meer ganzen in Nederland
Jsl
Pleisterplaatsen zo snel mogelijk beschermen'
r*
Jacht geen
oplossing
ganzen in de sneeuw.
r Hans Schmit
lordat de ruiten van het busje aan de buitenkant nat en aan
Iblnnenkant beslagen zijn, vergt het, ondanks enkele vegen
fct de hand over de ruit, de nodige moeite ze met de kijker
kt dichterbij te halen. Buiten, dat wil zeggen op een smal en
Idderig pad ergens in het zuidwesten van Friesland, zou het
•t eenvoudiger zijn ze duidelijker in beeld te krijgen. Maar
"•tappen is er niet bij. Alleen het openen en weer dicht slaan
het portier, verzekert een der kenners in het kleine
tlschap, is al voldoende om ze te verstoren. En dat nu is het
tste dat we willen.
blijft dus wat behelpen om de
jnderden ganzen op de Friese wei-
scherp in het vizier te krijgen,
k eerdere pogingen elders hebben
or ongeoefende ogen niet de ideale
atjes opgeleverd, maar dat gemis
dt even later ruimschoots goedge-
akt. Niet ver van de weg, verklaart
chauffeur zijn onverwachte stop in
uitgestrekte en verlaten land, zit-
drie Canadese ganzen uiterst
lzame bezoekers van ons land. De
finding over deze vanuit het busje
aakkelijk waar te nemen ganzen
gepast, want per slot van reke-
o? worden ze wel meer in Neder-
ndvaargenomen. Maar niet iedere
?cn k niet iedere winter, zodat
toch voldoende reden tot tevreden-
d is en de kruidenbitter wat beter
:t te smaken dan anders.
de winter voorbij is, trekken de
een weer terug naar het noorden,
r de poolstreken waar zij deze
hopen te broeden. Maar uit het
ls in dit geval zeker niet uit het
t, althans wat de stichting Kri-
Faunabeheer betreft. Want de
it langs enkele pleisterplaatsen
de stichting onlangs organiseer-
vormde het begin van een actie-
waarin de aandacht zal worden
cht op de ganzen en waarin een
te en doeltreffender bescherming
deze vogels voorop zal staan,
neer in september de eerste gan-
mèt hun jongen, terugkeren,
pt Kritisch Faunabeheer dat zijn
len (en die van vele dieren- en
lurbeschermingsorganisaties) in
ie mate gehoor èn instemming
ben gevonden.
is niet toevallig dat juist in Ne-
1 actie wordt gevoerd voor de
Want ons land is de laatste
in toenemende mate van le-
ilang geworden voor deze vo
lt de arctische gebieden. In de
tanden verblijven in Neder-
bijna tweehonderdduizend gan-
<n dat is ongeveer de helft van
totaal aantal in West-Europa
Sinterende ganzen. Voor één van
inzensoorten is Nederland zelfs
Jtftzonderlijk belang: de brand-
1 De wereldpopulatie van deze
i wordt geschat op tachtigdui-
4 I hiervan verblijven er in de win-
tker vijftigduizend in Nederland
larvan weer doet tachtig procent
Lauwersmeer aan.
bieden
j fanzengebieden (globaal te vin-
i b het noorden, de IJsselmeerpol-
fn de zuidwestelijke delta) over-
len de internationale-norm die
gehanteerd bij het aanwijzen
foor vogels waardevolle gebie-
daarmee de plaats van Neder-
ils belangrijk overwinteringsge-
understrepend. Een plaats overi-
die. als het om hitlijsten zou
de laatste jaren van een duide-
itip voorzien.
s i
tuwer en ganzenkenner Theo
uit Hippolytushoef, niet ver
in aan Kritsch Faunabeheer,
Wel in het busje om uitleg te
t „Ondanks de verstedelijking
is het aantal ganzen toegenomen.
Toen wij in de jaren vijftig met obser
vaties begonnen, waren er veel min
der. Overigens mag je daar niet de
conclusie uit trekken, dat het zo goed
gaat met de ganzen en dat ze kenne
lijk in aantal toenemen. Het is niet zo
dat de populaties groter zijn gewor
den. Je kunt de toename in Neder
land onder meer toeschrijven aan de
jachtdruk in andere landen en het
W. jk -
.ï.-.
it
V l-
- - ér* ~r -rt
- - o l »- j j
fi .- I-
verloren gaan van pleisterplaatsen el
ders, waardoor de vogels moesten uit
wijken en naar eep steeds kleiner
gebied zijn teruggedrongen. Ook heb
ben de zachte winters van de afgelo
pen tien, vijftien jaar een rol ge-
'speeld. Daarbij komt dat Nederland
veel gunstige ganzengebieden heeft:
voedselgebieden met dichtbij gele
gen rustgebieden op de grens van nat
en droog".
