Het Kind in de wereld van de groten
Kerstfeest met
Kooiman
Kerstboeken voor ieder
Dromen van een witte kerst
ZATERDAG 24 DECEMBER 1977
KERK
Trouw/Kwartet
In welke wereld kwam Jezus?
Die vraag lijkt gemakkelijk te
beantwoorden: heel gewoon,
in onze eigen wereld Histo
risch gesproken werd Hij gis
teren geboren en lokaal ge
zien zou je kunnen zeggen:
om de hoek. Vlakbij, een over
zichtelijk aantal minuten
vliegen Maar hoe vertelt Lu-
kas dat? In welke wereld ziet
Lukas de Heer terecht komen
en wat betekent dat?
Bij Lukas is het opvallende dat hij
begint met een vrij uitvoerige his
torische aanduiding. Er is een kei
zer Augustus en een soort land
voogd Quirinius. De conclusie li"t
voor de hand. voor Lukas is het de
wereld van de groten. Een wereld
van grote machten en namen die
nog allemaal te achterhalen zijn.
De zaak is te dateren. Lukas ge
bruikt een vrij lange aanloop in de
politieke situatie voordat hij bij
zijn mededelingen omtrent het ge
beuren In Bethlehem komt. Daar
mogen we dus wel even bij stil
staan. Is dat een hobby van deze
christen-arts? Niet zo ondenkbaar
bij artsen. Of is het iets dat met de
eigenlijke bijbelse boodschap te
maken heeft? Met andere woorden
zijn er precedenten? Kom* i
meer voor in de bij*-
Simson
Je gaat dan onwillekeurig eens kij
ken bij die geboortegeschiedenis
sen waarmee ook iets bijzonders
aan de hand geweest is. We kennen
ze: Izak. Simson. Samuél. om er
maar een paar te noemen. We kie
zen het verhaal van Simson Be
kend als een ongehoorde kracht
patser. Een kwallflkatie die wel
meteen even verbeterd mag wor
den. want volgens het bijbels ver
haal beschikte hij alleen over die
bijzondere kracht wanneer de
Geest van God over hem kwam. We
kennen het verhaal van zijn ge
boorte. Zijn moeder wordt aanvan
kelijk als onvruchtbaar getekend
Een engel bezoekt haar en kondigt
haar de geboorte van een kind aan.
dat een bijzondere taak zal knjgen.
Hij sal een nazireeèr Gods zijn. een
gewijde Maar wat ons opvalt is.
dat het verhaal begint en eindigt
met het vermelden van de Filistij
nen. De Filistijnen van de Gaza-
strook vormden in die tijd een vij
andige macht voor Israël Ze had
den vijf versterkte steden en ope
reert:- daaruit met vinnige
raids om in de oogsttijd het ge
maaide koren te roven
Een centrale centrale macht ont
brak in Israël, zodat iedere stam er
een beetje alleen voor stond. De
jongen die geboren zal warden, zal
cpn begin maken met de bevrijding
van deze agressieve macht. HIJ
wordt een bevrijder. De Oriekse
vertalm" van het Ov.dc Testament
gebruikt heaelide woo... 1at het
Nieuwe Testament voor Jezus ge
bruikt. De geboorte van deze be
vrijder staat meteen al In het teken
van de strijd tegen de groten, tegen
de machten.
Jesaja
Een andere bijzonder geboorte-
aankondiging vinden we bij Jesaja.
.oL in Jesaja's verhaal over de
zwakke koning Achaz. Hij bevindt
zich in een soort politieke en strate
gische tang. De machten heten hier
Ar m en Noord-Israël. Politiek ge
konkel achter de schermen resul
teert in een soort verbond van deze
twee machten om Juda (Achaz) te
liquideren. Achaz is in paniek, z'n
hart beeft. De profeet spoort hem
aan om op deze situatie niet poli
tiek te reageren, maar op God te
vertrouwen Is er nog zoiets als een
verbond, een afspraak met God of
niet? Maar voor dat vertrouwen is
Achaz te klein. Ook het aanbod om
dan maar een overtuigend teken te
kiezen wijst hij van de hand. In die
situatie geeft God. ook onge-
door drs. E. Pijlman
vraagd, een teken. Een jonge vrouw
zal zwanger worden en een kind
baren. Een koningskind, met de
naam: God met ons. Het komt dus
meer voor Een kind wordt beloofd.
bc boren, gegeven, in een wereld die
vooral getypeerd wordt als een we
reld van de grote machten. Het is
dus geen hobby van Lukas. Er zijn
precedenten. Er zit iets van een
bijbelse draad in.
