f Vorm houtakkers om tot natuurbos
Geef het bos kans
zich te ontwikkelen
■■■Bil
Werkgroep
Kritisch
bosbeheer
opent aanval
op eentonige
Nederlandse
bossen:
Vervoer van
gevaarlijke
stoffen
Heboco verliest
kort geding
tegen bouwbond
- - - -
Woensdag 30 november 1977
RINNFNI AND
Trouw/Kwartet
HS 11
Eén van de reservaten die in West-Duitsland sinds de vorige eeuw in stand worden gehouden en waar het bos zich zo
natuurlijk mogelijk kan ontwikkelen.
Opgeruimd staat netjes: het dode hout is uit deze monocultuur verwijderd,
nergens zijn open plekken waar zich een andere begroeiing kan ontwikke-
len. Vandaar de benaming „naakt beukenbos".
door Hans Schmit
TERWOLDE Tweederde van de Nederlandse natuurgebieden op het land bestaat uit bos.
'i Die bossen worden sinds enige tijd niet meer uitsluitend bedreigd door stormen, branden en
s dennescheerders, maar staan ook nog eens bloot aan felle kritiek, die aanvankelijk vooral werd
geuit door een aantal biologen. Onze bossen, zo menen zij, verdienen die naam niet of
nauwelijks. Onze bossen zijn monotone houtakkers, die alleen van afstand op een écht bos
lijken. Het bosbeheer, ook in natuurgebieden, is in feite het in stand houden van levensarme
eentonigheid ten behoeve van de (verliesgevende) produktie van hout.
De opmerkingen van de critici (die
zich dit jaar hebben verenigd in de
Landelijke werkgroep kritisch bos
beheer) kwamen hard aan en rie
pen het nodige verzet op, met name
van de zijde van de houtproduce-
i rende boseigenaren. In enkele vak
bladen wordt al maanden een le
vendige pennestrijd gevoerd en
i ook binnen de natuurbescherming
I is het beheer en de inrichting van
het bos ter discussie gesteld. Bin-
L nen de Vereniging tot behoud van
p natuurmonumenten (de grootste
natuurbeschermingsorganisatie in
Nederland) gaan stemmen op, de
f produktie van hout niet meer als
doel op zich te zien, maar uitslui
tend als middel bij het beheer. De
discussie hierover doet denken aan
die over de beperking van de jacht,
waarbij de vereniging het voorlopi
ge standpunt „geen jacht, ten
zij heeft ingenomen.
De bezwaren tegen de Nederlandse
bossen richten zich in de eerste
I plaats tegen de samenstelling: drie
kwart van de bossen bestaat uit
naaldbos, aangeplant voor de pro-
duktie van hout. Dat betekent lan-
f ge rijen gelijksoortige bomen, keu-
mb rig aangeplant in al dan niet inge-
rasterde rechthoekige percelen. De
j kruinen van de bomen sluiten te-
gen elkaar aan, zodat de onder
in grond van zonlicht verstoken blijft
en er derhalve bijna niets anders
groeit dan wat is aangeplant.
tDe bomen krijgen nauwelijks de
kans van ouderdom te sterven: 87
procent van de naaldbomen is jon
ger dan zestig jaar. Het aantal le
vensvormen in deze bossen is dan
ook gering. Van tijd tot tijd worden
blokken in de versnipperde lappen
deken kaal gekapt ten behoeve van
het hout. De opbrengst voorziet in
steliif acht Procent van de nationale be-
b y "hoéfte aan hout een oogst die
i wel. bovendien nog geld kost, omdat de
kosten hoger zijn dan de opbreng-
ane, ,ten'
Ook met het overige bos (het loof
bos) is het volgens de bioloog drs.
Harm van de Veen meestal treurig
gesteld. De loofbossen zijn groten
deels aangeplant en vaak ook nog
monocultures, zoals het bekende
„naakte beukenbos", waar niets
dan beuken groeien. Die bossen
zien er keurig uit; de dode bomen
worden gekapt en de stammen
weggesleept. Opgeruimd staat ne
tjes, dat wel, maar het betekent1
tevens dat de eenvormigheid en de
geringe verscheidenheid blijven ge
handhaafd.
