Ook theologen zijn afhankelijk
Raad van kerken biedt studie over homofilie aan
Kans geweldloosheid in Latijns-Amerika
'1
Fonds tegen de
rassenwaan krijgt
tienduizend mark
Congres in Arnhem
belijdenisbeweging
De Reformatorische
Bijbelschool
eenjarige vormingscursus
driejarige (beroeps)oplelding
voor geestelijk werkers
ERVAREN PREDIKANT
Zakendoen na
dood Biko?
-
VANDAAG
VOORBIJGANGERS
^naar de feiten
^*1:25'Veritas'
VRIJDAG 9 DECEMBER 1977
KERK
Trouw/Kwartet2
door Herman Verbeek
boven te staan: zo spreekt Jahweh.
Rector Runia zei op de dies van de theologische Hogeschool in Kampen dat de studenten meer Nspratefl
democratie willen. En dat ze vragen stellen bij de theologie die ze krijgen. Dat moeten we ernstig
nemen, meent de rector: maar de studenten mogen niet vergeten dat de hogeschool van de
gereformeerde kerken is. Is dat zo? Historisch en formeel natuurlijk wel, maar kan de theologie
eigendom van een kerk zijn?
Om te beginnen enkele ..kwesties"
waaruit blijkt hoe er spanning kan
optreden tussen kerk en theoloog.
Hans Kung kreeg dezer dagen van
de Duitse bisschoppen te horen dat
zijn boek ..Christen zijn" niet ortho
dox. ol althans niet volledig ortho
dox is. Ernst Kasemann, befaamd
bijbelkenner, waarschuwt dat hij
met zijn vrouw uit de Duitse evange
lische kerk treedt als de studenten-
ekklesia in Tüblngen geen geld van
de kerk meer krijgt omdat zij haar
werkgroep ..Christenen voor het so
cialisme" handhaaft
Verdere voorbeelden: de Nederland
se bisschoppen kregen In november
van de paus een onverwacht scherpe
toespraak; het seminare Rolduc van
Gijssen is eigenlijk het beste in Ne
derland. deed de toespraak van de
paus. die door de Belg Dhanls ge
schreven schijnt te zijn idoor een
hof-theoloog dus) vermoeden. De
bisschop Willebrands en Möller wil
len de ATO-opleldlng onder strenge
re controle krijgen; deze pastorale
opleiding van de r.k. theologische
hogeschool ln Utrecht zou ook niet
orthodox genoeg zijn. Die katholieke
hogescholen zijn tien jaar geleden
opgericht als vervanging voor de se
minaries. De Nederlandse Basisbe
weging (ongeveer honderd groepen)
viert dit jubileum op eigen manier
met een lezing in Tilburg van de
Duitse theologe Marie Veith uit Mar
burg; op 11 februari komt zij uiteen
zetten hoe een onafhankelijke theo
logie tot stand zou moeten komen.
Om nog een laatste recent feit te
noemen: de tv-rubriek „Kenmerk"
zou te ver gaan. de RKK (lees: de
KRO) 2ou zich los willen maken;
andere kerken hebben al eerder ver
zet getoond. Ook media kunnen dus
zeer afhankelijk zijn in hun „vrije
nieuwsgaring" als voorwaarde voor
de vrijheid van het geloven.
Geen uitzondering
De theologie is geen uitzondering.
Heel de maatschappij toont aan hoe
het denken gevangen kan worden
gehouden. Oosten zowel als Westen
lijden eraan. Om iets te noemen:
onderzoekers in grote bedrijven mo
gen alleen ontwikkelen wat ln het
belang van de firma is. Publicisten
mogen ln hun media kwijt wat het
krantenconcern of de zuil toestaat.
Kalma mag eigenlijk niet demon
streren van de politie. Militairen krij
gen met hun vakbond WDM geen
kans. Leraren moeten zich schikken
naar de gedachten van bestuur, ou
dercomité enz. En om nog een ont
hulling van deze week aan te halen:
de CPN probeert gedaan te krijgen
(met steun van rechts dat Duts-
chke niet langer filosofie in Gronin
gen mag doceren; hij valt Moskou
aan en denkt anders over het Marx
isme. In deze voorbeelden zitten be
langrijke verschillen aan democrati
sche speelruimte, maar het pro
bleem is duidelijk: theologen delen
hun afhankelijkheid met andere
denkers en doeners.
