Somber commentaar
bij oude schoolplaten
Visioenen van
Jeanne d'Arc
LLÜUiÜ
Een fijn boekje
over dromen
De wadden zoals onze
voorouders die zagen
I
Goede tijd,
gouden tijd
Natuurliefhebbers worden pessimistisch
ïrdruk van
irukwekkend
ïk over kamp
O, welk een ontzettende waterplas
Alleen cultuurbarbaren
gooien hun oude boeken weg.
Dus brengt ze naar De Slegte.
De Slegte is een goeie
voor uw oude boeken.
ivolutie in beeld
'JUSSü&ÜÏBSl
Gezigten uit
Neêrlands
Indië
MNJT.WEVERB.V.
ÜJ FRANEKER
BESTUREN
OVERZEE
BESTUREN
OVERZEE
Hoort gij
de donder niet?
I „„3
"^HQORT GIJ
v DE DONDEljr
NIET?
|j UDEHDAG 29 MAART 1979
BOEKEN
TROUW/KWARTET P 21 - RHS 23i
ADVERTENTIE
weet waarvoorukiest!
Het Europese Parlement
door Drs. Th. E.M. Wijte
48 pag.
15 foto's en tekeningen
ISBN 9003 953007
prijs f 7,50
thicxne;
door Hans Schmit
Ibula Van Dishoeck is een her-
verschenen van „Er is een weg
de vrijheid" van de in 1973 over-
s oud-rector van het Alkmaarse
Biellius-gymnasium, dr. J. He-
Ijk. Het boek verscheen eerder in
maar is misschien, omdat het
concentratiekampen handelt, in
jaar een beetje „ondergespit"
rhet eveneens in 1965 verschenen
k „Ondergang" van J. Presser.
ijk, die bevriend was met
n, heeft als Jood zeven maan-
loncentratiekamp overleefd en
It in dit boek een onopgesmukt
l van zijn wedervaren. De eer-
J en de prententiëloosheid
j dit gebeurt, maken het
de moeite waard. Het is niet
r humor geschreven. Hemelrijk
in de kampen talrijke indruk-
tnde ontmoetingen met mensen
L In Sachsenhausen ontmoette
zijn vriend Koos Vorrink, met
'j tot tweemaal toe diepgaande
ikken kon voeren. De auteur
t alle positieve ervaringen ook
lelijk positief weer. Daardoor
t de ellende contrastrijk, maar
wecht uit de verf. En de sober-
waarmee de auteur tientallen
n van mensen die hij ontmoette
rt „hij keerde niet terug", is
ief. Het boek is uitgegeven in
5 formaat.
r. J. Hemelrijk: „Er is een weg
1 de vrijheid" (Zeven maan-
B concentratiekamp). Uitg. Fi-
Van Dishoeck, Haarlem,
paperback. Omvang 315
l Prijs 24,50
Wie in de eerste helft van deze
eeuw op de lagere school
heeft gezeten, maakt een goe
de kans ze nog te kennen.
Want de schoolwandplaten
van M A. Koekkoek hingen in
die tijd in vrijwel alle scholen
om de kinderen wegwijs te
maken in de wereld van de
planten en de dieren. Twaalf
Nederlandse landschappen
en twaalf buitenlandse land
schappen moesten de basis
van de kennis vormen.
M.A. Koekkoek (1875-1944) stamde
uit een oud schildersgeslacht en zijn
werken waren nogal realistisch; voor
al landschappen en stal-interieurtjes.
Zijn voornaamste bezigheid was ech
ter het wetenschappelijk tekenen van
planten en dieren. Hij werkte meer
dan twintig jaar op het Rijksmuseum
van natuurlijke historie in Leiden.
In zijn jonge jaren had Koekkoek
onder meer contact met E. Heimans.
Hij maakte tekeningen bij de versla
gen die Heimans in „De levende na
tuur" schreef. Het bekendst werd hij
echter door zijn schoolplaten die nu
opnieuw zijn uitgegeven en van com
mentaar zijn voorzien door Dick Hil-
lenius, die de platen overigens niet zo
fraai vindt: ze zijn wat fantasieloos en
vaak kloppen de details niet.
