Actie tegen de chloortrein
Tekening van een lezer
rouw Commentaar
ik zie ik zie wat jij niet ziet
ychische patiënten
v]olksgezondheid
Utrechts comité: verleg spoorbaan buiten de stad
Ongerustheid
over gevaarlijk
vervoer groeit
Zwerven door ons
bomenland
op een leeuw
vonhoff loopt
woningnood
doe ik niet
trouw nooit
DNDERDAG 5 APRIL 1979
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
5
,^1 rapport van de commissie-Van
iur|k over de rechtspositie van pa-
outjten in psychiatrische inrichtin-
eol heeft met gezag en cijfers de
jtheid bevestigd van wat allerlei
an^opende individuen de laatste
est*, vijftien jaar al hadden laten
ten. Er schort hier en daar nogal
rfc aan de manier waarop wij met
onie psychisch in de knoei geraak
piedemensen omgaan,
con
steizijn twee mogelijkheden daarin
te brengen. In de eer-
"rh!p'aats za' ^et staatstoez'cht op
a inrichtingen moeten worden
Ibeterd, waarbij de autonomie
anii zelfstandigheid van de inrich-
lerV geen excuus of vijgeblad mag
tstrnen om een eventuee' bijstu-
van een intern beleid te fru-
i ztren of onmogelijk te maken,
jangrijk is ook, dat er een veel
larder gewicht zal worden toe
pend aan de wettelijk voorge
roeven rondreizen van officieren
justitie en rechters langs de
een officiële krankzinnigheids-
opgenomen patiënten,
t wordt nu nog te vaak als een
tnaliteit en routineklus afge-
in. Het is echter duidelijk uit
erl1ke geest een dergelijke wette-
1 bepaling is voortgekomen en
Jidie geest ook zal zij moeten
ir irden nageleefd en aange-
pi
die verbetering moet niet
van boven af komen. Even
Efodzakelijk is, dat ook van de
'raÉere zijde het probleem wordt
n]iaderd. Dat zou kunnen gebeu-
I door het versterken en met
lattenlijke bevoegdheden toerus-
lutj van de patiëntenraden binnen
^inrichtingen. Er bestaat onder
w langdurig, soms zelfs wel
et ënslang in de inrichting verblij-
afkde patiënten dikwijls een
mate van inzicht in de eigen
en die van de inrichting. Er
alleen maar schade voor men-
I en instellingen uit voortkomen
%ner dat staatssecretaris Veder-
jt van volksgezondheid bij het
-Pijat in de Tweede Kamer op-
2ijiw blijk heeft gegeven, dat het
Jjjr ontbreekt aan een eigen in-
nidijke zekerheid over een te vol-
lijn de eerste voorwaarde
bij het vaststellen van een
id door een bewindvoerder,
gihad al eens eerder blijk gege
niet goed raad te weten met de
toevertrouwde zorgen, (denk
als daarvan geen gebruik wordt
gemaakt.
Een wezenlijk complement van
zo'n versterkte patiëntenraad is
ook de aanwezigheid van een onaf
hankelijke juridische deskundige
(je zou hem ombudsman kunnen
noemen, als een veelvuldig ge
bruik dat leuke Zweedse woord
niet zo had beduimeld). Nog niet
zo lang geleden deed zich in een
van onze inrichtingen een conflict
voor tussen het bestuur en een
dergelijke juridische raadsman van
de patiënten, waarbij de noodzaak
bleek 's mans positie goed en gron
dig te regelen. Het ging om een
aan een inrichting verbonden en
met de behartiging van de patiën
tenbelangen belaste rechtskundi
ge, die terdege moest ondervinden
hoe de verhoudingen lagen, toen
het op de belangen van een patiënt
aankwam. Het bestuur, dat de
man had aangesteld en ook betaal
de, hakte in het conflict de knoop
door dat wil zeggen: de rechts
kundige werd ontslagen.
Dergelijke gebeurtenissen zouden
toch eigenlijk niet meer mogen
voorkomen net zomin als de in
het rapport-Van Dijk genoemde
hersenoperaties, castraties en ste
rilisaties.
