Pe barre winter
van februari 1929
Wladimir Boekowski's kunst om te overleven
Iestfriese Flora sfeer van Oranje
^Diepvrieskou' sloeg vijftig jaar
geleden als een bom in
t
Andere
attracties
De bijna komische memoires van een dissident
Ambtelijke trend
ook voor mensen
in vrije beroepen
Sigarettenreclame
Johan Cruyff
oogst weinig bijval
DAG 8 FEBRUARI 1979
TROUW/KWARTET
PRH rr
oor Hans de Jong
winter, die in februari
-^G9 losbarstte, sloeg in als
|i bom. Zo'n diepvrieskou,
ngevoerd door stormach-
e noordoostenwinden, als
:n toen meemaakte, was
lange jaren niet voorgeko-
n. In 1917 was voor het
itste een Elfstedentocht
houden. Heel wat school-
ideren waren de schaats-
'%tast niet machtig bij ge-
ik aan doorzettende win-
s in de eerdere jaren twin-
(In 1924 had het er overi-
ns wel even op geleken en
was toen „praet" van een
stedentocht geweest). En
:n kwam 1929.
i wat inleidend gerommel op de
iderzee kwamen omstreeks 22 ja-
&ri verscheidene schepen vast te
ten begon op 10 februari pas
t grote Siberische werk.
winter van 1928--'29 als geheel
jioort tot de strenge winters,
jar beslist niet tot de élite. Vol-
iis Ten Kate neemt hij sedert
(7 de 23ste plaats in. Met behulp
h „de trekschuit" verdient hij in
I langere, in 1634 aanvangende
Hes. de 22ste plaats. LJnsen
latst hem, vanaf 1849, op num-
ir zeven, na de seizoenen van
(3, 1947, 1942, 1855 1950 en 1891.
,de 275 jaar sedert 1705 neemt
februari 1929 wat kou-produktie be
treft de derde plaats in na die van
1956 (de ailerkoudste) met in De
Bilt een gemiddelde temperatuur
van min 6.7 graden Celsius en febru
ari 1855 met min 5.7 graden Celsius.
Februari 1929 klasseerde zich als
strenge derde met min 5.4 graden
Celsius. Mensen met knappe kop
pen. die de winter zuiver cijfermatig
beoordelen, beluisteren verhalen
over „de verschrikkelijke februari-
kou van 1929" nog al eens met scep
sis Ze zijn een beetje geneigd om
met ijzingwekkende voorbeelden
uit de jaren veertig de in hun ogen
overtrokken verhalen over het weer
van vijftig jaar terug te ontzenu
wen. Ze kunnen best gelijk hebben,
maar ik blijf er bij. dat in elk geval
het psychologisch effect van die
kou uit 1929, met die bulderende,
voortdurend aanwakkerende noor
dooster op zondag de tiende dag
(welke zo zonnig begon en gewoon
uitnodigde tot schaatsen naar her
en der, maar die zo ruw en wreed
eindigde, dat veel toerrijders per
tram of trein of anders moesten
terugkeren) ongeëvenaard groot is
geweest.
Laten we voor een keer dus dan
maar eens niet terugdenken aan de
sneeuwnarigheid van sommige win
ters van veertig, toen de Wadden
eilanden ook herhaaldelijk geïso
leerd raakten, en ons bepalen tot
die barre februaridagen van 1929,
waarvan overigens en dat wil ik
hier benadrukken de kou van 11
tot en met 16 februari (etmaalge
middelde in De Bilt min twaalf gra
den) nog altijd op de eerste plaats
Links boven is de „Eugenia"
te zien. Volgens de Leeu
warder Courant van 24 no
vember 1928 zou het een
Zweeds schip geweest zijn.