Juist de theologie zou ln zo'n gebon
den samenleving moeten opkomen
voor vrijheid en daar zelf allereerst
eisen voor moeten stellen. De bijbel,
die heerlijke bibliotheek van eeuwen
beproefde wijsheid, bundelt de span
ning tussen profetie en wet, tussen
vrijmoedigheid en volgzaamheid,
tussen uittocht en blijven. Maar de
profetie won het. Als iemand gespro
ken had uit de kracht van zijn strijd
en het volk herkende en maakte het
woord tot het zijne, dan kwam er
Jezus van Nazareth, de uitgestoten
rabbi, deed dit zo bij uitstek zelf
standig en rechtschapen dat na hem
van de weeromstuit bevangenheid
ontstond: men ging hem napraten in
plaats van te doen wat hij voordeed:
durven zeggen: „Nu zeg ikik
ben dit is mijn lichaam". En Mar
cus. degene naar wie het oudste
evangelie genoemd werd, dat ont
stond onder de vervolgde christenen
in Rome. durfde schrijven: de groten
van de Joodse traditie. Moshe en
Eliah, kiezen voor deze gekruisigde,
zij spreken met hem in het volste
licht, op de berg. Ontzettend provo
cerend moet het geweest zijn om
verder te durven gaan dan de Thora.
Sacra Scriptura" luidt het oude ge
zegde: Godswoord Is altijd weer een
woord dat nog gesproken moet wor
den: in elke grote dapperheid kan
zo'n woord aan het licht komen.
Ook de reformatie heeft nooit vol
doende vrijheid voor het Godswoord
verworven. Er is nu een veel radicale
re reformatie aan het beginnen.
Want de wereld is er naar. Zwarte
theologie, bevrijdingstheologie,
theologie van de vrouw, politieke
theologie: allemaal theologie van de
vrijheid. Ze kan alleen groeien als er
eerst vrijheid van de theologie wordt
aanvaard.
Ik besprak met een vijtigtral theolo-
gie-studenten in Groningen over de
voorwaarden die zij aan hun toekom
stig beroep zouden moeten stellen.
Het is niet voldoende dissidenten
van elders te bewoneren: Machovec,
Oirardi, Boukovski; zij leven ln een
onvrij land maar weten hun geest
vrij; wij heten te leven in een vrij
land maar beseffen vaak niet hoe
onvrij wij zijn.
Twee vragen
Met betrekking tot de theologie
doen zich twee vragen voor: moet de
theologie niet los van de kerk, los
van beoordelingen in kerkeraad,
classis, synode, bisschoppen-confe
rentie, vatikaan enz? Moet de theo
loog dus ook niet onafhankelijk ko
men te staan van zijn broodheer? Hij
zou daarvoor misschien andere ba
nen moeten zoeken: in het vormings
werk, in het opbouwwerk, in de wel
zijnszorg, in studenten-gemeentes,
bedrijfs-apostolaat enz.
Ten tweede: moet de opleiding niet
eveneens los van de kerk? Theologen
vertegenwoordigen hun achterban.
Studenten krijgen punten en diplo
ma's als zij onderschrijven en repro
duceren wat de proffen zeggen. Zo
heel veel speelruimte zit daar niet in,
als was het maar omdat de student
er de vorming toe mist, hij leert
veeleer theologie over te nemen dan
theologie te maken, zelf theoloog te
zijn.
Herman Verbeek is theoloog-publicist
in de Nederlandse Basisbeweging en
priester in de Groningse basisgroep
,,De vier Handen".
Van een onzer verslaggevers
AMERSFOORT De raad van kerken in ons land heeft met
algemene stemmen besloten het boekje „Een mens hoeft niet
alleen te zijn" (uitg. Ten Have, Baam) aan de leden-kerken aan te
bieden als een bijdrage aan de bezinning op hun pastoraal beleid
ten aanzien van de homofilie.
Dit boekje is in onze krant van 30
juni van dit Jaar besproken door de
Kamper ethicus dr. A. Dekker. Hij
sprak in zijn beoordeling van een
blijmoedig boek, waarin het maken
van onderscheid tussen (soms nog
nauwelijks gedoogde) homofiele ge
richtheid en homofiele praktijk on
houdbaar wordt genoemd.
