;5 rlow zwaar gestraft Vestduitse CDU-premier in opspraak Verzet tegen Moboetoe ontlaadt zich in Sjaba Slachting in Rhodesië schuld regeringstroepen Massale arrestaties door Afghaans bewind otesten tegen veroordeling tot dwangarbeid 01 raël wil zes rote plaatsen Dominicanen tellen verder Socialisten in Spanje winnen Senaatszetels Ethiopië dreigt Somalië met nieuwe oorlog Tonnissen uit januari en mei 1945 fel omstreden W' 5 UDAG 19 MEI 1978 BUITENLAND Trouw/Kwartet SfcoSKOU (Reuter. UPI, AP) Joeri Orlow, de andersdenkende Sowjetrussische fysicus, is e, Isteren veroordeeld tot zeven jaar dwangarbeid en vijf jaar verbanning. Rechter Vaientlna iui «ebentsowa gaf hiermee conform de eis de maximumstraf wegens anti-Sowjetpropaganda. bc natuurkundige had In mei 1976 wo zogeheten Helsinkigroep opge-' hi ht. Deze groep ziet toe op de nale- in de Sowjet-Unie van de slotak- de orden van de conferentie van Hel- sJu. Toen gistermiddag in het Mos- ri use gerechtsgebouw het vonnis nd rd voorgelezen applaudisseerden aal len van de 'vertegenwoordigers tij d het volk', waarmee de rechtszaal lot s gevuld. Buiten waren er echter Tg besiebetuigingen met Orlow en n gezin. Het Sowjetpersbureau ss meldde na de uitspraak dat de icus tegen zijn veroordeling in be lli» tp kan gaan bij het hoogge- I ihtshof. n ne low werd in 1956 geroyeerd als lid Hn de Russische communistische ti rtlj. Ook moest hij dat jaar zijn i an aan het natuurkundig Instituut o Moskou opgeven, nadat hij op een 'ac rtijcofïferentie een pleidooi had w houden voor liberalisering van het ili< jme. Dit was juist in de tijd van o roestsjews geheime rapport over ~n6f'destalinisatie'. In het begin van kr jaren '70 begon hij samen met be Sacharow en anderen te strijden voor de rechten van de mens in de Sowjet-Unie. Orlow werd 15 maan den geleden aangehouden ongeveer gelijktijdig met de schrijver Alexan der Ginsboerg en de computerdes kundige Anatoli Sjtsjaranski. Ver wacht wordt dat deze twee binnen kort ook terecht zullen moeten staan. Sacharow Orlows vrouw en twee kinderen wa ren ook gisteren de enige sympathi santen. die het proces mochten bij wonen. Westerse correspondenten en vrienden werden niet toegelaten. Toen de Nobelprijswinnaar Andrej Sacharow zich met enig geweld toe gang wilde verschaffen werden hij en zijn vrouw opgepakt en in een busje weggevoerd. Later op de middag werd het echtpaar weer vrijgelaten. De activist Jossif Begun werd gister avond opgepakt toen hij terugkeer de van het Orlow-proces, zo heeft Be guns vrouw meegedeeld. Begun was in juni vorig jaar voor twee jaar uit Moskou verbannen. Van verscheidene kanten is veront waardigd gereageerd op het vonnis. De Nederlandse regering zei het te betreuren dat repressieve maatrege len worden genomen tegen perso nen. die van niets anders kunnen worden beticht dan zich te hebben willen inzetten voor een volledige eerbiediging van de rechten van de mens. De Britse premier Callaghan zei in het parlement dat er geen enkele rechtvaardiging is voor het vonnis. De kleine Britse Euro-com munistische partij vroeg herziening van het vonnis. Het Amerikaanse huis van afgevaar digden heeft met 399 tegen 0 stem men het proces tegen Orlow veroor deeld. De Nederlandse afdeling van Amnesty International heeft overhe den en publiek waar ook ter wereld gevraagd de onmiddellijke invrij heidstelling van Orlow te eisen. Am nesty is zeer bezorgd over dit proces en andere soortgelijke. J. \n 1 an. een onzer redacteuren )EN HAAG De zuidelijke provincie Sjaba in de Afrikaanse staat Zaïre kent een lange traditie an gewapend verzet. In de jaren zestig ontstond hier een afscheidingsbeweging onder leiding van iij loise Tsjombe. Ditmaal gaat het echter in het zuiden van Zaïre niet om een afscheidingsbeweging laar om een opstand