Ook in de psychiatische inrichting
zal de lijn moeten worden doorge
trokken, die zich al heeft afgete
kend bij in omvang en totaliteit
vergelijkbare situaties, zoals het
leger en de gevangenis (waarbij
het verre van ons is de drie verder
onder één noemer te brengen).
Ook in het leger en de gevangenis
zijn sinds kort zeggenschap en pro
ceduremogelijkheden ingevoerd
teneinde ieder van betrokkenen in
voorkomde gevallen gelegenheid
te geven om voor zijn belangen op
te komen. De praktijk heeft ge
leerd, hoe heilzaam die ontwikke
ling heeft gewerkt.
door Haro Hielkema
UTRECHT Hard weghollen
tegen de windrichting In. Dat
is eigenlijk nog altijd de
dienstorder van de machinist,
wanneer zijn trein met ge
vaarlijke stoffen door een bot
sing of ontsporing in het on
gerede raakt. Misschien
wordt de handelwijze in iets
andere taal voorgeschreven,
maar als er iets gebeurt komt
het er wel op neer.
Als er iets gebeurt. Je moet er niet
aan denken, als het bij voorbeeld de
chloortrein betreft die 's nachts met
levensgevaarlijk gif door het land
rijdt. Van Delfzijl en Hengelo via
Utrecht naar Rotterdam. Of vanuit
het zuiden via Tilburg naar Rotter
dam. Je moet er niet aan denken,
maar je hóéft er ook niet aan te
denken, volgens de Nederlandse
Spoorwegen althans, die verantwoor
delijk is voor het transport. De NS
zegt bij monde van stafmedewer
ker mr, H. J. Kruyt dat risico's
nooit zijn uit te sluiten, maar dat ze
wel beperkt kunnen worden tot het
uiterste. „En dat gebeurt bij de NS".
Deze geruststelling heeft het Komité
„Stop de chloortrein door Utrecht" er
niet van weerhouden aan de bel te
trekken over het railvervoer van ge
vaarlijke stoffen door Utrecht. Vooral
het transport van chloor heeft de
actievoerders de nodige schrik aange
jaagd, extra gevoed door een aantal
rampen met dit gif in het buitenland.
Vorig jaar bij voorbeeld ontspoorde
een chloortrein in de Verenigde Sta
ten en ontsnapte er gas, waarvan
verscheidene automobilisten die in
de buurt reden het slachtoffer wer
den. De ramp met een tankauto vol
propaangas op de camping in Spanje,
eveneens vorig Jaar, versterkte de
schrikreactie bij een aantal Utrech
ters nog eens.
Immers, propaangas wordt in grote
treincilinders door de Domstad ver
voerd en vijf van de zeven nachten in
een week rijdt er een trein met chloor
tussen de woonwijken van Utrecht
door. Het actiecomité stelt in dit ka
der dat een ongeluk met de chloor
trein in de stad rampzalige gevolgen
zou hebben, vooral doordat het
maar aan haar voorstellen nu
eens dit dan weer dat op het
punt van de eigen bijdrage in de
gezondheidzorg), maar de manier
waarop zij zich in dit debat achter
de al verkregen of nog te verkrij
gen meningen van anderen ver
school, doet het ergste vrezen voor
de manier waarop de portefeuille
van volksgezondheid op het ogen
blik in Leidschendam wordt
beheert.
Leden van het comité „Stop de chloortrein door Utrecht" kalken bij de spoorwegovergang
aan de Abstederdijk hun ongerustheid over het vervoer van gevaarlijke stoffen op het
wegdek.
's nachts met nachtkijkers te speuren
naar voorbijrijdende gevaarlijke
transporten. Maar de ongerustheid is
alleen maar toegenomen. „De chloor
trein. die nu door de stad gaat. moet
om de bebouwde kom geleld wor
den." zegt Mirjam Passenier. „Dan
moet er maar een nieuw stuk spoor
lijn aangelegd worden. Dat kost na
tuurlijk veel geld. maar Je moet die
kant wel op. omdat het vervoer alleen
maar toeneemt. Het wordt steeds ge
vaarlijker."
