Ontbinding: amateurfilm
tegen discriminatie
Vogels kijken aan de
hand van veldgidsen
Sadat boos op Carter
FILM
-
M
Naar omstandigheden redelijk geslaagd
Hefcwgelljoek
Bompakketten
in Griekenland
Indonesische
jongens dood
in cel gevonden
VRIJDAG 30 DECEMBER 1977
BINNENLAND
Trouw/Kwartet P 6 - RS 11 - H 1
i
door Jan Sloothaak
GRONINGEN ,,Er wordt een flikker verbrand nou, en" Deze slotzin uit de mond van een
tafelgast vormt het veel betekenende einde van een amateurfilm die in cultuurcentrum D'Ooster-
poort te Groningen in première is gegaan. In het begin had een rechter aan diezelfde tafel al
gezegd: „Als ik zo'n sodomiet voor de balie krijg
De film heet ..Ontbinding" en 300
amateurs hebben er twee jaar aan
gewerkt. Regisseur Arnold Veenhoff
hoopt er baanbrekend werk mee te
hebben verricht, in die zin dat dit
Groningse voorbeeld tot rijkssteun
zal lelden van toekomstige produk-
tles. Groningen en ook andere pro
vincies zouden daarvan kunnen pro
fiteren. In ieder geval heeft hij be
reikt dat een delegatie van het mi
nisterie van CRM de première heeft
bijgewoond. De film is tot stand ge
komen als een samenwerkingspro
ject van het (amateur)filmproduktie-
team ..008" en D'Oosterpoort te Gro
ningen.
De 16 mm film mengt een gruwelijk
stukje geschiedenis over homofie
lenvervolging en de tegenwoordige
strijd doorelkaar. Op die manier
wordt in beeld gebracht dat mensen
die ..anders" zijn niet alleen toen
maar ook nu nog worden gediscrimi
neerd. Dat geldt voor homofielen
maar volgens regisseur Veenhoff is
hetzelfde van toepassing op Surina-
mers of Zuidmolukkers.
Verleden en heden
De tegenwoordige tijd wordt uitge
beeld door notabelen aan een rijk
met voedsel en wijn beladen tafel.
Remmingen vallen weg. Het woord
..flikker" valt. Oogjes glunderen, er
wordt gegnuifd en spontaan ont
staat een lallend gezongen eenrege
lig lied „Flikkers in de fik flik
kers in de fik Dan openbaart
zich het verleden door de „verschij
ning" van grietman Rudolf de Mep-
sche (Jacob Dijkstra), de grietman
(rechter) beschuldigde in 1731-1732
in zijn kleine rechtsgebied Het Faam
enkele tientallen mensen van on
tucht. Een twintigtal vermeende ho
mofielen werden gruwelijk gemar
teld en ter dood gebracht door wur
ging. De film toont fragmenten van
deze geschiedenis en vermengt die
met de hedendaagse tafelpraat. De
Mepsche laat de disgenoten voelen
dat ze eigenlijk geen haar beter zijn
dan hij.
In de film komt ds H. C. Bijier (Eric
Bos) uit de verf als de drijfveer ach
ter dit hele gebeuren. Ala er twijfel is
bij De Mepsche zegt de dominee dat
men niet terug kan en dat de kans
om het kwaad met wortel en tak uit
te roeien moet worden aangepakt.
(De predikant schreef indertijd een
boek „Helsche boosheid en grouwe-
lijke zonde van sodomie" en volgens
de geschiedschrijvers zette hij De
Mepsche steeds weer op - JS). De
enige keer dat een stukje menselijk
heid om de hoek komt kijken in deze
bloedemstige en weinig relativeren
de film, is wanneer mevrouw De
Mepsche (Mirjam Jassies) zich af
vraagt waarom een uit de stank van
bloed en rottend vlees opsüjgend
gebed niet wordt verhoord.