van tegenstanders uit alle delen van het land tegen het bewind van lis al4ioboetoe. ne re provincie Sjaba, die vroeger Ka- nga heette, Is zeer rijk aan delfstof- i Er wordt veel koper, kobalt en dzame metalen als cadmium en rmanium gevonden. Sjaba is eco- o\ misch gezien de spil waarop Zaïre iel aait. Vooral België, de Verenigde, djaten en West-Duitsland hebben in gebied grote belangen. Die belan- Veln worden zeer goed verdedigd v or de huidige machthebber Mo- in etoe. en pa^ laatste jaren is tegen het beleid Moboetoe toenemend verzet ge ien. Toen hij in 1965 aan de macht itelram, nationaliseerde hij een aantal bepte bedrijven om het land econo- :h onafhankelijk te maken van e litenlandse ondernemingen. Veel lo ild deze Zalresering, zoals Moboe- UZALEM (AFP, Reuter) - Is- !1 is van plan in het bezette deel i Jordanië zes nieuwe plaatsen it een bevolking van maximaal 1.000 mensen te stichten, zo zeiden ictionarissen in Tel Aviv gisteren, lltairen beschouwen deze centra onderdeel van een veiligheidsgor- rond Jeruzalem. Het plan is op- iteld door de commissie voor vel- heidsvooreiening in samenwer- ig met het ministerie van land- uw. Het plan moet opgevat wor- n als een compromis tussen het [""Jlnlsterie van landbouw, dat een "iQoot aantal kleine dorpen wenste, defensie dat om veiligheidsrede- 4 een beperkt aantal grote plaat- 10 n wilde. d e Amerikaanse ambassadeur in Is- Hi 61 heeft een boodschap van presi- eP nt Carter aan premier Begin over- ndigd. toe zijn maatregelen betitelde, niet in. Dat bleek wel heel duidelijk toen hij in de Jaren 1975 en 1976 de genati onaliseerde bedrijven teruggaf aan de oorspronkelijke eigenaars. Achteruit Economisch is Zaïre serdert de onaf hankelijkheid er steeds verder op achteruit gegaan. Tot voor kort wa ren de salarissen sedert 1960 vervijf- tienvoudigd en de prijzen vereestig- voudigd, maar de laatste maanden zijn de prijzen van de eerste levens behoeften zo sterk gestegen dat de koopkracht van de bevolking nu nog maar tien procent bedraagt van die in 1960. De economische teruggang houdt mede verband met de daling van de koperprijs die in 1974 optrad. Hoezeer Moboetoe momenteel in de nood zit blijkt wel uit het feit dat hij de steun biedende Westerse landen gevraagd heeft uitstel van betaling te willen verlenen. De buitenlandse schuld van Zaïre is tijdens zijn rege ring opgelopen tot 4,2 miljard dollar, wat in absolute cijfers de grootste van Afrika is en per hoofd van de bevolking de hoogste van de wereld. Het ziet er naar uit dat de landen die Zaïre steunen, verenigd in de club van Parijs, dat uitstel ook daadwer kelijk zullen verlenen. Zij kunnen het zich niet veroorloven verstoken te worden van de minerale rijkdom men van het land. Het verzet in de provincie Sjaba is een uiting van het algemeen levende ongenoegen over het beleid van Mo boetoe. Volgens een woordvoerder van het Belgische Zaïre-comité Ivo Verreydt, die gisteren in Den Haag een persconferentie gaf, kan het be vrijdingsfront van de Kongo (FNLC) niet alleen in de provincie Sjaba, maar ook in andere delen van het land op aanzienlijke steun rekenen. Bij de gehele bevolking van Zaïre- bestaat de behoefte aan een funda mentele verandering. Men wacht op het verdwijnen van president Mo boetoe. 