De kleren van de keizer worden ingevoerd Bokassa tilt zichzelf op Centraalafrikaanse troon Toneeldebuut Rob Borgnar Katerina Izmajlova «Sr Haagse Comedie speelt „Spoorloos" Omstreden opera van Sjostakowitsj vtV r &V?.'V Schrijver Fernandez Florez overleden 18 I ZATERDAG 3 DECEMBER 1977 TROUW/KWARTET 19 door Nico Kussendrager Een Franse kunstenaar maakte twee schilderijen: Bokassa zonder en met kroon. De kleren van de keizer worden in een Parijs atelier afgewerkt. Er was eens ln een heel ver land een keizer, die alles had wat een keizer maar kon wensen: goud, juwelen, paleizen, gehoorza me onderdanen. De keizer had nog maar één wens: een mantel die mooier, duurder, fijner en soepeler was dan alle andere mantels in de wereld, 's Keizers kleermakers wisten niet, hoe zij hem tevreden moesten stellen, en zij vreesden de keizer. Totdat één van hen voor de troon verscheen, en zei: Keizer, hier heb ik een mantel die mooier, duurder, fijner en soepeler is dan alle andere mantels in de wereld. Hij is zo prachtig, dat niemand hem kan zien, zélfs Uwe Hoogheid niet. De keizer was zeer verguld, en liet onmiddellijk 24 paarden inspannen voor een rijtoer. Hij wilde zijn nieuwe gewaad aan het volk tonen, en het juichte luid: zie de keizer, zie hoe schitterend de keizer eruit ziet. Alleen een klein meisje zei: hij heeft helemaal geen mantel aan, hij staat in zijn hemd. De kleren van de keizer zijn niets, leert het sprookje, het ls jezelf voor de gek houden. Dat is wat president Jean-Bedel Bokassa doet. als hij zich morgen laat kronen tot keizer van de Centraalafrikaanse Republiek, die nu het Centraalafrikaanse Keizer rijk heet. Een keizerrijk dat tot de armste landen ter wereld behoort, met twee miljoen straatarme onge letterde onderdanen, zonder wegen of industrie, met een reusachtige schuld en een regime dat alleen door de meest harde en wrede onderdruk king in het zadel kan blijven. Het is eenvoudiger Jezelf tot keizer te kro nen, dan een land tot ontwikkeling te brengen, schreef de Nigeriaanse Tribline. Kroning Voor de kroning morgen worden kos ten noch moeiten gespaard. De schattingen lopen uiteen van dertig tot vijftig miljoen gulden. De keizer lijke kroon alleen al. gekocht bij een dure juwelier op de Parijse Place Vendóme, is belegd met meer dan acht duizend diamanten. Een Frans bedrijf bouwde de troon in de vorm van een adelaar, met een vleugel wijdte van vier meter, een gewicht van twee ton, en een zitting bekleed met het duurste fluweel. Ministers uit het keizerrijk pendelen tussen het vaderland en Frankrijk om de zaken tiptop te regelen. Eén bewindsman is apart aangesteld voor het beheer van de keizerlijke auto's. Zijn lievelingsvrouw was de afgelopen tijd meer ln Parijs dan thuis, vanwege de garderobe. In Frankrijk getrainde paarden zul len de keizerlijke koets trekken, en Franse artiesten zijn ingehuurd om de kathedraal van de slapperige, aan modderig water gelegen hoofdstad, Bangoei, op te knappen. Kleerma kers zijn overgekomen uit Parijs om de uniformen voor de drieduizend man sterke keizerlijke garde te ont werpen. Want wij,..nuchtere wester lingen', mogen Bokassa dan „gek" vinden, zodra er wat te verdienen valt. Duit Nieuw is dat niet. In het verleden heeft Frankrijk een aardig^ duit overgehouden aan deze kolonie in midden Afrika. Na de „ontdekking" eind vorige eeuw pas werd de bevolking aan het rubber tappen en wegen bouwen gezet, en moest zij koffie en katoen planten. Later kwam daar nog de winning van dia manten bij, waardoor Frankrijk pas goed belangstelling voor Centraal Afrika begon te krijgen. Het verbou wen van voedsel voor eigen gebruik konden de Afrikanen sindsdien wel vergeten. Gewerkt zou er worden: voor de Fransen. Fransen Het waren ook de Fransen die Bo kassa discreet aan de macht hebben geholpen. Meer dan twintig Jaar