Nog meer macht
Bij Lukas valt op dat de machten
groter zijn geworden, 't Begon met
de Filistijnen, toen kwamen de
Arameeërs, een politieke macht
van de eerste orde in het Midden-
Oosten, maar hier is alles nog wij--
der. Hier staan de keizer van Rome
en zijn gouverneur op de rol van
het evangelie. Een wereldmacht.
Dat blijkt ook meteen al: er gaat
een bevel uit van die keizer, een
dogma, iets waarover niet te dis
cussiëren valt. Eén oekaze van die
kant en overal maken mensen zich
gereed om op weg te gaan. Nie
mand heeft meer wat over zichzelf
te zeggen. Opeenhoping van
macht, een gevaarlijke situatie.
Eén stap verder en je hebt: de
macht om de macht en mensen
worden de dupe. Het verschijnsel is
te bekend om er voorbeelden van te
geven. En: macht om de macht is
lege macht. Er komt niets uit. Niets
dat goed is voor de mensen. Dit
soort macht is arrogant.
In zo'n wereld komt Jezus. Dat is
Lukas' „Umwelt". de context van
zijn verhaal. Althans één van de
opvallende facetten daarvan. We
herkennen er de wanhoop van de
onderdrukten in. Er wordt einde
loos geadministreerd en lijsten
worden aangelegd. Mensen worden
nummers of krijgen een lettercode
en worden in de computer gestopt.
Wee hem. die op een lijst voorkomt!
Wat betekent deze context, geen
hobby van Lukas en blijkbaar een
doorgaande lijn in de bijbelse
boodschap? In de eerste plaats iets
dat we geneigd zijn zomaar over
het hoofd te zien. Het evangelie is
geen sprookje van duizend-en-een
nacht. maar een werkelijkheids-
hard verhaal in het relaas van die
ene lange wereld-dag van onder
drukking en verdriet, wanhoop en
angst. Hij kwam In onze wereld.
Hier, waar wij wonen en hopen,
moedeloos zijn en weer moed
vatten.
Maar wat belangrijker is: zijn
komst grijpt die wereld van de gro
ten aan. En: op een ongekende ma
nier. Dat lees je al meteen in de
eerste regel van Lukas 2: „Het ge
schiedde in die dagen Welke
dagen? Die van Augustus zeker?
Nee, het verhaal borduurt voort op
het voorafgaande: het zijn de da
gen van Zacharias en zijn vreemde-
zoon Johannes de Doper. Niet de
dagen waarin Augustus van allerlei
regelt, maar de dagen waarin God
bezig is met zijn bedoelingen.
We moeten ons dus niet verkijken
op die groten. Het kind is er ook
nog. De man grijpt straks die we
reld aan. Hoe dan? Er zijn minstens
drie mogelijkheden. Ten eerste die
van Simson. In Jezus' dagen over
genomen door de zg. Sikariërs, de
messendragers in het Noorden, een
guerrilla-beweging tegen de Ro
meinse overheersing. Een andere
mogelijkheid is die van de officiële
autoriteiten. Goede betrekkingen
onderhouden met de bezettende
macht. De wereld van de groten
wordt op die manier bruikbaar, b.v.
in de zaak tegen Jezus van Naza
reth.
De derde weg
Een derde mogelijkheid is die van
hen die wel eens genoemd worden
„de stillen in den lande". De armen
van geest. Overweldigd door het
geweld zien ze af van geweld en
wachten. Maar wat hen misschien
wel het meest kenmerkt is hun hon
geren en dorsten naar gerechtig
heid. Ze weten zich op een bepaal
de manier solidair met de geweld
plegers. nl. in een gemeenschappe
lijke schuld. Ze staan niet beschul
digend tegenover de wereld van de
macht om de macht, maar ze weten
zich medeplichtig. Vandaar hun
wachten op Hem die zich in hun
schuld zal begeven en die zal ver
zoenen. Die hun de weg zal wijzen
om met vuile handen toch te leven
en te hopen. Daarom moeten we
ons niet vergissen. Het zijn niet de
zwakken of erger: de zwakkelingen.