'geen steun Cuba" Ivo Verreydt wees er op dat het FLNC weliswaar een socialistische weg voor Zaïre voorstaat, maar dat er beslist geen sprake is van Cubaan se of Russische steun voor de bewe ging. Verreydt verwees in verband hiermee naar recente uitspraak van de Belgische.minister van buiten landse zaken Simonet die heeft ge zegd dat er geen sprake is van Cu baanse aanwezigheid in Zaïre of bij de Angolus-Zaïrese grens. De wapens waarover het FLNC be schikt zijn, volgens Verreydt, nog voor een belangrijk deel afkomstig uit de tijd van de afscheidingsbewe ging van Sjaba. Overigens wilde hij een einde maken aan de mythe dat het hier nog steeds zou gaan om acties van Katangese gendarmes uit de tijd van Molse Tsjombe. Deze streden in 1961 voor de onafhanke lijkheid van Katanga, maar zijn nu gewoon te oud om nog mee te vech ten. Het FLNC wordt voornamelijk door jonge militairen gevormd. Het FLNC, dat in de afgelopen jaren in Angola de strijd van de MP LA gesteund heeft, krijgt momenteel de stilzwijgende medewerking van de Angolese regering voor zijn acties. Angola heeft binnen zijn grenzen een aantal vluchtelingenkampen, waar ongeveer 240.000 mensen zijn onder gebracht die voor de repressie van Moboetoe gevlucht zijn. Deze kam pen staan onder toezicht van de Ver enigde Naties. Vanuit deze kampen, waar overigens geen militaire trai ningen worden gegeven, wordt de FLNC mede gevoed. De telling van de presidentsver kiezingen in de Dominicaanse Republiek is gisteren hervat na dat het leger woensdag het cen trale stembureau had bezet. De voorzitter van de kiesraad, Joa quin Castillo, sprak berichten tegen als zou hij woensdag door de militairen zijn aangehouden. De drie waarnemers van de Or ganisatie van Amerikaanse lan den hebben hun verblijf op het Caraibisch eiland met een dag verlengd. Zij willen de ontwik kelingen rond het tellen der stemmen tot het einde blijven volgen. Toen de militairen woensdag ingrepen lag de gema tigd linkse oppositieleider Guz man ruim voor op de conserva tieve president Balaguer. Op de foto bewaken soldaten een stembus die weer naar het hoofdstembureau wordt ge bracht. Ooggetuigen en verschillende zwarte partijen SALISBURY (Reuter, UPI) In Rhodesië is grote deining ontstaan over de dood van ten minste 50 zwarte burgers die volgens de regering het afgelopen weekeinde het slachtoffer werden van een treffen tussen guerrilla's en eenheden van het leger. De Zapu (Afrikaanse volksunie van Zimbabwe, een onder deel van het Patriottisch Front) zegt dat de 50 bugers „in koelen bloede zijn vermoord" door Rhodesische veiligheidstroepen. Maar ook de partij van dominee Sithole, die deel uitmaakt van de overgangsregering in Salisbury, legt de schuld van de slach ting bij regeringstroepen. Ooggetuigen tenslotte zeggen dat er in plaats van 50 ten minste 90 zwarte burgers zijn omgekomen. In het officiële communiqué van dinsdag stond dat „in de nacht van zondag 14 mei een routine-patrouille van de veiligheidstroepen in een ge bied waar een avondklok van kracht was op een terroristische groep stuit te die een biieenkomst hield met stamleden. De veiligheidstroepen NEW DELHI (AP) De nieuwe regering in Afghanistan die vorige maand na een bloedige staatsgreep de macht had overge nomen, is nu bezig op grote schaal hoge functionarissen van de vorige regering te arresteren, zo werd gisteren door diplomatieke kringen in de Indiase hoofdstad New Delhi gemeld. Niet alleen de functionarissen zou den worden opgepakt, maar ook de leden van hun gezinnen. Allen zou den worden opgesloten in een buiten de hoofdstad Kaboel gelegen gevan genis. Na de arrestaties wordt van de gevangenen niets meer vernomen. Hoeveel slachtoffers de staatsgreep, die met veel geweld gepaard ging, heeft gekost is nog steeds niet be- ker.d. De nieuwe machthebbers spraken van 72 doden, onder wie de vroegere president Mohammad Da- oed, maar volgens nlet-officiële schattingen zijn het er meer dan tienduizend. De nieuwe Afghaanse sterke man, eerste minister Noer Mohammad Ta- raki, heeft inmiddels per decreet een aantal militaire rechtbanken samen gesteld die „anti-revolutionaire ele menten" zullen bestraffen. Het Joe goslavische persbureau Tanjaeg meldde gisteren dat „allen die mis drijven hebben gepleegd tegen de belangen van het volk en de staat, de