Wandeling door een Gronings dorp
Wereldraad zit volop
in de problemen
Scott: Informatie over
PCR-gift was onvoldoende
Werkgroep van Amnesty
in Groningse kerken
Trouw
VANDAAG
Dr Philip Potter:
Caper: Gijsen
is abuis
Vergadering
predikanten
gaat niet door
WOENSDAG 3 JANUARI 1979
KERK
door A. J. Klei
Als kind logeerde ik vaak ln een Gronings
dorp. ln het ouderlijk huls van mijn moeder,
waar een ongetrouwde tante en haar huis
houdster het tot haar plicht rekenden, mij te
verwennen. ZIJ woonden tegenover een boer,
van wie tk vernam dat hij liberaal was. Wat
dat precies Inhield, wist ik niet. maar lk
begreep dat het niet veel zaaks was. De belde
dames hadden dan ook geen omgang met het
boerenechtpaar, zij groetten vriendelijk, dat
wel, doch daar bleef het bij.
Het was zo'n dorp met lintbebouwing en als
we wandelden, maakte mijn vader me op
merkzaam op de grote boerderijen waar we
langs kwamen: statige herenhulzen met daar
achter vèrrelkende schuren. Later werd me
duidelijk dat al die boeren liberaal waren,
mensen met weinig geloof en veel geld. Ik
herinner me dat mijn vader er voorbeelden
van gaf. hoe slecht de rijke boeren vroeger
hun arbeiders hadden behandeld en dat hij
zei: zij hebben die arme tobbers ln de armen
van het communisme gedreven. Hij vond ook
dat de kerk schuld had. want die keek meer
naar de machtige boeren dan wat er in de
bijbel stond.
Nu was (en Is) mijn vader geenszins links en
opstandig, hij heeft altijd op Colijn gestemd,
ook al deed deze telkens weer wat van zijn
salaris af. maar lk heb hem nimmer horen
afgeven op communisten of socialisten. Zij
zouden er niet zijn, als kerk en christendom
het er niet naar hadden gemaakt, was zijn
oordeel.
Dit alles schiet me te binnen, nu ik het begin
lees van een Interview met de communisti
sche schrijver van doperse komaf Theun de
Vries, in Doopsgezinde Bijdragen, nieuwe
reeks nr. 4 (1978), een uitgave van de doopsge
zinde historische kring (adres: Singel 454,
Amsterdam). Dat verhaal begint namelijk zó
(en al is dat op 't eerste oog niet duidelijk, het
zijn woorden van Theun de Vries zelf, dat heb
ik bij de redactie nagevraagd):
..Het marxisme zou zonder het christendom
niet denkbaar zijn. Iets overdreven gezegd:
als het christendom Inderdaad het christen-
Theun de Vries (foto Klaas
Koppe, overgenomen uit
Doopsgezinde Bijdragen)
dom was geweest, tenminste zoals wij ver
moeden dat het bedoeld is, dan was het
marxisme waarschijnlijk niet nodig geweest.
Het christendom heeft eigenlijk in zijn abso
lute roeping gefaald: het marxisme is een van
de grote, misschien wel de grootste beweging
die het heeft overgenomen en in nieuwe vor
men verder gebracht. Maar dan moet Je he
laas ook weer zeggen dat het marxisme op
allerlei practlsche punten, en dan vooral ln
Oost-Europa, het lelijk heeft laten zitten.
Zodat, heel merkwaardig, het christendom,
in zijn beste roeping opgevat, weer een rol
kan spelen. De rol van het christendom is niet
uitgespeeld zolang het marxisme niet in staat
is gebleken nieuwe mensen, nieuwe menselij
ke mogelijkheden en een nieuwe samenle
ving te maken."
