fevangen Fransen vrij
leeft toezicht op Namibische verkiezingen waarde?
Sadat tempert
het optimisme
Rookkolommen uit silo
Beeldschermen
vaak fnuikend
:pldheim bezorgd over Parijse rol in West-Sahara
Russische
Joden in
hongerstaking
Weerzien van
ex-politieke
gevangenen
in Indonesië
Kerk betaalt
proces-Biko
één dog loon I
voorde amtsten in
nMatijns-amerika
Argentinië en
Frankrijk op
gespannen voet
GIRO 26655
a/V APO beschuldigt Ovambo veiligheidstroepen van provocatie
h
iDAG 24 DECEMBER 1977
BUITENLAND
Trouw/Kwartet
'EVE (AFP) Mensen die acht
per dag hun werk moeten doen
beeldscherm, worden daar
moe van. Tot deze
;er](schuwende conclusie kwam
t 2/Ëuropces congres van bedrijfs-
Ices'" Genève. Voorzitter prof.
je j Rey vindt dat werkgevers de
on^'s van deze arbeidsomstandig-
>tz$n on(ler ogen moeten zien.
^vermoeidheid wordt erger naar-
■vof de beelden op het scherm snel-
en»risselen. De problemen worden
s ^ernstiger wanneer de werkne-
ntnbehalve met het scherm ook nog
jaa andere documenten moet wer-
waarbij de ogen zich voortdu-
oor—
en
g-
rend moeten aanpassen aan ver
schillen in lichtsterkte. En de gevol
gen laten zich des te zwaarder voe
len als de persoon in kwestie al een
verminderd gezichtsvermogen heeft,
al is die afwijking nog zo gering.
Het congres adviseerde aanpassin
gen in de apparatuur, betere verlich
ting van kantoren en frequente me
dische onderzoeken. Door een ver
beterde contrastwerking en een be
ter formaat van de symbolen of van
de schermen, kan het lezen gemak
kelijker worden gemaakt. De artsen
adviseren de gebruikers van beeld
schermen, en met name de bedrijfs
leidingen, meer aandacht te beste
den aan de verlichting, die ook indi
vidueel regelbaar zou moeten zijn.
Als het niet mogelijk is het perso
neel te laten rouleren op het werk
voor de schermen, moeten er fre
quente rustpauzes worden ingelast,
in het belang van de doelmatigheid
van het bedrijf, zo adviseren de me
dici. En oogtests voor de werkne
mers moeten worden aangepast aan
de nieuwe situatie.
(AFP, AP, Reuter, UPI) Het bevrijdingsfront voor de West-Sahara
anJkrio heeft gisteren acht Fransen vrijgelaten, die eerder dit jaar gevangen werden genomen.
rer<nks deze vrijlating blijven de betrekkingen met Parijs echter uitermate gespannen.
Mo
jf^zelaars een vrouw en zeven
Naen werden in Algiers overge-
nai aan de secretaris generaal
Verenigde Naties, Kurt Wald-
/art "ei
je pHij nam hen later in het vlieg-
jn tee naar Parijs. De acht waren
)U^i en oktober door Polisario bij
g yellen op Mauretaans grondge-
jevangen genomen. Mauretanië
gde West-Sahara gedeeld met
nadat Spanje zich uit het
had teruggetrokken. Volgens
Qlotvrijdingsbeweging waren de
betrokken bij de strijd die
en Marokko tegen Poli-
jyoeren. Parijs heeft steeds vol-
dat de acht burgerlijke
Chprleners waren.
Ir»
ag'dracht
en
e overdracht van de acht veree-
l5+,de Algerijnse minister van bui-
Lid^dse zaken, Abdelaziz Boutefli-
K<at de vijf jonge Fransen die
rmjaar geleden in Zuid-Marokko
prjfenen, niet in handen zijn van
it ï"0.