Ondanks die groeiende internationa
le betekenis (en daarmee verantwoor
delijkheid) van Nederland voor de
ganzen, hoeven de vogels niet overal
op begrip of een hartelijke ontvangst
te rekenen. Hoewel op verschillende
plaatsen al ganzenreservaten zijn ge
vormd en op andere plaatsen aanzet
ten daartoe zijn gegeven, dreigen nog
steeds ganzengebieden te verdwij
nen. Onderhandelingen over de in
stelling van reservaten, bijvoorbeeld
op ruilverkaveling, leveren vaak een
minimaal resultaat op. Kritisch Fau
nabeheer en een tiental andere orga
nisaties vragen daarom in een brief
aan de ministers van landbouw en
erm (Van der Stee en Gardeniers) de
belangrijke pleisterplaatsen voor
ganzen zo snel mogelijk te bescher
men door ze onder het door Neder
land ondertekende internationale
verdrag over het behoud van waarde
volle waterrijke gebieden te brengen.
Jacht beperkt
De minder hartelijke ontvangst die
de ganzen wacht, bestaat uit hagel-
Kleine rietganzen bij het Friese Oudega.
leeggeschoten op drie van de zes in
Nederland algemene soorten: grauwe
gans. kolgans en rietgans.
Desondanks bestaat er nogal wat be
zwaren tegen die jacht en de organi
saties vragen in hun brief aan de
beide ministers de jacht op ganzen zo
sterk mogelijk te beperken. Harm
Nlessen van Kritisch Faunabeheer:
„er zijn vele argumenten tegen de
ganzenjacht. Zo wordt bijvoorbeeld
de positie van Nederland niet ver
sterkt in de onderhandelingen over
een betere Europese vogelbescher
ming. We protesteren tegen de moord
korrels, afkomstig uit geweerlopen.
Want ook ganzen behoren tot de vo
gels die nog steeds wettelijke be
scherming missen. Overigens is de
jacht wel aan beperkingen gebonden:
er mag alleen van 1 september tot 31
januari worden gejaagd en dan
slechts van een half uur vóór zonsop
gang tot tien uur in de ochtend. Ook
mag het geweer uitsluitend worden
pleisterplaatsen
overnachtingsplaatsen
Een overzicht van de ganzengebieden in Nederland.
op „onze" trekvogels in Italië, maar
zelf jagen we op trekvogels uit noor
delijker streken. Er zijn ook prakti
sche bezwaren, die voortkomen uit
het feit dat de ene soort wel en de
andere soort niet beschermd is. Die
ganzen zitten vaak door elkaar en
schiet dan maar de „goeden" er tus
sen uit. Daarbij komt dat sommige
soorten moeilijk uit elkaar te houden
zijn. Zo lijkt de kleine rietgans (die
niet mag worden gejaagd) veel op de
rietgans en eerstejaars kolganzen".
Schuwheid
Als een van de aantrekkelijke kanten
van de jacht op ganzen wordt de
schuwheid van de vogels genoemd:
een grazende ganzetroep is zeer op z'n
hoede en laat zich niet zo gemakke
lijk benaderen. Het beste moment is
dat wanneer de ganzen landen. Maar
het argument om ganzen te jagen
omdat ze zo schuw zijn en daardoor
de jacht aan sportiviteit wint, is hele
maal geen argument. Want de ganzen
zijn alleen maar zo schuw omdat ze
worden bejaagd. In reservaten waar
de jacht gesloten is. verdwijnt de
schuwheid van de ganzen. Theo Mul
der: „Je kunt het merken wanneer de
Jacht is gesloten. Na 31 januari wor
den de ganzen duidelijk minder
schuw".
Het aantal ganzen dat wordt gescho
ten, is betrekkelijk gering, zij het dat
veel ganzen slechts gedeeltelijk wor
den aangeschoten, met alle lijden van
dien. Onderzoek heeft uitgewezen dat
vier van de tien volwassen kleine riet
ganzen en grauwe ganzen één tot
drieëntwintig hagelkorrels in het li
chaam hebben. Maar desondanks
heeft de Jacht geen directe nadelige
invloed op de grootte van de popula
tie het afschot is met meer dan
enkele procenten
gen beeft: leder schot is een ernstige
verstoring, de ganzen vliegen op en
moeten een nieuwe eetplaats vinden
Daardoor verliest de gans tijd om te
eten en tijd is in de winter, met de
korte dagen, kostbaar voor een gans.
