Bedrijven studeren nog
op Zuid-Afrika-code
Akzo-dochter Aagrunol
wil in zee met Engelsen
Wat is net zo veilig als
beleggen in een oude munt?
8%
8% 8%
Nederlandse kaas
te duur in Amerika
Westland/Utrecht
Vraagtekens geplaatst bij uitvoerbaarheid
De waardestukken van de
Ormasn
Sharpüüi
elektronische
kasregisters
#\ORMAS BV
Bloemen mogelijk duurder door hogere btw op gas
IATA adviseert leden meer in charter te vliegen
Fusie met Verdugt mogelijk van de baan
Bezorgdheid over export
Hypotheekbank nv
DENSDAG 9 NOVEMBER 1977
FINANCIËN EN ECONOMIE
Trouw/Kwartet 13
oor Henk Thomas
MSTERDAM De werkge-
irsorganisaties en de bedrij-
in met vestigingen in Zuid-
frika studeren nog op de gis-
rochtend ontvangen brief
in de ministers Van der Stoel
buitenlandse Zaken) en Lub-
?rs (Economische Zaken) met
strekking tot een gedragsco-
e voor het ondernemen in dat
lind. In die brief spreken de
ewindslieden het oordeel uit,
;at het bedrijfsleven een be-
'ingrijke bijdrage kan leveren
an de emancipatie van de
Tiet-blanke bevolkingsgroep in
^uid-Afrika. Met name dringen
j aan op erkenning van de
akbeweging van zwarte werk-
emers en een gelijke beloning
oor gelijke arbeid. De brief is
en vervolg op de EG-richtlijn
nzake Zuid-Afrika.
Iet Verbond Nederlandse Onderne-
ïingen. dat gisteren al over de brief
an de twee ministers vergaderde,
lat weten pas over twee weken tot
J J en afgerond oordeel over de ge-
1 ragscode te kunnen komen. Het
s NO spreekt wel alvast de teleur-
j telling uit, dat het niet bij de tot-
tandkoming van de code betrokken
i geweest.
?T)ok plaatst het VNO alvast vraagte-
ens bij de uitvoerbaarheid van be-
jj laaide onderdelen van de code. Een
.oordvoerder: „Het bedrijfsleven
leeft ook rekening te houden met de
wetten die in Zuid-Afrika gelden."
Ten slotte vraagt het VNO zich af in
"ahoeverre de gedragscode (in feite dus
>2! opgesteld door de EG) in overeen
is met de gedragscode
«yvoor multinationale ondernemingen,
joals die binnen de Organisatie van
economische Samenwerking en
)ntwikkeling (OESO) is overeenge-
tomen.
ïj Gestalte
De organisatie van christelijke werk
het NCW. gaat binnenkort
s!overleg plegen met de leden, die
dochtermaatschappijen hebben in
Zuid-Afrika. Het NCW wil zich in een
ommentaar slechts beperken tot
erwijzing naar een verklaring uit
:1974. Toen wees het NCW rassendis-
riminatie af en sprak als zijn me-
iing uit. dat in het bedrijfsleven de
ritegratie van rassen het meest con-
reet gestalte kan krijgen.
Ook Philips, Unilever en Akzo, drie
van de vele Nederlandse bedrijven
^die in ZuTd-Afrika vestigingen heb
ben. studeren nog op de gedragsco
de Philips en Unilever verklaren
alvast de indruk te hebben, dat het
beleid van hun dochtermaatschap
pijen nauwelijks of niet van het in
de gedragscode gewenste afwijkt.
Een woordvoerder van Unilever
wijst erop. dat de dochteronderne
mingen in Zuid-Afrika al jaren stre
ven naar verbetering van de sociaal-
economische positie van de zwarte
werknemers.
Unilever acht het overigens principi
eel onjuist, dat de regering via een
gedragscode, die zonder overleg met
het bedrijfsleven tot stand is geko
men. probeert politieke druk op de
regering van Zuid-Afrika uit te oefe
nen. Ook Unilever wijst op de moge
lijkheid. dat de EG-gedragscode
mogelijk in strijd is met de OESO-
code voor multinationale onderne^
mingen, met de in bewerking zijnde
code van de Verenigde Naties en
met de drie-partijen-beginselverkla
ringen van de Internationale Ar
beidsorganisatie (ILO).