Redelijk resultaat
In aanmerking genomen dat de film
geheel amateurwerk en bovendien
een eerste experiment is (uitgezon
derd overigens het onbezoldigde ca
merawerk) dan is het resultaat rede
lijk. De beeldtechniek is goed, het
geluid (en daarmee de verstaanbaar
heid van de dialoog) minder. Een
mankement ls ook dat niet elk frag
ment direct begrijpelijk is voor de
genen die van bepaalde vroegere
gebruiken (bijvoorbeeld een ont
groeningsscène van een meisje in
een dorpskroeg) niet op de hoogte
zijn. In de film worden naakt- en
liefdesscènes door de amateurspe
lers ten toon gespreid. De scènes
zijn op zichzelf niet storend, de veel
vuldigheid ervan wel. De regisseur is
er ook niet helemaal in geslaagd de
dreiging van de homofielenjacht
echt voelbaar te maken. Daar staan
echter erg goede dingen tegenover.
De film geeft namelijk uitstekend
weer hoe de machinerie van vage
scheldwoorden via kroegpraat, ge
roddel en jaloezie, worden opgebla
zen tot heuse beschuldigingen en
hoe dan door marteling bekentenis
sen en namen van andere ontucht-
bedrijvers worden afgedwongen.
Ook ls de regisseur er in geslaagd
heden en verleden redelijk vloeiend
in elkaar te laten overlopen. Al met
al een film die de toeschouwer best
een uur kan boeien, vooral omdat de
makers er in zijn geslaagd te voorko
men dat de film een wat „vertelle-
rig" karakter kreeg.
Omstandigheden
Bij dit alles moet in aanmerking
worden genomen dat de film onder
betrekkelijk moeilijke omstandig
heden ls gemaakt. Het kostte heel
wat werk om de rechtbankverslagen
over de Faamprocessen en alles wat
er daarna over geschreven is over
deze zaak door te nemen. Ook was
de medewerking nodig van diverse
instellingen en wegens het open
luchtdecor moesten delen van die
film worden opgenomen in Drente.
Provincie en stad Groningen gaven
samen 30.000 gulden. Daar begin je
niet zoveel mee.
Beeld uit amateurfilm I,Ontbinding'
De opnamen moesten doorgaans in
de weekeinden of 's nachts worden
gemaakt en ze moesten in één keer
goed zijn want de volgende dag
moesten de amateurs weer naar hun
werk. Volgens Arnold Veenhoff was
het overigens niet moeilijk om aan
amateurspelers te komen. Er meld
den zich 800. In enkele gevallen kwa
men hele toneelgezelschappen zich
met een bus presenteren.
De film zal in de maanden januari
en februari acht keer in d'Ooster-
poort worden gedraaid. Er wordt
gewerkt aan een verdere roulatie in
de provincie Groningen zowel als in
de randstad.
Inmiddels is alweer een nieuwe pro-
duktie in voorbereiding. Deze film
zal „Turf" heten en handelt over de
emancipatie van met name 4
vrouw in de Groningse en Drents
veenkoloniën. Arnold Veenhot
hoopt daarvoor subsidie van CRI
te krijgen. Zijn bedoeling is voora
om te laten zien dat mensen, die niei
beroepsmatig met het medium filn
bezig zijn, in staat zijn om via dl
film toch tot individuele en groeps
gerichte expressie te komen.
wc
«Wj/' Si,-
«f r ---
üW:. «SXMOT&H
Telelenzen maken het mogelijk vogels te fotograferen bij hun dagelijks gedrag,
zonder gebruik tc maken van een schuiltent. Deze jonge kokmeeuw en een
wijfjes-huismus werden betrapt op een kampeerplaats bij een vuilniskuil.
Foto: Henk van Halm.
door Henk van Halm
De beginnende vogelwaame-
mer heeft het heel wat makke
lijker dan in de tijd dat wij
ermee begonnen, vlak na de
oorlog. Wij leerden vogels ken
nen op de moeilijke manier:
luisteren naar vogelgeluiden en
dan voorzichtig dichterbij ko
mend ontdekken welke vogel
dat geluid maakte.