Hun wachten en hopen geeft hen
een innerlijke kracht die sterker is
dan alle geweld. In de Goelag-Ar-
chipel staat een oude Russische
vrouw tegenover grote, sterke
agenten van het despotisch regime
die haar bedreigen met nog meer
folteringen. En dan zegt ze: „Al
snijden jullie me aan repen, jullie
zijn banger dan ik." Haar wachten
en hopen heeft haar bevrijd van de
vrees, waarop juist het geweld rust.
Vanuit die innerlijke kracht horen
we later de volgelingen van Jezus
zeggen: „Men moet God meer ge
hoorzamen dan mensen." Dat bete
kende voor hen: in praktijk bren
gen van al datgene waarvoor de
naam Jezus van Nazareth, de Mes
sias, staat. Liefde, met uitbanning
van de haat; vertrouwen gebaseerd
op een diepe verbondenheid en niet
uit op een balans van schrik en
terreur; ruimte voor de mensen
zonder angstaanjagende lijsten.
Delen met afzien van „verworven"
voorrechten. Niet „de schrik erin
houden", maar maatregelen bera
men die mensen een nieuw per
spectief openen.
Zo kwam dit kind de wereld van de
groten binnen. Met een totaal an
dere wijze van doen. En de man
Jezus wierf mensen aan om dit over
te nemen en in zijn naam en kracht
en geest volhardend voort zetten.
door A. J. Klei
Kort voor de kerstdagen kreeg ik ter
aankondiging twee orgelplaten In
huls van dr. Ewald Kooiman, orga
nist en docent Franse letteren aan
de Vrije Universiteit te Amster
dam. Aha!, dacht Ik begerig, nou
zullen we 't hebben: kerstfeest met
Koolman! Niet dat Ik hem ervoor
aanzag, dat hij zich vier plaatkanten
lang in Beth'lems dreven zou ophou
den. maar hij zou toch op z'n minst,
zo overwoog ik. met een aantal reek
sen Noël-variaties voor de dag ko
men. want die zijn in de door dr.
Kooiman zeer beminde 18e eeuw bij
de vleet vervaardigd Op de éne
plaat. Franse 18e-eeuwers behel
zend. kon ik echter na zorgvuldige
lezing van de hoestekst slechts één
compositie als mogelijk kerststukje
thuisbrengen en op de andere plaat,
met onder meer Duitse 18e-eeuwers.
staat een pastorale aria. welk werkje
met enige moeite in verband zou
kunnen worden gebracht met de her
dertjes. De kerstoogst is dus gering.
Nu had het uiterlijk der hoezen me
kunnen waarschuwen: hierop valt
geen enkel takje hulst te ontwaren.
Örize adressen:
AMSTERDAM:
Postbus 859
Wibautstnit 131
Tel. 020.913456
Telex 13006
ROTTERDAM/
DORDRECHT:
Postbus 948
West blaak 4. Rot
terdam
Tel. 010-115588 (red)
Schiedamsevest 52
TeL 010-115700 (adv).
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 23. Den
Haaf
Tel 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN
Postbus 3
Melkmarkt 56. Zwolle
TeL 05200-17030
Ze zijn in een sjiek zwart-wlt gehou
den en laten aan de voorzijde de
titelpagina van een der door Ewald
Kooiman gebruikte. 18e-eeuwse mu
ziekbundels zien. De platen hebben
ook geen titel. De stichting „Kerk
Muziek, Kampen" te Kampen, die
deze platen voor 23 gulden per stuk
aan de man brengt, zette op de hoes
van de eerste plaat: Ewald Kooiman
speelt Claude Balbastre, Louis Mar-
chand, Michel Cornette en Jacques
Royvln (KMK 1005) en op de andere:
Ewald Kooiman Johann
Bemhard Bach, Jan Kittel Kuchar,
Justinus a Desponsatione en Franz
Anton Maichelbeck (KMK 1007). Op
merkelijk is dat bij de tweede plaat
de aanduiding „speelt" ontbreekt
Kennelijk ls de Kamper stichting
ervan overtuigd dat ons vaderland
Inmiddels wel weet dat. als de naam
Ewald Kooiman valt, het (orgel) spe
len ls geblazen.