Maar, schrijft Hillenius in zijn voor
woord, de platen geven een tijds
beeld, zowel door de idyllische ma
nier waarop de planten en dieren bij
elkaar zijn geplaatst als door de afge
beelde planten en dieren, waarvan er
inmiddels vele zeldzaam zijn gewor
den of zelfs geheel zijn verdwenen.
De begeleidende teksten van Hilleni
us zijn dan ook niet vrolijk. Waar zie
Je in Nederland nog een bloelende
wei, vraagt hij zich af en zo zou hij wel
door kunnen gaan. Ook signaleert hij
merkwaardige tegenstrijdigheden in
onze huidige opvattingen. Twee voor
beelden: Hillenius merkt op dat wie
ADVERTENTIE
weet waarvoor ukiest!
Het Europese Parlement
door Drs. Th. E.M. Wijte
48 pag.
15 foto's en tekeningen
ISBN 9003 953007
prijs f 7,50
tliieme-StsofljjfflaSEa
één kieviet schiet strafbaar is.
maar dat wanneer iemand het onmo
gelijk maakt dat er op zijn land nog
kieviten broeden, er geen haan naar
kraait. Waarbij terloops wordt opge
merkt dat die haan in de fabriek zit.
Hetzelfde geldt voor de vis: wie een
beschermde vis vangt is strafbaar,
maar wie, aldus Hillenius. "een be
schermde soort uitroeit door succes
volle buitenlandse concurrenten uit
te zetten, krijgt een compliment van
de bond van hengelaars.
Ook voor degenen die de wandplaten
van Koekkoek niet kennen en het
boek dus niet uit sentimentele over
wegingen ter hand nemen, is het
dankzij de teksten van Hillenius de
moeite waard. In zijn kleine stukjes
bij iedere plaat slaagt Hillenius er in,
zoals in veel van zijn andere teksten,
op eenvoudige en boeiende wijze dui
delijk te maken wat er zoal mis is.
Vrolijkis het, zoals gezegd, niet. Hille
nius zegt: „Mensen die geïnteresseerd
zijn in natuur worden vroeg of laat
allemaal pessimistisch. Ik vrees dat
er nogal wat van die toon in mijn
schrijfsels te beluisteren is. Maar dat
men een halt heeft toegeroepen aan
de destructie van zoveel diersoorten
door D.D.T. en verwante stoffen en
vooral dat dat zelfs voor leken een
duidelijk gunstig effect heeft, geeft
me soms toch hoop dat het mogelijk
is ons beleid te bepalen door redelijk
inzicht".
Wat is natuur nog? 24 schoolwand
platen van M.A. Koekkoek, in kleur
gereproduceerd, met tekst van dr. D.
Hillenius. Uitgave A.W. Sijthoff,
Alphen aan den Rijn. 152 blz., prijs
39,50.
De Waddenzee, de Waddeneilanden
en de bewoners van die eilanden mo
gen zich de laatste tientallen jaren in
een steeds grotere belangstelling ver
heugen. De Waddenzee is als natuur
gebied „ontdekt", de eilanden trek
ken toeristen en de bewoners varen
daar doorgaans financieel wel bij.
Maar de toegenomen belangstelling
voor de Wadden uit zich niet alleen in
een toenemend aantal bezoekers. Die
bezoekers willen ook steeds meer
over de Wadden weten, over de vo-
ADVERTENTIE
Zoals wetenschappelijke boeken, ency
clopedieën.literatuur, atlassen, oude pren
ten, enz. Misschien krijgt u er nog meer^
geld voor dan u denkt.
Boekhandel J. de Slegte b. v. Halverst raat 48-52.
1012 PE Amsterilam.Tel.020-225933. Rotterdam. Den Haag.
Eindhoven.Utrecht. Arnhem.Groningen. Haarlem. loeiden,
Enschede. Antwerpen. Gent.
log meer
gels, de dieren, de zeehonden, de
planten, de duinen, de bedreigingen,
de eilanden, de bewoners.'