Drs. Van de Veen: „Menselijk in
grijpen is onmisbaar bij de instand
houding van halfnatuurlijke land
schappen, zoals heidevelden, beek
dalen met houtwallen en orchi-
deeënrijke hooilanden, omdat an
ders deze gebieden dichtgroeien tot
bossen. Maar bos als natuurlijke
levensgemeenschap is daarente
gen niet gebaat bij intensief mense
lijk ingrijpen."
Er zijn in Nederland maar enkele
kleine gebieden (onder meer de Ot-
terskooi in Noordwest-Overijssel)
waar het bos écht bos mag zijn,
waar bomen mogen doodgaan van
ouderdom en waar ze ook mogen
blijven liggen rotten. Drs Van de
Veen zou het aantal van deze „na-
tuurbossen" graag zien toenemen.
afwezigheid van monocultures
kunnen insekten zich alleen plaat
selijk en bij uitzondering explosief
ontwikkelen."
-Natuurlijk-
Een dergelijk natuurbos van hoge
ouderdom komt in West-Europa
niet meer voor. Wel is de laatste
honderd Jaar op verschillende
plaatsen de mogelijkheid geboden
voor een natuurlijke ontwikkeling
van het bos. Harm van de Veen:
„Nederland loopt honderd jaar
achter. Het bos van Fontainebleau
Twee Jaar terug lanceerde Harm
•van de Veen het plan om op de
centrale delen van het Veluwe-mas-
sief de weg te effenen voor een
groot, aaneengesloten natuurlijk
bos. Van de Veen: „Dergelijke grote
nationale parken worden elders al
verwezenlijkt: in de Verenigde Sta
ten wordt het aantal nationale par
ken en wilderness areas, waarin
voor zover mogelijk de natuur kan
sen krijgt tot herstel, nog steeds
uitgebreid. Ik heb nooit gepleit
voor het „verwilderen" van het ge
hele Nederlandse bosbestand. Als
je naar continentaal West-Europa
kijkt, zie Je dat het Veluwe-massief
het laatste grotere aaneengesloten
bos- en heidegebied is. De centrale
delen van dat massief, zo'n veertig-
tot vijftigduizend hectare, bieden
de mogelijkheid tot geleidelijke
ontwikkeling naar een verregaand
natuurlijke toestand."
-Drempels-
In de plannen van Van de Veen
moeten de meeste zandwegen wor
den afgesloten en moet op de ver-
waarvan ongeveer de helft aan de
produktie zou worden onttrokken.
Hiervan ligt zeker driekwart op
arme bodems, waarvan de houtop
brengst gering is. Je kunt die op
brengst vervangen door tiendui
zend hectare populieren in een
nieuw bos op betere gronden, zoals
de nieuwe polders en de geplande
stadsbossen en bosjes bij de grote
steden in het westen. Als Je behoef
te hebt aan houtvezels, dan moet Je
die verbouwen op die plaatsen
waar een klein areaal een hoge pro
duktie kan leveren en niet op arme
gronden waar de produktie laag is.
En wat het geld betreft we heb
ben veel geld over voor de instand
houding van het ecosysteem van de
Oosterschelde, terwijl het beheer
en onderhoud daarvan ook een
kostbare zaak zal worden. Waarom
zouden we dan ook niet één min of
meer compleet ecosysteem op het
droge redden, zeker wanneer dat
nauwelijks iets extra kost. Het toe
komstig beheer zal wellicht nog
goedkoper zijn dan het huidige. De
oeroude processen van begrazing
en natuurlijke bosverjonglng verlo
pen immers, in tegenstelling tot
verliesgevende bosexploitatie, nog
altijd gratis."
-De dieren-
-Dood hout-
In zo'n natuurlijk bos is twintig tot
vijftig procent van het hout dood.
Van de Veen: „Dat dode hout blijft
liggen en biedt allerlei paddestoe
len en mossen de mogelijkheid zich
te vestigen. Eénvijfde van het dier
lijk leven in een bos is direct afhan
kelijk van verterend hout: het is
een onderkomen voor insecten en
vogels. In een natuurlijk bos slui
ten de kronen van de bomen niet
aaneen, zodat er open plekken zijn.