Voor de opnamen van de Franse
plaat reisde Ewald Koolman naar
het Franse dorpje Sarre-Union (aan
de weg Saarbrücken-Straatsburg).
waar ln de dorpskerk een zeer op
merkelijk nieuw orgel staat van de
Franse orgelbouwer Koenig. die ook
Koolmans eigen Couperin-orgel ln
de aula van de VU ontwierp. Het
orgel in 8arre-Union neemt alleen al
voor zich in vanwege de feestelijk
ronkende bombarde op het pedaal,
die Ewald Kooiman bijzonder trefze
ker toepast ln een Noël-suite van
Balbastre. - een geweldig leuk stuk.
waar het plezier van afspat. De overi
ge werken op deze plaat ben ik zo
beleefd interessant te noemen, maar
men mag mij er gerust van verden
ken. dat ik ze eigenlijk een beetje
saai vind, ondanks de vakkundige
zorg, waarmee de organist ze
omringt.
Ik haast me naar de tweede plaat,
die naar mijn smaak buitengewoon
aantrekkelijk is. Dr. Kooiman zit
nu aan het Sllbermann-orgel in
de dorpskerk van Ottrot-le-Haut
(een goede tachtig kilometer van
Straatsburg): een niet groot, maar
verrukkelijk Instrument met een on
gehoorde hoeveelheid klankkleuren.
Het kan vrolijk snateren en fluwelig-
warm klinken en nog veel meer. en
het doet dit bij Kooiman in: leven-
dlg-ontspannend werk van een paar
Zulddultse monniken, een fleurige
danssuite van Itaiaanse komaf, een
voortreffelijk voorbeeld van variatie
kunst van een familielid en tijdge
noot van de grote Bach, een fantasie
van Boheemse oorsprong (met dui
delijke invloeden van Mozart) en een
uiterst sierlijke sonate van Spaanse
bodem. Met elkaar een overvloed
aan 18e-eeuwse hoofsheid, met als
toegift een grappige 16e-eeuwse
dans. Ik zou zeggen: zie vandaag nog
deze plaat in huis te krijgen. Ik heb
tenslotte niet voor niets tóch boven
mijn verhaal gezet: kerstfeest met
Koolman
Nog één zekerheid kan ik de lezer
meegeven Ondanks die Zuidduitse
monniken en ondanks dat roomse
Franse spul blijft Ewald Kooiman
zich openbaren als een kind der re
formatie In zijn toelichtingen heeft
hij het over iemand die „tot" priester
werd gewijd, terwijl katholieken het
woordje ..tot" in dit verband nimmer
gebruiken.
De veldprediker had last van de
warmte. Hij was ook veel te dik.
Toch had hij z'n uniform aange
trokken en gespte hij z'n koppel
om, zette z'n officierspet op en
stapte in de jeep. We moesten op
kerst-tournee naar buitenposten
van ons leger op West-Java in wat
toen nog Nederlandsch Indlë heet
te. We waren daar na de oorlog
bezig met het herstel van orde en
vrede. Een mooie kerstgedachte.
Zelf zat ik achterin de jeep met een
koffer-orgeltje plus een doos vol
liturgieteksten alsmede een machi
negeweer. Ook hadden we blikken
met kerstkransjes bij ons. Dat was
een geschenk van kerken in Hol
land, want ja, die leefden mee, met
onze jongens overzee.
De corpulente dominee transpi
reerde erg, maar hij had een flesje
eau de cologne bij zich en maakte
daarvan herhaaldelijk gebruik. Hij
zei tegen mij: alle mensen wat is
het hier heet. Ik kon dat onmoge
lijk ontkennen, maar dacht wel
waarom ben je dan hierheen ge
gaan? Wat zijn we hier eigenlijk
aan het doen met ons orgeltje, onze
geweerpatronen en onze kerst
kransjes? Ik heb dat niet gezegd,
want ik had al herrie genoeg gehad
met hem. Hij was namelijk vrijge-
maakt-gereformeerd en prevelde
aan het eind van z'n diensten in de
protestantse kerk van Cheribon, la
ter Tjirebon genaamd, het vers: „O.
Vader, dat Uw liefde ons blijk en
wat daar verder volgt. De gewone
zegen des Heren kon hij niet geven,
want die was alleen bestemd voor
hen, die tot zijn eigen kerkgemeen
schap behoorden en dat waren er
slechts enkelen in onze soldatenge-
door JAC. B. LOOIJEN
meente. Gelukkig nam hij later een
wat ruimer standpunt in.