binnen en de buitenlandse veilig heid van de natie of tegen de doel stellingen van de revolutie terecht moeten staan. Volgens Tanjoeg zijn er in Afghantistan ministers opge pakt die al twintig Jaar in functie waren geweest. Andere arrestanten waren vooral hoge officieren en za kenlieden, aldus de diplomatieke kringen in New Delhi. Het nieuwe bewind In Afghantistan zegt met klem niet communistisch te zijn en bijvoorbeeld de vrijheid van gods dienst niet te zullen aantasten. In hetland is de islam verreweg de grootste godsdienst. openden het vuur op de terroristen en doodden degene die de stamleden toesprak. Als gevolg hiervan opende andere groepen terroristen het vuur vanuit verschillende posities op de veiligheidstroepen. In het vuurge vecht dat volgde werden 50 „brekers van de avondklok" gedood en 24 gewond." Slechts'één De ooggetuigen, die niet met naam genoemd wilden worden, zeiden dat er slechts één guerillastrijder aanwe zig was. Sommige getuigen meenden dat de regeringstroepen wellicht op recht hebben geloofd dat er meer guererillastrijders waren en dat zij per abuis vuur van eigen mensen voor dat van de vijand aanzagen. Salisbury wenste geen commentaar te geven. Dinsdag al werd gezegd dat er niets meer dan het communiqué gezegd zou worden. De plaats van de slachting werd niet bekend ge maakt, maar de getuigen zeiden gis teren dat het een boerderij was in het zuidoosten van Rhodesië, 80 ki lometer ten noordoosten van de stad Fort Victoria, in een gebied dat wordt bestreken door guerrilla's van de Zanu van Robert Moegabe, één van de leiders van het Patriottisch Front De partij van Dominee Sithole zei gisteren dat dit soort slachtingen de pogingen van de regering om tot een staakt het vuren te komen sterk on dermijnen. Het verschrikkelijke in- dicent is de schuld van de Rhodesi sche soldaten. Zij zijn verantwoorde lijk. omdat zij het eerst schoten op onschuldige mensen die zich niet konden verdedigen", aldus Slthole's vleugel van de Zanu. Van een medewerker MADRID BIJ tussentijdse verkie zingen in de 8paanse provincies Ali cante en Asturias hebben de socialis ten beide senaatszetels weten te be machtigen. Nog niet de helft van het aantal kiezers kwam op. De zetels waren vacant door het overlijden van een socialist en het terugtreden van een communist. De lage op komst lijkt de tendens te bevestigen, die de politieke commentatoren maanden geleden vaststelden: een toenemend wantrouwen en teleur stelling in het nieuwe democratische politieke bedrijf. Het percentage stemmen op de twee socialisten blijft ver achter bij de verwachtingen. Een deel van de soci alisten heeft waarschijnlijk voor de communistische kandidaat gekocen. De Spaanse communisten verdubbelden hun percentage in ver gelijking met vorig Jaar. De winst van de PCE betekent volgens het partijblad Mundo Obrero een mis lukking van het idee om in Spanje een tweepartijenstelsel in te voeren. Inderdaad heeft de regeringspartij van premier Adolfo Suarez teleur stellende resultaten geboekt; in As turias haalde ze maar net iets meer dan de communisten. Dit ondanks het feit dat Suarez persoonlijk aan de verkiezingscampagne meedeed. Hoewel de uitslag algemeen wordt gezien als een nederlaag voor de pre mier worden er geen directe politie ke gevolgen van verwacht NAIROBI (Reuter. UPI, AP) - De Ethiopische sterke man. luitenant- kolonel Menglstie Halle Marl am. wiens troepen reeds eerder dit Jaar slag geleverd hebben met Somalië om de Ogaden-woestljn, heeft giste ren voorspeld dat het mogelijk tot een nieuwe confrontatie tussen bel de landen kan komen over de kleine staat DjiboetL DJiboetl is sinds kort onafhankelijk en grenst aan Ethio pië en Somalië. Volgens de Ethiopische leider is So malië bezig met het concentreren van troepen langs de