Verder wordt gezegd, dat
het schip op 23 november
's avonds om half elf S.O.S.-
seinen uitzond op het mo
ment, dat het nog zes mijlen
uit de kust was, ter hoogte
van Kijkduin. Het dreef
toen stuurloos rond. Scheve-
ningen-Radio vroeg welke
assistentie men verlangde.
De „Eugenia" antwoordde:
„Wij moeten een sleepboot
hebben." Assistentie werd
verleend, maar toch is het
schip later op de Zuider
Haaksgronden gestrand.
staat. De periode van 17 tot en met
22 januarj 1942 volgt als tweede met
min elf graden.
Eugenia
Nog even de on-Nederlandse reeks
minima van Maastricht in die be
doelde februariperiode op een rijtje:
-13.6/ -15.7/ -16.6/ -20.-/ -20.-/ -15.6/
-15.1/ -11.8/-10.9/ -10.7/ -12.7/ -11.3 gra
den Celsius.
Bij dit artikel treft u een foto aan,
gemaakt in februari 1929, die vooral
onze lezers in Den Helder zullen
interesseren en natuurlijk ook men
sen. die daar vijftig jaar geleden
gewoond hebben. De glasplaat werd
toegezonden door mevrouw A. M.
G. W. Dekkers, toen in Den Helder,
nu in het Friese Marrum. De toe
lichting bij de foto is ook van haar.
De foto is vanaf de Raadhuistoren
genomen.
Links op de achtergrond is het
Griekse vrachtschip „Eugenia" te
zien. dat al op 24 november 1928
tijdens een vliegende storm vanuit
het Marsdiep op de Dijk werd gezet.
Daar zou het schip tot 24 augustus
1929 blijven zitten. Tijdens de stren
ge winter van 1928-'29 lagen er enor
me ijsschotsen rondom het schip.
De huizen van de Kanaalweg op
deze foto werden in de Tweede We
reldoorlog op last van de Duitse
bezetters afgebroken. Pas in 1954
zijn hiervoor flats in de plaats geko
men. De documentaire waarde, van
deze foto heeft dus niet alleen te
maken met de „Eugenia"
i een onzer verslaggevers
ITENKARSPEL De 46ste
(tfriese Flora, die van 16 tot en
25 februari wordt gehouden
extra oranje getint zijn. 's We-
s grootste overdekte bolbloe-
itentoonstelling is dit jaar
Ie een hulde aan de 70ste ver-
pag van koningin Juliana.
dagmiddag 16 februari zullen
ses Margriet en haar echtge-
mr. Pieter van Vollenhoven,
jloementuin voor het publiek
[ebruik stellen. Het wordt een
„koninklijke" tuin. waarin de
oranjekleur zal overheersen.
De internationale ontwerper. Jo-
han Weisz zal de 100.000 bolbloe-
men rangschikken. Temidden van
de bloemenweelde zullen onder
meer koetsen, arresleeën en jacht
wagens worden opgesteld. Aan de
wanden van de grote veilinghal
komt een grote stamboom van het
Huis van Oranje. Aan een andere
wand foto's die verwijzen naar het
bloemendefilé op Soestdijk. Het
paleisbordes zal worden nage
bouwd. Centraal in de hal komt
een kroon van stof, met een door
snede van negen meter.
Er wordt ook een mechanisatie-
beurs en een huishoudbeurs ge
houden. In de veestal koeien van
zuiver Nederlands ras, 24 in getal,
alsmede kleinvee.
Voor de huishoudbeurs loopt het
aantal standhouders naar de 200.
Ruim 60 fabrikanten komen met
snufjes op het terrein van de me
chanisatie op en rondom het
bloembollehbedrijf.
De Flora wordt gehouden in de
verwarmde veilinghallen van de
Veilingvereniging C.N.B. in Bo-
venkarspel. De openingstijden
zijn: 16 februari van 14-22 uur, 17
tot en met 24 februari van 9 tot 18
uur en 25 februari van 9 tot 18 uur.
De vorstenkroon als blikvanger in
de grote hal van de expositieruimte.