Twijfel
Het CNV is verheugd, dat de ge
dragscode er nu gekomen is en ver
wijst naar een rapport (onlangs tot
stand gekomen na een werkbezoek
aan Zuid-Afrika) waarin op zo'n
code wordt aangedrongen.
Ook de FNV is met de code ingeno
men. maar de federatie twijfelt aan
het nut ervan. Een woordvoerder:
„De ervaring leert helaas, dat het
bedrijfsleven zich niet bezig houdt
met ethische problemen en interna
tionale gedragsregels aan zijn laars
lapt." FNV en CNV zijn graag bereid
met de regering en het bedrijfsleven
te praten over de gedragscode.
De Anti-Apartheidsbeweging Ne
derland (AABN) heeft grote moeite
met de uitspraken van Unilever en
Philips als zouden hun dochteron
dernemingen in Zuid-Afrika zich al
geruime tijd gedragen zoals in de
gedragscode wordt gevraagd. Een
woordvoerder van de AABN: „Voor
Unilever geldt dat in ieder geval niet
met betrekking tot de erkenning
van „zwarte" vakbonden." Hij ci
teert dan een bericht uit de Zuidafri-
kaanse „Financial Mail" van 30 sep
tember j.l. Daarin maakt de „zwar
te" voedingsbond bekend, dat één
van zijn leden door een Unilever-
vestiging is ontslagen, omdat hij na
mens een aantal andere niet-blanke
werknemers een klacht bij de direc
tie indiende. De voedingsbond had
in een eerder stadium geen toestem
ming gekregen om leden in de on
derneming te werven. De Unilever-
dochter gaf als ontslagreden op: „de
man komt altijd te laat op zijn
werk."
De AABN weet niet precies wat de
omvang van de Nederlandse belan
gen in Zuid-Afrika is. Verwezen
wordt naar een boek („De Neder
landse Belangen in Zuid-Afrika"),
waarin een lijst is opgenomen van 55
Nederlandse bedrijven met vestigin
gen (meerderheidsbelangen) in
Zuid-Afrika. Namibië en Rhodesië.
Hoewel de gegevens in dat boek.
waaruit hieronder wordt geput, niet
meer juist zijn (de gegevens dateren
van 1973), is de strekking onveran
derd gebleven.
Het totaalbedrag aan Nederlandse
directe investeringen in Zuid-Afrika
moet volgens de AABN in 1973 rond
de 500 miljoen gulden liggen. Daar
naast is er de afgelopen jaren een
stroom geld via Nederlandse ban
ken naar Zuid-Afrika gegaan. De
belangrijkste reden waarom Zuid-
Afrika zo aantrekkelijk is voor bui
tenlandse investeerders is volgens
de AABN dat Zuid-Afrika één van
de belangrijkste grondstoffenprodu-
centen ter wereld is. Zuid-Afrika is
de grootste producent van diamant
en goud. Het land bezit met Namibië
éénderde van alle bekende uranium-
reserves. produceert meer dan 80
procent van de in niet-socialistische
landen geproduceerde platina en
heeft de grootste bekende reserves
aan chroom en vanadium. Verder
brengt Zuid-Afrika antimoon, fluor,
titanium en vermiculiet voort en
heeft het enorme reserves aan steen
kool (gedolven onder meer door
Shell) en ijzererts. Daarnaast bezit
het nog voorraden koper, nikkel,
mangaan, asbest en zink. De enige
belangrijke mineralen die het land
niet bezit zijn olie. bauxiet en mo-
lybdeen.
Naast de grondstoffen zijn het de
snel groeiende investeringen, die de
betrokkenheid van het westerse be
drijfsleven in Zuid-Afrika doen toe
nemen. De totale buitenlandse in
vesteringen in Zuid-Afrika bedroe
gen eind 1967 bijna 4 miljard rand (1
rand was toen ongeveer 4 gulden),
ADVERTENTIE
I vanaf f 1295.-excl. btw
eind 1970 5.8 miljard rand. eind 1972
7.8 miljard rand en eind 1973 10,4
miljard rand.