Dr. Dekker had als bezwaar dat „Een
mens hoeft niet alleen te zijn" eigen
lijk meer mikt op persoonlijke be
moediging dan dat het zich kritisch
richt tot de maatschappij, tot nog
bestaande discriminerende wetge
ving e.d.
Verschillende leden van de raad van
kerken uitten de wens dat de raad
het niet bij een lakonleke aanbie
ding van de studie liet. maar duide
lijk zou maken waarom hij het zo
belangrijk vond de leden-kerken het
boekje voor te leggen. Hiervoor pleit
ten mgr dr R. Staverraan (r.k.), dr C.
Braun MSC (r.k.) en vooral ds W.
Bleij (luthers). De laatste wees er
o.m. op dat sinds een paar jaar de
LEER (Idea) De evangelisch gere
formeerde kerk in Noordwest Duits
land heeft uit haar algemene midde
len ook dit Jaar weer 10.000 mark
beschikbaar gesteld voor het specia
le fonds van het wereldraad-pro
gramma tegen de rassenwaan. In
Duitsland is het speciale fonds van
het PCR omstreden. De evangeli
sche kerk maakte kortgeleden be
kend dat er geen kerkelijke belas
ting, noch algemeen collectegeld,
doch alleen door de gevers uitdruk
kelijk voor het PCR bestemde gel
den worden overgemaakt. Uit het
speciale fonds worden onder meer
humanitaire activiteiten van bevrij
dingsbewegingen gesteund.
homofilie weer uit het blikveld van
de kerken aan het verdwijnen is. wat
voor de homofielen een verschrikke
lijke ontgoocheling betekent. We
gens tijdgebrek kwam de raad van
kerken onvoldoende toe aan het for
muleren van zijn motieven; de raad
zal er zich op zijn vergadering van 11
januari opnieuw mee bezighouden.
Ds Bleij noemde het boekje een uit
stekende bijdrage tot het nadenken
over de zielzorg. Ook mgr. Staver-
man vond dat de raad de werkgroep
dankbaar mocht zijn. „Als wij zeg
gen dat wij willen opkomen voor de
zwakken in onze samenleving, heb
ben we nu een mooie gelegenheid.
Niet alle leden van onze kerken zul
len ons gebaar billijken, maar dat zal
stellig wel het geval zijn met de
homofielen." zei hij.
Een heel ander geluid kwam van
kapitein D. Verpoorte (Leger des
Heils). Volgens hem zingt het boekje
wel met het kerklied: neem mij zoals
ik ben, maar het vergeet de tweede
regel: maak mij zoals ik behoor te
zijn. „Waar is de strijd die de mens
dient te voeren om een verkeerde
gerichtheid te overwinnen? Waar is
het kruis dat de christen moet dra
gen en dat hij kan dragen dank zij de
levende Christus?" riep hij uit.
Hij meende dat het boekje de homo
fiel een gemakkelijk excuus aan de
hand deed en kenschetste het als een
bijdrage tot de al heersende verwar
ring. Overigens stelt de studie vol
gens hem ten onrechte dat het Leger
des Heils zich over de homofilie heeft
uitgesproken en dat de werkgroep
homofilie officiële contacten met het
Leger des Heils heeft gehad.
In aansluiting op kapitein Verpoorte
betreurde de secretaris van de raad,
dr H. Fiolet, het dat de studie onvol
doende bewijzen voor haar stellin
gen aanvoerde. Het gevaar bestaat
Zijn hervormde collega ds O. Spilt
was minder geestdriftig. Hij en
trouwens ook anderen vroegen
zich af of de studie zich wel met
recht als een evangelische visie op
homofilie aandiende. Hij twijfelde er
verder aan of een homofiele geaard
heid wel altijd was aangeboren en of
geen „infectie" door homofiele prak
tijken voorkwam. Ook de vanzelf
sprekendheid waarmee het boekje
het groene licht voor homofiele han
delingen geeft, achtte hij voor meni
geen moeilijk te verteren.
„De homofiele mens moet gewoon
gelukkig kunnen zijn. Vaak is hij dat
niet wegens reacties van christenen.