Oor Henk Wolzak
;oen Wladimir Boekowski
zijn eerste gevangen-
:hap in vrijheid werd ge
teld, was hij nauwelijks
intig jaar. De kameraden
;e hij in de gevangenis had
iren kennen zijn geest-
rwanten zeiden een bee-
ie spottend: „En nu ga je
deren, je trouwt, je krijgt
ideren." Ze konden zich
iet voorstellen dat zo'n jon-
man werkelijk de geest-
acht zou hebben om zich
:et min of meer met het
igime te verzoenen en zich
zijn eigen belangen te
jden. Maar vele jaren later
lei zijn moeder Nina vaak
rat droefgeestig: „Mijn Wo-
bdja heeft nooit tijd gehad
tm te trouwen."
'at was ook wat hijzelf eigenlijk
ilde antwoorden als hem tijdens
e eindeloze verhoren werd ge
raagd waarom hij niet getrouwd
as. maar hij zei het niet. Hij had
mg genoeg met deze tegenstan-
ers gevochten om te weten dat ze
dere opmerking, al was ze nog zo
nschuldig, ongunstig konden in-
irpreteren. En als hij zei dat hij
fen tijd had gehad om te trouwen,
auden ze noteren. „Abnormale ver-
aarlozing van zijn privé leven."
«et al zijn zintuigen, al zijn licha-
ïelijke en geestelijke poriën wijd-
pen heeft Wladimir Boekowski het
;ven van dissident geleefd, een le
en van gevaar, angst, ellende en
evangenschap, maar ook van een
oort wilde, adembenemende avon-
uurlijkheid. In de tijd van de be-
oemde dissidentenbijeenkomsten
p het Poesjkinplein in de vroege
aren zestig was het een verwoede
trijd met de handlangers van de
rGB die op het spoor waren gezet
an de onruststoker Boekowski.
Iet was de tijd van Chroesjtsjow.
tijd van de dooi. Chroesjtsjow
ad gezegd dat er geen politieke
evangenen in de Sowjet-Unie wa
rn en er was nog geen nieuwe vaste
fdragslijn uitgestippeld Deson-
anks waren de bijeenkomsten
'aar gedichten werden gelezen
dor jonge schrijvers een doorn in
*t oog van de overheid en na af
loop vluchtten de deelnemers zo
snel mogelijk.
Onverzoenlijk
In kamp en gevangenis signaleerde
hij onvermoeid alle schendingen
van de rechten van de gevangenen
en dacht met zijn kameraden een
systeem van klachten indienen uit
dat de leiding bijna tot razernij
bracht. In gesprekken met beroem
de en beruchte 8owjet-psychiaters
zoals Daniel Loentz en Morozow
wist hij weloverwogen te antwoor
den, want de ervaring had hem alle
voetangels en klemmen van zo'n
gesprek leren kennen. En tijdens de
processen gaf hij in zijn laatste
woord vlijmscherpe diagnoses van
de toestand die zijn vonnis niet gun
stig beïnvloedden, maar wel getuig
den van zijn onverzoenlijke hou
ding tegenover het communistische
systeem. Toen hij in 1976 onver
wachts werd uitgewisseld tegen de
Chileense communistenleider Luis
Corvalan en na^twaalf jaar kamp,
psychiatrische inrichting en gevan
genis plotseling als vrij man in het
Westen aankwam, werd hij meege
zogen in een heel ander soort leven,
maar au fond misschien even chao
tisch. De wereld bereizen in een
ongekend tempo, sprekend voor de
meest uiteenlopende gezelschap
pen en altijd getuigend van wat
daarginds gebeurde, het onrecht be:
gaan aan de politieke gevangenen.'
In het najaar van '78 besloot hij zijn
studie te hervatten en vertrok naar
Cambridge, maar de grote verras
sing is toch dat hij in die storm van
gebeurtenissen tijd heeft gevonden
om zijn herinneringen te ordenen
tot een adembenemend relaas.