Ter identificatie stond ons aanvan
kelijk alleen „Wat vliegt daar?" ter
beschikking, een herkenningsboek
met kleine, onduidelijke, gelukkig
wel gekleurde plaatjes. Later kwam
er van het krappe zakgeld bijeenge-
spaard „Zien is kennen" bij, toen het
summum als vogelgids en nog steeds
een van de aardigste vogelboekjes
die ik ken. Wat een herinneringen
zitten niet aan het exemplaar, dat ik
nog altijd koester, vol potloodaante
keningen, in de brede marges. Aan
een kijker viel nog niet te denken: de
goedkope Japanse waren nog niet op
de markt. Je knipte artikelen van
publicerende vogelkenners uit kran
ten en bewaarde die in plakboeken
om zo aan meer boeken met informa
tie te komen.
De aanschaf van een kijker ls tegen
woordig nauwelijkes een financieel
bezwaar. Vogelgeluiden kun je nu
leren in de luie stoel, via grammo
foonplaten, die even goed bruikbaar
zijn als „naslagwerk" als je een ge
hoord vogelgeluid wilt vergelijken.
tl' .«jet»
PWifatr» «a&lin. 4 NU»!'» mitrtiitcu.
De reeks vogelgidsen, allemaal even
uitnemend, die momenteel te koop
zijn, biedt alles wat je maar voor
herkenning nodig hebt. In mijn boe
kenkast tel ik er zo al tien, die geheel
Europa bestrijken, twee ervan zelfs
bovendien Noord-Afrika en het Mid
den-Oosten. Het aantal informatieve
boeken over vogels is niet meer te
tellen en er komen er steeds meer bij.
Philip Burton en Peter Hayman: Het
vogelboek. Uitg. Zomer Keuning,
Wageningen. 260 blz. 57,50.
Een vogelboek, geheel in kleur, voor
een prijs die hoog lijkt, maar het
Vervolg van pagina 1
van Carter verrast ls het negeren van
het belang van de Palestijnse kwes
tie. de kern en het hart van het
gehele vraagstuk. Zonder oplossing
van de Palestijnse kwestie. kun
nen wij geen vrede vestigen, zei
Sadat
1978 beslissend
Hij weigerde zijn voorspelling te her
halen dat een regeling slechts een
zaak van een paar maanden zou kun
nen zijn en zei dat een regeling mo
gelijk voor enige tijd zou worden
vertraagd. ..Maar," zo voegde hij er
aan toe. ..ik geloof te kunnen zeggen
dat lk niet overdrijf als ik zeg dat
1978 een Jaar van beslissing is." Ook
herhaalde hij dat Israëls voorstel tot
zelfbestuur een grote vooruitgang en
een grote sprong was in vergelijking
met de eerdere Israëlische aandui
ding dat de bezette Westelijke Jor-
daan-oevcr en de strook van Gaza
„bevrijd Israëlisch gebied" zijn.
Ondanks de opstelling van Carter
heerst er aan alle politieke fronten
in het Midden-Oosten grote activi
teit- Egypte werkt aan tegenvoor
stellen na het vredesplan dat de
Israëlische premier Begin heeft
voorgelegd Minister Mohammed
Kamel zal deze meenemen naar Je
ruzalem waar half Januari het over
leg van de voorgestelde politieke
commissie begint waaraan zijn Is
raëlische ambtgenoot van buiten
landse zaken. Mosje Dajan. en de
Amerikaanse minister Cyrus Vance
zullen deelnemen. Tegelijkertijd be
gon Egypte een diplomatiek offen
sief om de steun te krijgen van 35
gematigde Arabische staten en an
dere landen in Europa. Azië en La-
tijns-Amerika. President Sadat
zond o m. boodschappen aan de lei
ders van Saoedi-Arabié en de Golf
staten waarin hij hen inlichtte over
de Israëllsch-Egyptische top en
voortdurende steun beloofde voor
de Palestijnse zaak.
