Bewijzen tegen Menten
ange tijd onvoldoende
Uniek boek voor
nieuwe Amro spaarders.
amro bank
Uwbroodje smacht naar een
knapperig lekkerbekje.
fficier van justitie rechtvaardigt behoedzaamheid
Het verloren
Het verloren
jaar 1978 (2)
Radicale
werkgevers?
PvdA-basis
roert zich
Geen_agenda
FAMILIEBERICHTEN
12 Verkenningen van Nederlandse natuurgebieden.
Hoe krijgt u dit Logboek Natuur?
SDAG 8 NOVEMBER 1977
BINNENLAND
Tiouw/Kwartet
Boterhammen, broodjes, tosti's-
als ze eenmaal de smaak te pakken
hebben, weten ze niet meer.
van ophouden. Lonken
naar paling.
Dwepen met
garnalen. Knipogen
naar een stevig lekkerbekje. Ver
kikkerd op een sappige vissalade.
Smachten naar sardines of
pilchards. Verrukt van 'n moot
gebakken schelvis. Gek op
gerookte haringfilcts.
Weg van 'n heerlijke
Hollandse Nieuwe. Tja, als ze
eenmaal de smaak te pakken
hebben, weten ze niet meer van
ophouden. En geef ze eens ongelijk.
Doe meer met vis, omdat't zo lekker is.
Produktschap voor Vis en Visprodukten, Javastraat 2b, Den Haag.
or Leo Kleyn
ERDAM Het openbaar ministerie heeft tot het laatste moment, waarop kenbaar moest
len gemaakt of het Pieter Menten schuldig achtte aan oorlogsmisdrijven, geen gelegenheid
irbij laten gaan om bewijsmateriaal tegen hem te verzamelen. Toen tot zijn arrestatie werd
sloten, was dat materiaal nog zeer onvolledig. Tot zijn aanhouding werd dan ook uitsluitend
ergegaan om te voorkomen dat hij, zoals de Amsterdamse officier van Justitie mr. A.F.J.C.
ibermehl gisteren zei, „naar aanleiding van perspublicaties de benen zou nemen".
zijn requisitoir memoreerde de
Heler dat er „soms bittere kritiek is
uit over de wijze waarop het open-
ar ministerie gemeend heeft zijn
leid tegenover Menten te moeten
palen". En die kritiek, zei hij, was
i volle felheid" losgexarsten, toen
enten gevlucht bleek te zijn op het
oment waarop hij tenslotte gear-
steerd zou worden. Naar zijn me-
Ing was die behoedzaamheid toch
lleszins gerechtvaardigd".
(t openbaar ministerie wilde vol-
ns Habermehl niet de kans lopen
lt Menten. na gearresteerd te zijn,
j gebrek aan bewijs door de rechter
t de voorlopige hechtenis ontsla-
«i zou wrden. Dat risico werd pas
invaard, toen het luchtgevaar te
oot werd. Maar toen Menten een
aal uit Zwitserland naar Neder-
nd was overgebracht, was het be-
Ijsmateriaal, zo erkende de officier,
tg zo schamel, dat de aan voorlopi-
I hechtenis gestelde maximumter-
ijn overschreden moest wroden.
verstelpend
Volgens de officier is het bewijs-
iaterlaal waarover het openbaar
>ini$terie sindsdien de beschikking
ïeft gekregen, zo overstelpend dat
niet meer aan getwijfeld kan wor-
W dat Menten „een werkzaam aan-
eel" heeft gehad in de massa-exe-
uties in Podhorodce en Urycz, die
de zomer van 1941 meer dan hon-
erd voornamelijk joodse inwoners
an die plaatsen het leven hebben
post.
Êt materiaal bestaat voor het
otste deel uit verklaringen van
ituigen die gezien of gehoord zou-
en hebben dat Menten bij die exe-
nties aanwezig was. De officier zei
ch niet te kunnen voorstellen dat
tze getuigen onwaarheid hebben
esproken. Hij zei het niet verwon-
erlijk te vinden dat zij elkaar na 35
tar op soms essentiële punten heb-
en tegengesproken.
ehalve op de getuigenverklaringen
aseerde de officier zijn bewijsvoe-
ng ook op de door Menten geschre-
brieven, die later in de kelder
diens woning in Krakau zijn
ronden. Uit deze zogenoemde kel-
irstukken blijkt volgens hem dat
mten in juli en augustus 1941 zijn
msten aan het in Lemberg geves-
le Einsatzkommando van dr.
