Parlement Iran eens met komende premier "Razzia's in Marrakesj voor komst koning Hassan J Ook Egypte voor vredesoverleg naar Washington Staking Westduitse metaal uitgebreid Muurkrant in Peking wil seksuele vrijheid HOE ZIET-IE ERIN APRIL UIT? Vertrek sjah nog steeds onzeker Beperking autö-produktie dreigt ^Valvoline'O Callaghan wil topconferentie Churchill wilde atoomoorlog inVersoberingsplan in Marokko om Saharastrijd te betalen DONDERDAG 4 JANUARI 1979 BUFTENLAND TROUW/KWARTET 7 door James Dorsey TEHERAN Het Iraanse parlement heeft de sjah geadviseerd om Schahpoer Bakhtlar opdracht te geven een regering te vormen. Dit heeft de Majilis vastgesteld tijdens een besloten zitting gisteren. Bakhtiar wordt hiermee naar alle waarschijnlijkheid de vierde Iraanse premier binnen vijf maanden. Tijdens een persconferentie gisteren middag liet Bakhtiar duidelijk door schemeren, met de afgelopen vijfen twintig jaar in Iran te willen afreke nen, maar bepaald niet te staan op een definitief vertrek van de Iraanse monarch. Binnen drie dagen denkt Bakhtiar zijn kabinet bekend te kun nen maken. Uit vrees voor massale betogingen tegen Bakhtiars inspanningen een burger-kabinet te vormen, was de omgeving van het Iraanse parlement gisteren veranderd in een militaire vesting. Zwaar bewapende soldaten, zittend in gepantserde voertuigen, hielden het parlementsgebouw nauw keurig in de gaten. Het Iraanse pers bureau Parsnews wist gisteren te melden, dat honderd vijfenzestig par lementsleden ten gunste van Bakhti ar hadden gestemd, terwijl vijfent wintig zich van stemmingen hadden onthouden. Sprekend met verslaggevers in zijn villa vlak buiten Teheran stelde 01 Bakhtiar dat hij nooit gezegd heeft, dat de sjah het land zal verlaten. Wel zei de kandidaat-premier, dat de sjah „de wens te kennen had gegeven om te rusten en op vakantie te gaan". Gevraagd of hij meent succes te kun nen boeken, zolang de sjah in Iran verblijft, zei Bakhtiar: „De constitu tie werd met voeten getreden. Ik ben de eerste om het te bevestigen. Ik zie echter geen verband tussen het feit, dat de grondwet geschonden werd en de vraag, of de sjah het land moet verlaten." Geruchten willen, dat de sjah reeds morgen met vakantie zal gaan. Bakhtiar liet gisteren weten, dat „wanneer de sjah voor een tijdje van één of twee maanden, ik weet het niet, naar het buitenland vertrekt" de stichting van een Regentenraad vol gens de grondwet, „absoluut noodza kelijk" is. ter of- ge, irt. id- eid x>r (iet rer- ale be de, be- een ge- het eer, ten ion- rdt, igd, oen oor pul ste en els- aor- van t en een en be- top rug pee zul- ringsfuncties hebben bekleed, zal deel uitmaken van Bakhtiars kabi net. Hij benadrukte eveneens dat hij uit een religieuze familie afkomstig is. Irans kandidaat-premier liet we ten, de afrekening met degenen die de mensenrechten in Iran met voeten hebben getreden en de welvaart van het land hebben verkwist, als zijn eerste taak te zien. De noodtoestand zal geleidelijk „binnen enkele dagen, misschien weken" worden opgehe ven. De Savak, Irans geheime dienst, heeft volgens de kandidaat-premier reeds opgehouden te bestaan. In Teheran wordt druk gespeculeerd over wie deel gaat uitmaken van het kabinet van Bakhtiar. Goed ingelich te kringen menen dat Bakhtiar in feite reeds twee dagen geleden de macht in Iran heeft overgenomen. Op zijn bevel zou het leger uit de steden Masjad en Kazvin, waar het eerder deze week tot ernstige botsingen kwam, zijn teruggetrokken. Zelf liet Bakhtiar weten dat de persvrijheid wordt hersteld. Aangenomen wordt dat reeds zaterdag de kranten in Te heran weer zullen verschijnen. Oliestaking Schone handen Bakhtiar benadrukte gisteren, dat hij schone handen heeft en niet met het bewind in Iran van de afgelopen vijf entwintig jaar geïdentificeerd kan worden. Niemand