grens van DJl- boeti en zijn sommige eenheden het land reeds binnengevallen. „Als 8o- malië zijn vijandige activiteiten niet stopt dan is een nieuwe confrontatie met dat land niet onmogelijk," aldus Menglstie in een rede voor naar schatting 100.000 mensen in de stad Dire Dawa. Inmiddels gaan de gevechten tussen Ethiopische troepen en de Eritrese bevrijdingsbewegingen rond de stad Asmara onverminderd voort. De stad is al een half Jaar omsingeld door Eritrese opstandelingen en be gin deze week begonnen Ethiopische troepen een groot offensief tegen de Eritrese bevrijdingsbewegingen, die al ongeveer 16 jaar strijden voor on afhankelijkheid. De opstandelingen hebben vrijwel het gehele platteland en alle. behalve vijf steden in han den. Aan Ethiopische zijde zouden Cubaanse militairen mee strijden. Woensdag deed het Ethiopische gar nizoen in Asmara een uitval, maar volgens woordvoerders van de be vrijdingsbewegingen is de omsinge ling nog niet geheel doorbroken. ans Karl Filbinger, de christen-democratische minister-president van de Westduitse deelstaat iden-WOrttemberg, is in grote politieke moeilijkheden gekomen als gevolg van de rol die hij aan it eind van de Tweede Wereldoorlog en nog enige tijd daarna als marlnerechter heelt gespeeld. oor J. den Boef In verleden heeft Filbinger steeds rvolgd, sinds hij in de politiek van iden-Württemberg een steeds be- ngrijkér rol ging spelen. Hij wist hter de moeilijkheden te boven te «nen en slaagde er zelfs in, een ►solute meerderheid in het deel- 1/ lat-parlement te behalen voor zijn ^fristen-democratische partij. Het is fnwel de vraag, of de inmiddels 64- rtge premier zijn politieke leven in redden, nu zijn verleden op- euw is opgerakeld en een docu- ent is opgedoken, waarin de rol irdt bevestigd, die Filbinger heeft ,1 speel d bij de ter dood veroordeling I m de 22-jarige marinier Walter rpöger in januari 1945 een vonnis ■l op 16 maart, zeven weken voor ►I einde van de oorlog, werd vol- Weken. e beschuldigingen tegen Filbinger srden dit jaar ingeleid door de brtjver Rolf Hochhuth, een om- Wen figuur, die vooral bekend is •orden door zijn felle kritiek op de I van het Vaticaan tijdens de Wede Wereldoorlog en door het t dat hij Winston Spencer Chur- Ul. die in dezfelfde periode mlnis- f-president van Groot-Brittannië ta. tot oorlogsmisdadiger bestem de. Hochhuth beschuldigde Fil- «ger ervan dat hij zelfs in Britse gevangenschap in Noorwegen na de dood van Hitier de Duitse matroos Kurt Olaf Petzold met nazi-wetten vervolgd had. Filbinger zou zo'n vre selijke „rechter" zijn geweest dat „men vermoeden moet.dat hij zich slechts in vrijheid bevindt door iet zwijgen van anderen, die hem renden", aldus Hochhuth. Voor de rechter Het feit waarop hij doelt, werd 6 jaar geleden al uitvoerig in het Westduit se weekblad Der Spiegel ten tonele gevoerd, zonder dat het nadelig werkte op de populariteit van Filbin ger. Nadat de beschuldiging van Hochhuth in het Westduitse week blad Die Zeit van 17 februari J.l. was gepubliceerd daagde Filbinger de schrijver en het weekblad voor de rechter in Stuttgart. Die zal öp 23 mei beslissen of Hochhuth zijn be schuldigende woorden al dan niet moet terugnemen en op 13 Juni een uitspraak doen over de zaak zelf. Deze is echter niet beperkt gebleven tot de affaire Petzold: de rechtbank besloot ook de ter dood veroordeling van Gröger in haar overwegingen te betrekken. Petzold werd op 25 mei 1945 door een millatir gericht onder leiding van Filbinger tot een half Jaar gevange nisstraf veroordeeld, omdat hij (toen hij te veel gedronken had) een meer dere „nazihond" had genoemd en vervolgens het door Hitier ingevoer de hakenkruis van zijn uniform en muts had getrokken. Dat was enkele weken na de capitulatie van Duits land en het was op zijn minst