Het comité heeft de gemeenteraad
van Utrecht inmiddels gevraagd het
verleggen van sporen naar buiten de
stad te overwegen: zowel voor het
vervoer van gevaarlijke stoffen door
het wat meer noordelijke deel van de
stad (de lijn Amersfoort-Utrecht) als
voor het vervoer over de Oosterspoor
baan. Deze lijn loopt door de wijken
Tuindorp, Wittevrouwen, Zeehelden
buurt. Oudwijk, Abstede. Sterrewijk
en Lunetten. Door de vele spoorweg
overgangen op dit traject is de kans
op een ongeluk groot. Want ook over
deze lijn gaan gevaarlijke stoffen,
overdag zelfs. Maria Smit: „De Oos
terspoorbaan levert ook veel overlast
aan lawaai en trillingen. Geld voor
het renoveren van woningen langs de
lijn is wegegooid, want door de trillin
gen komen er al weer gauw scheuren
De bewoners langs dit traject klagen
al vanaf 1952 over de hinder, met
name door het zware goederenver
voer."
chloorgas zwaarder is dan de lucht en
tussen de huizen blijft hangen.
inventariseren
Maria Smit en Mirjam Passenier,
woordvoersters van het comité, wo
nen vlak bij de route die door de
chloortrein 's nachts wordt afgelegd.
„Wij hebben 'm zien rijden", zeggen
ze. „Hij rijdt door Tuindorp. Tuin
wijk, Ondiep, Pijlsweerd en de wijken
langs het station. We zijn aan het
inventariseren hoe de trein nu precies
loopt en wat er allemaal langs komt,
Behalve chloor is dat in elk geval
propyleen, propaangas en andere
ontplofbare stoffen. Chloor is het
meest gevaarlijk", zegt Mirjam Pas
senier. In pamfletten wijst het comité
erop dat honderd deeltjes chloor op
honderdduizend luchtdeeltjes al do
delijk zijn.
Utrecht, het knooppunt van de Ne
derlandse spoorwegverbindingen,
moet de meeste treinen met gevaar
lijke stoffen verwerken. Hoeveel het
er zijn, hoe vaak ze rijden en wat ze
precies vervoeren is niet bekend.
„Het is onmogelijk om een gedetail
leerde aanwijzing te geven van de
verschillende risico's, die aan het ver
voer van gevaarlijke stoffen zijn ver
bonden" was het antwoord van het
Utrechts gemeentebestuur op vrager
van ook al niet helemaal gerustt
raadsleden. Het lijkt B. en W. weinig
zinvol om de bevolking over dezi
zaak informatie te verstrekken. „Eei
dergelijke voorlichting kan in geei
enkel opzicht volledig zijn en zou all<
mogelijkheden tot verwarring in ziel
bergen".
'Steeds gevaarlijker'
Na zo'n mededeling zou het comité
„Stop de chloortrein" toch rustig
moeten gaan slapen in plaats van
Tekeningen, "bij voorkeur in liggend for
maat, sturen aan Trouw, jury politieke
prent, postbus 859, 1000 AW Amster
dam. Naam en adres aan de achterzijde
vermelden. Voor geplaatste prenten is er
een boekenbon.
AMINAMEN?
■bï 'n Libanon gewond geraakte sergeant-majoor Sietse
;a*ekstra is gisteren teruggekeerd in Nederland. Hij werd op
oibiphol in het vliegtuig verwelkomd door zijn echtgenote.
.•an gevaarlijke stoffen. Oroningse
actievoerders hebben al eens geme
ten dat de chloortrein, die eigenlijk
maar zestig kilometer per uur mag
rijden, honderdtwintig kilometer
reed. De noorderlingen beweren zelfs
dat dat op een onbewaakte spoorweg
overgang het geval was en dat de
chloortrein even bulten Groningen
regelmatig lange tijd onbewaakt stil
staat.
Is de ongerustheid onnodig'' Bij de
Nederlandse Spoorwegen vinden ze
van wel. Zoals er in het Amerikaanse
Harrisburg verzekerd wordt dat een
ramp met de kerncentrale maar eens
in de honderdduizend Jaar kan voor
komen. zegt een woordvoerder van de
NS dat er met een chloortrein maar
één keer in de tweeduizend jaar iets
kan gebeuren. In het 140-Jarlg be
staan van de spoorwegen is er nog
nooit iemand het slachtoffer gewor
den van een ongeval met gevaarlijke
chemische stoffen.