;rhard Schöngarth heeft ver-
ïnd, „en dat al zijn beweringen
^n het tegendeel op onwaarheid
erusten".
Ie officier van Justitie zei zelf met
Iveel woorden dat de hele straf-
iak tegen Menten staat of valt met
fe waarde die aan de getuigenver-
laringen wordt toegekend. Verwij-
!nd naar de beschuldigingen van
ienten dat de getuigen onder
Mr A. F. J. C. Habermehl
dwang hun verklaringen hebben af
gelegd, stelde hij de vraag: „Is er een
gigantisch complot gesmeed om een
onschuldige in het verderf te stor
ten, of heeft Menten inderdaad de
monsterlijke misdaad begaan waar
voor hij terecht staat?"
Zelf had hij geen moeite met de
beantwoording van die vraag. Hij
zei geen enkele reden voor leugen
achtige verklaringen te kunnen be
denken en ook bij zijn bezoek aan de
plaats van het misdrijf niet de in
druk te hebben gekregen dat de
ooggetuigen „iets moesten verkla
ren wat zijzelf niet hadden meege
maakt".
Met betrekking tot de massa-execu
tie in Podhorodce stond hij stil bij
het meningsverschil tussen de getui-
gen-deskundigen A. J. van der
Leeuw en prof. mr. C. F. Rüter over
de vraag of Menten in juli 1941 per
auto van Lemberg naar Podhorodce
had kunnen rijden. Van der Leeuw
meent dat het wel en Rüter dat het
niet mogelijk was. Habermehl
meende dat het er niet toe deed. De
getuigen, zo redeneerde hij, hebben
Menten daar gezien, en er is geen
reden om aan te nemen dat zij on
waarheid spreken.
inzake de massa-executie in Urycz
kon de officier minder getuigenver
klaringen op tafel leggen, en hij er
kende dan ook „dat het bewijsmate
riaal hier duidelijk minder is." Des
ondanks meende hij voldoende be
wijs te kunnen aandragen „om Men
ten ook voor deze tweede executie in
ieder geval mede-verantwoordelijk
te stellen." Zijn conclusie luidde dat
Menten in Urycz, evenals in Podho
rodce, bij de massa-executies actief
betrokken is geweest.
In zijn requisitoir ging de officier
van justitie ook in op de belangrijk
ste vraag of de Nederlandse rechter
over Menten kon oordelen. Die
vraag zou ontkennend beantwoord
moeten worden, als zou blijken dat
Menten, toen hij zich aan de massa
executies zou hebben schuldig ge
maakt, niet de Nederlandse nationa
liteit bezat.
Naar de mening van de officier be
staat er geen enkele twijfel aan dat
Menten Nederlander was, toen hij
deelnam aan de massa-executies.
Zijn Nederlanderschap kan hij vol
gens Habermehl ook niet verloren
hebben door bij de Duitsers in
dienst te treden, omdat het ging om
een los dienstverband.
Evenmin kan Menten zich er vol
gens de officier op beroepen dat het
hem ten laste gelegde al eerder aan
het oordeel van een Nederlandse
rechter is onderworpen. Hij vond
dat hier geen sprake is van het „ne
bis in idem", omdat Menten terecht
heeft gestaan en veroordeeld is we
gens collaboratie en niet, zoals nu,
omdat hij oorlogsmisdrijven heeft
gepleegd.
Motief
Aan het slot van zijn requisitoir ver
diepte de officier zich in de vraag
wat het motief van Menten geweest
kan zijn. Hij zei er aanvankelijk
grote moeite mee te hebben gehad
„de persoon Menten, zoals deze uit
de kennisneming van de oude pro
cesstukken en latere corresponden
tie naar voren kwam, te associëren
met de onmens, die door de eerste
getuigen in de nieuwe zaak geschil
derd werd". En wij voegde eraan
toe: „Het nuchtere verstand weiger
de aanvankelijk te geloven dat ie
mand met de achtergrond van deze
verdachte tot dergelijke daden in
staat zou zijn".
Later was de officier naar zijn zeg
gen tot de veronderstelling geko
men dat Menten niet, zoals een van
de getuigen meende, uit „rassen
haat" heeft gemoord, maar uit een
allesoverheersende bezitsdrang.