Het gevolg was dat de afgelopen ja
ren talloze uitgevers boeken over de
Wadden op de markt hebben ge
bracht. De auteur S. J. van der Molen,
die onder meer een boek over Ter
schelling en over de ondergang van
het goudschip Lutine heeft geschre
ven, heeft daar nu een nieuw boek
over de Wadden aan toegevoegd. Van
der Molen, geïnteresseerd in streek
geschiedenis en volkskunde, heeft in
„O, welk een ontzettende waterplas"
een groot aantal fragmenten van
oude verhalen over de Wadden bij
eengebracht.
Alle fragmenten stammen uit de peri
ode tussen 1750 en 1900 en de verha
len werden neergeschreven door
Waddenbezoekers van zeer uiteenlo
pend pluimage, zoals biologen, water
staatkundigen, predikanten, journa
listen etc. Hun verslagen betreffen
zowat alles: de bootverbindingen, de
dieren, de vogels, het geweld van de
zee, de strijd tegen dat geweld, de
vissers en de jutters, de mensen op de
eilanden, het volksleven op de eilan
den en de oude verhalen.
O, welk een ontzettende waterplas,
vergeten epistels over de Wadden
zee. S. J. van der Molen. Uitgeverij
Van Kampen, Baarn. 230 blz., geïllu
streerd, prijs 44,50.
sland in revolutie" van New York
ss-redacteur Salisbury onder-
Idt zich niet alleen door een pri-
eesbare tekst, vooral veel lof ver-
t de schitterende verzameling fo-
en andere beelden van de Russi-
revolutie. die hier bijeenge-
it zijn. Zo ontstond een lees- en
loek zoals je op historisch gebied
r zelden aantreft. Salisbury be-
t voorspel, wording en verdere
flkkeling van Rusland van 1900
1930, dus het tijdperk van Lenin
wat daaraan voorafging en wat
I durende enige jaren onder Stalin
'op volgde. De illustratie omvat beel
den van de schatten der tsaren even
goed als de ellende der boeren, de
verwoestingen der revolutie, de spot
prenten over en weer en reflecties van
kunstenaars als Picasso, Cocteau,
Malevitsj en natuurlijk Chagall en
Kandinsky, affiches, portretten en
pamfletten. Een uiterst boeiend,
beeld van een voor de wereld van
heden zo belangrijke episode in de
geschiedenis. De uitvoering van het
boek verdient alle lof.
Rusland in revolutie, door Harrison
E. Salisbury. Uitgave In den Toren,
287 blz. 29.50.
Bij uitgeverij Veen te Wageningen
zijn nu in de serie Amstel Klassieken
de volgende herdrukken verschenen:
Majoor Frans van A. L. G. Bosboom-
Toussaint (318 blz 18,50) en
Schuld en boete van F. M. Dostojews-
ki (479 blz 23,50.
In de jaren der nostalgie die we bele
ven, speelt de tijd van de eeuwwisse
ling een grote rol. Het is al vaak
geschreven dat de „goede oude tijd"
van vóór 1914 nooit bestaan heeft,
zeker niet voor de grote meerderheid
van het Nederlandse volk, en het is
dan ook aanbevelenswaardig, de Juis
te geschiedenisboeken te kiezen voor
het verkrijgen van een genuanceerd
beeld. Het boekje onder de ti'tel 't
Was anders van O. Lindeman pro
beert wel zon- en schaduwkanten te
schetsen, maar is toch eigenlijk meer
een samenraapsel van anecdotes en
een opsomming van lange rijen na
men van figuren die in de Belle Epo
que een zekere rol gespeeld hebben.
Soms wel aardig om te lezen, vaak
ergerniswekkend slordig en onvolle
dig. Vreemd is het ook dat in zo'n
populair boekje Franse citaten niet
even vertaald worden.
Hoger peil bereikt Robert Walls schit
terend uitgegeven boek „De gouden
tijd van de oceaanstomers". Dat is
helemaal dromen van vroeger. Type
ringen als „glorietijd" en „drijvende
paleizen" zijn niet van de lucht. Hoe
wel, de keereijde van de medaille,
namelijk de scheepsrampen, wordt
ook uitvoerig beschreven. Hier is
prachtig materiaal bijeengebracht
over al die schepen die meer dan een
eeuw lang tot de verbeelding hebben
gesproken: de Queens, de Norman
die, de lie de France, de Bremen, de
Nieuw-Amsterdam, de Statendam en
zo meer, mét de jetset die ermee
reisde, maar ook de emigranten en de
militairen die er op eenvoudiger ni
veau gebruik van maakten. Voltooid
verleden tijd, maar wel imposant.