van degenen die in de afgelopen vijfentwintig jaar rege- Van groot belang voor het succes van de nieuwe regering zal de aanpak van Bakhtiar zijn betreffende de staken de arbeiders. Velen in Teheran gelo ven dat Mehdi Bazargan, die nauwe contacten onderhoudt met de in Pa rijs levende ajatollah Khomeini en met de religieuze leider Sjriat Madari, een vooraanstaande rol in Bakhtiar's opzet zal spelen. Bazargan boekte succes bij zijn po gingen om de stakende oliearbeiders er van te overtuigen de produktie voor binnenlandse consumptie op te voeren. Gisteren zouden er 500.000 olievaten zijn geproduceerd in tegen stelling tot de produktie van 50.000 daar voor. Bakhtiar zelf wees gisteren op zijn goede contacten met de olie arbeiders. Het nieuwe bewind van Bakhtiar zal zich op het gebied van de buitenland se politiek niet-gebonden en pro-Ara bisch moeten opstellen. Aangenomen wordt in Teheran dat Bakhtiar ook de post van minister van buitenland se zaken zal gaan bekleden. Tijdens een persconferentie liet de kandidaat-premier weten dat Iran geen olie meer aan Israël en Zuld- Afrlka zal verkopen. Zuid-Afrika wordt om politieke redenen geboy cot, Israël vanwege het „religieuze conflict dat wij met hem hebben". De honderd miljoen Arabieren zijn im mers Iraanse broeders, aldus Bakh tiar. Controle Bakhtiars kabinet zal een samen- voegsel moeten zijn van conservatie ve aanhangers van Mossadeqh, wiens bewind in 1953 omver werd geworpen. Volgens goed Ingelichte kringen in Teheran heeft Bakhtlar net als Mos sadeqh toentertijd toestemming van de sjah om een wet in te dienen, die het parlement in plaats van de sjah de controle op de strijdkrachten laat uitoefenen. Tijdens zijn persconferentie gisteren en in zijn eerdere boodschap aan het Iraanse volk kwam Bakhtiar aan vrij wel alle eisen van de Iraanse opposi tie tegemoet behalve één: namelijk het definitieve vertrek van de sjah. Wanneer de sjah inderdaad tijdelijk naar het buitenland vertrekt, is de grote vraag hoe Khomeini op de nieu we situatie zal reageren. Khomeini Iraanse betogers tegen het bewind van de sjah raakten dinsdag slaags met de politie in het Amerikaanse Beverly Hills. De politie trad hard op en reed met auto's in op de demonstranten. heeft keer op keer laten weten zijn zestien Jaar durende ballingschap pas te beëindigen en naar Iran te zullen terugkeren als de sjah vertrok ken is. Bakhtiar sprak gisteren de hoop uit dat Khomeini, voor wie hij respect heeft, zo snel mogelijk naar zijn land zal terugkeren. Bakhtiar vroeg gisteren om een „minimum aan tijd" om zijn regeringsprogramma te verwezenlijken. Hij meende dat het geweld in Iran zou afnemen zodra met de gevolgen van het verleden was afgerekend. WASHINGTON (AP, Reuter, UPI) Egypte en Israël zullen naar alle waarschijnlijkheid midden januari in Washington de vredesbesprekingen hervatten. Volgens een Israëlische diplo maat heelt de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Vance zijn agenda vrijgemaakt om weer te kunnen bemidde len tijdens het overleg. ADVERTENTIE BONN, FRANKFORT (ANP, UPI, AP) De staking van de Westduitse staalarbeiders zal na hall januari leiden tot pro- duktiebeperking van de automobielindustrie in de Bondsre publiek. Het aantal stakers is gisteren met 20.000 toegenomen en bedraagt nu ongeveer 100.000. Dat is ongeveer de hellt van alle werknemers in de staalindustrie van het Roergebied, Bremen en Osnabrück. IG Metall, de Westduitse metaalvak bond gaf gisteren de 20.000 man op dracht het werk neer te leggen nadat dinsdag de laatste pogingen van de bemiddelaar, minister van arbeid van de deelstaat Rijnland-Westfalen, Fahrtmann was mislukt. Hij had voorgesteld het personeel een ar beidscontract te bieden van vijftien maanden en een loonsverhoging van vier procent, extra vrije dagen voor