Om een lang verhaal kort te ma
ken: onae kerstkransjes zijn we wel
kwijt geraakt bij onze jongens
overzee. Onderweg van de ene post
naar de andere was er geen enkele
aanleiding om het machinegeweer
in werking te stellen. Met de kerst
liturgie ging het niet altijd goed. Er
was een post, waar de dominee per
ongeluk twee bladzijden oversloeg
en ik raakte daardoor in de war
achter m'n orgeltje. Met een paar
handgebaren probeerde ik hem
vanachter het klavier daarop at
tent te maken, maar hij zei: nee,
wacht even. we zijn zo klaar. Maar
dat waren we natuurlijk niet. Het is
allemaal best in orde gekomen.
Toen de voorganger Amen had ge
zegd, zei ik: je hebt twee bladzijden
overgeslagen. Hij vroeg welke en ik
noemde hem de pagina's. Prompt
zei hij tegen z'n kerkgangers: we
hebben wat vergeten uit de liturgie,
dus dat zullen we nu nog even
afwerken. Daarna pakte onze kor
poraal de spulletjes in en we toer
den naar de volgende buitenpost.
Oej, zei de dominee, die vergissing
kwam natuurlijk omdat het hier zo
warm is en opnieuw greep hij naar
z'n fles eau de cologne.
Twee vragen naar aanleiding van
deze belevenis. Eerste vraag: snap-
.pen we nog hoe het mogelijk was
dat we daar met kerstkransjes en
een machinegeweer op stap ginfc
met een liturgie over Vrede op n
de? Tweede vraag: kan het ind
kerkelijk vredesberaad bevorde
dat de vredesweek verplanl
wordt van september naar de wd
tussen kerstmis en nieuwjaar? U
de kerstdagen zingt men in de k
graag: O Vredevorst, gij kuntjc
bieden, de vrede op aarde eE 1
mijn ziel. Om duidelijk te mal
wat die vrede op aarde betekeni
wat onze ziel daarmee te matf
heeft is de week tussen Kerst'e
oud-en-nieuw zeer geschikt. U
mensen, die nogal druk bezet z
hebben dan de tijd om even ra
adem te komen en na te denl
over wat ze in het komende j;'
voor de vrede op aarde kunl
doen.
Ie
Bing Crosby, die enige tijd gelek!
is gestorven, bracht het lied: h
dreaming of a white Christmas"
droom van een witte kerst. V-
mijn gevoel zingt niemand dat I
zo aangrijpend als de negerin 1
halia Jackson op haar plaat r
kerstliederen. Is het een sentim
teel lied? Nee. allerminst; het li
alleen maar zo. Ik beluister in
wat felle stem van Mahalia Ja
son iets van verlangen naar wat'
psalm noemt „blanke oprechthe
en nu varieer ik even: naar opret
heid van blanken. Een witte k«
heeft daar alles mee te maken
niet met de vraag of er wel of gi
sneeuw gevallen is. Het gaat
vrede op aarde en daar is het in'
kerkelijk vredesberaad mee be
Vandaar: verplaats de vredesw'
in vredesnaam naar de kerstwf
Dan zijn we precies waar we
moeten.
boekennieuws
door A. J. Klei
Kerstfeest is voor iedereen, dus
moeten er ook kerstboeken
voor iedereen zijn, hebben ze
bij uitgeverij Kok te Kampen
gedacht. Vandaar dat deze fir
ma voor de dag komt met twee
nieuwe kerstbundels, één voor
gereformeerde bonders en wat
daar verder volgt in de rechter
hoek van de gereformeerde ge
zindte, en één voor mensen die
het, om zo te zeggen, wat lich
ter nemen.
Een wat ouderwets ogend boekje is
voor het meer behoudend deel van
de gereformeerde gezindte. Ik schrijf
met opzet: het meer behoudend deel,
want formeel horen de „gewone" ge
reformeerden, hoe „licht" inmiddels
ook. nog steeds tot deze gezindte,
maar zij worden door Kok bediend
met een wat forser boek. dat een
moderne tekening op de kaft heeft.
Jaja, zo gaat dat. Zeg mij hoe uw
kerstbundel er uit ziet. en lk zal
zeggen wie gij zijt
De heren C Bregman en I. A. Kole,
beiden behorend tot de gereformeer
de gemeenten, zijn de samenstellers
van „een bundel kerstverhalen en
-gedichten voor alle leeftijden", die
als titel kreeg: 'Het licht verdreef de
duisternis' (188 pag., vrij klein for
maat prijs 17.50) Onder de mede
werkers zit de bekende interviewer
Rik Valkenburg Bij elke bijdrage
staat de leeftijdsgroep, waarop ge
mikt wordt.