Jordanië
Zijn Arabische tegenstanders beij
veren zich daarentegen om hun ver
zet tegen de vredesinitiatieven te
versterken. Volgens welingelichte
kringen in Beiroet sprak de leider
van de Palestijnse bevrijdingsorga
nisatie PLO. Jasser Arafat, gisteren
in Bagdad met hoge Iraakse rege
ringsvertegenwoordigers.
Het linksgeoriënteerde blad As Safir
schreef dat de Iraakse president.
Achmed Hassan El-Bakr. in per
soonlijke boodschappen aan het Sy
rische staatshoofd. Assad, en andere
Arabische leiders uitnodigingen
stuurde voor besprekingen in Bag
dad. De Jordaanse regering liet we
ten dat Jordanië niet wil meewerken
aan een vredesregeling die „Ara
bisch land aan Israël uitlevert"
Arabische leiders op de bezette Wes
telijke Jordaanoever reageerden gis
teren uiterst koel op het plan van de
Israëlische premier voor beperkt
zelfbestuur. „Wij verwerpen de voor
stellen" zei burgemeester Fahd Ka-
wasma van Hebron. Zijn ambtge
noot in Bethlehem, dat de zetel zou
moeten worden van de voorgestelde
bestuursraad, Elias Freij, verklaar
de: „Wij kunnen de Israëlische mili
taire aanwezigheid niet aanvaar
den". Freij staat bekend als een van
de gematigdste leiders op de Weste
lijke oever. De harde-lijn-burge-
meester van Ramallah, Karim Kha-
laf, gaf als commentaar: „WIJ allen
verzetten ons tegen de voorstellen
en wij toonden onze steun aan de
PLO bij de gemeenteraadsverkie
zingen".
Beroep op EG
De secretaris-generaal van de Arabi
sche liga, Machmoed Riad, heeft in
Cairo er bij de Westeuropese landen,
op aangedrongen hun inspanningen
voor het bereiken van een recht
vaardige en blijvende vrede in het
Midden-Oosten te intensiveren. Hij
deed dat aan een lunch ter ere van
de Westduitse bondskanselier, Hel
mut Schmidt. Schmidt onderstreep
te in zijn antwoord de beginselen
van de EG-poiitiek inzake het Mid
den-Oosten Er mag geen gebied
door geweld verkregen worden en
alle staten van het Midden-Oosten,
met inbegrip van Israël, hebben het
recht binnen erkende en veilige
grenzen te leven.
President Jaffar Nimeiry van Soe-
ATHENE (Reuter) Een pakket-
bom geadresseerd aan een ambte
naar van de Bulgaarse ambassade
in Athene ls gisteren in handen van
een postbeambte die aan het sorte
ren was, ontploft. De man liep ver
wondingen aan een hand en een oog
op. Pakketbommen werden ook toe
gestuurd aan de Amerikaanse am
bassade. de Israëlische kolonie en
een Griekse Journalist. Zoals in het
verleden heeft de „nationaal socia
listische organisatie van Grieken"
gezegd dat zij de afzendster is.
In de pakketbom voor attaché Ser
gei Trohin van de Bulgaarse ambas
sade werd een brief van de organisa
tie gevonden. Er stond in dat deze
tegen het communisme is en een
beroep doet op de Bulgaren, „te
helpen bij het opruimen van de
Griekse communistische partij".