De kerken zouden schuld moeten
bekennen, want wij hebben de ho
mofiel ln een bijzondere positie ge
drongen," zei dr H. Kamphulsen van
de werkgroep. Hij en pastor J.
Vriend, eveneens van de werkgroep.
vertelden dat er op de wereld 275
miljoen homofielen zijn. Nederland
telt er 600.000, van wie er 400.000
pastoraal zoek zijn; 90.000 zijn ge
trouwd. Pastor Vriend: „Dit boekje
is geschreven als een blijde bood
schap voor de homofiele mens."
ARNHEM Op 23 september van
het volgend jaar zal in Arnhem het
tweede congres van Europese belij
denisbewegingen worden gehouden.
Dit is besloten door het bestuur, dat
geleid wordt dooe de protestantse
bisschop Oskar Sakrausky uit Oos
tenrijk. Het eerste congres werd in
1974 in Berlijn gehouden. Er worden
voor het tweede congres 5.000 deel
nemers verwacht.
AOVERTENTlE
ADVERTENTIE
verzorgt een
bedoeld voor o.a. mensen met een middelbare beroepsopleiding of
gelijkwaardige ervaringssrtuatie
Aanvang september 1978.
Aanmeldingstermijn sluit 15 februari 1978.
Daarna plaatsing niet gegarandeerd.
INFORMATIE: SLOTLAAN 241, ZEIST, TEL. 03404-24166.
Prof. dr. H. A. M. Fiolet, secretaris
van de raad van kerken.
nu dat de homofielen en hun om
geving die nog met problemen
worstelen, er onvoldoende baat bij
vinden. Dr. Fiolet achtte het boekje
overigens voor veel homofielen wel
een uitkomst.
Kapitein Verpoorte vond dr A. van
den Heuvel (herv.) vierkant op zijn
weg. Deze noemde „Een mens hoeft
niet alleen te blijven" ronduit een
bijdrage tot bevrijding en vond dat
het ln alle kerken verplichte lectuur
moest worden. „Als ik er alleen al
aan denk hoe schandalig ik in de
eerste tien jaar van mijn pastoraat
met mijn homofiele medemensen
ben omgesprongen," zuchtte hij.
Hij zag het boekje als een goed mid
del om het gesprek over homofilie te
openen in die kringen waar het tot
nu toe taboe is. Volgens hem heeft
het nu al bewezen over pastorale
kwaliteiten te beschikken: „Een ge
weldig compliment," zei hij.
De Gereformeerde Kerk van OOSTERWOLDE (Fr), de laatste 15 |aren uitgegroeid
van 400 tot 1400 zielen, heterogeen van samenstelling en voorzichtig een nieuwe
koers t.a.v. eredienst en gemeente-zijn ingeslagen
zoekt kontakt met een
voor de vervulling van de vakante eerste predikantsplaats.
De gemeente is gedeeld in 2 wijken met een funktionele taakverdeling.
De struktuur van de gemeente wordt mee bepaald door werkgroepen voor gemeente-
toerusting (groothuisbezoek en gespreksgroepen), catechese, kindernevendiensten en
eredienst.
In de eredienst kunnen cantorij en kindercantorij worden ingeschakeld.
Van de predikant die mee wil werken aan de voortgang in de door de gemeente
ingeslagen koers, wordt verwacht dat hij
In de prediking de mensen een het denken zet
de gemeente Inspireert tot dienstbaarheid aan elkaar en aan de samenleving
In het pastoraat aandacht schenkt aan werkelijke nood
In de catechese jong en oud betrekt
de jonge en oudere jeugd In de eredienst betrekt en hen helpt te geloven in het
midden der gemeente
de door de synode vrijgegeven liturgievormen in een zinvolle afwisseling
Honorering en overige voorwaarden volgens richtlijnen deputaten F en O.
Leeftijd tot 40 jaar.
Voor huisvesting is een pastorie beschikbaar.