BIJ de NS wordt ook gewezen op een
rapport van de Dienst Centraal Mi
lieubeheer Rijnmond over het trans
port van gevaarlijke stoffen per
spoor. In het rapport wordt geconclu
deerd dat het vervoer per spoor veili
ger is dan per schip of over de weg. De
kans op een ernstig ongeval bij het
vervoer per trein is eens per twintig
tot vijfentwintig Jaar. Een woord
voerder van de NS verklaart daarbij
dat slechts vier procent van de ge
vaarlijke stoffen per trein gaat en
maar liefst negentig procent over de
weg.
Op het oog
AFSCHEIDSTRANEN
Onhoudbaar
Maria Smit hoopt dat de gemeente
raad een principe-uitspraak doet dat
er een einde komt aan de onhoudbare
situatie en dat het vervoer van ge
vaarlijke stoffen langs dichtbevolkte
wijken wordt gestopt. „Vooral bij ver
keersopstoppingen is de kans op een
ongeluk groot. Als er een auto op de
spoorbaan in de file komt te staan,
kan 'ie geen kant meer op."
Het actiecomité wil dat de gemeente
bij de rijksoverheid maatregelen
vraagt om het chloortransport door
Utrecht onmogelijk te maken. Het bij
elkaar brengen van de industrie die
chloor produceert (Delfzijl, Hengelo)
en die chloor verwerkt (Rotterdam)
zou al een stap vooruit zijn, meent
Maria Smit. „Wij hebben een aantal
suggesties, zoals het vervoer van
chloor per pijpleiding of over zee van
Delfzijl naar het Botlek-gebied. Ook
stellen we voor chloor vóór transport
te verwerken tot een halfprodukt, dat
dan zonder gevaar kan worden ver
voerd."
De verontruste Utrechters vinden het
absurd dat de gemeenteraad niet
weet wat er door de stad gaat. Vol
gens Maria Smit moeten er bij een
ongeluk specialisten van AKZO ko
men: „Voor die hier zijn, kan het al te
laat zijn. Als er gas vrij komt. is er
geen houden meer aan."
Ook elders
Naast de Utrechtse groep is er ook in
Groningen en Tilburg een langzaam
groeiend verzet tegen het transport
Tamelijk geruststellende gegevens,
zo op het oog. Maar het comité „Stop
de chloortrein door Utrecht" zegt dan
meteen: „Dat kan wel waar zijn, maar
chloor wordt alleen per trein vervoerd
omdat het een van de gevaarlijkste
stoffen is."
Volgens de NS vindt het chloortrans
port net als het vervoer van andere
gevaarlijke stoffen plaats volgens de
meest strenge veiligheidseisen. De
voorschriften zijn stringenter dan in
de Verenigde Staten. De chloortrei
nen hebben een dubbele afsluiter en
de kans dat er gas wegloopt wordt
bijna uitgesloten geacht De NS-
woordvoerder illustreert dat met een
treinongeval in Goes (1976), waarbij
een passagierstrein in volle vaart ach-
tefop een tankwagen botste. De klap
kostte zeven reizigers het leven, maar
de tankwagen bleef heel.
ADVERTENTIE
Merkwaardige bomen in
tekst en beeld door Gait Berk
7mip.ii
(lotjr.otis.
nODkUullld
UL/NpL voordemaander
"UUCh maarten april
Een schitterend boek met véél
kleurenillustraties voor de ware
natuurliefhebber.
Bij uw boekhandelaar
tot 1 mei voor 119.50.
daarna t 27.50.
Romen
m
IBilim!
Als we deze roerige jaren zeven
tig achter de rug hebben, zal er
veel veranderen. Grote kamer
planten en grote honden raken
uit de mode. Voor spijkerbroe
ken, geitewollen sokken en zelf
gebreide truien breekt een som
bere tijd aan. We komen terug op
onze hang naar het natuurlijke,
met alle gevolgen vandien.