was hij een gehoorzaam en getrouw want niet zo slim soldaat in het Franse leger. Bokassa vocht zelfs nog in Vietnam waar hij het tot luitenant bracht en zeker één doch ter verwekte. Later haalde hij haar naar Afrika, nadat eerst nog een bedriegster op het toneel was ver schenen. Bokassa bezit de hoogste Franse militaire onderscheiding, die samen met al zijn andere eretekens zijn uniform doorgaans uit model trekt. Het zal niet verwonderen dat hij een groot bewonderaar is van Napoleon, die hij alleen „Waterloo" kwalijk neemt. het nippertje, van verhalen. Handen afhakken, oren afsnijden, gezicht openrijten zijn geen ongebruikelijke straffen in Bokassa's rijk, waar ook verdwijningen aan de orde van de dag zijn. Schijn meer en meer van Frankrijk af. Dat zinde Parijs niet en dus werd vriend en volgeling Bokassa door middel van een staatsgreep ln het zadel geholpen. 'Pappa' Hij riep tenminste bij de begrafenis van De Gaulle „pappa, pappa", en noemde de generaal de „ware va der". De betiteling „ware vader" ge bruikt Bokassa nu voor de Oegande- se president Idi Amln, met wie hij trouwens een aantal overeenkom sten heeft. Belden kwamen door hun getrouwe rol ln het koloniale leger aan de macht, belden hebben een uitgebreid kroost (Bokassa heeft zeker dertig kinderen), beiden zeggen dankzij de hulp van „boven" te regeren en de twee proberen el kaar blijkbaar in wreedheden te overtreffen. Een paar Jaar geleden werd Bokassa Jean-Bedel Bokassa Aan zijn rol ln het Franse leger dankte Bokassa dat hij zich in 1960 (toen Centraal Afrika onafhankelijk werd) opperbevelhebber van het le ger mocht noemen, en zes Jaar later zelfs president. Het zittende staats hoofd David Backo, zijn neef had de onbeschaamdheid begaan China te erkennen en keerde zich 't Keizerrijk: 20 keer Nederland erg boos over de diefstallen in zijn land. Hij ging aan het hoofd van een groep soldaten naar de gevangenis, ranselde hoogstpersoonlijk de die ven en liet ze in de zon leggen om te sterven. De president kwam later nog wel eens langs voor dergelijke wandaden. Een Britse Journalist kan daar. door een ontsnapping op Leve de keizer!, die voor het buiten land vriendelijker is dan voor zijn eigen onderdanen. Zowel met Israél als met de Arabische landen zijn banden aangeknoopt Na een be zoek aan de Libische leider Moam- mar Khaddaffi werd Bokassa op slag islamiet (want Khaddaffi heeft geld) en veranderde zijn naam ln 8alla Edlne. Toen de overgemaakte bedragen tegenvielen werd Bokassa gewoon weer katholiek. De na de staatsgreep verbroken verhouding met China is al lang weer hersteld, toen ook dat land steun toezegde Ook de Sow)et-Unie is een vriend. Als zwart Afrikaans land staat het Centraal Afrikaanse Keizerrijk op uitstekende voet met Zuld-Afrika, dat voor een miljard gulden steun heeft toegezegd. Centraal-Afrika is rijk aan uranium, en dat is wat Zuld- Afrika wel kan gebruiken. Bokassa was de enige zwarte leider, die de onafhankelijkheidsfeesten in Trans kei wilde bijwonen, maar dat achtte Zuld-Afrika minder verstandig. Pre toria heeft nu aangeboden de spoor lijn aan te leggen, die nodig ls voor het vervoer van uranium. Frankrijk ten slotte heeft ln het keizerrijk weer een betrouwbare bondgenoot. Even was de verstandhouding wat minder omdat de steun terugliep, maar die tijd ls al weer vergeten. Parijs en Bangoei zijn weer vrienden. Verzet „De kleren van de keizer worden ingevoerd" (het buitenland geeft de schone schijn), want ln eigen land stuit keizer Bokassa op steeds meer verzet. Aanvankelijk konden de paar miljoen onderdanen nog wei nig anders doen dan hun ziel in lijdzaamheid bezitten, maar dat ver andert. De eerste jaren van zijn bewind zat het Bokassa mee. Katoen en koffie werden goed verkocht en de ver diensten stegen. Hij sloeg zelfs soci alistische taal uit. Iedereen ls