Ik zeg niet bij deze uitspraak van Theun de
Vries: 't is alsof lk mijn vader hoor op een
wandeling door een Gronings dorp, want hij
dacht niet aan stuivertje wisselen als 't over
de rol van het christendom en van het marx
isme ging, maar lk verneem wel een soortge
lijk geluld. Natuurlijk moet Je oppassen met
het marxisme alleen te beschouwen als een
onbetaalde rekening van het christendom,
maar toch is typerend wat Marx in 1847
schreef:
.De sociale beginselen van het christendom
hebben thans 1800 jaar tijd gehad om zich te
ontplooien en hebben geen verdere ontwikke
ling nodig door pruisische kerkvorsten. De
sociale beginselen van het christendom heb
ben de antieke slavernij gerechtvaardigd, de
middeleeuwse lijfeigenschap verheerlijkt en
verstaan ook de kunst zo nodig de onder
drukking van het proletariaat te verdedigen,
zij het met een wat triest gezicht." Tussen
haken, omdat ik niet de valse indruk wil
wekken dat ik Marx op m'n duimpje ken, deel
lk mee dat ik dit citaat haal uit het, onlangs
door ons aangekondigde, hervormde ge
schriftje Het Marxisme (uitg. Boekencen
trum, Den Haag).
Tegenwoordig heb je marxistische theologen,
die waren er nog niet toen ik wandelde door
dat Groningse dorp. Ze zijn eenzijdig, wordt
me in zorglijke kerkbladartikelen uiteenge
zet. Dat zal waar wezen, de éne eenzijdigheid
lokt de ander uit, daar is blijkbaar ook in de
kerk niets aan te doen.
ADVERTENTIE
door Aldert Schipper
KINGSTON Het succes van de wereldraad, zijn snelle
ontwikkeling, de verdubbeling van zijn ledental en het feit dat
in de raad alle delen van de wereld vertegenwoordigd zijn,
vormen een van de belangrijkste oorzaken van zijn huidige
moeilijkheden. Dat heeft de secretaris-generaal van de we
reldraad van kerken, dr Philip Potter, gezegd op de eerste dag
van de zitting van het centraal comité.
Volgens Potter wordt de wereldraad
verzwakt doordat kerkelijke leiders
de laatste tijd weer meer geneigd zijn
de knusse geborgenheid van hun ei
gen confessionele familieleden op te
zoeken, in plaats van de zoveel uitda
gender omgeving van de oecumeni
sche beweging. De kerkelijke voorlie
den worden ln deze neiging versterkt
doordat de plaatselijke gemeente uit
onkunde en als gevolg van eenzijdige
Informatie door de pers steeds meer
kopschuw wordt van de oecumene.
Tegelijk zijn er groepen bulten de
officiële gemeente, die door de con
fessionele scheidsmuren heenbreken
en zich openstellen voor praktische
oecumene ln bijbelstudie, gebed, ac
tie en zelfs op het punt van intercom
munie. Mensen ln zulke groepen wor
den teleurgesteld, doordat de kerken
tevreden zijn met hetgeen zij door de
wereldraad tot dusver aan gegroeide
eenheid hebben tot stand gebracht
en nu blijkbaar moeilijk verder te
krijgen zijn op het pad naar verdere
eenwording.
Vorderingen
Dr Potter zei dat de vorderingen die
de oecumenische beweging heeft ge
maakt ln de afgelopen dertig Jaar
door de plaatselijke gemeente nog
niet worden meegemaakt. Daar heeft
men nog onvoldoende begrip voor het
belang dat de christelijke gemeen-
waarin opgenomen: De Rotter
dammer. met Dordts Dagblad.
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leidse Courant
Uitgave: Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jerue Tammmga
Directeur ing O Postma
HOOFOKANTOOfl
Posttxrt 859
1000 AW Amsterdam
tH 020-913456
Poslgmv 66 00 00
Rjn» Ned Credit!