„Ik zie ik zie wat jij niet ziet
Voorspellingen na Tachtig", zo
heet het geschriftje waarin dit en
nog veel meer staat. Een uitgave
van het Amsterdamse reclame
bureau J. Walter Thompson
Company en dus niet helemaal
uit de lucht gegrepen, want zo'n
bureau doet veel aan markton
derzoek. Drie heren verzamelden
van alles over wat er zich in voor
bije eeuwen, maar vooral in de
Jaren zestig en zeventig aan mo
de- en smaakverschijnselen, aan
opvattingen over belangrijke en
onbelangrijke zaken heeft voor
gedaan. kortom: de trends van
zeg maar de afgelopen duizend
jaar, waarop je steeds weer een
(ave-)rechtse reactie ziet volgen.
Op dat reactieverschijnsel ba
seert Harry Obdeljn die uiteinde
lijk „Ik zie ik zie wat jij niet ziet"
schreef, zijn visie op de jaren
tachtig.
Zulke stromingen die elkaar op
volgen en op elkaar reageren, zijn
wel eens omschreven met ..pater
nalisme" en „maternalisme",
zegt Obdeljn. Een paternalistisch
tijdvak kenmerkt zich door sterk
centraal gezag, door regels, Ver
boden. censuur en taboes. De
mensen reageren er op door In
zichzelf gekeerd te zijn en zich
emotioneel op een afstand te
houden. In een maternalistische
tijd zie je juist een sterke vrij
heidsdrang. Het gevoel verslaat
het verstand en de mensen zijn
warm, expressief en optimistisch.
De jaren zestig waren dus duide
lijk matemallstisch: terug naar
het eerlijke handwerk, voelen is
beter dan weten, korte, strakke
kleding, verre reizen, democrati
sering, anti-taboe, anti-huwelijk,
om maar eens een paar door Ob
deljn opgesomde trends uit die
Jaren te noemen. In de jaren ze
ventig begint dat allemaal al wat
terug te lopen: de maatschappij
vergrijst, de terreur neemt toe.
werk wordt onzeker, de grote ide
alen blijken niet haalbaar. En in
de Jaren tachtig hebben we „dus"
schoon genoeg van al dat eerlij
ke, natuurlijke gedoe. Geen
brandnetelsoep meer, geen open
haarden, eerlijk eiken, leren ban
ken, geen goeroes, geen Tolkien,
geen halvarine, inspraak, hokken
en demonstraties meer. Het ge
zag krijgt méér gezag, bedrijven
en scholen worden minder demo
cratisch, we worden materiëler
en we krijgen nationalistische ge
voelens op Europese schaal, pan-
Europese gevoelens dus. al zet
Obdeijn achter al deze voorspel
lingen voorzichtig een vraag
teken.
Dat zal natuurlijk gevolgen heb
ben, „nog afgezien van het uitko
men van de nachtmerrie van
onze vuilnisman, als we al ons
geloogd eiken op straat zetten."
We willen weer in de stad wonen,
onze kleren, interieurs, verpak
kingen en huizen gaan meer syn
thetische materialen bevatten,
fabrieksprodukten mogen zich
onvermomd presenteren. Verder
gebruiken we steeds meer plant
aardig voedsel („wat dan wel
eens de ondergang zou kunnen
zijn van de bio-industrie"), ter
men als volkoren en warme bak
ker verliezen hun magie, en ro
bots en driedimensionale t.v. mo
gen op ons aller warme belang
stelling rekenen.
Het hoeft niet allemaal uit te
komen. Obdeijn geeft toe de
plank zo links en rechts wel eens
mis te zullen slaan. „We zijn te
werk gegaan," zegt hij, .mondei
een greintje faalangst, 't Duuri
immers Jaren voor onze vergissln
gen uitkomen!"
Het ïou het begin kunnen zijn
van een leuke limerick, „op een
leeuw", maar voor deze twee
leeuwen uit een dierenpark an
nex circus in Californië is het
geen lolletje. De twee moeten
dagelijks oefenen met circusar
tiest Kon Whitfield die op hun
ruggen staat alsof ze paarden
zijn, en dan moeten ze nog lopen
ook. Tot het een keertje mis gaat,
de leeuwen er genoeg van krij
gen en op de rug van hun berij
der stappen.