En uit die memoires komt een op
merkelijk mens naar voren, iemand
die al die ellende heeft verdragen en
zijn boosheid toch vrij van wrok
heeft kunnen houden. Karakteris
tiek is een van zijn gesprekken met
de politieke instructeur van de
KGB. kapitein Doinikow, die tot
taak had de zondige dissidenten
terug te leiden in de moederschoot
van de partij. Er was evenwel nie
mand die werkelijk ooit zo'n beke
ring verwachtte en Doinikows acti
viteiten bepaalden zich tot sporadi
sche gesprekken met de politieke
gevangenen
„Als je hier uit bent, zul je wel vol
haat aan mij terugdenken." zei Doi
nikow eens
„Waarom?" vroeg Boekowski.
„Ik ben toch Je cipier, niet? Ik hou!
je hier vast in de gevangenis, ik laat
'je honger lijden, ik confiskeer je
brieven."
Maar Boekowski's haat ging altijd
verder dan de hand die sloeg, hij
haatte het brein dat de hand be
stuurde. Hij haatte de macht, maar
hij wist ook dat die macht berustte
op de algemene gehoorzaamheid,
op de bereidheid van vele burgers
om zich te onderwerpen.
Niemand onschuldig
En in de lange jaren waarin hij alle
kanten van het systeem had leren
kennen, had hij nog iets anders ont
dekt, namelijk dat het kleinere of
grotere bedrog waarmee ieder voor
zich de overheid een hak probeerde
te zetten, juist de grote pijler was
waarop dit regiem berustte.
Praktisch niemand in de Sowjet-
Unie is onschuldig, daarom kunnen
maar zo weinigen krachtig optre
den. Iedereen heeft iets te verber
gen. dat ongetwijfeld aan het licht
zal komen, als hij zich bloot stelt
aan de onderzoekmethoden van de
KGB
En in de kampen waar de misdadi
ger cn dc gewetensgevangene door
„verbeteringsarbeid" op de goede
weg moeten worden gebracht,
wordt die corruptie van de mens
nog eens geperfectioneerd. In de
kampen leer je stelen, het is, zegt
Boekowski. een weloverwogen, sys
tematisch plan om een mens te de
moraliseren. En een man die steelt,
verkeert niet in de positie waarin hij
eisen kan stellen. In het kamp is
iedereen schuldig, daarom zwijgt
men en ondergaat
Zelden is het Boekowski gelukt om
de gevangenen dat verband tussen
de dictatuur en het kleine bedrop
duidelijk te maken. Men meende
dat de kleine beschadigingen die
men het systeem toebracht, uitein
delijk de partij ten val zouden kun
nen brengen, maar het zijn slechts
schrammen op de gevoelloze eeltige
huid van de draak en de kleine
schuld verhoogt alleen de kwets
baarheid van de mensen zelf. De
schrijver kent alle argumenten om
zich afzijdig te houden van de
strijd, van de dissidenten, hij kent
ook de uitzichtloosheid van het ge
vecht van de enkeling tegen de
overmacht, maar desondanks stelt
hij dat iedere individu dat weigert
zich te onderwerpen aan de macht
van de partij, die macht ten twee
honderdvijftig miljoenste deel klei
ner maakt.
Zijn laatste jaren in de Sowjet-Unie
heeft hij doorgebracht in de beruch
te gevangenis van Wladimir. Daar
heen werden al die elementen die
zich In de kampen te recalcitrant, te
obstinaat betoonden overgebracht;
hongerstakers, sit-downstakers, on
ruststokers. Een gezelschap dissi
denten in de ware zin des woords
die ook in de gevangenis bereid
waren de strijd voort te zetten. Het
was duidelijk dat deze onvereette
lijke rebellen niet zonder meer over
het hoofd gezien konden worden en
in 1975 kwam het tot een crisis. Tot
op dat ogenblik hadden de politieke
gevangenen in Wladimir niet hoe
ven .werken, omdat men wel be
greep dat ze dat toch niet zouden
doen en er dus meer ellende dan nut
van te verwachten was. Maar plot
seling decreteerde Moskou anders.