23 00 12-574
XI1000
REGIO ROTTEROAM/DORORECHT
Postbus 948
3000 AX Rotterdam
W. 010-115588 (j
REGIO DEN HAAGAEIOEN
2301 CC Oen Haag
tel 070-469445
Parkstraat 22
Oen Haag
REGIO NOORO/OOST-N'EOERLANO-
(uitsluitend administrate)
lel 05200-17030
MefVmarU 56
Zwone
Abonnementsprijzen
««en op aarwraag
(ne i
Opgave lamiiebercnten 9-19 30 van
maandag i/m vrijdag Op zondag van 16-
20 uur teel 020-913456
Opgave nwv-advertenties tel
020-936868 ol scTmfteii* aan Mev-Adv
a»dafcng port** 433
1000 AK AMSTERDAM
Adras«niZ'g,n9«n u-tsKetand tcnrtjel^
Dr. Philip Potter
schap door middel van de wereldraad
kan meespreken ln de groeiende dia
loog die er ln de wereld is tussen de
culturen. De wereldraad heeft grote
moeite, de betekenis van zijn werk ln
de plaatselijke gemeente duidelijk te
maken. Deze moeilijkheden worden
versterkt, aldus de secretaris-gene
raal. door de ene monetaire tegenslag
na de andere. Het aantal stafleden
van de raad Is met vijftig gedaald in
de laatste acht jaar en vooral de rijke
kerken hebben hun bijdragen aan de
raad sterk verhoogd en niettemin
staat de raad een stringent bezulni-
glngsprogramma voor dé komende
drie Jaar te wachten.
Politiek
Dr Potter herinnerde ln zijn toe
spraak aan de discussie, die zo oud ls
als de oecumenische beweging zelf.
over de vraag of de beweging zich met
politieke kwesties mocht bemoeien.
De kerken besloten dat zij het maat
schappelijke leven niet konden uit
sluiten van de visie van de oecumeni
sche beweging, omdat het evangelie
nu eenmaal de totale mens betreft. In
de huidige discussie komt deze kwes
tie terug. Het was niet moeilijk uit
spraken te doen over mensenrechten
ln termen van politieke en individue
le rechten. Maar nu het gaat om het
uitspreken van sociale, economische
en culturele rechten wordt het las
tiger.
De kerken ln de wereldraad hebben
xlch lang uitgesproken voor toene
mende ontwikkelingshulp aan arme
re landen, maar nu het gaat om een
radicale wijziging van de economi
sche. sociale en politieke structuren
ln plaats van een voorzichtige over
dracht van kapitaal en kennis, ko
men er moeilijkheden. De economi
sche krachten, die de onrechtvaardi
ge structuren in stand houden zijn
genoemd, de kerken laten hun licht
schijnen over de wapenhandel, trans
nationale bedrijven en de handelwij
ze van staats- en particulier kapitalis
me. Maar nu de wereldraad zich zette
aan een programma inzake militaris
me en de bewapeningswedloop, wor
den er kritische vragen gesteld.
Potter noemde als voorbeeld het pro
gramma tot bestrijding van rassen
waan. dat de kerken niet alleen op
riep tot spreken, maar ook tot hande
len. Tegelijk wees Potter op het pro
gramma van de wereldraad voor In
dustrieel pastoraat, dat christenen Ln
Korea en de Phillppijnen ln conflict
met de staat heeft gebracht en op de
commissie van de kerken voor deel
neming ln ontwikkelingswerk, die de
mensen helpt zichzelf uit de economi
sche uitbuiting te bevrijden. Waarom
is er ln sommige kringen dan zoveel
kwaadheid over het programma te
gen de rassenwaan?
Punten
Dr Potter gaf vijf punten aan waarom
de door hem genoemde kringen be
zwaar hebben tegen het PCR. De
kerken hebben niets tegen humani
taire hulp, maar willen niet de indruk
wekken dat zij zich op één lijn stellen
met de daden van de onderdrukte
mensen. Verder noemde Potter de
angst dat de kerk bij haar streven
naar gerechtigheid ln socialistisch of
communistisch vaarwater terecht
zou kunnen komen. Potter wees
voorts op een achterstand ln informa
tie en op het feit dat de kerken kenne
lijk gemakkelijker het geweld van de
onderdrukker dan van de onderdruk
te aanvaarden. De situatie in Rhode-
slé, met een groep zwarten, die onder
de slagzin van verzoening de racisti
sche verhouding willen aanvaarden,
maakt het oordelen ook niet gemak
kelijker.