't Was anders, door O. Lindeman.
Uitgave Europese Bibliotheek, Zalt-
bommel, 165 blz., 45. De gouden tijd
van de oceaanstomers, door Robert
W. Wall. Uitgave Elsevier, 256 blz.,
69,50.
Door W. F. Stafleu
ADVERTENTIE
sinds 1887
Wij verkopen niet alle merken en
soorten elektronische orgels. Wij ver- /jg
kopen alleen de merken waar wij onze
naam aan durven te verbinden.
Waar de bekende garantie en sej^
vice van ons achter kan staan
Daarom vindt u bij ons:
Heyligers. Johannus, Kien Ie.
Ahlborn, Eminent, Riha.Yamaha,
Farfisa.Omegan en Solina,
en in vleugels en piano's:
Bösendor/er. Bechstein, Grotrian Steinweg. SeilèrT
Rippen, Schimmel. A Försler en Yamaha
VAN OCN burg van oen burg van den burg
Arnhemseslraat 8-10 j Brinklaan 76 Bussum Biltstraa: 62 66 Utrecht
Amersfoort 033-3012-1 02159 16484 030-712299
Het kortstondige maar hefti
ge optreden van het Franse
boerenmeisje Jeanne d'Arc in
het begin van de vijftiende
eeuw heeft tot de verbeelding
van talloze kunstenaars ge
sproken en een lange rij histo
rici tot nadenken gezet.
De kunsthistoricus Edward Lucie-
Smith heeft daar nu een boek aan
toegevoegd, dat niet op nieuw bron
nenmateriaal berust en dat ook geen
theorie aan de vele toevoegt, maar
dat toch erg de moeite waard is om te
lezen. En boelend bovendien.
Lucie-Smith schetst een hooghartig,
opv'iegend, soms agressief, niet altijd
waarheidlievend meisje, dat leeft in
de ban van obsessies, vreemd maar
soms ook gewoon menselijk zowel in
haar vertrouwen als in haar angsten.
Je kunt van haar houden, maar de
sympathie kan ook weieens uitgaan
naar hen die haar haatten, al of niet
uit angst.
De schrijver heeft de bronnen kri
tisch gelezen, maar tracht ook Jean-
nes optreden psychologisch te verkla
ren. Daarvoor zijn aanknopingspun
ten genoeg, denk maar aan haar visi
oenen en stemmen.
Hoe je daarover ook denkt en Lu
cie-Smith sluit Gods leiding in Jean-
nes leven geenszins uit er is in elk
geval plaats voor een onderzoek naar
natuurlijke verklaringen: sublimatie
van schuldgevoel, seksuele com
plexen. hallucinaties.
De vijftiende eeuw was er een waarin
astrologen en wonderdoeners gezag
hadden, maar ook allerlei profeten en
zieners, van de meest achtenswaardi
ge tot de grootste bedriegers. Onder
hen waren veel vrouwen: de rol van
profetes was een van de weinige die
een vrouw in staat stelde een actieve
rol te spelen in belangrijke zaken. In
1413 had de Universiteit van Parijs
korte tijd later de grote tegenstand
ster van Jeanne d'Arc officieel een
beroep gedaan op een ieder die over
voorspellende gaven beschikte om
het koninkrijk uit de problemen te
helpen. Wel, het is duidelijk dat de
Maagd over dergelijke gaven be
schikte. Maar al spoedig was er aan
de Parijse universiteit een andere
wind gaan waaien, dogmatisch en vol
argwaan Jegens helderzienden, zeker
vrouwelijke helderzienden. Boven
dien valt Jeannes veroordeling in een
tijd waarin de heksenvervolging snel
toenam. Ze was ongetwijfeld ketters
in haar verzet tegen het kerkelijk
gezag, en in die zin een vroege protes
tant. Edward Lucie-Smith vertelt ero
ver. met onderscheidingsvermogen
en veel liefde voor het onderwerp.