De gevangenen weigerden en daar
mee begon een lange verbitterde
strijd waarin belde partijen alle
middelen gebruikten die hun ten
dienste stonden. Van de zijde van
de overheid „streng regime" Boe
kowski zelf leefde van de nog geen
twee jaar in Wladimir achttien
maanden op dat hongerdieet van
1100 calorieën, in de isolatiecel zon
der brieven of bezoek, zonder voed
selpakketten.
En het ging maar door. De plichts
getrouwe politieke gevangenen ver
deelden de taken, zaten de hele dag
te schrijven, kregen hulp van de
andere gevangenen en sloegen alle
klachtenrecords. Bovendien had
den ze nog de aardigheid om klach
ten te adresseren aan mensen die
van toeten noch blazen wisten, re
dacties van kranten, astronauten,
schrijvers, artiesten, acteurs, balle
rina's, generaals, admiraals, pro
ductiekampioenen, herders, veefok
kers. sportmensen en kampioen
melkmeisjes, wat nog weer andere
verwikkelingen ontketende.
Herroepen
Terug slaan
De gevangenen sloegen terug en
dienden klachten in. Je hoeft alleen
maar de wet en het systeem te ken
nen, zegt Boekowski en die kenden
deze doorgewinterde dissidenten.
Ze wisten wat ze hun vijand aande
den met de regen van klachten die
ze bij de administratie indienden.
De leiding is verplicht zo'n klacht te
accepteren omdat de gevangene in
een schijn-rcchtsposltie verkeert en
dus het recht heeft om te klagen. De
administratie Ls verplicht om de
klacht binnen drie dagen door te
zenden, voorzien van een toelich
ting en de voornaamste gegevens
uit het dossier van de gevangene.
Degeen tot wie de klacht is gericht,
moet binnen een maand antwoor
den of als hij niet bevoegd is de
klacht in behandeling te nemen
deze doorsturen aan de Juiste in
stantie Herhaalde klachten bren
gen dit zelfde mechanisme telkens
opnieuw in werking en het klach
tenbombardement dat in 1975 werd
geopend, sneeuwde binnen enkele
dagen de hele admlnisttratie onder
De klachten bleven in het meren
deel van de gevallen ongelezen,
maar de ongehoorde cijfers drongen
door tot in de hoogste regionen. In
1977 herriep Moskou het bevel, het
bombardement werd beëindigd, de
dissidenten hoefden althans un
Wladimir niet te werken.
„Arme kolonel Zavjalkin" zegt Boe
kowski. „Hij had al die ellende voor
niets doorstaan, slachtoffer van een
administratieve onrechtvaardig
heid. Eigenlijk was hij geen kwaad
mens. hij was alleen maar een bu
reaucraat die bevelen uitvoerde."
Die objectiviteit waarmee Boe
kowski zijn belevenissen te boek
heeft gesteld, soms misleidend. De
lezer krijgt de indruk dat hier een
ooggetuige aan het woord is die
overal zonder kleerscheuren door
heen walste en altijd zijn gevoel
voor humor als reddingsboei tot
zijn beschikking had. Ik geloof dat
het anders is. Er is hier sprake van
een mens die alle sentimentaliteit
heeft moeten afleggen om te kun
nen overleven.
Het feit dat hij sinds zijn vertrek uit
de Sowjet-Unie de wereldsituatie
Interpreteert op een manier die ons
niet zo ligt, ls geen uitzondering. Hij
deelt zijn mening met vele Russi
sche emigranten. Voor hen is alles
wat links is synoniem met het sys
teem dat ze maar al te goed hebben
leren kennen. Ze kunnen zich zelfs
geen socialisme voorstellen dat zijn
eigen weg gaat. laat staan een men
selijk gezicht toont. Wie dit boeien
de verslag heeft doorgewerkt, kan
hun die kortzichtigheid nauwelijks
kwalijk nemen.