Aantrekkelijk
Investeren in Zuidelijk Afrika is in
meer dan een opzicht aantrekkelijk.
Tot het systeem van de apartheid
hoort in de eerste plaats ook de
onderdrukking van de vrije vakbe
weging en een „onmenselijk laag"
loonpeil voor de overgrote meerder
heid van de bevolking, waardoor een
„gunstig investeringsklimaat" is ge
garandeerd, aldus de AABN. In de
mijnen ontvangt een zwarte werkne
mer gemiddeld 67 rand per maand;
een blanke gemiddeld 598 per
maand. In de industrie ontvangt een
Afrikaanse werknemer gemiddeld
100 rand per maand; een blanke
gemiddeld 486 rand. (De AABN
vond deze cijfers voor april 1975,
toen één rand iets meer dan drie
gulden was.)
Bestaansminimum
Het loon van de zwarte werknemer
ligt volgens de AABN beneden het
absolute bestaansminimum, dat
door het Institute of Planning Re
search te Port Elizabeth in april
1975 was gesteld op gemiddeld 107
rand per maand voor een gezin met
vier kinderen.
Het textielconcern Nijverdal ten
Cate betaalde, aldus de AABN, zijn
1.200 niet-blanke werknemers tot
1973 tussen de 22 en 50 rand per
maand. In 1973. na massale stakin
gen in de textiel, werden de lonen
weliswaar verhoogd, maar ze be
droegen voor niet-blanken nog al
tijd maximaal 75 rand terwijl het
bestaansminimum in die tijd was
bepaald op 85 rand. De AABN ci
teert een persvoorlichter van de on
derneming: „Als ze genoeg verdie
nen, werken ze een dag of wat niet.
Dat komt doordat ze door hun op
voeding wat verwend zijn".
In 1973 betaalde Unilever volgens
een eigen publikatie („Unilever in
Zuid-Afrika") al haar arbeiders in
Zuid-Afrika een loon, dat net boven
het bestaansminimum lag. Dit gege
ven is overigens door een speciale
commissie van het Britse Lagerhuis
tegengesproken.
De lonen van de gekleurde werkne
mer zijn, aldus een woordvoerder
van de AABN gisteren, sinds 1973
met ongeveer 20 procent gestegen.
De lonen van de blanke werknemers
stegen sindsdien met 10 tot 15 pro
cent. „Hoewel de lonen van niet-
blanken relatief meer stegen dan die
van de blanken, is de absolute loon
kloof tussen blank en zwart verder
vergroot." aldus dé woordvoerder
„Het voordeel van investering in
Zuid-Afrika is de plezierige afwezig
heid van militante vakbonden." ad
verteerde de Zuidafrikaanse rege
ring in Amerikaanse media. Volgens
de AABN hebben de twee blanke
vakcentrales. TUCSA en SACOL.
een traditie van discriminatie en
zijn tegen het accepteren van Afri
kaanse arbeiders voor geschoolde
en half-geschoolde beroepen. De in
opzet multiraciale vakbeweging
South African Congress of Trade
Unions (SACTU), waarbij vooral
zwarte bonden zijn aangesloten,
werkt ondergronds. De „zwarte"
bonden zijn officieel niet verboden,
maar mogen geen activiteiten ont
wikkelen voor loonsverhoging, bete
re werkomstandigheden, enz.
Stakingen, voor blanken al aan veel
beperkingen onderhevig, zijn voor
Afrikanen geheel verboden volgens
de Bantu Labour act. Overtreding
wordt gestraft met hoge geldboetes,
en/of drie jaar gevangenisstraf.
Ons commentaar staat op pag. 5.