Dit alles heeft geleld tot heftige aan
vallen op de wereldraad. Drie leden-
kerken hebben hun lidmaatschap op
geschort en vele synodes hebben het
onderwerp besproken. Potter wees
erop dat de meeste discussie ont
stond in de landen, die het meest
profiteren van de apartheid en het
racisme ln zuidelijk Afrika. Uit deze
landen kwam echter ook de toene
mende steun voor het speciale fonds
van het programma tegen de rassen
waan.
Potter kondigde aan dat Ln dit Jaar
een beraad op gang komt over de
vraag hoe de kerken ln de Jaren tach
tig hun strijd tegen de rassenwaan
kunnen voortzetten.
Hij wees ten slotte op het probleem
dat het de plaatselijke kerken nog
steeds zwaar valt het provinciale den
ken los te laten en hij riep de kerken
op eikaars lasten te dragen en van
elkaar te aanvaarden dat zij per
plaats en per cultuurkring verschil
len. ..Geduldig elkaar verdragen is
een duidelijk bewijs dat men samen
het leven van de drie-enige God heeft
geërfd."
GRONINGEN Het bericht: „Sneek: diaken voor Amnesty",
geplaatst ln onze krant van 27 december, gat mevrouw J. M.
Borghorst-Verkade te Groningen aanleiding ons „een sterker
verhaal" te vertellen. Zij schrijft:
Hier ln Groningen is als subgroep van
de Werkgroep van Amnesty Interna
tional een kerkengroep ontstaan, die
momenteel een kleine dertig leden
telt Deze leden vertegenwoordigen
met elkaar circa 35 kerken ln de stad
(onder „kerken" worden ook de diver
se wtjkkerken gerekend) van o.m. de
gereformeerde kerk. de hervormde,
de roomskatholleke, doopsgezinde,
evangelisch lutherse, gereformeerd
vrijgemaakte buiten verband, het
studentenpastoraat en bovendien
doen met de op het ogenblik voor
vervolgde gelovigen in Rusland ge
houden actie de baptistenkerken en
de zevendedagsadventisten mee. On
der de leden van deze kerkengroep
van Amnesty International bevinden
zich verscheidene door hun kerkera
den voor dit werk aangewezen diake
nen Op deze wijze ls de kerkengroep
(waarvoor lk als contactpersoon fun
geer) ln staat, acties van grote om
vang binnen de kerken te brengen en
wij verheugen ons in de grote belang
stelling en waardering van de zijde
van vele kerken. En dit beschouwen
de leden van onze kerkengroep als
een vanzelfsprekende zaak; want zij
menen dat zij als christenen de eerst-
aangewezenen 2ljn om aan een werk
van barmhartigheid en naastenliefde
ais dat van Amnesty International
deel te nemen.
Tot zover mevrouw Borghorst.
Een héél goed jaar gewenst, beste Nederlanden.
Veel heil en levenI Dat laatste vooral.
God hóiidt van het leven.
Zijn Evangelie brengt leven en overvloed.
In dit nieuwe jaar wil/en we veel aandacht voordat leven vragen.
Ondanks alle aanvallen die erop worden gedaan.
We hopen dat u naar onze radio- en tv-programma's wilt
luisteren en kijken.
Hartelijk dank aan allen die ons helpen. Onze leden, bijvoorbeeld.
En al die andere mensen die achter ons werk staan.
NIET VANZELFSPREKEND
Ons bestaan mag, naar de mens
gesproken, onverklaarbaar zijn, n
mag het een „geworpen" bestaan
noemen, door welke macht dan ook
in deze werkelijkheid geslingerd, en
daarmee kan men de indruk van
toevalligheid van ons bestaan
trachten weer te geven, één ding is
zeker, ons bestaan is niet
vanzelfsprekend. In de leefwereld v
het christelijk geloof is geen plaats
voor een recht op het bestaan. Dit
brengt ons even in de buurt van
„mensenrechten". Daar heeft de
mens wel recht op. Het is zinloos on
tegen de mensenrechten aan te
trappen en te spreken van
mensenplichten. Mensen die er
eenmaal zijn hebben recht op de
ruimte, die de anderen hen moeten
geven en garanderen. Amnesty
International onder andere is een
organisatie, die deze gedachte op
bepaald terrein vertegenwoordigt.