Een postbeambte die de pakketbom
voor het Israëlkantoor in Athene
openmaakte, liep bij de ontploffing
lichte brandwonden op.
dan heeft een boodschap van presi
dent Carter ontvangen waarin dank
werd uitgesproken voor de steun
van Soedan voor de vredesstappen
van president Sadat. In Chartoem
heeft de Noordjemenitische minis
ter van buitenlandse zaken, Abdal-
lah Al Asnaje. na een ontmoeting
met het Soedanese staatshoofd ver
klaard dat zijn land het huidige
Egyptische beleid steunt. Noord-Je-
men en Soedan zullen gezamenlijk
pogen de Arabische solidariteit te
herstellen.
zeker niet is in verhouding tot wat de
inhoud biedt. Een boek waarvan we
vroeger alleen hadden kunnen dro
men. Stel Je voor: driehonderd vogel
soorten die in West-Eruopa voorko
men, eigenlijk alle behalve de dwaal
gasten die ons land maar een dood
enkele keer aandoen. En deze dan
niet eenmaal afgebeeld in een min of
meer karakteristieke houding, maar
van dichtbij en veraf op diverse ma
nieren, waardoor kenmerkende ge
dragingen aanschouwelijk worden
gemaakt. Van de koolmees bijvoor
beeld: van nabij een zittende kool
mees op een herfstig eiketakje, een
koolmees dreigend tegen een andere
koolmees, de een op de rug gezien, de
andere op de buik met de karakteris
tieke zwarte stropdas, een koolmees
die een nootje onder de poot tegen
de grond houdt en dat openpikt,
twee mezen aan een pindaslinger, en
van verderaf een zingend mannetje
boven in een sparretje, een troepje
verschillende mezen in een winterka-
le struik, een koolmees kijkend uit
een nestkastje en een die erheen
vliegt; elke tekening vooizien van
exact en bondig commentaar. Zo
- vullen voor elke vogelsoort tekenin
gen, een verspreidingskaartje, een
visuele groottecode, een kalenderco
de waarop in kleur broed- en trektijd
zijn aangegeven en de tekst vol bij
zonderheden een hele pagina van
groot (28,5x 20 cm) formaat. Te groot
om als veldgids te dienen, maar zeer
waardevol om thuis na te kijken wat
men buiten gezien heeft. Voor begin
ners is dit boek het best te gebruiken
nóést een goede zakgids, kenners
genieten van Peter Hayman's rake
uitbeeldingen van hun bekende hou
dingen en gedragingen.
Lars Johnsson: Vogels in hun omge
ving 2 delen Wad en kust, 128 blz.
Tuin en park, 126 blz. Uitg. Thieme,
Zutphen. Per deel 16,50.
Ik heb nooit onder stoelen of ban
ken gestoken dat ik afwijzend sta
tegenover vogelgidsen die geschre
ven zijn met maar een bepaald ter
rein voor ogen. Een vogel is zo mo
biel dat hij veelvuldig in terreinen
kan voorkomen buiten zijn favoriete
leefgebied, zijn biotoop. Door alleen
de kenmerkende soorten van een
biotoop in een gids op te nemen is de
kans groot dat een gebruiker die
alleen die gids op zijn tochten mee
neemt, vogels waarneemt die niet in
het boek voorkomen. Dit bezwaar
blijft overeind staan, ook bij deze
boeken, waarvoor ik overigens door
de knieën ga vanwege de opmerke
lijk artistieke illustraties. Minder
gedetailleerd werkend dan Hayman,
maar even trefzeker geeft Jonsson,
die zelf ook de tekst schreef, de
houdingen weer. Hij tekent levende
vogels, zoals je die in het veld ont
moet. De tekst vermeldt alle karak
teristieken waaraan de vogels te
herkennen zijn, op een sobere maar
welsprekende manier. De bewerking
voor ons land is van Jaap Taapken,
een naam die elke vogelaar in Ne
derland kent.
Dr. W. Thiede: Vogels zien en leren
kennen. Uitg. Thieme, Zutphen. 144
blz., 13,50.