Er is een struiklaag en een kruiden-
laag, er groeien bomen van uiteen
lopende leeftijd door elkaar. En
„natuurrampen" hebben op derge
lijke evenwichtige bossen geen vat.
Ze waaien nooit helemaal om, loof
bossen branden niet en door de
bij Parijs is sinds 1853 voor de bijl
gespaard gebleven. Het Yellow
stone park in de Verenigde Staten
dateert uit 1872, in West-Duitsland
worden ginds de vorige eeuw in de
bestaande bossen kleine „UrwSl-
der" beschermd. Dat zijn voorbeel
den van hoe het kan. In Nederland
werd, ondanks fel protest van on
der meer Frederik van Eeden, rond
1870 het laatste woud, het Beekber
ger Woud, ontgonnen en met de
grond gelijk gemaakt. Om onze
achterstand wat goed te maken
zouden we een groot deel van de
akkers met grove dennen geleide
lijk kunnen omvormen tot natuur
bos. Dat betekent niet Ineens
„niets-meer-doen". Voorlopig zal er
nog moeten worden ingegrepen- Er
zal eerst moeten worden gekapt,
zodat het bos zich op open plekken
kan verjongen en een ongelijke
leeftijdsopbouw kan krijgen. Aan
planten moet zoveel mogelijk wor
den beperkt en er horen uiteraard
geen exoten thuis."
harde wegen de snelheid waarmee
mag worden gereden, worden ver
laagd door het aanbrengen van
drempels. Over de twee autosnel
wegen en de spoorlijn die het ge
bied doorsnijden, zouden vier via
ducten van honderd tot tweehon
derd meter breed ten behoeve van
het wild moeten worden gebouwd.
De bestaande versnippering door
wildrasters zou kunnen worden op
geheven; alleen het gebied zelf zou
geheel moeten worden omrasterd,
vooral om landbouwschade te
voorkomen. Tegen het plan zijn
nogal wat bezwaren aangedragen,
onder meer vanwege de schade die
de bosbouw zou ondergaan en van
wege het feit dat de kosten te hoog
zouden zijn.
Arme gronden
Harm van de Veen is niet erg onder
de indruk van die kritiek: „Wat de
bosbouw betreft: op de Veluwe ligt
zo'n tachtigduizend hectare bos,
In het natuurlijk bos zoals dat op
de Veluwe geleidelijk tot stand zou
kunnen komen, is ook weer ruimte
voor dieren. Harm van de Veen:
„Dieren zijn voor het functioneren
van het bos als volwaardige na
tuurlijke levensgemeenschap on
misbaar. Een echt Europees bos
bestaat immers niet alleen uit bo
men en bloempjes, maar ook uit de
beestjes die er thuis horen. Niet
alleen de bosmuis, maar ook de
grote grazers als bospaarden en
bosrunderen die kunnen voorko
men dat zo'n bos overal dicht
groeit. Omdat de jager voor wolf
speelt bij gebrek aan beter, is ook
de wolf in een volwaardig nationaal
park een noodzakelijk element."
Met name het pleidooi vóór de wolf,
die nog tot in het midden van de
vorige eeuw in ons land voorkwam,
gaf aanleiding tot schampere reac
ties. Van de Veen: „Het Roodkapje
syndroom is hardnekkig in een
land vol afstammelingen van scha
penhouders. Maar ik heb veel lezin
gen gehouden waarin ik heb uitge
legd dat de invoering van de wolf
het sluitstuk kan zijn van een meer
natuurlijk beheer, en als Je de na
druk legt op de begrippen geleide
lijk en experiment, vallen de reac
ties erg mee. Overigens vind ik het
hypocriet te pleiten voor het voort
bestaan van de tijger in dichtbe
volkte landen als India en Bangla-
desj en Intussen in West-Europa
ons eigen grote roofdier (de wolf)
geen kansen te geven. Je moet het
een doen en het andere niet laten".