Predikanten die wensen te reflecteren, kunnen zich voor nadere informatie wenden tot
de vakaturedienst in Leusden. postbus 202. telefoon 033 - 43244 of tot de scriba der
gemeente, de heer H. Winter, Jan Frankonsmgel 14 te Oosterwolde. telefoon 05160-
2993.
door Aldert Schipper
Zürich De diakonie van de evan
gelische kerk in Zwitserland heeft
de Schweizerische Bankgesellschaft
gevraagd of deze grootste Zwitserse
bank haar zaken met Zuid-Afrika
gewoon zal voortzetten na de dood
van Steve Biko De bank heeft be
langen ln Zuid-Afrika die in de mil
jarden lopen. In de brief zegt de
diaconie dat de apartheid in Zuid-
Af nka gevolgen heeft, „die ingaan
tegen alles wat ons Zwitsers en voor
al christenen onder hen dierbaar is."
In de (rooms katholieke! kerk in Latijns Amerika is een ingrijpende verandering
aan de gang. De Braziliaanse aartsblschop Helder Camara staat niet langer
alleen in zijn geweldloze strijd tegen de uitbuiting van de mensen, die het gevolg
is van het harde kapitalistische systeem in zijn werelddeel.
Onze adressen:
AMSTERDAM:
Postbus 859
Wibautstraat 131
Tel 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/DORDRECHT
Postbus 948
Westbiaak 9. Rotterdam
Tet. 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22. Den Haag
Tet. 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN:
Postbus 3
Melkmarkt 56 Zwolle
Tel 05200-17030
Tot deze conclusie kom Je wanneer Je zorgvul
dig luistert naar het verhaal van de Brazili
aanse advocaat Mario Carvalho de Jusus, die
op uitnodiging van de kerkelijke adventsac-
tie Solidaridad in ons land is.
Mr Carvalho de Jusus stelde zich in de jaren
vijftig als advocaat beschikbaar voor het wei
nig dankbare werk dat nodig was om Brazili
aanse arbeiders, die het officiële recht maar
niet de macht aan hun kant hadden, te verde
digen in conflicten met hun werkgevers. Hij
deed dat vanuit zijn christelijke overtuiging,
opgedaan in de beweging van katholieke wer
kende jongeren en katholieke studenten in de
Jaren veertig.
Kritiek
De hulpverleners uit de katholieke jeugdbe
weging merkten dat je je kunt beperken tot
de juridische kant van een zaak. maar je kon
ook door middel van een rechtszaak de poli
tieke bewustwording van de ontrechten op
gang brengen en samen met hen kritiek leve
ren op de onderdrukkende maatschappelijke
structuren.
Mr. Carvalho de Jusus vertelt van een groot
succes dat hij bereikte samen met de arbei
ders van een cementfabriek ln Perus. een
stadje vlak bij de grote Braziliaanse stad Sao
Paulo. De arbeiders hadden gegronde klach
ten over de directeur van de fabriek, een
zekere J J Abdalla. die hun loon te laat
uitbetaalde en er bovendien vijf percent van
verduisterde.
In 1956 hielden de arbeiders een eerste sta
king. hoewel hun stakingskassen vrijwel leeg
waren Abdalla deed alles om de staking te
breken. Hij maakte misbruik van zijn invloed
als parlementslid, liet de politie de postende
stakers Intimideren, bedreigde mr, Carvalho
met de dood. trachtte een jonge vakbondslei
der om te kopen en ontsloeg 800 arbeiders.
Maar de werknemers bleven staken todat hun
het achterstallig loon werd beloofd. Daarna
werd herhaaldelijk gestaakt, omdat de fa
brieksdirecteur zijn beloften niet hield en in
oktober 1974 werd de fabriek tenslotte door
de Braziliaanse regering onteigend en werden
de ontslagen arbeiders weer aangesteld. Alle
achterstallige lonen werden uitbetaald.
Filosofie
Dergelijke acties voerde mr. Carvalho ook ln
andere bedrijven. Om hen heen ontstond in
1960 het Frente Nacional de Trabalho, het
Nationale arbeidsfront, ondanks de naam een
christelijk geïnspireerde geweldloze actie. De
activiteiten van het FNT hebben geleid tot
een ln details uitgewerkte filosofie voor ge
weldloze actie. Zo waren de arbeiders van de
cementfabriek ln Perus er trots op dat zij nog
niet één ruit van de fabriek hadden stukge
gooid, toen de actie voorbij was.