gelijk, hield hij de Centraal-Afrikanen voor, en bouwde een triomfboog te zijner ere. Bokassa begon zelfs een landbouwhervormingsprogramma, maar dat pakte verkeerd uit. Man nen Jagen en vechten ook ln dit deel van Afrika, en moesten nu Ineens het land bewerken. Dat zinde hen niet. Bovendien tierde de corruptie welig (veel geld verdween ln verkeer de zakken) en was het beheer slecht De opbrengsten begonnen terug te lopen, terwijl onderwijl de belastin gen stegen Steeds duidelijker wa? het ook die ene man die alle beslis singen nam: Jean-Bedel Bokassa (op zeker ogenblik leidde hij elf mi nisteries. daar kunnen ze in Den Haag nog wat van leren» Het zinde een aantal van zijn volge lingen steeds minder Nog maar een paar dagen voor het uitroepen van zijn keizerrijk ontkwam Bokassa aan een moordaanslag. Het was de tiende, (bekend geworden) poging in twee Jaar. en het zullen er wel meer zijn geweest Niet voor niets staan voortdurend twee straalvliegtuigen klaar om zo nodig zijne hoogheid naar veiliger oorden te brengen Dat kunnen dan zijn villa aan de Riviè ra. zijn kasteel aan de Loire en nog wat optrekjes elders zijn. Bij zijn tripjes door het land wordt de keizer de laatste tijd uitgejoeld, in plaat* van toegejuicht, en dat geeft toch een onzeker gevoel Er is zelfs een ondergrondse marxistische partij opgericht in het land. terwijl andere tegenstanders vanuit aangrenzende landen stoken. Onlangs was leder een van de ene dag op de andere lid geworden van de Mesam, 's lands enige partij, tegen betaling van een fikse contributie. De bevolking was blij verrast Hof Bokassa (56) is ook wat ziekelijk de laatste tijd. HIJ vertoont zich weinig in de hoofdstad Bangoei. Het keizer lljke hof is ln Beringo, een paar honderd kilometer verderop naar goed Frans gebruik Die ziekte zou ook een reden zijn waarom Bokassa zichzelf de keizers kroon op het hoofd drukt: mocht hij overlijden dan zal zijn zoon Georges hem vanzelfsprekend opvolgen Maar gezien al die grepen naar de macht kiest Bokassa wel het ze kere voor het onzekere. Naast keizer blijft hij president voor het leven. Veiligheid voor alles. door Andre Rutten DEN HAAG Een debuteren de toneelschrijver bij de Haag se Comedie in het Hot, donder dagavond: Rob Bognèr, 31 jaar, in Arnhem geboren. Zijn stuk heet „Spoorloos". Hij heeft eerder al wel verhalen ge publiceerd en ook eerder een toneel stuk geschreven en aan de Haagse Comedie aangeboden, maar dat werd toen niet rijp geacht voor op voering. Er werd wel contact gelegd tussen hem en de dramaturge Anty Westerling, die hem bij dit tweede stuk begeleidde. De Haagse voorstelling van „Mooi weer vandaag" van David Storey had Rob Bognèr tot zijn eerste stuk geïnspireerd. Ook in „Spoorloos" zijn sporen van die bewondering, al werken bij Storey al ook invloeden van Beckett en Pinter, zoals bij meer moderne schrijvers. Guido Jonckers en Sacco van der Made in Haagse Comedie in het Hot .Spoorloos" bij de Het meest kenmerkende van „Mooi weer vandaag" was, dat het „dra ma" bestaat uit het geleidelijk aan onthullen van een tragische situa tie: als de toeschouwer die kan over zien is het stuk uit. In het gangbare, klassieke toneel wordt iets op gang gebracht, waarin de bestaande situ atie van het begin zich ontwikkelt tot andere. In Bogn&rs „8poorloos" gebeurt in hoofdzaak het eerste. Een Jongen en een meisje komen met koffers een woonwagenkamp oprennen en ont moeten daar eerst een oudere woon wagenbewoner en wat later een Jon gere. Er ontstaat hier dus wel een nieuwe situatie en het stuk bestaat uit het „verkennen" van die situatie door de vier betrokkenen, gepaard gaande met velerlei botsingen, voor al tussen de twee jongere mannen. Dat is doeltreffend uitgewerkt en het wordt onder regie van Christi- aan Nortier ook helder gespeeld door Marjon Brandsma, Sacco van der Made