(De autobiografie van Wladimir
Boekowski verschijnt binnenkort
in de Nederlandse vertaling bij uit
geverij Spectrum onder de titel
„Kasteel tussen vier muren".)
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG De zogeheten „norm-
inkomens" van mensen met een vrij
beroep (advocaat, architect en derge
lijke) mogen dit jaar de ambtelijke
trend volgen. Dat schrijft minister
Van Aardenne van economische za
ken aan de Tweede Kamer.
De minister is er nog niet uit hoe die
norminkomens precies vastgesteld
moeten worden. Bij dit onderdeel van
zijn prijsbeleid moet hij twee zaken
in het oog houden: de inschaling (het
kiezen van een salarisschaal, bij voor
keur behorend bij een vergelijkbare
ambtelijke functie) en de aankleding
van een ambtelijk salaris.
Dat laatste betekent, dat de minister
rekening houdt met voorzieningen
van een ambtenaar, zoals pensioen,
vakantietoeslag en bijdragen in soci
ale verzekeringen Vorig jaar werd de
gemiddelde „aankleding" op 45 pro
cent geraamd De minister spreekt
nog met de organisatie van vrije be
roepsbeoefenaren over het percenta
ge voor dit jaar. Het is de bedoeling
van de minister, dat een vrije be
roepsbeoefenaar. die in 1978 het nor
minkomen haalde ook dit jaar het
(geschatte) inkomen haalt, „en niét
meer"
Voor verschillende groepen vrije be
roepen kijkt de minister nog naar het
„restlnkomen". Op sommige mark
ten is er niet of nauwelijks concurren
tie. waardoor de vrije beroepsbeoefe
naren in feite te hoge prijzen bereke
nen. Ook zijn de risico's voor de ene
groep groter dan voor de andere: het
laat zich bij voorbeeld voor sommige
technische groepen moeilijk aanzien
of het jaar gunstig of ongunstig zal
worden, aldus de minister. Ook dit Cs
nog onderwerp van discussie met en
kele organisaties.
DEN HAAG (ANP) Van de mensen
die de advertentie hebben gezien
waarin Johan Cruyff een zogenoemde
nicotine-arme sigaret aanprijst, weet
slechts zes procent dit reclame-optre
den van de stervoetballer te waarde
ren. De helft van de ondervraagden
keurt het optreden af en 44 procent
kan het niets schelen. Dat is de uit
komst van een enquête die door het
Nipo ls uitgevoerd in opdracht van de
stichting Volksgezondheid en roken.
De stichting leidt uit de resultaten
van de opiniepeiling af. dat de recla
mecodecommissie in overeenstem
ming met de mening van het publiek
handelde, toen zij onlangs de sigaret
tenadvertenties waarin Cruyff op
treedt veroordeelde.
DEN HAAG Het ministerie van
buitenlandse zaken gelooft niet, dat
„Schiphol is uitgegroeid tot een van
de belangrijkste internationale cen
tra voor het ontduiken van sancties
tegen Rhodesiö"
Die grief heeft het komitee Zuidelijk
Afrika gisteren geuit in een telegram
aan minister Van der Klaauw
Volgens het ministerie van buiten
landse zaken heeft de douane recher
che „herhaaldelijk" onderzoeken in
gesteld naar het luchtvaartbedrijf.
„Tot dusverre zijn er nog geen bewij
zen gevonden die enigerlei maatrege
len rechtvaardigen", aldus het minis
terie. dat in de mededeling van het
Komitee Zuidelijk Afrika „geen nieu
we feiten" heeft aangetroffen.