Bovendien is vliegen een nodeloze
Verstoring
De jacht heeft echter een nevenwer
king die wel degelijk nadelige gevol-
extra inspanning, waarmee tien keer
zo veel energie wordt verbruikt als in
rust. Juist in de wintermaanden moe
ten de ganzen energie opdoen voor de
trek, terwijl er ook verband bestaat
tussen het broedsel en de situatie in
de wintergebleden. Verstoring moet
daarom worden voorkomen, niet al
leen verstoring ten gevolge van de
jacht, maar ook die door bijvoorbeeld
recreanten en amateur-vogelkijkers.
Daarom ook bleef het portier van het
busje op dat modderige pad gesloten.
Verstoring van ganzen wordt in land-
bouwkringen echter met een zekere
instemming begroet: hoe meer de
ganzen worden verjaagd van de ak
kers en weilanden, des te geringer is
de schade. Schade? Jazeker, overwin
terende ganzen richten volgens land
bouwdeskundigen grote schade aan.
Andere deskundigen echter betwijfe
len die schade: het overgrote deel van
alle onderzoeken, zowel in binnen- als
buitenland, heeft duidelijk gemaakt
dat het bezoek van een troep ganzen
aan bijvoorbeeld een akker met win
tergraan geen vermindering van de
opbrengst ten gevolge heeft. Overi
gens bestaat driekwart van het voed
sel van ganzen uit gras, terwijl ze ook
oogstaf vallen (aardappelen en bie
ten) eten. In dat laatste geval is een
bezoek van een troep ganzen zonder
meer toe te Juichen, omdat zij oogst-
resten verwijderen die grondmoeheld
kunnen veroorzaken.
In de discussie over de vraag of gan
zen wel, geen of slechts Incidenteel
schade veroorzaken, lijkt het laatste
woord voorlopig nog niet gesproken,
hoewel al in het begin van de jaren
vijftig in Nederland de eerste onder
zoeken begonnen. Ondertussen ech
ter wordt de Jacht op ganzen onder
meer verdedigd met het argument
dat door de verstoring schade wordt
voorkomen. Dat is echter niet het
geval: de begrazingsdruk neemt door
de Jacht Juist toe, omdat de ganzen
zich concentreren op minder plaat
sen. Sluiting van de Jacht zal de leef
ruimte van de ganzen vergroten en de
druk doen afnemen. Ook verbruikt de
gans door de verstoring ten gevolge
van de Jacht meer energie, zodat het
dier meer zal moeten eten dan wan
neer hij niet wordt verstoord.
Ingrijpen mens
De ganzen dreigen al met al de dupe
te worden van menselijke Ingrepen
waarvan die mensen zelf de conse
quenties niet durven te dragen. Want
het ls Juist de mens geweest die de
ganzen naar de landbouwgronden
heeft gedreven. Ganzen leven van na
ture op grensmilieus. de gebieden
tussen nat en droog. Veel van deze
milieus (moerassen, vennen, schor
ren. kwelders) zijn echter door mense
lijk ingrijpen verdwenen, waarop de
ganzen uitweken naar landbouw
gronden. Maar daar worden ze dan
vanwege eventuele schade weer van
af gejaagd.
Een aardig voorbeeld van wat mense
lijk ingrijpen te weeg brengt, ls het
Lauwersmeer: na de afsluiting een
belangrijk ganzengebied geworden,
waar volgens de plannen twee militai
re oefenterreinen komen. Tenminste
zestig procent van de ganzen zal
daarom uitwijken naar... landbouw
gronden in de omgeving. Daar zal bij
te zware begraztng de ganzentroep
worden verjaagd en eventuele schade
zal moeten worden vergoed.
Harm Niessen. „Laten we de proble
men nou eens niet meer afwentelen
op de ganzen, maar laten we erken
nen dat Nederland van groot belang
is voor de ganzenpopulatles en de
verantwoordelijkheid die daaruit
voortvloeit, accepteren. Als er schade
ls aan de landbouw, ls verstoring door
de jacht geen oplossing. Je zult die
schade niet op de landbouw afwente
len maar vergoeden, zoals nu al ge
beurt. Overigens zijn er ook mogelijk
heden de ganzen van de landbouw
gronden weg te houden, zoals de vor
ming van reservaten of de aanleg van
speciale voerakkers. Op de door CRM
gekochte boerderij Zeeburg op Texel
worden proeven genomen met specia
le grassen, die de rotganzen aantrek
ken. Dergelijke alternatieve beheers
vormen kunnen bijdragen tot een be
leid dat de ganzen een zo goed moge
lijke bescherming biedt."