In het Braziliaans noemt mr Carvalho zijn
filosofie die van de „firmeza permanente", de
voortdurende vastbeslotenheid. HIJ vertelt
dat er eigenlijk drie manleren zijn om te
reageren op onrecht. Je kan passief (of con
servatief) zijn. Je kan geweld gebruiken of Je
kunt geweldloos actief zijn. Hij zet uiteen dat
ook in de kerk in Brazilië de groep conserva
tieven sterk afneemt. Hij schat die groep nu
op twintig percent. Een in omvang vergelijk
bare groep is nu voorstander van geweldloze
actie De aanhangers van geweld schat hij op
ongeveer één percent.
HIJ noemt de actief geweldlozen „queixadas".
•v*r-
Dr. Mario Carvalho de Jesus.
wilde zwijnen. Zij verenigen 2lch, als ze wor
den bedreigd, ze klapperen met de kaken en
vallen de jager aan. die moet vluchten of ln
een boom klimmen. Het wilde zwijn ls een
symbool geworden van de vastbeslotenheid
van de mensen van het FNT.
Successen
Tot dusverre hebben de geweldloos actieve
medestanders van mr Carvalho verschillende
successen behaald. Er is echter een kans. dat
de geweldloosheid toch slechts zeer beperkte
resultaten zal hebben en niet in staat zal zijn,
de structuren van door buitenlandse regerin
gen gesteunde multinationale ondernemin
gen met succes op de korrel te nemen. De weg
van de geweldloosheid trekt echter de aan
dacht van de Braziliaanse bisschoppen, die in
de gaten hebben dat deze methode de waar
digheid van de mens respecteert en daarom
Vorming
Er zouden wellicht zelfstandige insti
tuten voor theologie-studie moeten
komen; daarmee zou dan meteen het
universitaire patroon verlaten kun
nen worden, waarin er nog een grote
hiërarchische afstand is tussen staf
en leerlingen en waarin de staf prak
tisch alles te zeggen heeft, zonder
zichzelf, met vaste aanstelling en al,
te hoeven verantwoorden.
Alleen zo'n theologie, met een eigen
volledigheid van visie en kracht van
taal zal ons de „herinnering aan de
toekomst" teruggeven.
AAN EEN VRIEND
op een avond
kwam jouw leven
bijna geruisloos
het mijne binnen
niet zoals zovelen
langs mij gaan
jouw ogen drongen
in mijn hart
een diep verstaan
zonder veel woorden
een hand die bezegelde
en op die morgen
spraken wij uit
wat wij geloofden
wij vonden
wie wij wilden nagaan
daarna ging jij heen
steeds verder
je signalen
waren nauwelijks
te achterhalen
soms zag ik je
in 't voorbijgaan
steeds vager
werd je gestalte
bijna die van een vreemde
tot die hand
die ons leidde
jou opving
voor later
juist voor christenen van betekenis kan zijn.
Zo was kardinaal Arns van Sao Paulo bereid
het laatste boek van het FNT over geweld
loosheid van een voorwoord te voorzien,
waardoor het boek ontkomen is aan het ge
bruikelijke verbod van de regering op subver
sieve lectuur.
De actie van het FNT is een van de honderd
dertig projecten, die steun genieten van de
actie Solidaridad, die deze maand ln een
groot aantal kerken gevoerd wordt. Solidari
dad is een kleine kerkelijke fondsenwerver,
die zich heeft toegelegd op steun aan volksbe
wegingen en daardoor ln staat is zinnig werk
te verrichten.
Solidaridad neemt een belangrijke plaats ln
omdat het tien jaar geleden, toen de actie
voor het eerst plaats had, nog erg bijzonder
was. hoopvolle initiatieven van de mensen
zélf te steunen met bescheiden bijdragen.
Solidaridad heeft deze keus sindsdien volge
houden en inmiddels zijn ook andere organi
saties er achter dat hulp alleen zin heeft,
wanneer daarmee de eigen programma's van
de mensen op beperkte schaal worden ge
holpen.
NED. HERV. KERK
Beroepen te Bleskensgraaf: C. den
Boer te Wageningen; te Eindhoven:
J. Boneschansker te Grouw.
Bedankt voor Den Haag C.: P. Hon-
koop te Kampen.