Met de terugkeer van de wolf zou
de Jacht overbodig worden, het
geen tot gevolg zal hebben dat het
wild minder schuw wordt tegen
over de mens. En dat is bijzonder
aantrekkelijk voor de recreanten,
die nu ln de bossen weinig anders
zien dan kale dennenstammen, een
donkere met naalden bedekte bo
dem en ANWB-paddestoelen. Bos
sen met wild dat te zien kan zijn,
zullen ongetwijfeld meer aantrek
kingskracht hebben dan de huidige
bossen die voor 85 procent van de
Nederlanders (zo leerde CBS-on-
derzoek) nu Juist niet zo erg aan
trekkelijk zijn.
De wil om de Veluwe te bescher
men ls bij de overheid duidelijk
aanwezig. In de regeringsnota over
de landelijke gebieden wordt voor
het Veluwe-massief de hoofdfunc
tie „natuur" geclaimd, terwijl in
het onlangs verschenen vooront
werp van het streekplan voor de
Veluwe de stringente bescherming
van tachtigduizend hectare wordt
nagestreefd. Of er daarbij ruimte is
voor een bescherming zoals de
werkgroep kritisch bosbeheer voor
ogen staat, is echter uiterst twijfel
achtig. Zeker gezien de strekking
van de structuurvisie op de bos
bouw, waarin wordt gepleit voor
het opvoeren van de houtpro-
d uk tie.
Harm van de Veen: „Voor alle dui
delijkheid: ik heb helemaal geen
bezwaar tegen een produktiebos.
Waar ik wel bezwaar tegen heb, is
het verkeerd hangen van de bord
jes en zo'n bos te betitelen als hoog
waardig natuurgebied. Want dat is
het niet. Een produktiebos is ge
woon een vorm van landbouwkun
dig grondgebruik. Als er, omdat
bomen maar eens ln de zoveel Jaar
worden geoogst, wat meer natuur
overschiet dan tussen de aardap
pels. is dat mooi meegenomen.
Maar bosbeheer door middel van
„planten", „verplegen" en „oog
sten" gaat eenvoudig voorbij aan
het harde feit dat ook ln ons land
bossen bijna overal spontaan kun
nen ontstaan en zich door de na
tuurlijke successie kosteloos kun
nen ontwikkelen en ln stand hou
den, als daartoe eindelijk eens de
gelegenheid zou worden geboden."
Kaalslag in de Nederlandse naaldbossen, in dit geval op De Lage Vuursche
Baarn in de bossen van Staatsbosbeheer. Op de achtergrond wal Kritisch
beer „een monotone boutakker" noemt.
De grilligheid van dit reservaat in West-Duitsland, waar het bos sich zo natuurlijk mogelijk kan ontwikkelen, steekt scherp al tegen de eenvormigheid
van de Nederlandse houtakkers.
Loodsen vragen studie
ROTTERDAM (ANP) De
loodsen in het Rijnmond-ge
bied zouden graag zien dat er
een studie wordt gemaakt over
het vervoer te water van ge
vaarlijke stoffen.
Dit schrijft de heer O. J. O. Kulder,
zelf loods en secretaris van de loods-
technische commissie in het Rijn
mond-gebied. in het blad van de ver
eniging „De Nederlandse Loods".
Mulder brengt dit onderwerp ter
sprake naar aanleiding van de stu
die, die ls gemaakt over de risico's
van het aanvoeren van vloeibaar
aardgas (LNG) naar de Maasvlakte.
Volgens de heer Mulder moet men
zich echter niet tot één gevaarlijke
stof beperken, maar ook alle andere
ln beschouwing nemen. Daar ls vol
gens hem alle reden toe omdat er
nogal wat zou mankeren aan de
voorschriften, die op dit soort ver
voer betrekking hebben.
Een speciale behandeling van een
schip is nu namelijk slechts ver
plicht, als de lading niet alleen ge
vaarlijk maar ook giftig ls. Dit laat
ste brengt de loods soms ln moeilijk
heden, aldus de heer Mulder. Het zou
nogal eens voorkomen dat een loods
een schip met gevaarlijke, maar niet
giftige lading liever niet zou laten
vertrekken, omdat het zicht niet al
te goed ls, maar dan toch maar met
het vertrek Instemt. Dit omdat het
schip volgens de reglementen mag
varen en de kapitein erop aandringt,
omdat elke vertraging geld kost. „Je
bent weliswaar ln de eerste plaats
veiligheidsfunctionaris, maar ander
zijds toch ook een belangrijke scha
kel in de economie", aldus Mulder.