;spje uren voordat de acht gijze-
15+ werden overgedragen uitte
akheim zijn ernstige bezorgdheid
/Thle Franse rol bij de West-Saha-
en^e afgelopen weken hebbén
st >e vliegtuigen zeker drie maal
uitgevoerd op troepen van
p#rio, waarbij van fosfor en na-
n i gebruik zou zijn gemaakt. Poli-
of heeft aan de buitenlandse pers
itoffers van deze acties laten
p .die ernstige brandwonden had-
De bevrijdingsbeweging zou
Franse vliegtuigen hebben
befeehaald terwijl ze de aanvallen
d ierden. De guerillastrijders wer-
onder vuur genomen toen zij een
lag wilden plegen op de spoor-
vaarlangs in Mauretanië het ij-
Jeits naar de kust wordt vervoerd,
nis lijn is van levensbelang, ómdat
°^etanië voor zijn inkomsten vrij-
14ADVERTENTIE
wel van de uitvoer van ijzererts af
hankelijk is. Andere Franse acties
waren gericht tegen bases van Poli
sario.
Minister Bouteflika heeft diploma
tieke vertegenwoordigers in Algiers
-ontboden om hen in te lichten over
de Franse betrokkenheid in de West-
Sahara. Algerije steunt de bevrij
dingsbeweging, wat de betrekkingen
tussen Parijs en Algiers op een diep
tepunt heeft gebracht. Frankrijk
de acht gijzelaars konden worden
vrijgelaten, maar liet daarom me
teen volgen dat Parijs voor „chanta
ge" niet zou zwichten. Dat de acht
desondanks toch zouden worden
overgedragen, liet Polisario weten
aan de Franse communistische par
tijleider, Georges Marchais, aan de
vooravond van een televisierede van
president Giscard. Dit bracht hem in
een bijzonder moeilijk parket, en
waarnemers in Parijs menen dat de
Franse militaire betrokkenheid in de
heeft de luchtaanvallen in bedekte .Sahara een rol kan gaan spelen bij
termen toegegeven, maar ontkent
dat hierbij napalm en fosfor zou zijn
uitgeworpen. Ook bestrijdt Parijs de
melding van Polisario dat twee toe
stellen zouden zijn neergeschoten.
'Zekere stappen'
Minister van buitenlandse zaken
Louis de Guiringaud noemde de ver
klaring van Polisario voor het groot
ste deel „niet juist". Wel gaf hij toe
dat Frankrijk „zekere stappen"
heeft gezet om Fransen in het om
streden gebied te beschermen.
President Giscard d'Estaing heeft
laten weten dat Polisario had geëist
dat alle Fransen in het gebied zou
den worden teruggeroepen, voordat
de algemene verkiezingen die in
maart worden gehouden.
Er zlln
1.7 mllloen
Palestllma
vluchtelingen
Giro 3168300
Medisch Komhee
Palestina
Utrecht
MOSKOU (Reuter, UPI)
Een groep Russische Joden is
gisteren in hongerstaking ge
gaan om de aandacht te vesti
gen op het lot van Joodse en
andere dissidenten die om hun
politieke of religieuze overtui
ging in de Sowjet-Unie gevan
gen zitten.
De hongerstaking gebeurt tevens
om de wereld erbij te bepalen dat
het vandaag zeven jaar geleden is
dat Joodse activisten in Leningrad
terechtstonden omdat zij gepoosgd
hadden een Russisch lijnvliegtuig te
kapen en daarmee naar Israël te
vliegen. Elf Joden kregen toen de
doodstraf of gevangenisstraffen. De
doodsstraffen werden later ook ver
anderd in langdurige gevangenis
straffen.
Volgens de groep zijn de gevangen
Joden er zeer slecht aan toe en moe
ten ze leven onder ondraaglijke om
standigheden.
Gisteren maakten doorgaans goed-
ingelichte kringen in Moskou be
kend dat de politie in de Oekraine
weer een lid van de in 1976 in Kiew
opgerichte Helslnke-groep, heeft ge
arresteerd. Deze groep zet zich voor
de naleving van de akkoorden die de
westerse en Oosteuropese landen en
de Sowjet-Unie in 1975 in Helsinki
overeen kwamen. De groep let dan
vooral op de naleving van de rech
ten van de mens door de Sowjet-
autoriteiten. Het zou gaan om de 50-
jarige jurist Lew Loekjanenko, die
in 1969 wegens landverraad oor
spronkelijk ter dood veroordeeld
werd maar wiens straf werd omgezet
in vijftien jaar gevangenisstraf. Vol
gens medestanders van Loekjanen
ko zijn nu nog drie leden van de
oorsponkelijk acht leden tellende
groep op vrije voeten.