Menten zou, zo geredeneerd, meedo
genloos Jacht hebben gemaakt op
degenen die hem na de Russische
inval in Polen van zijn bezit hadden
berooefd, en zou ieder middel te
baat hebben genomen om het verlo
ren bezit te heroveren.
Doodstraf
Hoewel de officier van Justitie tegen
Menten de doodstraf had kunnen
eisen, had hij daarvan afgezien, om
dat hij het. naar hij zei, „niet zinvol"
vond „na zoveel Jaren ten aanzien
PARLEMENTPARLEMENTAIRPARLE MENTARIËRPARLEMENTARISMEP ARLEMENT
Redactie: Gerard van der Wulp. Bijdragen: Johan van Workum en Dick van Vliet.
Werkgeversvoorzitter Van Veen
heeft dit keer gelijk nog voordat hij
iets gezegd heeft. Mr. Van Veen had
de laatste jaren als vaste gewoonte
om een nog lopend of zo Juist beëin
digd jaar te betitelen als „een verlo
ren jaar voor de strijd tegen inflatie
en werkloosheid." Over het komen
de jaar, 1978, moet Van Veen deze
kwalificatie nog uitspreken. Maar
het is nu al zo goed als zeker dat hij
met zijn komende uitspraak gelijk
zal krijgen.
En dat is dan een gevolg van de nog
uitzichtloze impasse waarin de ka
binetsformatie weer verzeild is ge
raakt. Op 9 augustus sloten PvdA,
CDA en D'66 een uitgebreid ak
koord over het te voeren economi
sche beleid. Dat akkoord is nog
steeds dode letter. Er worden geen
nieuwe maatregelen getroffen.
De politieke onzekerheid kan bij de
komende loononderhandelingen de
standpunten alleen maar verhar
den, zowel bij de werkgevers als
aan de kant van de vakbeweging.
De werkgevers zijn verre van tevre
den met het pakket maatregelen
ten bedrage van 2,5 miljard dat
het demissionaire kabinet ter be
strijding van werkloosheid en
handhaving van koopkracht heeft
klaargemaakt. De werkgevers ver
langen minstens een miljard gul
den meer. En zolang de politieke
onzekerheid voortduurt, houden de
werkgevers hoop dat ze misschien
nog iets extra's zullen krijgen. De
kans daarop bij een nieuw kabinet
met de WD is niet gering. Om hun
optie te handhaven, zullen de werk
gevers dus een loonakkoord met de
vakbeweging uitstellen. Want als
zo'n akkoord er eenmaal is, is voor
het kabinet welk kabinet dan
ook de noodzaak vervallen om
de werkgeverseis in overweging te
nemen.
De vakbeweging heeft nog meer
neiging haar standpunten te ver
harden. Het programkkoord van
PvdA, CDA en D'66 bevatte veel
punten die de vakbeweging erg be
langrijk vindt, zoals vermogen-
saanwasdeiing, sterkere onderne
mingsraden, inkomensbeleid, in
vesteringssubsidies met richting
gevende effecten, en niet het
minste de uitdrukkelijke af
spraak dat de koopkracht tot en
met de „modale" werknemer ge
handhaafd zal moeten blijven. Te
gen deze achtergrond was de hele
vakbeweging al bereid voorlopig
voor 1978 in te stemmen met een
ander punt van het programak
koord, namelijk geen algemene
loonronde (,,lnitlële"-verhoging),
dus de nullijn.
Dit hele programakkoord staat nu
echter op losse schroeven. De vak
beweging heeft nu te rekenen met
de mogelijkheid van een WD-
CDA-kabinet. En ook een PvdA-
minderheidskabinet zal niet auto
matisch het programakkoord, be-
wipt, en vervangen door mensne
die het gematigde gevoelen zouden
vertolken. Met als gevolg de zeer
vriendelijke opstelling van het con
gres jegens Van Thijn en Den Uyl.
De gang van zaken zegt overigens
niets over de samenstelling van het
congres in de nabije toekomst. De
afgevaardigden worden voor ieder
congres weer opnieuw door de afde
lingen aangewezen, en het hangt
dus net als altijd bij het volgende
congres weer af van de opkomst in
de afdelingen, hoe het congres zal
zijn samengesteld.