In gevallen waarin een loods net
onverantwoord vindt te varen, wordt
de havenmeester overigens wel ge
vraagd het schip een vaarverbod op
te leggen.
Vaarverbod
Volgens de heer Mulder hanteren de
loodsen in de praktijk de stelregel
dat er beslist niet gevaren mag wor
den als het zicht minder ls dan 500
meter. Als het zicht tussen de 500 en
1000 meter ls. kan er weinig tegen
het vertrek worden Ingebracht.
„Maar als je je dan realiseert wat
voor lading aan boord is. bekruipt je
vaak het gevoel dat het verstandiger
zou zijn aan de kade te blijven." Dat
een loods onder zulke omstandighe
den toch gaat varen, komt doordat
hij. aldus Mulder, geen keiharde re
denen voor een vaarverbod kan aan
voeren en er tegelijk grote druk op
hem wordt uitgeoefend door de kapi
tein.
Gevaarlijk
Volgens Mulder kan deze situatie
verbeterd worden door het criterium
„giftig" uit de voorschriften te halen,
als er alleen over „gevaarlijke" stof
fen gesproken zou worden, dan zou
den loodsen bijvoorbeeld ook de mo
gelijkheid hebben lege olietankers,
die vol zitten met explosieve gassen,
aan de kade te houden, wanneer hun
dat verstandig lijkt.
Adjunct-havenmeester C. van den
Ouden van Rotterdam zegt de kri
tiek van de heer Mulder „wat
vreemd" te vinden. Hij meent dat
het vervoer van gevaarlijke stoffen
goed geregeld is. „Er zijn talloze
voorschriften op dat gebied". Hij
vindt dat een loods niet moet schro
men zich tot de gemeentelijke of de
rijkshavenmeester te wenden, als va
ren volgens hem om één of andere
reden minder gewenst is.
UTRECHT (ANP) - Het Helmondse
bouwbedrijf Heboco heeft het kort
geding dat het had aangespannen
tegen de bouwbonden verloren. Het
bedrijf kwam ln het geweer, omdat
het volgens de raadsman niet de
werkgeversorganisaties in de bouw
zijn geweest die het bedrijf ten on
rechte op de zwarte lijst van malafi
de onderaannemers hadden ge
plaatst, maar de federatie hout- en
bouwbonden FNV. Daarom had het
bedrijf ook alleen de vakbond
gedaagd.
De president van de Utrechtse
rechtbank, prof. mr. V. J. A. van
Dijk stelt dat Hebeco niet bij de
bonden moet zijn, omdat deze de
zwarte lijst alleen maar hebben ge
publiceerd. Het bedrijf moet met de
vereiste bewijsstukken naar de sa
menstellers van de zwarte lijst (de
werkgeversorganisaties) gaan en
verzoeken van de gewraakte lijst te
worden afgevoerd Van deze moge
lijkheid heeft Heboco inmiddels ge
bruik gemaakt.
DEN HAAG (ANP) De officier van
justitie bij de Haagse rechtbank
heeft tegen de 52-jarige verkoop di
recteur 8. V. B. uit Voorschoten een
voorwaardelijke straf van twee we
ken en zea maanden ontzegging van
de rijbevoegdheid met een proeftijd
van twee jaar geëist. De officier
vroeg tevens een geldboete van
5 000,- subsidiair een maand hech
tenis. De verdachte, die op 13 Juni
1977 ln de Haagse Parkstraat zijn
Mercedes had geparkeerd, opende
het portier van zijn auto zonder ln
de binnenspiegel te kijken. Een pas
serende bromfietser, Armand Maha-
piet, botste tegen het portier en
overleed enkele uren later aan de
gevolgen van een schedelbreuk. Uit
spraak 13 december.