Ik zou dit niet direct een vogelgids
willen noemen, al doet de titel dat
wel vermoeden. De redelijke tot goe
de kleurenfoto's in deze paperback
in zakformaat tonen 107 vogels die
op de raaf na alle in ons land kunnen
worden waargenomen. Het is nog
geen derde deel van wat tot onze
Op veilige afstand van de vogel kun je met een telelens goede opnamen maken.
Deze ransuil kijkt al verontrust naar de camera op tien meter afstand, maar
dichterbij komen is niet nodig, zodat de uil zich niet gedwongen hoeft te voelen
zijn rustplaats te verlaten. Foto: Henk van Halm.
avifauna gerekend kan worden.
Daar zou je nog vrede mee kunnen
hebben als het de 107 algemeenste
vogels betrof, maar daar mag men
draaihals, grijskopspecht, ooievaar,
havik, wouw, kraanvogel, kerkuil,
klapekster, waterspreeuw, Europese
kanarie en notekraker, en in minde
re mate appelvink, grote gele kwik
staart. nachtzwaluw en grauwe
klauwier, toch niet onder rekenen.
Foto's lenen zich minder goed voor
herkenning dan duidelijke kleuren
tekeningen en geven waar flitslicht
werd gebruikt niet zelden een totaal
verkeerde indruk van de kleur. Er
zijn veel foto's opgenomen van vo
gels bij het nest, vaak met jongen,
voorbeelden voor jonge vogelfoto
grafen die geen navolging ver
dienen.
C. Harrison: Elseviers broedvogel-
gids. Uitg. Elsevier, Amsterdam7
Brussel, 430 blz., 45.
Nog bonter maakt het de „Elseviers
broedvogelgids", een zakboek met
beschrijvingen en kleurenafbeeldin
gen van nesten, eieren en jongen
van alle in Europa, Noord-Afrika en
het Midden-Oosten broedende vo
gels. De uitgever beschouwt het als
een waardevolle aanvulling op „El
seviers gids van de Europese vo
gels", en uit zuiver wetenschappe
lijk ornithologisch oogpunt is dat
zeker waar. Maar de uitvoering als
redelijk goedkope gids in een popu
laire serie bergt het gevaar in zich
dat het een stimulans zal zijn voor
niets ontziende „soortenjagers", die
het welzijn van een vogel minder
achten dan weer een bijzondere
waarneming aan hun lijstje te kun
nen toevoegen. Dit soort „vogellief
hebbers" is algemener dan men
denkt!
Wat heeft zo'n boek als zakgids voor
zin, als men niet actief op zoek gaat
naar legsels en jonge vogels, zoals
geen enkele consciëntieuze vogel
minnaar meer zal doen? Een uitvoe
ring in groot formaat, niet mee te
nemen op excursie, maar als naslag
werk voor hen die zich beroepshalve
bezighouden met de voortplantings-
bioiogie van vogels, had meer „bird-
minded" geweest. Als zodanig blijft
het bij mij ook in de kast staan. Op
de inhoud valt weinig aan te mer
ken, of het moest de determineerta-
bel zijn die de gidsfunctie van het
boek nog versterkt. Dat de bewer
kers Jaap Taapken en Henk J. Lich-
tenbeld zich bewust zijn van de ge
varen aan deze gids verbondea
blijkt uit hun voorwoord „Voor het
gebruik eerst dit lezen", waarin zij
opmerken dat het „bijzonder te be
treuren zou zijn wanneer de uitgave
van dit boek nadelige gevolgen zou
hebben voor de vogels en hun jon
gen. Of het helpen zal?
JAKARTA (AFP) In een cel van
het politiebureau van Tanjung Lu-
buk op Zuid-Sumatra zijn zes jon
gens van 10 tot 16 jaar dood aange
troffen. Dit heeft het persbureau
Antara gisteren bekendgemaakt, j
De jongens waren opgepakt, toen zij
bezig waren een barricade op een
weg op te richten. Waarschijnlijk
zijn zij gestikt, doordat de cel H
klein was.