be vreemdend, dat zo'n zware straf werd uitgesproken. Ergerlijk was, dat Filbinger in zijn vonnis, waarvan een afschrift bestaat, nog overdre ven grote betekenis bleek te hechten aan de verachte symbolen uit de nazitijd. Veel ernstiger is de rol geweest die Filbinger speelde in het proces dat leidde tot de ter dood veroordeling van Gröger in Januari 1945 en de terechtstelling op 16 maart van dat Jaar. Filbinger beroept zich er thans op dat hij als aanklager werd aange wezen in een nieuw proces tegen de matroos die al op 14 maart 1944 wegens desertie te velde tot 8 Jaar tuchthuisstraf was veroordeeld. Grö ger was in november 1943 gedeser teerd met de bedoeling naar Zweden uit te wijken. In december werd hij gevangen genomen, nadat hij al be sloten had naar zijn onderdeel terug te keren. De marineleiding vond de straf ech ter te licht en stond er op dat Gröger ter dood zou worden veroordeeld. Filbinger die pas eind 1944 naar Oslo was overgeplaatst werd als aankla ger aangewezen, in welke functie hij genoodzaakt was, de doodstraf te eisen. Hij weigert toe te geven dat het destijds mogelijk zou zijn ge weest, een vrijheidsstraf te eisen. Ook is hij ongevoelig voor de opmer king, dat hij op uitstel van executie had kunnen aanwerken, zoals dat in de laatste maanden van de oorlog wel vaker zou zijn gebeurd. Voor Filbinger was een bevel een bevel, dat blijkt ook nog uit zijn verweer. De mogelijkheid is niet uitgesloten dat de rechtbank in 8tuttgart Filbin ger volkomen In het gelijk zal stel len, zowel op 23 mei als over de klacht tegen Hochhuth moet worden beslist als op 13 Juni, wanneer moet worden geoordeeld over het al dan niet verantwoorde gedrag van Fil binger in de processen tegen Petz- hold en Gröger. Maar zelfs als hij juridisch vrij uit zou gaan, dan is het de vraag of Filbinger zich kan hand haven als premier. Uit zichzelf zal hij niet aftreden, omdat hij daarmee morele schuld voor wat tijdens het Hitier bewind is gebeurd zou toege ven en die wil hij slechts aanvaarden als Duitser met alle Duitsers. In christen-democratische kring werd onlangs nog aan Filbinger ge dacht als kandidaat bij de presi dentsverkiezingen van volgend Jaar. Van dit laatste kan geen sprake meer zijn, want in Bonn vraagt men zich zelfs nu al af of Filbinger op 64- jarige leeftijd niet beter zijn ambt kan neerleggen. Zijn omstreden ver leden kan nadelig werken op de christen-democraten in de deelsta ten, waar dit jaar Landdagverkiezin gen worden gehouden. En in Stutt gart begint men zich ook te realise ren dat hoewel daar over enkele Jaren verkiezingen worden gehouden nu al naar een opvolger van Fil binger moet worden uitgekeken. Zou dit laatste niet gebeuren dan moeten de christen-democraten In Stuttgart er rekening mee houden dat zij hun meerderheid in de Land dag zullen verliezen. Dit verlies zou de positie van CDU en C8U in Bonn verewakken, met name in de Bonds raad (Eerste Kamer), omdat hun meerderheid daarin in gevaar zou komen waarmee zij thans nog beslui ten van de Bondsdag (Tweede Ka mer) kunnen tegenhouden. CDU- vooreitter Helmut Kohl zou in beslo ten kring het geval-Filblnger al „hoogst onaangenaam" hebben ge noemd en het is duidelijk dat over wogen wordt, hoe Filbinger er toe kan worden gebracht de politiek vaarwel te zeggen. Als opvolger zou in aanmerking kun nen komen Manfred Rommel thans nog burgemeester van Stuttgart. Deze zoon van de uit de Tweede Wereldoorlog bekende veldmaar schalk Erwln Rommel geniet ook buiten het CDU populariteit en staat veel meer dan Filbinger open voor samenwerking met andere partijen. Uk m ■*- v\v PW i Ministerpresident Filbinger brengt zijn stem uit bij verkiezingen in de Westduitse deelstaat Baden-Württemberg

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1978 | | pagina 7