De afgelopen zomer zijn Mikola
Roedenko, de grondlegger van de
Helsinki-groep, en Oleks Titsji tot
hoge vrijheidsstraffen en verban
ning veroordeeld. Loekjanenko's
medestanders hopen dat de landen
die de Helsinki-akkoorden hebben
ondertekend zo spoedig mogelijk
actie ondernemen om de man vrij te
krijgen.
CAIRO, JERUZALEM (Reuter, UPI. AP) De Egyptische
president Anwar Sadat heeft gisteren de optimistische gevoelens
rond de aanstaande reis van premier Menachem Begin van Israël
naar Ismailla, enigszins getemperd door op te merken dat de
ontmoeting uiteindelijk wel zou kunnen mislukken.
Sadat herhaalde dat hij bleef eisen
dat Israël zich uit de bezette gebie
den zou terugtrekken. „Al het in de
oorlog van 1967 veroverd gebied is
Arabisch gebied, het is geen Israëli
sche concessie". Daarentegen
schreef de Jeruzalem Post gisteren
van vertrouweling Moessa Sabri van
Sadat te hebben vernomen, dat
Egypte met het oog op de bescher
ming van Israël „kleine grenscorrec
ties" m West-Jordanië zou aanvaar
den, maar volledige teruggave van
de Sinaï aan Egypte blijft eisen.
Verder zei deze man, aldus de Post,
dat de Palestijnse bevrijdingsorgani
satie (PLO) op dezelfde dag waarop
Israël een Palestijnse staat aan
vaardt Israël zou erkennen.
De PLO zou er zelfs mee akkoord
gaan dat een dergelijke Palestijnse
staat vijf jaar lang volledig gedemili-
tairiseerd zou zijn. In geen geval zou
die staat een bruggehoofd van de
Sowjet-Unie worden, aldus Sabri. Is
raël wil niet met de PLO onderhan
delen omdat deze het bestaansrecht
van de Joodse staat niet erkent.
JAKARTA (UPI) Een van de
tienduizend vrijgelaten politie
ke gevangenen in Indonesië
kust zijn kleinkind bij de be
groeting met zijn familie. De
Indonesische regering besloot
enkele dagen geleden tot vrijla
ting van politieke gevangenen,
van wie er velen zonder enige
vorm van proces bijna twaalf
jaar hebben vastgezeten. Ze za
ten veelal in kampen op ver
schillende eilanden van de Ar
chipel. Velen van hen zijn op
zoek naar hun familieleden.
„hu voor de opbouw van hun
demokratischevakbewe-
i «ging:
tks «voor vormingswerk
ran voor het opzetten van
,u coöperaties, boerenbonden
10 en vrouwenorganisaties
an* »voor het organisatiewerk
1 1 in de krottenwijken
!öi®ooJclatnederlan«
"Tiiêuwe gracht 47 utrecht
telefoon 030-319675
BUENOS AIRES (UPI, AP) Ar
gentinië en Frankrijk zijn op ge
spannen voet komen te staan, na de
ontvoering van twee Franse nonnen
in het Zuidamerikaanse land.
Een vertegenwoordiger van de voor
zitter van het Franse parlement, Ed
gar Faure, is naar Argentinië gereisd
om meer óver het lot van de twee
geestelijken aan de weet te komen.
Zij zouden zijn meegenomen door
een Argentijnse guerrillabeweging,
die uitsluitsel wil over het lot van de
duizenden Argentijnen die worden
vermist.
President Jorge Videla heeft zich er
af gemaakt door mee te delen dat de
ontvoering het werk is van „onder
grondse elementen", die proberen
zijn regering in het buitenland en bij
de kerken een slechte naam te be
zorgen. Parijs heeft eraan herinnerd
dat ieder land verantwoordelijk is
voor wat er binnen zijn grenzen ge
beurd.
Zuster Alicia en zuster Leonie heb
ben beide jaren in Argentinië ge
werkt, voor een orde die haar hoofd
kwartier heeft in het Zuidfranse
Toulouse. Zuster Alicia werd samen
met elf anderen 8 december meege
nomen tijdens een dienst in de Hei
lig Hart Kerk in Buenos Aires. Zus
ter Leonie werd twee dagen later
ontvoerd toen zij de kerk van St.