De directeur van de Zweedse tractorfabriek Gebr. Lundberg geeft een demon
stratie met een vorkheftruck, die uitgerust is met wielen die rowel vooruil als.
achteruit èn zijwaarts kunnen rollen. Dit is mogelijk, doordat de assen zijn
voorzien van 8 hard-rubber rollen die onder een hoek van 45 graden werden
bevestigd. De rollen draaien vrij om hun eigen as. De fabriek heeft de vinding
in vijftien landen laten patenteren.
NAALDWIJK (ANP) De mogelijk
heid bestaat dat de consument meer
voor bloemen zal moeten betalen als
het regeringsvoorstel, de btw op
energie te verhogen van 4 tot 18
procent, door het parlement wordt
aanvaard.
Mr. P. P. A. Teunissen. voorzitter
van de vereniging „de Nederlandse
bloemisterij", legde dit uit in de
algemene vergadering van zijn vere
niging in Naaldwijk. Zijn bestuur, zo
verteld hij, vindt dat alles in het
werk moet worden gesteld om langs
politieke weg de aanneming van het
wetsontwerp inzake de verhoging
van de energie-btw in zijn huidige
vorm te verhinderen.
Het zou volgens Teunissen normaal
zijn geweest als in het ontwerp een
uitzondering was gemaakt voor de
glastuinbouw, die immers onlangs,
mede als resultaat van overleg tus
sen het landbouwschap en de minis
ter van landbouw en visserij, een
vierjaarscontract inzake het aard
gasverbruik heeft afgesloten. Bij het
overleg daarover zijn de plannen tot
btw-verhoging niet ter sprake ge
bracht. hoewel men daar toen aan
overheidszijde reeds van geweten
moet hebben.
De uitzondering is niet gemaakt Als
dat niet alsnog gebeurt betekent het
volgens Teunissen een extra-lasten
verzwaring van 45 miljoen; voor
het individuele bedrijf een verzwa
ring van gemiddeld 6.000 per jar.
MADRID De IATA, de internatio
nale vereniging van luchtvaart
maatschappijen heeft haar leden
het praktische advies gegeven om
zelf meer chartervluchten te gaan
verzorgen. De consequentie zal dan
wel zijn dat het aantal traditionele
lijnvluchten zal verminderen, aldus
de IATA in haar jaarverslag. De
IATA houdt in Madrid haar jaarver
gadering.
Het advies zelf maar meer charters
uit te gaan voeren, verbindt de
IATA aan de conclusie dat het moei
lijk is met onafhankelijke maat
schappijen te concurreren. Op lijn
diensten vliegt men namelijk, ook al
is veertig procent van de stoelen
onbezet.
In IATA-kringen in Madrid, wordt
erop gewezen dat de problemen over
de Noordatlantische route de IATA
in haar bestaan bedreigen. Pan Am.
de grootste luchtvaartonderneming
ter wereld, zou namelijk overwegen
uit de IATA te s.tappen om zodoen
de bevrijd van overheidsbeperkin-
gen de strijd met haar concurrenten
te kunnen aanbinden.
Van een onzer verslaggevers
ARNHEM/ROTTERDAM
^Aagrunol, de Akzo-dochter die
;3zich bezighoudt met de pro-
duktie van landbouw-bestrij-
dingsmiddelen zal mogelijk
ss niet fuseren met het gelijksoor
tige bedrijf van Verdugt in Tiel
maar een zeer nauwe band aan
gaan met Fisons, een Britse
onderneming die een vooraan
staande plaats bekleedt op het
gebied van chemische gewas
beschermingsmiddelen. Dat
Verdugt in een later stadium
look meedoet, is niet geheel uit
gesloten
[Fisons heeft Akzo Chemie meege-
Ideeld bereid te zijn te bestuderen of
:ij een meerderheidsaandeel in
Aagrunol (300 werknemers) kan ne-
De studie zal enige maanden in
beslag nemen.