mensen die 's nachts moeten werken, twee dagen vakantie per jaar meer voor hen die ouder zijn dan vijftig Ijaar en nog eens drie dagen vakantie [extra voor alle werknemers in de me taalsector, Het Volkswagenconcem heeft de werknemers meegedeeld, dat produk- tiebeperking tegen half januari vrij wel onvermijdelijk zal zijn als de sta king niet opgeheven wordt. Dat zou de sluiting van zes fabrieken in kun nen houden. Ook Opel, waar dinsdag nog gezegd werd dat wel tot het eind van deze maand doorgewerkt zou kunnen worden, verwacht nu, met de uitbreiding van de staking, eerder tot beperking te moeten overgaan. Daimler-Benz zegt tot het bittere ein de te willen doordraaien, maar als ook daar de duizenden leveranciers van onderdelen ophouden met leve ren, zal de produktie aangetast wor den. De personenautoproduktie zal de eerste klappen moeten opvangen. Bij Porsche lijkt werktijdverkorting vanaf 22 januari onvermijdelijk. Deze onderneming gebruikt voor haar car rosserieën speciale metaalsoorten die geleverd worden door het Thyssen- concern en daar wordt gestaakt. Ford zegt door te kunnen gaan tot begin februari, ook nu de staking is uitge breid. BMW denkt tot half januari door te kunnen gaan, dan zijn de voorraden onderdelen uitgeput. De staking in de Westduitse metaal gaat vandaag de 39ste dag in. Vorst, hagel, sneeuw, pekel... In deze tijd krijgt uw auto het extra zwaar te verduren en zijn er volop extra kansen voor roest autovijand no. één. Roest kan ook uw auto in de tijd van een paar maanden bijna onherkenbaar veranderen. En u weet: hoe meer een auto door roest is aangetast hoe minder hij straks waard is in het vooqaar. bij inruil of verkoop. Doe er nu wat aan! Voorkom verdere roestvorming! Laat uw auto nu door een vakman behandelen met Valvoline Tectyl'', volgens de beproefde Tectyl® ML-methode. Bescherm uw auto van buiten én van binnen. Nu is het nog niet te laat. Maak vandaag nog een afspraak met een gespecialiseerd Valvoline Tectyl* ML-station, voor uw jaarlijse anti-roest behandeling. (Adres niet bij de hand? Bel dan éérst even Valvoline: 078-80011). Valvoline Oil Nederland BV, Postbus 11, Dordrecht De originele Valvoline Tectyl 13 ook vei- knjgbaai in handige spuitbus, voor hei :èlf loepassen op auto's (bijv chroom), boten. In Egypte maakte eerste minister Moestafa Khalll na een zes uur du rend kabinetsberaad bekend dat zijn land bereid was verder te praten over een vredesverdrag. Eerder deze week heeft Israël bekendgemaakt door te willen gaan. Over een aantal bepalin gen in het verdrag is nog geen over- eensteming, waaronder het Ameri kaanse voorstel om het einde van dit jaar te nemen als streefdatum voor de vestiging van Palestijnse autono mie op de westelijke Jordaanoever en in de Oazastrook. Israël wil niet pra ten over zo'n tijdslimiet, terwijl Egyp te het verdrag niet ondertekent als daarin geen tijdsbepaling is opge nomen. De Israëlische diplomaat, die ano niem wilde blijven, zei dat alleen maar een brief, waarin een aantal punten nader worden uitgelegd, aan het basisverdrag hoeft worden toege voegd. Daarin zou ook het probleem van de tijdslimiet aan de orde moeten komen. Verwacht wordt dat de Israë lische minister van buitenlandse za ken Mosje Dajan en de Egyptische eerste minister Moestafa Khalil aan het hoofd van de twee delegaties naar Washington zullen staan. De Egyptische regering heeft gisteren haar ambassaderus in alle Arabische staten uitgenodigd voor een confe rentie in Cairo van 8 tot 10 januari. Onderwerp van gesprek is het streven naar vrede met Israël en de invloed daarvan op de betrekkingen met de andere Arabische landen. Deze heb ben voor het grootste deel de akkoor den van Camp David veroordeeld en in veel gevallen heeft Egypte de di plomatieke betrekkingen met die lan den verbroken. De