De gereformeerde dominee-leraar
Hans Bouma is de redacteur van:
'Een kind is ons geboren' (199 pag.,
groot formaat, prijs 24,75). In dit
door Otto Dicke geïllustreerde boek
(één van zijn tekeningen staat bij
deze aankondiging) komen gedich
ten, verhalen en overwegingen tegen
van al dan niet dichtende priesters,
al dan niet dichtende dominees, van
schrijvers en van dichters, wier na
men bekend en in de meeste geval
len ook geliefd zijn (en wat mij be
treft: in de meeste gevallen ook te
recht) in wat dan heet, bréde kring.
Ik doe een greep: Bomans. Buskes,
Tom Naastepad, Okke Jager, Huub
Oosterhuis. Jan Wit, Michel van der
Plas. Ad den Besten, A. H. van den
Heuvelnou ja. enzovoort, 't Be
treft een keuze uit hun bestaand
werk.
Oezar dagen verschenen:
Hane Bouma/W. P. Weiland
BERICHT VAN PATMOS
144 blz., 24.50
Opnieuw een schitterend toto-tekstboek
Nu van het eiland Patmos Met 70 schitte
rende kleurenfoto's en flitsende teksten van
Hans Bouma
Dr. Okke Jager
EEN TIJD VAN TWIJFEL
12B blz., 13,90
Preken over levensvragen. Elf boeiende
preken over moeilijke thema's uit de Bijbel,
b.v Zijn milioenen mensen voor eeuwig
verloren? en Worden uiteindelijk alle men
sen behouden''
Oa. J. G. Jonkera
UIT OE TENT GELOKT
104 blz., 10.-
Een bundel overdenkingen verzameld door
Dr. O Jager, oud-calechisant van de au
teur Door de geheel eigen aanpak worden
toen en nu velen geboeid door heigeen Ds.
Jonkers ie zeggen heeft.
Dra. T. Wavar
HABAKUK
72 blz., 8,90
Het zevende deel uit de serie „Verklaring
van een bijbelgedeelte De succesvolle
reeks mei oorspronkelijke en eigentijdse
verklaringen
Verkrijgbaar In da bockhandel
KOK KAMPEN
BOND TEGEN HET VLOEKEN
POSTBUS 342 VEENENDAAL
Drievoudig verzoek van de Bond legen het vloeken
1 Vioek zelf nooit
2 Protesteer als m uw omgeving wordt gevloekt
3. Steun het werk van de Bond. dal bli|kbaar meer nodig is dan ooit.
Giro 85 20.91 t.n.v. de penmngm te Den Ham (ov
NED. HERV. KERK
Beroepen te Enter (toez.): E.
geler te Katwijk a.d. RI
(Dutch Church) (toez.):
Den Haag-Loosduinen^
nendaal: G. C. Kunz t
Aangenomen naar Meppel (to<
J. Bijl te Haren; de benoemi^
hulppred. te Tholen en St.
tensdljk (buitengew. wijkgeM
wording): J. J. Roodsant. hulfli
te Boekelo. f
Bedankt voor Oude Tonge: J. P'
Roest te Ederveen; voor Putt C
J. Timmer te Lunteren; voorfyc
wijk: C. den Boer te Wageni%
Beroepbaar: O. Wijsenfeld. St\
wei 1 te Harich (post Balk). »f
GEREF. KERKEN II
Aangenomen de benoeming pn
april 1978 tot gemeentecond^
drs. P. van Wijk te Bergen opK>
naar Semarang (kadervor»'!
pred. op Midden-Java): drs AP
Schiebaan te Veldhoven.
l
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Groningen: J. W
weij te H. I. Ambacht; te
gaal: R. Boogaard te Leiden; 1
terdam-IJsselmonde: M. Mond
Waardenburg; te Amstert fl
Chr. v.d. Peol te Yerseke ^'l
Bedankt voor Aalburg: J. KoÉr
Barneveld.
ar
BAPT. GEMEENTEN
Beroepen te Den Haag: A. ViPr
te Veendam. fa
VRIJE EV. GEM. I
Beroepen te Nieuwvliet: H. Gfa
kand. te Zwolle.
