huls naar
buiten kijkt, zie Je altijd de kranen
van de werf Voor sommige mensen
betekent zoiets erg veel, dat wordt te
vaak vergeten."
Winkeliers
Voor de middenstanders ln het
dorp tellen in de eerste plaats de
financiële gevolgen. Bakker De Witte
bij voorbeeld, maakte Jarenlang
lunchpakketten klaar. Bovendien
heeft hij in zijn tuin een optrekje
gebouwd, waarin hij warme maaltij
den bereidde voor de mensen, die
moesten overwerken op de werf. „Ja,
de werf ls een beste klant voor me
geweest. En dan heb ik het nog niet
eens gehad over al die schippers die
een werf aantrekt. Die schippers ste
ken. terwijl hun schuit ln het dok ligt,
even de dijk over om hier hun levens
middelen in te slaan. En dan halen ze
niet een halfje wit of bruin, nee. dat
gaat met zes-acht broden tegelijk.
Die stoppen ze in de vriezer aan
boord. Wij winkeliers hebben d'r alle
maal last van dat Vuyk wecgaat",
roept de bakker uit. „Niet alleen ik.
maar ook de slager, de groenteboer
en de sigarenwinkel hier op de hoek."
Bij dit probleem komt dan ook nog
de vergrijzing van de bevolking, het
geen ook niet bevorderlijk is voor de
klandizie. „Als dan de werf die hier
voor het broodnodige leven zorgde,
vertrekt, dan komt dat hard aan. 't
Wordt een dooie boel hier", verzucht
een winkelier.
De poort van de werf is dicht. Sinds
maandag rijdt er een bus voor de
mensen ln de put die nu ln de Waalha
ven werken. „Ach, wat zeuren we ei
genlijk", roept Joop Elshout gemaakt
vrolijk, ,,'t Was eigenlijk ook té ge
makkelijk om alleen maar even de
dijk te hoeven over te steken. Dat
eindje pendelen zal ons de kop niet
kosten. We moeten blij zijn dat we
nog werk hebben. Maar als ik had
mogen kiezen dan had ik mijn
hele leven op ónze werf willen wer
ken, net als mijn vader, mijn broers
en mijn grootvader."