Wie daar tegen in gaat, laadt op ziel
de verdenking, dat hij van mening 1
dat iedereen maar voor zichzelf moi
zorgen en dat heel ons bestaan maa
een free enterprise moet zijn.
Gelukkig denken niet-christenen
zelfs christenen hier anders over.
Maar we hadden het over het recht
bestaan. Dat hebben we niet.
Tegenover wie zouden we dat waar
moeten maken? Ons leven is, bijbel
gesproken, een gunst, een genade.
Daar kent de thora een teken voor.;
de reinigingswetten komen
bepalingen voor, waarin de vrouw
een kind gebaard heeft, veertig dag
vanwege het bloed onrein ls. Ook h<
kind is onrein. Vandaar dat we in hr
evangelie van Jezus' voorstelling is
de tempel lezen, dat de dagen hunn
reiniging vervuld waren. Wat onrein
is, mag niet in de tempel, in de
aanwezigheid van God komen. Het
leeft in de vervreemding. De
nabijheid Gods is niet
vanzelfsprekend. Dat dit ook voor
Jezus' bestaan op aarde geldt, duidl
op de diepte van zijn vernedering. I)
reine wordt een onreine, die gereinii
moet worden. Hij gaat de weg van
alle vlees in deze kleine dood van de
vervreemding. Dit Jaar is door wie
dan ook uitgeroepen tot jaar van he
kind. Misschien is dit een goed
uitgangspunt. Ons bestaan ls niet
vanzelfsprekend. Het moet een linie
passeren, de linie van de reiniging.
Van de aanvaarding in gunst en
genade. En in dat opzicht blijft ons
bestaan ons levenlang onder dit
teken gesteld (Lucas 2,22-39.
Veel zegen in 1979, allemaal.
De Evangelische Omroep VOORBIJGANGER!
door Aldert Schipper
KINGSTON De Informatie van de zijde van de wereldraad van kerken naar de leden-kerken
toe Inzake de gift van 85.000 dollar uit het speciale fonds van het programma tegen de
rassenwaan (PCR) aan het Patriottisch front van Rhodeslë is onvoldoende geweest. Dit heeft
de voorzitter van het in Kingston (op Jamaica) vergaderende centrale comité van de
wereldraad, DE Canadees Edward W. Scott, gisteren gezegd.
Scott hield echter staande, dat de
beslissing, het geld te geven verant
woord was en binnen de daarvoor
geldende regels paste. Scott consta
teerde ook, dat de gift een zeldzaam
omvangrijke dialoog over rassen
waan binnen de kerken heeft op gang
gebracht De voorzitter van het cen
trale comité vindt echter dat er een
opener gesprek met de leden-kerken
moet komen. Dat gesprek zal onder
meer gaan over de afgelopen tien Jaar
dat het PCR heeft gewerkt en over de
vraag, hoe de wereldraad zijn strijd
tegen de rassenwaan ln de Jaren tach
tig kan voorzetten. Aartsbisschop
Scott pleitte daarbij voor een strijd
wijze met meer verbeeldingskracht,
die echter, naar hij waarschuwde,
waarschijnlijk niet minder omstre
den zal zijn dan de thans gevoerde.
Leningen
Aan diegenen die beweren, dat de
wereldraad geld geeft aan be vrij-
UTRECHT (ANP) Het bestuur van
het centraal adviesbureau voor pries
ters en religieuzen (CAPER) heeft bis
schop Gijsen verweten, dat hij een
valse voorstelling van zaken heeft
gegeven en niet op de hoogte is van
de aard van de begeleiding, die het
CAPER geeft aan zijn cliënten.