en John Simons. Wat het stuk een beetje tegen heeft is, dat de mensen er in op de duur wat eentonig worden ln de van hen getoonde facetten en eigenaardighe den. Dat betekent ln hoofdzaak, lijkt mij, dat het stuk compacter had kunnen zijn. Maar een goed eerste werkstuk blijft het Kees Wolfrat had ln zijn toneelbeeld op een eenvoudige, rake manier iets van een woonwagenkampje gesug gereerd. In het middelpunt een opengewerkte woonwagen, in de achterwand de achterkant van een tweede wagen, en vóór het speelvlak een verkeersweg met de witte lijnen. door Adr. Hager j SCHEVENINGEN De ln 1975 overleden Russische componist 8Jostakowltsj publiceerde ln 1934 zijn opera „Lady Macbeth van Mtsensk" naar een verhaal van Leskov. Het werk viel echter ln ongenade. m ■m Jan Brinkhof en Hanna Rumowska in Katarina Ismailova MADRID (AP) De Spaanse schrijver Dario Fernandez-Florez is vrijdag op 68-Jarige leeftijd aan een hartaanval overleden, zo werd door zijn familie bekendgemaakt. Fernandez-Florez is ondermeer bekend geworden door het ver haal „Lola, donkere spiegel" en zijn verhaal over de Spaanse veroveraars ln Noord-Amerika, „The Spanish heritage ln the United States". Niet bij het publiek doch bij de poli tieke leiders van zijn vaderland, de kwalificatie was: een wirwar inplaats van muziek. De componist bracht de moed op het werk te herzien, de nieuwe versie verscheen ln 1960 en kreeg de titel „Katerina Izmajlova." Het laat zich slechts raden hoeveel strijd en moeite het Sjostakowitsj gekost moet hebben zijn theater geestesprodukt zo te verloochenen. Des te meer bewondering moet men hebben voor de kwaliteit van deze herziene versie. Zijn gevoel voor the ater ls onmiskenbaar. Het schilderen van dramatiek, van romantiek, het muzikaal uitbeelden van sadisme, van beklemming en angst en van liefde is vooral orkestraal raak gety peerd. Ook vocaal bereikt hij in tal van passages ongemeen knappe mo menten, zowel dramatisch als ly risch. Hij maakt bij dat alles graag gebruik van volksmelodieën, soms heel simpel en nu en dan triviaal. Kwaliteiten De voorstelling bij de Nederlandse Opera 8tlchting heeft vele positieve en enkele negatieve kwaliteiten Om met dat laatste te beginnen: de regie van de Pool Aleksander Bardini ver zwakt op sommige plaatsen de dra matiek in de muziek. Voorbeelden: het betrappen van 8ergeJ door Boris, de geseling van 8ergej en het doden van ZlnovtJ. De decors zijn Ingenieus en roepen veelal de vereiste sfeer op. Ze zijn van EVa Starowieyska die ook tekent voor de kostuums. Dlri gent Kazlmierz Kord bleek zeer ver trouwd met deze partituur en bereik te zowel ln de orkestbak als op het podium veel spanning. Het Amster dams Phllharmonisch Orkest wist over het algemeen zijn Intenties te realiseren en enkele zwakke momen ten zullen ln de loop van de voorstel lingen zeker overwonnen worden. De Poolse Hanna Rumowska, een sopraan met een 81avisch timbre en een sterk vibrato, heeft van de titel rol zeer veel gemaakt. Niet alleen vocaal doch ook vooral de psyche van deze tragische figuur heeft zij indrukwekkend weergegeven. Naar mate de voorstelling vorderde groei de WUlard White in zijn rol van Bo ris; ln de sterfscène was hij Indruk wekkend. Dat neemt niet weg dat hij tekort schiet in de Imponerende vo cale expressie van vele van zijn Rus sische collega's, een expressie zo noodzakelijk voor deze rol. Een compliment voor de Nederland se Opera 8tlchtlng dat het repertoire met Katerina Izmajlova heeft uitge breid De première van donderdag avond ln een goed bezet Circusthea ter geeft aanleiding deze keuze aan te bevelen. De voorstellingen zijn hedenavond in 8chevenlngen. op 6. 11, 12, 14 en 18 december in Amster dam. 8 december ln Rotterdam, 16 december in Eindhoven en 20 de cember in Utrecht.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 19