Paulus verliet.
Dichte rookkolommen stijgen op uit de brandende graansilo aan de westoever van de Mississippi, vlak
bij New Orleans. Zes slachtoffers zijn inmiddels geborgen, maar gevreesd wordt dat het dodental zal
oplopen tot boven de twintig. De oorzaak van de ontploffing is nog niet bekend. Op het moment van de
explosie werden herstelwerkzaamheden uitgevoerd aan de graanzuiger. Het fijne graanstof is zo
brandbaar dat in de ontplofte opslagplaats zelfs telefoons waren afgedicht, om het overslaan van
vonken te voorkomen.
Inmiddels is er enige verwarring ont
staan over de duur van het verblijf
van Begin in Egypte. Egyptische
woordvoerders hielden het er giste
ren op dat Begin de nacht van zon
dag op maandag ook in Egypte zou
blijven, terwijl Begin zelf zei niet van
plan te zijn het overleg met Sadat
langer dan een dag te laten duren.
„De plannen en de organisatie zijn
erop gebaseerd, dat wij zondag nog
naar Israël terugkeren," zo zei
woordvoerder Dan Pattir.
Premier Begin heeft gisteren, nadat
hij van zijn kabinet het groene licht
voor zijn plannen kreeg, met ver
schillende parlementscommissies
over zijn voorstellen aan Sadat ge
praat. Hoewel Begin zei dat de verga
dering met de commissies van bui
tenlandse zaken en defensie in har
monie was verlopen gaf hij toe dat er
kleine wijzigingen in zijn plan waren
aangebracht. De gesprekken zullen
in de nacht van zaterdag op zondag
worden voortgezet.
Verschillende leden van de commis
sies zeiden later dat ze wel even
stonden te kijken van de concessies
waartoe Begin bereid is, en dat ze nu
ook wel het één en ander van de
andere kant verwachten. Enkele le
den van de commissies waren kwaad
dat Begin hen niet op de hoogte
gesteld had van zijn voortvarend
heid. Begin is ook aangevallen door
de harde kern van zijn eigen Likoed-
partij, die vreest dat beperkte auto
nomie voor Arabieren in bezet ge
bied tenslotte zal leiden tot de vesti
ging van een onafhankelijke Pales
tijnse staat.
JOHANNESBURG (Reuter. UPI) -
Verwarring De Zuidafrikaanse raad van kerken
zal de kosten betalen die de familie
van Steve Biko heeft moeten beta
len voor het onderzoek naar de oor
zaak van -zijn overlijden. De leider
van de zwarte bewustzijnsbeweging
in Zuid-Afrika overleed in
gevangenschap aan hersenletsel
Voor het onderzoek heeft de familie
van Biko ruim 200.000 gulden moe
ten betalen.
Het geld komt uit een fonds waaruit
de Zuidafrikaanse raad van kerken
eerdere onderzoeken naar dood in
gevangenschap heeft betaald Deze
week overleed het 21e slachtoffer in
een politiecel In Port Elizabeth.
ADVERTENTIE
BEVRIJDINGSFONDS
KOMITEE
^^ZUIDELIJKj
FAFRIKA1
D* bevrijding moet doorgaan
Ook In 1978!
Steun daarom nu ANC
SWAPO en Patriottisch Fonda
OA COSTASTR M AMSTERDAM
)r Hennie Serfontein
volstrekt tegengestelde
aaklaringen over de gebeurte-
;j^en op de vorige week vrij-
E( in wanorde geëindigde
tnAPO-bijeenkomt in Ovam-
Hfend hebben ernstige twij-
doen rijzen over het toe-
jit op de voorgestelde ver
ting in Namibië.
&!officiële uitleg van het bureau
de gouverneur rechter Steyn en
politiechef in het gebied Vorster
lat de politie genoodzaakt was
ingas te gebruiken om een eind te
ten aan de gevechten tussen de
ftPO-aanhang en sympathisan-
van het Tumhalle-overleg. (Het
nhalle-overleg, genoemd naar de
lts waar het wordt gehouden, de
hhalle in de Namibische hoofd-
I Windhoek, is de poging van
d-Afrika om tot een eigen rege-
te komen voor Namibië. De Na-
Ische onafhankelijkheidsbewe-
l SWAPO doet aan dit overleg
i mee omdat ze het niet eens is
r de uitgangsstellingen en het
1, het scheppen van een federatie
i verschillende stamgebieden,
tr de blanken een overheersende
kpelen). Belangrijke SWAPO-lei-
die de gewraakte bijeenkomst
•ben bijgewoond hebben de poli
tie en de Ovambo-legereenheid er
onomwonden van beschuldigd zorg
vuldig een plan te hebben ontwor
pen om geweld van de kant van de
SWAPO uit te lokken. Toen dit plan
mislukte werd de bijeenkomst ont
bonden.