3 Dat Akzo nu meer belangstelling
[i heeft voor de Britten dan voor een
samenwerking met Internatio-Mül-
ler (moeder van Verdugt). is volgens
Akzo te wijten aan een als ongunstig
gezien overheidsbesluit. Akzo en In-
ternatio-Müller hadden het ministe
rie van economische zaken 40 mil
joen steun gevraagd voor het geza
menlijk geheel nieuw opzetten van
een fabriek voor landbouwbesttrij-
dingsmiddelen in het noorden van
het land. Zowel Aagrunol als Ver
dugt zijn thans gevestigd in de on
middellijke omgeving van woonwij
ken en hebben moeite te voldoen
aan de steeds strengere milieu-eisen.
De fabriek van Verdugt in Tiel kwam
ruim een jaar geleden op ongunstige
wijze in het nieuws toen een gaswolk
was ontsnapt die ontbladeringsver-
schijnselen veroorzaakte.
De aanvraag van 40 miljoen stoel
de verder op het gegeven dat beide
bedrijven nauwelijks beschikten
over research-capaciteit op het ge
bied van de bestrijdingsmiddelen.
Het ministerie heeft inmiddels mee
gedeeld dat een bijdrage van 15
miljoen tot de mogelijkheden be
hoort en die toezegging acht Akzo
onvoldoende voor een succesvolle
nieuwe opzet samen met Verdugt.
Nu de plannen om samen met Ver
dugt een nieuw bedrijf buiten de
bebouwde kom van Groningen op te
zetten op losse schroeven staan, is
het ook zëer onzeker geworden of
Aagrunol wel uit de stad zal vertrek-,
ken. Samen met Fisons zal Aagrunol'
opnieuw een plan moeten opstellen.
Van Akzo-zijde is overigens meege
deeld dat na uitvoering van de stu
die door Fisons opnieuw contact zal
worden opgenomen met de overheid
voor het bespreken van nieuwe
steunmaatregelen.
Eerste instantie
Akzo Pharma heeft in eerste instan
tie een aantal grote chemische be
drijven benaderd met de vraag of
men geïnteresseerd was in een meer
derheidsdeelneming in een nieuwe
combinatie Aagrunol/Verdugt. Daar
op heeft Fisons geantwoord in eerste
instantie liever eens bij Aagrunol te
komen kijken. Dat sluit echter niet
uit dat Verdugt in een later stadium
alsnog in een samenwerking wordt
betrokken, aldus een woordvoerder
van Akzo-Pharma.
Als daar niets van komt, staat de
landbouw-chemische afdeling van
Verdugt er weer alleen voor. „Zo'n
bedrijf heeft geen toekomst." zegt
een woordvoerder van Intematio-
Müller. Het bedrijf met zijn 70 werk
nemers zal dan wel moeten sluiten.
Mogelijk zal Internatio-Müller ech
ter alsnog proberen de landbouw-
chemische afdeling van Verdugt in
clusief het personeel bij een nieuwe
combinatie Fisons/Aagrunol onder
te brengen.
Internatio-Müller is overigens met
enkele grote chemische concerns in
contact om het tweede (en grootste)
onderdeel van Verdugt. dat indus-
triechemicaliën fabriceert bij een
van deze concerns onder te brengen.
Van een onzer verslaggevers
RIJSWIJK Met bezorgdheid heelt het bestuur van de Stich
ting Holland Cheese Exporters Association vastgesteld, dat de
uitvoer van (Nederlandse) kaas naar de Verenigde Staten en
Porto Rico weinig bevredigend verloopt. Dit blijkt uit een brief
aan het Produktschap voor Zuivel in Rijswijk.
In de eerste zeven maanden bleef de
uitvoer van Goudse- en Edammer
kaas naar de Verenigde Staten be
perkt tot 766 (was 1.017) ton en die
naar Porto Rico tot 611 (803) ton.
Deze ongunstige ontwikkeling wordt
toegeschreven aan het hoge prijspeil
van onze kaas op beide markten, die
hoofdzakelijk wordt veroorzaakt
door een verhoudingsgewijs lage uit-
voer-restitutie ten opzichte van die,
welke voor de meeste andere derde-
landen geldt. Daarnaast is er te wei
nig reclame gemaakt, hetgeen blijkt
uit de uitlating dat een meer agres
sieve reclamecampagne aanbeveling
zou hebben verdiend.