Jeanne d'Arc, door Edward Lucie-
Smith. Uitgave Elsevier, 304 bis.,
39,50.
De belangstelling voor dromen lijkt
gezien het aanbod van lectuur
nog steeds toe te nemen. Het jongste
.geschrift over dromen („Het slapend
en dromend bewustzijn") is van de
hand van dr. Herms Romijn, die ver
bonden is aan het Nederlands Insti
tuut voor hersenonderzoek. Zijn
boekje (het bevat slechts 102 pag.)
bevat een prachtig overzicht van wat
de nog zo prille wetenschap aangaan
de dromen te berde heeft te brengen.
Herms Romijn beperkt zich nfet tot
wat wij in onze westerse logica „strikt
wetenschappelijk" plegen te noemen,
maar schrijft ook over voorspellende
en telepatische dromen.
De vraag waarom de belangstelling
voor dromen toeneemt komt niet
rechtstreeks ter sprake, maar zijde
lings kan men daarover wel het een
en ander lezen. Bijvoorbeeld als de
schrijver het standpunt van Jung ver
tolkt, die meende dat „De westerse
mens gekenmerkt wordt door een ge-
focreerde en onnatuurlijke gespleten
heid tussen zijn rationeel denkend
bewustzijn en de dieper instinctieve
gevoelens van zijn onbewuste".
En Herms Romijn schrijft even later
dat in elk individu de hunkering zij
het vaak onbewust heeft naar ge
nezing van die gespetenheid. „Via de
droom streeft het onbewuste naar
totale bewustwording van alle slui
merende mogelijkheden die in hem
zijn, naar een zinvolle en optimale
ontplooiing van het individu tot een
volledig mens. In ieder mens schuilt
deze opdracht, en wie in zijn dagelijk
se doen en laten te veel hiervarv af
wijkt. zal bij herhaling vla de droom
worden gewaarschuwd." Aldus de
schrijver van dit handzame overzich
tswerkje, dat zich redelijk laat lezen,
al zal men nog dikwijls termen tegen
komen waarbij men misschien naar
het woordenboek moet grijpen.
Dr. Herms Romijn: „Het slapend en
dromend bewijstzijn" (Hersenonder
zoek, psycho-analyse, parapsycholo
gie) Uitg. Ambo, Baarn. Omvang 103
pag. Prijs 14,50
ADVERTENTIE
weet waarvoor ukiest!
Het Europese Parlement
door Drs. Th. E.M. Wijte
48 pag.
15 foto's en tekeningen
ISBN 9003 953007
prijs f 7.50
thieme c.
Ontdek uw zesde zintuig, het aktive-
ren van het buitenzintuiglijk waarne
men door M. Ryzl. Uitg. Nelissen te
Bloemendaal. 208 blz 24,90.
ADVERTENTIE
Binnenkort verschijnt:
naar de natuur getekend
en beschreven
door C. W. M. van de Velde
Facsimile-uitgave, met een historische toelichting in geleid door W. A. Braasem,
directeur van het Westfries Museum te Hoorn. Omvang 206 pagina's. Verlucht
met 50 lithografieën van Indische landschapstaferelen, zeegezichten etc. Groot
formaat (28x39 cm). Fraai uitgevoerd in stijlvolle band van gemarmerd
perkament.
Prijs bij voorintekening 125,-; na verschijning 155,-.
Het voormalige Nederlandscb-lndië had in de eerste helft van de 19e eeuw een aantal
niet-professionele kunstenaars binnen z'n grenzen, waaronder merkwaardig genoeg enige
zee-officieren, die van hun beroepsmalig verblijf in de Archipel gebruik maakten om de
schoonheid van hel Indische landschap mei pen of penseel vast Ie leggen. Eén van deze
artistiek begaafde marine-officieren was lult. ter zee C. W. M. van de Velde'die vier jaar
lang, t.w. van 1838 tot 1842, het Indische eilandenn|k in alle richtinge doorkruiste en,
overweldigd door de aanblik van zoveel ongekend natuurschoon, beschreef wat hij
waarnam en bovendien een 50-tal landschaptekeningen vervaardigde, die vervolgens als
litho's zijn gedrukt en uitgegeven. Deze „beeldengalerij". opgedragen aan Z.K.H. Prins
Hendrik der Nederlanden („de Zeevaarderis één van de (raaiste en meest zeldzame uit
die tijd.