Kurt Dahlmann, de doorgaans goed
ingelichte hoofdredacteur van de
Allgemeie Zeitung, het Duitstalige
dagblad van Windhoek, vroeg zich
afgelopen dinsdag in een speicaal
artikel af: „wie maakt er politiek de
dienst uit in Namibië?" Hij komt tot
de slotsom dat Zuid-Afrika bezig is
de navolgende politiek uit te werken.
„Met de mond staat het politieke
activiteiten van de SWAPO toe maar
met 'Ndjoba's vuist' worden deze
woorden tot loze kreten gemaakt."
Struikelblok
„Wie regeert er in dit land, de gou
verneur met zijn mooie woorden of
de politie en 'Ndjoba's vuist?" De
gebeurtenissen in Ovamboland vra
gen om een uitleg van de gouver
neur," aldus Dahlmann. Hij bena
drukte dat de „slag van Ondangwa
slechts een paar dagen na een rede
van de gouverneur in Oshakati
plaatsvond. In die rede distantieerde
de gouverneur zich van de recente
arrestaties van de SWAPO-leiders en
deed publiekelijk het verzoek dat de
SWAPO een vreedzame bijeenkomst
in Ondangwa zou mogen houden.
De aanwezigheid van het Zuidafri
kaanse leger en het houden van vrije
verkiezingen onder toezicht van on
afhankelijke waarnemers zijn het
belangrijkste struikelblok geweest
in de lopende onderhandelingen tus
sen vijf Westerse landen en de Zui
dafrikaanse regering. Zuid-Afrika
heeft er weliswaar in toegestemd het
aantal strijdkrachten aanzienlijk te
verminderen maar het staat er op
dat er een klein aantal blijft tot na
de verkiezingen. De SWAPO eist een
volledige terugtrekking vóór de ver
kiezingen en de legering van een
grote vredesmacht van de Verenigde
Naties. Zuid-Afrika heeft er in toe
gestemd dat er bij de verkiezingen
waarnemers van de VN komen maar
eist wel dat zij zich tot aan de verkie
zingen ondergeschikt maken aan het
bestuurlijke en militaire toezicht
van Pretoria.
Het jongste incident heeft Westerse
diplomaten in Pretoria argwanender
gemaakt, zeker nu het na de recente
acties tegen de SWAPO-leiders
plaatsvond. Zij hebben een uitge
breid onderzoek ingesteld naar de
ware toedracht. De officiële versie
van de Zuidafrikaanse regering is als
volgt: aan de bijeenkomst namen
ongeveer 800 mensen deel, van wie
bijna de helft aanhanger was van het
Tumhalle-overleg. Tijdens de eerste
redevoeringen verliep alles tamelijk
rustig. Maar in de slottoespraak pro
voceerde Hendrik Wibooi. een Na-
ma-leider uit het zuiden, het publiek
met aanvallen op de Ovambo-stam-
hoofden en het stammensysteem.
Toen de Turnhalle-aanhang bezwaar
maakte tegen deze opmerkingen vie
len enkele van hen SWAPO-leden
aan en braken er gevechten uit. De
politie had toen geen andere keus
dan traangas te gebruiken om zo de
vechtenden uit elkaar te drijven.
Vele mensen uit het publiek renden
weg in de richting van het kamp van
de Ovambo-eenheid van de veilig
heidstroepen. Leden van de eenheid
vuurden een aantal schoten af over
de hoofden van het rennende pu
bliek, iets waarvan enkele functiona
rissen privé toegaven dat het „jam
mer" was. De SWAPO-aanhangers,
die in groepen auto's uit de zuidelij
ke gebieden waren gekomen durfden
toen niet te blijven overnachten en
vroegen toestemming om benzine te
mogen kopen zodat ze onmiddellijk
wegkonden.