Tot voor kort werd onze kaas in
Amerika in de supermarkets voor
een belangrijk deel als voorverpakte
kaas verkocht. Deze wijze van afzet
loopt thans terug, omdat onze kaas
ten opzichte van andere aanbiedin
gen duur is geworden.
De verkoop van de traditionele Ne
derlandse kaassoorten naar Canada
blijkt in de eerste zeven maanden
daarentegen niet onbevredigend te
zijn geweest, in aanmerking geno
men dat de kaasinvoer in Canada
gecontigenteerd is. Er werd naar dit
land 1.620 (1.576) ton uitgevoerd.
De uitvoer naar de Nederlandse An
tillen was in de eerste zeven maan
den belangrijk hoger, namelijk 1.431
ton tegen 1.025 ton De kaasuitvoer
naar Suriname bleef beperkt tot 119
ton tegen vorig jaar in de eerste
zeven maanden 126 ton.
ADVERTENTIE
De pandbrieven.spaarpandbric-
ven en pandbrief biljetten vande
Westland/Utrecht zijn niet alleen een
veilige maar ook een eenvoudige
manier om uw geld in hypotheken te
beleggen.
liet zijn waardestukken aan
toonder, ze hebben een niet te lange
looptijd, zijn er in handzame coupures,
laten u een grote mate van vrijheid
en zijn permanent verkrijgbaar.
Bjj afgifte wordt geen aankoopprovisie
berekend.
De waardestukken van de
Westland/Utrecht bieden u bovendien
de zekerheid,die alleen de expertise
en de ervaring van een specialist in
hypotheken u kunnen geven.
Pandbrieven
Pandbrieven zijn stukken aan ten
der met een gemiddelde looptijd van
ongeveer 5 jaar en langer. Ze hebben
een nominale waarde van f 1.000.- en
zijn dagelijks ter beurze verhandelbaar.
De rente wordt jaarlijks uit
gekeerd. De stukken zijn verkrijgbaar
bij handelsbanken.commissionairs in
effekten en onze kantoren.
N.B.: Deafgiftekoers bedraagt
99%. te vermeerderen met opgelopen
rente? Rendement 8.19%.
Spaarpandbrieven
Spaarpandbrie ven a f 1.000.- zijn
ook aan toonder en ter beurze ver
handelbaar. De rente wordt niet jaar
lijks uitgekeerd.maar na 6 jaar wordt
er 11600.- op elk stuk betaald
het nominale bedrag plus rente.
Spaarpandbrieven zijn verkrijg
baar bij handelsbanken.commissio
nairs in effekten en onze kantoren.
N.B.: De afgiftekoers bedraagt
100%, te vermeerderen met opgelopen
rente vanaf 15 augustus 1977
Rendement 8%.
Pandbriefbiljetten
Pandbriefbiljetten zijn waarde
papieren aan toonder met een looptijd
van 5 jaar in coupures van f 1 000.
en f 10.000,-. De rente klimt op van
5' s% na twee jaar tot 8"na vijf
jaar volgens samengestelde interest.
Vixir de aankoop kunt u zich
wenden lot uw adviseur voor ver
zekeringen en belastingen en tot onze
kantoren.
N B.: De huidige afgifteprijs
bedraagt rcsp.f 1.010, en f10.100,-
Rendenient 7.78%.
Coupon voor informatie.
Stuur mij per omgaande nadere infor-
j malie over de door mij aangekruiste spaar
beleggingsvormen.
Pandbrieven
Spaarpandbrieven
Pandbriefbiljetten
I Naam
Adresi
Woonplaats I
Tel .nr.j
(Invullen en ongcfrankeerd opsturen i
aanWestland Utrecht Hypotheekbank nv. J
Antwoordnr. 7738. Amsterdam).
,TR9j
lltilhiiiiht (iiHiilrii h'ijtlrr.
Kantoren door hel gehele land lloof<lkanlt»>r Amsterdam.Snrphnlifttraat l. 020-252525. tst. 41 en 42
Rentepercentages.koersen en afgifteprijs
behcrudens wijzigingen na 8 november 1977.