Afscheid op 11 december van El-
speet-Vierhouten: R. T. Huizinga,
ber. te Nieuwe Pekela; van Haren
(buitengew, wijkgem. ten behoeve
van de vrijz. modaliteit): D. J. Mie-
dema wegens vervroegd emeritaat
om gezondheidsredenen; van Sche-
veningen: J. de Vries wegens emeri
taat.
Intrede te Amstelveen-Buitenvel-
dert: G. Zonneberg uit Heerde.
ALG. DOOPSG. SOC.
Intrede te Hippolytushoef: mevr. E.
van Turnhout-Dijkstra uit Kampen.
GEREF. KERKEN
Afscheid van Scheemda: J. J. Zonne
veld ber. te Maasland; van Hooge-
veen (morgendienst): J. van Veen.
die in de avonddienst zal worden
bevestigd als legerpredikant in zo
genaamd lang verband, standplaats
Ermelo.
Emeritaat verleend per 1.12.1977
aan J. Nawijn te Amsterdam.
Bisschop onwel
De Slowaakse bisschop Julius Ga-
bris van Trnava in Tsjechoslowakije
is na zijn terugkeer van de R.K
bisschoppensynode in Rome zo ste
vig ondervraagd door het bureau
voor godsdienstzaken in Bratislava
dat hij een hartaanval kreeg. Hij is
thans herstellende.
Gabris had in Rome gewezen op de
moeilijkheden, die het goddienston-
derwijs in zijn land ondervindt. Het
hoofd van het regeringsbureau voor
godsdienstzaken verweet de bis
schop dat hij onwaarheden had
gezegd.
In 1974 vond kardinaal Trochta van
Litomerice de dood. toen hij onder
druk was gezet in het bureau voor
godsdienstzaken.
Rudolf Hess
De commissie voor internationale
zaken van de kerk van Engeland
heeft bij de Sowjet Unie een petitie
gedeponeerd, waarin vrijlating van
Rudolf Hess gevraagd wordt. Hess is
de laatste gevangene, die nog vast
zit in de gevangenis in Spandau,
waar oorlogsmisdadigers werden ge
vangengehouden. De Sowjet-Unie
vereet zich tegen zijn vrijlating. De
petitie is in Moskou bezorgd door
bisschop Robert Runcie van St-
Albans.
ADVERTENTIE
8olldaridad steunt 130 programmaatjes en
grotere projecten met gemiddeld 16.000 gul
den. Daaronder zijn cursussen voor werklo
zen. steun aan gezinnen van gevangenen,
leescursussen, coöperaties en vakbondswerk.
Vorig jaar kwam er ongeveer 2.5 miljoen
gulden bijeen. Naast de geldwerving doet
Solidaridad ook werk op het terrein van vor
ming ln ons eigen land. Er zijn een klein
aantal brochures verschenen en samen met
enkele kerken gaf Solidaridad een pleidooi
voor de mensenrechten in Brazilië uit „Opdat
ze ophouden met hun terreur".
Solidaridad ls een actie van de doopsgezin
den. vrij evangelischen, de luthersen, de Broe
dergemeente. de quakers, het Leger des Heils,
de Hervormde Kerk, de NPB, de Oud Katho
lieke Kerk, de remonstranten en de r.k.-kerk.
yaar hebben
Wanneer u de Bi|bel ódk z>et
als hel meest fascinerende
geschiedenisboek ooft
gesc: reven, zult u prettig
verrast zijn met dit nieuwe
boek van Professor Hom.
Als geen ander weet hij
nieuwe ontdekkingen
Ie koppelen aan eerder
blootgelegd feiten
materiaal
Een boeiend, uiterst
leesbaar en goed
geïllustreerd boek.
Opgravingen bevestigen de Bijbef
gewoon t»i de boekhandel te koop. maar u kunt tiet
natuurkjk ook rechtstreeks bij ons besteken
Wanneer u onderstaande coupon near ons
toestuurt, knjgt u hel boek binnen enkele dagen
thuisgezonden
Postbus 630. Den Haag
ïuia o
1 mli «v
Bestelbiljet Zend mijex.
'Opgravingen bevestigen de Bijbet' ,i
Ik betaal na ontvangst van het boek door middel
van de accéptgirokaart die met het boek wordt
toegezonden (134,90 f 2,50 voor porto en
verpakking)
Naam
Plaat*
Datum