„Prawda-propaganda"
Politiechef Vorster ontkende deze
week in een vraaggesprek ten stellig
ste de ernstige beschuldigingen van
de SWAPO en noemde ze vals en
lijkend op „Prawda-propaganda".
Hij vertelde mij dat de SWAPO niet
moet klagen als mensen hun demo
cratische rechten in praktijk bren
gen en hun politieke tegenstand
tonen.
„Niemand klaagde toen onlangs de
Nationale Partij een bijeenkomst
met Dirk Mudge, de leider van het
Tumhalle-overleg ontbond. Wat ver
wacht je eigenlijk anders als een
Nama-leider uit het zuiden de Ovam-
bo-stamgewoonten in Ovamboland
zelf aanvalt?, zo vroeg hij. Deze week
heb ik uitgebreid gesproken met de
SWAPO-leiders, die op de bijeen
komst aanwezig waren Onder hen
waren secrétaris-generaal Tauno
Haitikulpi, mevrouw Martha Fod en
Hendrik Witbooi.
Na een langdurig kruisverhoor hiel
den zij staande dat de navolgende
versie van het gebeuren de juiste is:
de SWAPO kreeg vooral aan de bij
eenkomst een seintje van iemand uit
de Ovamboregering van dominee
Njoma dat die regering, haar leger
eenheid en de politie van plan waren
een vechtpartij met de SWAPO uit
te lokken. Op het laatste moment
werd de plaats van samenkomst ge
wijzigd in een gebied vlak bij het
kamp van de Ovambo-troepen. De
grote meerderheid van het publiek
was SWAPO-aanhanger. Aan het be
gin van de bijeenkomst waren er niet
meer dan dertig ruziezoekers, die
zichzelf aanduiden als „Ndjoba's
vuist" en die gewapend waren met
doornige palmtakken en andere wa
pens. Zij waren in burgerkledlj ge
stoken. Zij liepen rond en vielen
mensen uit het publiek aan maar
deze hadden strikte orders gekregen
niets terug te doen. Achter het podi
um stond een groep Zuidafrikaanse
politiemannen, die met anti-land-
mij nvoertuigen bij de hand, de ge
beurtenissen bekeken.
Op een zeker moment ging Haitikul
pi een officier vragen of de ruziezoe
kers konden worden gefouilleerd
omdat ze voorwerpen onder hun kle
ding droegen, die handgranaten kon
den zijn. De officier antwoordde dat
de 8WAPO niet het recht had te
klagen omdat zij verantwoordelijk
waren voor het leggen van landmij
nen. De SWAPO-aanhangers waren
ongewapend en diegenen, die uit het
zuiden kwamen werden bij wegver
sperringen aangehouden en onder
zocht op wapenbezit. In het publiek
bevonden zich een, belangrijke blan
ke Zuidafrikaanse magistraat en
Tara Imbilli, de Ovambo-minister
van justitie. De leider van de ruzie
zoekers was bekend als een zekere
Enghexulefua, lid van de wetgeven
de vergadering. Toen de groep er
niet in slaagde een vechtpartij uit te
lokken gingen ze terug naar het
kampement en kwamen later in ca
mouflagekleding terug, weer gewa
pend, sommige van hen met
geweren.
Charge
Na de rede van Witbooi en op het
moment dat de menigte zong, gooide
de politie van achter het podium
plotseling traangasgranaten Hierna
volgde een charge door de Ovambo-
soldaten, die de menigte sloegen met
palmtakken, gummistokken en ge
weerkolven en die in de lucht scho
ten, waarbij de traangasaanval ken
nelijk als het beginteken gold. Een
aantal SWAPO-aanhangers raakte
gewond. De 8WAPO-leiders werden
toen door de politie gewaarschuwd
dat men niet langer kon instaan voor
hun veiligheid en dat het in hun
eigen belang zou zijn als ze het ge
bied verlieten. Ze konden aan het
politiebureau benzinebonnen krij
gen. niet als groep maar Individueel.
Eén van de SWAPO-aanhangers
werd ernstig gemolesteerd door poli
tiemannen op het bureau, die hem
voor de voeten wierpen dat de SWA
PO een te grote mond kreeg