CAPER zegt dit in een reactie op het
besluit van de Roermondse bisschop
zijn subsidie ln te trekken. Bisschop
Gijsen verweet het CAPER, dat het
„niet schroomt in zijn begeleiding en
advisering van priesters en religieu
zen die in moeilijkheden verkeren,
dezen aan te raden hun seksualiteit
te beleven - desnoods in de volle zin -
en wel zonder dispensatie van hun
priesterschap of religieuze staat te
hebben verkregen".
Dit Is volgens het CAPER een valse
voorstelling van zaken. De voor-,
naams te Informatiebron voor de bis
schop was de CAPER-brochure „Met
hart en zinnen". Maar deze brochure
is geen leidraad voor de begeleiding
van cliënten, maar een discussiestuk,
geschreven door de directeur van het
bureau. N. Vendrik. op eigen gezag.
CAPER verwijt de bisschop, dat hij
nooit eens contact heeft opgenomen
alvorens zijn kritiek te spuien.
dingsbewegingen die er wapens van
kopen, hield Scott de vraag voor. of
zij dan zo zeker zijn, dat geld dat in de
vorm van een lening of investering
naar Zuld-Afrika gaat niet gebruikt
wordt voor wapenaankopen of helpt
geld daartoe vrij te maken.
Op de discussie die volgde op de
redes van aartsbisschop Scott en se
cretaris-generaal dr. Philip Potter zei
de Westduitse vertegenwoordiger
Heinz Joachim Held dat de kritiek
binnen zijn kerk ertoe leidt, te beplei
ten dat de programkosten van het
programma tegen de rassenwaan niet
langer zullen drukken op het algeme
ne budget van de wereldraad. Dat
komt erop neer, dat Duitsers niet
langer het salaris van de Nederlandse
directeur van het PCR, drs. B. SJolle-
ma en zijn medewerkers uit de alge
mene middelen willen betalen.
De Noorse vertegenwoordiger, de
vroegere bisschop Per Lönning, ver
telde dat hij door de radio in zijn land
overvallen was om een commentaar
te geven over de gift aan het Patriot
tisch Front. Lönning had gereageerd
met de mededeling, dat hem de pre
cieze omstandigheden van de gift on
bekend waren, waarna in de pers be
richten kwamen, dat hij geen com
mentaar wilde geven op „een gift van
de wereldraad aan een beweging die
missionarissen doodt en ongewapen
de vliegtuigen neerschiet." Lönning
pleitte voor sterk verbeterde Informa
tie door de wereldraad over dit soort
besluiten.
Bezwaar
De Nederlandse afgevaardlge dr. A.
H. van den Heuvel maakte bezwaar
tegen de harde aanpak van sommige
ledenkerken door secretaris-generaal
Potter, zodra deze bezwaren hebben
tegen zoiets als de gift aan het Patri
ottisch Front of er kritische vragen
over stellen aan de mensen in
Genève.
De Keniase bisschop Henry Okullu
wees het Idee van de hand, dat het bij
de omstreden gilt gaat om een keus
voor of tegen geweld. Hij zei dat per-
ttjen aan beide zijden geweld gebrui
ken. De christenen uit West-Europa
hield hij voor, dat bedrijven uit hun
landen het door de Verenigde Naties
officieel uitgesproken embargo tegen
de regering Smith doorbreken, waar
door de oorlog ln Rhodeslë onnodig
verlengd wordt en er nog meer men
sen sterven.
Okullu en verscheidene andere leden
van het Centraal Comité spraken zich
voorts uit tegen de manier, waarop
ditmaal de regel is toegepast, volgens
welke stafleden van de Wereldraad
niet langer dan negen Jaar in dienst
van de raad kunnen zijn. Okullu zei,
dat de regel niet steeds wordt toege
past. Hij pleitte voor duidelijke nor
men, wanneer wèl en wanneer niet
strict de hand gehouden moet wor
den aan deze regel. Wanneer zulke
duidelijke normen ontbreken, kan de
regel volgens de Keniase anglikaanse
leider misbruikt worden voor politie
ke Interne doeleinden. Uit de reactie
van dr. Potter op de interventie van
Okullu was echter af te leiden, dat
hijzelf en het uitvoerend comité nog
steeds vasthouden aan het ontslag
van Lukas Vischer en Brigalia Bam.