conferentie van volgende week zal geleid worden door waarnemend minister van buiten landse zaken Boetros Ghali en heeft als doel aanbevelingen te doen inzake „bevordering van de Arabische soli- 8ALI8BURY (UPI, Reuter) De Britse premier James Callaghan overweegt een conferentie te beleg gen voor alle partijen die in het Rho- desische conflict betrokken zijn. Ko mend weekeinde zal hij president Carter van Amerika advies vragen over het mogelijke resultaat van een Camp Davld-achtige bijeenkomst over het probleem van de Rhodesi- sche onafhankelijkheid. dariteit en volledige herkrijging van de Arabische rechten". Machtsvertoon Palestijns luchtdoelgeschut opende gisteren het vuur op Israëlische vlieg tuigen, die voor de derde achtereen volgende dag boven Libanees grond gebied vlogen. Volgens ooggetuigen vlogen de gevechtsvliegtuigen zo laag, dat ruiten in de huizen spron gen. In dit gebied wonen naar schat ting 200.000 Palestijnen in vluchtelin genkampen. Alle scholen van de Ver enigde Naties in de kampen zijn in verband met het Israëlische machts vertoon gesloten. Een woordvoerder van het Israëlische leger zei van niets te weten. LONDEN (AP) Sir Winston Churchill heeft in april 1948 aangedrongen op een atoom oorlog tegen de Sowjet-Unle. Dil blijkt uit documenten, die gisteren volgens een Engelse wet voor het eerst na dertig jaar gepubliceerd mochten v:orden. Churchill, die toen leider van de conservatieven was en in de oppositie sat, deed zijn voorstel aan de Brit se en Amerikaanse regering. Labour-premier Clement Att- lee voelde niets voor het plan van Sir Winston, de Britse mi nister van buitenlandse zaken, Ernest Bevln „had het te druk" en de Amerikaanse am bassadeur in Londen vond bet voorstel „zwak en instabiel." Op het moment van het voor stel van Churchill beschikten de Russen nog niet over atoomwapens en werd de spanning tussen de vroegere bondgenoten uit de Tweede Wereldoorlog steeds groter. Twee maanden later begon de Sowjet-Unie een blokkade van West-Berlijn en ontzetten de westelijke landen met een luchtbrug dit stadsdeel. Volgens Churchill moesten Engeland en de Verenigde Sta ten de Russen maar eens dui delijk maken dat ze beter kon den verdwijnen uit Oost- Duitsland en Oost-Berlijn, als ze tenminste niet de kans wil den lopen dat Russische „ste den met de grond gelijk ge maakt" zouden worden. Op 23 januari 1948 bad Chur chill in het huls van afgevaar digden al gesproken over de westelijke voorsprong wat de atoomwapens betreft. Toen zei hij al dat de atoombom niet lang meer „in veilige handen" zou zijn. PEKING, TOKIO (Reuter, AFP, AP) In de Chinese hoofd stad Peking is aan de zogenaamde „muur van de democratie" een muurkrant opgehangen waarin de „seksuele bevrijding" van de mens in China wordt bepleit. In de muurkrant wordt gezegd dat de Chinezen de vrijheid moeten hebben seksuele relaties te onderhouden wanneer en met wie ze willen. Seks, evenals de behoefte aan voedsel gaat dwars door alle klassen heen en het onderdrukken van buitenechtelijke liefde, seks voor het huwelijk en naaktschlideringen gaan de ontwik keling van het socialisme tegen, zo stelt de schrijver van de muurkrant. Hij vindt dat de autoriteiten soepeler moeten zijn op het gebied van buiten landse films in China, „waarvan de naaktscènes de toeschouwer slechts kunnen prikkelen en hen geen geeste lijke schade kunnen berokkenen". In de muurkrant wordt verder gesteld dat „in de volmaakte communisti sche maatschappij het huwelijk en het gezin overbodig zullen worden, omdat deze het privé bezit van het menselijk wezen vertolken". De schrijver wijst hiermee de oude in stellingen van de huidige Chinese maatschappij af, waarin het huwelijk als een soort „morele verplichting" wordt beschouwd. In de krant worden sommige politie ke functionarissen ervan beschuldigd