De heer Braasem, directeur van het Westfries Museum te Hoorn, heeft veel studie
gemaakt van wat Nederlandsch-lndie aan cultuur-historisch erfgoed heeft nagelaten Hij
was dan ook de aangewezen man om deze fraaie reprint-uitgave, die ongetwijfeld veel
belangstelling zal trekken, van een toelichting te voorzien.
Wie nii intekent, bespaart a.m. zij o,
lage voorintekenprijs kunt u 30,- besparen door nü op dit unieke plaatwerk In te
tekenen. Maak daartoe gebruik van de VOORDEELCOUPON. Zend die vandaag nog
aan uw boekhandel of (in open envelop, zonder postzegel; aan:
UITGEVERIJ T. WEVER B.V.
ANTWOORDNUMMER 5. 8800 VB FRANEKER.
Tel. (05170) 3147.
Hei zal de lezers van TROUW interesseren dat de kunstnaar Charles William Meredith van de Velde
(die ook een bekwaam cartograaf was) sterk onder invloed stond van het Réveil In 1846 vertiet h.| de
manne om zich in te zetten voor de zending in Zutd-Afnka In de jaren 1851- 52 bezocht hi| Palestina en
Syrië B<| die gelegenheid maakte hij een grote kaart van het Heilige Land. die lange ti|d als de beste
landkaart van dit gebied werd beschouwd Voorts resulteerde zqn reis naar het Midden-Oosten .n een
schitterend geïllustreerde uitgave, getiteld ..Reis door Syne en Palestina (1854) Een werk dat
internationaal de aandacht trok en nog altijd betekenis heefl voor de bi|beise geograph.e en
archeologie Ook van dit uniek plaatwerk wordt een reprint-uitgave voorbereid Als u daarin belang stelt
zullen wi| u hierover t z.t graag nader informeren
VOORDEELCOUPON
Zend mij bij verschijning
legen voorintekentprijs
rechtstreeks/via boekhandel:
ex. c. w m van de Velde GEZIGTEN UIT NeERLANDS INDIe. Gebonden 125.-.
Ik stel wel/geen belang in een heruitgave van C. W. M. van de Velde „Reis door Syne
en Palestina''
Verder wens ik Ie ontvangen:
EX BESTUREN OVERZEE Prijs geb 46.75.
ex. HOORT GIJ DE DONDER NIET Pr.js geb 36 -
Mi|n bankrekeninq- c q. qironummer is
Naam
Straat:
Postcode
Plaats
Doorhalen wat niet van toepassing is tr-2
VI fffl POSTBUS 59 -
FM'J'*" TEL. 05170-3147
Bij dezelfde uitgever verscheen:
Herinneringen van oud-ambtena
ren bij het Binnenlands Bestuur
In Nederlandsch-lndie
onder redaktie van
Prof. Dr. S. L. van der Wal
met bijdragen van:
J. van Baal, A. Breekland, W. Ph.
Coolhaas. J. J. Hangelbroek, H. J.
Koerts, R. C. Kwantcs, C. Nagte-
gaal, H. G. Schutte Nordholt, J. J.
van de Velde, A. Visser, A. A. J.
Warmenhoven, H. J. Wijnmaalen.
Omvang 329 pagina's, geïllu
streerd met 16 blz. foto's. In ge
heel linen band met stofomslag.
Prijs 46 75.
vai»
bij het jJ
bi£J
- si vlndïe
rt
dc<"
tüf d<"
Begin van het einde onzer gezag
voering in Indié. Een persoonlijke
terugblik
door
|0. van der Meulen
Omvang 365 pagina's, geïllustreerd
met 32 blz folos In geheel linnen
band met stofomslag
Prijs 36,-.