AMSTERDAM De vergadering
van hervormd-gereformeerde predi
kanten, die vandaag en morgen in het
Henri Dunanthuls bij Woudschoten
zou worden gehouden, gaat vanwege
de weersomstandigheden niet door.
ds. J. C. van
Nieukerken
Op 63-Jarige leeftijd is plotseling
overleden ds. J. C. van Nieukerken ie
Zwolle, hervormd emeritus-predi
kant. Ds. Van Nieukerken was vanaf
1942 achtereenvolgens hulpprediker
te Amsterdam-West, predikant te Vu
ren in de Betuwe, schipperspredikent
ln Groningen en van 1953 tot 1977
gewoon predikant ln Hattem. Om ge
zondheidsredenen ging hij vervroegd
met emeritaat, maar hij was nog
werkzaam als tijdelijk geestelijk ver
zorger van het verpleeghuis Wend-
horst ln Hattem. Ds. Van Nieukerken
maakte reizen door heel Europa, tij
dens welke hij veel contacten legde
met protestantse kerken.
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Middelharais: A. C
stens te De Kaag; te Vlaardingen'
A. Dubbeldam te Parrega.
Aangenomen naar Schoonoord:
van Buren te Zwartewaal.
Bedankt voor Scheveningen: L.
Liefde te Vlissingen.
GEREF. KERKEN
Aangenomen naar Delft-Abtswou
(ziekenhuispredikant voor het 1
thelziekenhuis): H. J. Heyen te l
Haag-Escamp.
Bedankt voor Utrecht-Oost: G. J.
Pol te Naaldwijk.
GEREF. KERKEN
Aangenomen naar Brielle: J. W. D
te Schermerhom.
Bedankt voor Utrecht-Oost: G. J.
den Pol te Naaldwijk.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Zuidlaren: F. J. Bijzet
Ten Post; te De Lier Maassluis: R.
Graaf, kand. te Kampen.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Herkingen: P. Honko
te Kampen; te Leerdam: W. Hage
Rotterdam-West.
Bedankt voor Poortugaal: H. Paul
Rotterdam-Zuidwijk. Voor West!
pelle: J. M. Kleppe te Woerden; v<
Wolphaartsdijk: J. v. Vliet te Aag
kerke.
GEREF. GEM. IN NED.
Bedankt voor Paterson (VS): A
Straalen te Barneveld.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Hoogeveen (miss. pit
Vendaland, Zuld-Afrika kand.
Drayer te Drachten.
Ds. H. Bartlema
Oud-legerpredikant ds. H. Bartlei
is overleden. Hij is 65 jaar geword
Ds. Herre Bartlema baarde groot
zien in januari 1966, toen hij als leg
predikant in Middelburg demons!
tief zijn distinctieven van majoor
balk en de ster) van zijn unifo
haalde, omdat dergelijke rangond
scheidingstekens volgens hem n
passend waren voor een predika
Toen hem door de legerleiding n
werd toegestaan met een ranglo
uniform zijn werk te doen. versche
hij enige tijd in burger. De hervorm
synode stelde zich uiteindelijk ach'
ds. Bartlema. Het was in een zi
roerige periode voor de geestellj
verzorging van de krijgsmacht, wa
in Bartlema en zijn collega H. J. D
kerhof golden als de woordvoerd<
van een groep kritische legerpre
kanten. In 1968 ging ds. Bartlema t
de dienst. Sindsdien verleende hij l
stand in het pastoraat aan de kiel
gemeente Heumen-Overasselt bij N
megen. Voordat hij in 1953 krij
machtpredikant werd. diende
Bartlema de hervormde ge meent
van Ritthem en Heemstede. Van 19
tot 1958 was hij twee jaar predika
van de Nederlandse protestantse I
meente Ln Genève. De begrafei
heeft gisteren in besloten krü
plaatsgevonden.