dat zij hun macht misbruiken om met vrouwelijke gevangenen naar bed te gaan. „Ik vraag mij af wat de waarde van het communisme is indien de leiders de verleidingen van het li chaam niet kunnen weerstaan." Vol gens de schrijver heeft China te kam pen met seksuele misdruiven die hij toeschrijft aan de onderdrukking van de seksualiteit. China's belangrijkste krant, het Volksdagblad, heeft zich gisteren op gesteld achter de wens van vele muurkranten meer vrijheid van me ningsuiting toe te staan. „Als iemand gestraft wordt omdat hij iets ver keerds zegt, dan zal hij nooit meer zeggen wat hij denkt." Er werd aan toegevoegd: „laat de mensen maar zeggen wat ze willen, de hemel zal er niet door naar beneden vallen". Vol gens het blad is het noodzakelijk om achter de meningen en de talenten van de mensen te komen om zodoen de China op te stoten tot een moder ne industriële natie. Het gebrek aan democratie werd gewijt aan de „ben de van vier" en aan de overleden en In ongenade gevallen ex-minister van defensie Lin Piao. ioor Anton Oskamp Dp en rond het plein Jamaë El Fna in Marrakesj vanwege zijn handel n folklore een van de boeiendste plaatsen in de Arabische wereld ebben sinds enkele weken weer razzia's plaatsgevonden. Bedelaars meestal invalide, maar ook ^alleenstaande ouderen, verlaten vrouwen Jen weggelopen kinderen -, prostituées, krui meldieven en gelegenheidsgidsjes worden [door eenheden van de politie, vaak zonder pirecte aanleiding, bij tientallen tegelijk opgepakt en in vrachtwagens weggevoerd. Bpeciaal let men daarbij ook op kinderen, piepjong soms, die kif roken of, wat de laatste Jaren toeneemt, solutie snuiven. Zij kijn gemakkelijk te herkennen aan het in pandenplaksel gedrenkte doekje en aan nuifgebaren; de handpalmen tegen neus fen mond. i Ontheemd zichzelf is het toe te juichen dat de iverheid ingrijpt, want de tienduizenden jonge en oudere „delinquenten", slachtof- i van de sinds Marokko's Sahara-avon- (uur sterk toegenomen armoede, kunnen (liet aan hun vaak miserabel lot worden [vergelaten. Maar de razzia's staan vol trekt op zichzelf: cr is geen sprake van, hulpverlening of bestrijding van de oor zaken. Produktie en verkoop van solutie staan bij voorbeeld in geen enkele verhouding tot het aantal lekke banden in Marokko. Maar er is geen controle op. Ook de oorzaken van bedelarij en prostitutie (van jongens en meisjes) worden door de overheid aller minst bij de wortel aangepakt. Zodra, ie mand om wat voor reden dan ook. losraakt uit zijn familieverband is hij hier met name in de grote steden volstrekt op zichzelf aangewezen. Het aantal ontheemden is door de recente sociaaleconomische ont wikkelingen duidelijk gegroeid. Velen, en zeker de kinderen, staat de ontberingen op het gezicht geschreven. En wat de hulpverlening betreft: op leeftijd geselecteerd zitten in de mannengevange- nis van Marrakesj momenteel zo'n 5000 jongens en mannen samengepropt. Ze zit ten met honderden tegelijk in grote donke re ruimten onder de meest onfrisse omstan digheden. Ze moeten hun behoeften in de cellen doen, krijgen als voedsel droog brood en waterige soep en moeten dicht tegen elkaar aan slapen op een stenen vloer. Er zijn muggen en luizen, er is stank en veel geweld van de kant van de bewakers. Tu berculoselijders en gevangenen met schruft en andere huidziekten zitten in speciale ruimten, maar behandeld worden ze niet. Op politiebureaus en in de gevangenis viert de corruptie, zoals ook elders in Ma rokko, hoogtij. Het onderbetaalde perso neel verrijkt zich, niet alleen door gedeti neerden te bestelen, maar ook door clandes tiene dienstverlening (wijn. kif, sex) aan de gevangene. Leugenaar De verhoogde activiteiten hielden verband met de komst van koning Hassan n. Zijn meest geliefde stad mocht niets onreins vertonen toen hij