Als hij op tijd wakker wordt,
staat de Utrechtse burgemeester
Vonhoff morgenochténd om zes
uur al in trainingspak op het
Domplein. Daar helpt hij mee
aan de sportieve verbroedering
tussen Utrecht en Atrecht, 375
kilometer zuidelijker, in Noord-
Frankrijk. waar de stad gewoon
lijk Arras genoemd wordt. Deze
beide Uniesteden moeten de „ru
zie" van 400 jaar geleden nog
steeds bijleggen toen Atrecht
zich solidair verklaarde met de
Spaanse koning Philips, tegen
wie de Hollanders zich met hun
Unie juist keerden. Burgemees
ter Vonhoff zal met negentien
hardlopers van de Utrechtse atle
tiekvereniging Hellas aan een es
tafetteloop naar Atrecht begin
nen. waarbij aangetekend moet
worden dat de negentien hardlo
pers afwisselend tot Atrecht aan
toe doordraven en de burgemees
ter er aan de grens van zijn stad
al mee ophoudt.
Wij zijn niet ln staat onze vrije
tijd zinvol en plezierig te beste
den, zei prof. Galjaard in een van
die Grote Uren U van Koos Pos-
tema. Herman Post. rubriek-
schrijver van de KRO-gids Stu
dio is het daar niet mee eens.
Voortbordurend op Galjaards
uitspraak „er moet meer gerom
meld worden in dit land. en daar
mag best voor worden betaald,
want ledereen vindt het leuk om
een paar centen te vangen"
schrijft hij: „Volgens mij wordt er
al Jaren gerommeld bij het leven,
maar goeddeels in het geniep; het
mag immers niet. Wie op heter
daad wordt betrapt, raakt zijn
uitkering kwijt. Ik denk dat het
leven er heel wat plezieriger op
zou worden als de overheid min
der zou verplichten en meer zou
toestaan. Want ik kan mij niet
voorstellen, dat wij geen raad we
ten met onze vrije tijd, dót ls het.
Ik bedoel: geef iedereen toestem
ming zijn eigen huls te bouwen
en binnen twee Jaar ls de woning
nood opgelost. Daar zetten we
met ons veertien miljoenen toch
even onze schouders onder!"
Een Jonge wetenschappelijk on
derzoeker uit Mldden-Engeland
is geschorst omdat hij geweigerd
heeft voor zijn werkgever naar
Brussel te gaan om daar met col
lega's een rapport op te maken.
De man. een 27-jarige vrijgezel,
had daar zijn redenen voor: zijn
huishouden zou, verklaarde hij,
in de soep lopen als hU buitens
huls moest slapen, bovendien
meende hij geen aktetas te bezit
ten die goed afgesloten kan wor
den. evenmin als passende kle
ren, en „is niet-Engels eten mij ln
het verleden altijd slecht beko
men". Het spreekt vanzelf dat
zijn werkgever bepaald niet inge
nomen was met dit weigerachtig
gedrag, maar hij zag geen kans
zijn ondergeschikte op andere ge
dachten te brengen. De werkge
ver heeft het conflict voorgelegd
aan de rechtbank van Wolver
hampton, die nu mag uitzoeken
wie van beiden in zijn rechtstaat
Een moeilijke kwestie, waar de
rechtbank nog wel even op zal
zitten broeden. Achter de tafel ls
wel al gemompeld, dat de weten
schappelijke dienstweigeraar
dan wel intelligent mag zijn,
maar toch ook „beperkt en onvol
wassen".
Advertentie in De Nieuwe Bijl
mer: „Trouw nooit zonder ons te
raadplegen." Wie mag die „ons"
dan wel zijn? Een voorlichtende
Instantie misschien, die trouw
lustigen eerst ernstig wil wijzen
op de problemen van de huwe
lijkse staat? Mis Het ls een druk
kerij die zulke leuke trouwkaart-
jes maakt. Niets van aantrekken
dus.