zich, zorgvuldig bewaakt, aan zijn volk presenteerde. Triomfbogen, duizenden vlaggen, met bussen van overal in de omgeving aangevoerde volgelingen en ook juichende deelnemers aan de drie Jaar geleden gehouden glorieuze „groene mars" naar de Sahara, moesten iedereen, de ko ning incluis, weer de indruk geven dat de zege nabij was en de beproevingen haast voorbij. In een toespraak voor radio en tv deelde Hassan onlangs mee dat dit nog hooguit twee jaar zou duren: „iedereen mag mij een leugenaar noemen als dit niét het geval is." Een favoriete uitspraak van de goed van de tongriem gesneden vorst; steeds meer Ma rokkanen noemen hem dan ook, zij het niet in het openbaar, een leugenaar De maatregelen, die verband houden met het jongstleden Juni aangekondigde drieja renplan met als kern algehele versobe ring dragen er al evenmin veel toe bij het vertrouwen in hem groter te maken. Hij presenteerde het destijds als de enige ma nier om de bewapening en de 8aharastrijd voort te zetten. Uiteraard drukt het plan vooral op de minst draagkrachtigen. Men moet minder consumeren, dus minder sui ker in de thee doen, en zijn geld, in plaats van het te besteden aan luxe-goederen, op de (staats )banken zetten. De rente voor spaargeld is vier procent, de geldontwaar ding de laatste jaren het dubbele hiervan. Om de bestedingsbeperking een handje te helpen zou de Invoer met uitzondering uiteraard van gevechtsvliegtuigen en ander wapentuig met 20 procent worden be perkt. Ook de overheid zou gaan bezuini gen, alweer met 20 procent. Dit is inmiddels gebeurd. Ging de opbrengst van Marokko's belangrijkste, zij het nogal stagnerende, industrie, de fosfaatwinning, tot voor twee jaar voornameljk naar infrastructurele en landbouwprodukten, nü wordt deze groten deels aangewend om de strijd tegen het Polisario voort te zetten. Een aantal vitale delen van het gigantische Derroproject (herbebossing en landbouwhervorming) in het Rifgebied werden lamgelegd met alle gevolgen van dien voor de werkgelegenheid. Wel beschikt de luchtmacht nu over min stens tachtig gloednieuwe Mirages, met graagte geleverd door bondgenoot Frank rijk. Bijgelovig In Marrakesj trekt de komng zich jaarlijks enkele maanden terug in zijn Ksar (ver sterkte burcht), kortgeleden voor veel geld verfraaid en uitgebreid. Officieel bezoekt hij het droog gelegen Marrakesj om gezond heidsredenen. maar het is een publiek ge- helm dat hij, nogal bijgelovig, hier steeds dan verblijft als hij actie onderneemt of geducht is voor acties tegen zijn bewind. Hij is ervan overtuigd dat Marrakesj hem zal behoeden voor tegenslagen. HIJ verbleef er na de twee mislukte aanslagen op zijn le ven. tijdens de „groene mars" en de twee acties van het Marokkaanse leger in Zaïre. Intussen is er ook in Marrakesj een groeiend verzet tegen Hassans duizenden mensenle vens kostende en geldverslindende Sahara- actle en zijn a-soclale beleid In het alge meen. De strijd, in de vorm van stakingen en demonstraties in scholen en bedrijven, wordt krachtig ondersteund door de veel beluisterde Algerijnse radioprogramma's en de zender van het Polisario. De Marok kaanse pers ls nogal in bedekte termen kritisch; geen krant durft openlijk het ver band te leggen tussen de Sahara-oorlog en de groeiende misère. En zo beperkt men zich tot aanklachten tegen makkelijk aantoonbare feiten: sinds twee jaar zijn de voedselprijzen vrijwel ver dubbeld, terwijl de lonen vrijwel gelijk ble ven. Er ls gebrek, zelfs soms aan elementai re produkten als olie, meel. eieren en vlees. Door geldontwaarding en speculatie stijgen de huren en dus groeien de krottenwijken. En daarmee activiteiten als bedelarij, pros titutie eh solutlesnuiven. waartegen de au toriteiten nu zo fel optreden. I

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1979 | | pagina 7