Van Thijn en Den Uyl voor een „vriendelijk" congres.
doeld voor een parlementair meer
derheidskabinet met het CDA.
kunnen verwerkelijken. De vakbe
weging moet voorlopig maar ner
gens meer op rekenen, zo zal haar
eigen conclusie zijn. Zo lang deze
onzekerheid voortduurt, zal de vak
beweging blijven proberen haar
wensen op eigen kracht erdoor te
krijgen. Het volle gewicht van deze
wensen komt dan dus op de onder
handelingstafel bij de werkgevers.
Terwijl diezelfde werkgevers op
hun beurt nu minder aanleiding
hebben tot een akkoord te komen
met de vakbonden.
Intussen zijn de dagen al erg kort.
De eerste januari nadert rap. Dan
lopen de meeste CAO's af, en ple
gen allerlei tarieven te worden ver
hoogd. Het gemor zal snel toene
men wanneer er dan nog steeds
geen uitzicht is op spoedig resul
taat van CAO-onderhandelingen.
De onderhandelaars beginnen te
wippen op hun stoel. De uiteindelij
ke uitkomsten laten in zulke situa
ties steevast een grotere stijging
van loonkosten zien dan bereik
baar zou zijn geweest wanneer in
rustige sfeer onderhandeld kon
worden De stakingen van februari
dit jaar liggen nog vers in het ge
heugen. Een herhaling kan niet uit
gesloten worden geacht. Het hele
mooie economisch akkoord van
PvdA, CDA en D'66, dat zo eenzij
dig op loonmatiging is gebouwd,
zou dan als een pudding in elkaar
zakken.
Het tijdverlies dreigt ook langs an
dere wegens 1978 een verloren jaar
te maken. De wet Investeringsreke
ning, met haar nieuwe gerichte
subsidies voor investeringen, had
ooit op 1 april 1977 moeten ingaan.
De huidige streefdatum van 1 Janu
ari 1978 is, voor de gehele „WIR",
zonder meer al onhaalbaar. Het zal
meevallen als de nieuwe regeling
nog in de loop van volgend jaar in
werking treedt.
Daarnaast ligt er een afspraak om
minstens voor vier miljard gulden
bezuinigingen door te voeren. Het
zoeken van de onderwerpen daar
voor is toch al erg tijdrovend. Het
vrij te maken geld is echter nu al
nodig om het stimuleringsbeleid te
betalen. Elke maand dat dit beleid
verder wordt vertraagd, zakt Ne
derland dieper in het economisch
moeras, en is meer geld en zeker
het dubbele van de verspilde tijd
nodig om ooit te komen waar de
politici op afsturen, een werkloos
heid van maximaal 150.000.
Vele socialisten waren afgelopen
zaterdag onder de indruk van de
uiterst gematigde opstelling van
het PvdA-congres. Eerdere specu
laties hadden immers in overwe
gende mate voorspeld dat het con
gres tenslotte directe represen
tant van de partij basis nog radi
caler zou zijn dan de partijraad
het orgaan dat vooral-uit het actie
ve partijkader is samengesteld.
Maar dat het congres voor de ge
matigde, Den Uyl steunende, koers
zou kiezen, werd in de dagen voor
afgaande aan het Haagse congres
al duidelijk. De plaatselijke afde
lingsvergaderingen, waar de afge
vaardigden voor het congres wer
den aangewezen, werden overal in
het land overspoeld met partijle
den die zich anders veelal niet op
die vergaderingen lieten zien.
Veel afdelingen, die als radicaal
bekend stonden, raakten die repu
tatie in één klap kwijt. De niet-
actieve leden kwamen daar hun
mening getfen: „Den Uyl moet gaan
regeren, het moet nu eens uit zijn
met het gepraat, aan de slag, en
vooral hard werken", zo was de
tendens van de vele verslagen in
provinciale dagbladen van plaat
selijke afdellngsvergaderingen.
Een tweede tendens was dat het
inmiddels getorpedeerde voor-
stel-Den Uyl voor het nieuwe kabi
net (dus zonder Andriessen) voor
zeer veel afdelingen aanvaardbaar
zou zijn geweest. In tegenstelling
dus tot de mening van de partij
raad.
Door de massale opkomst op de
afdelingsvergaderingen van wat
door het partij kader wel de „grijze
massa der leden wordt genoemd,
werden vorige week vele congres-
afgevaardigden uit hun functie ge-
Ondanks het feit dat er in de PPR
altijd duidelijke ideeën leefden
over de positie van werknemers bij
dreigend ontslag, heeft deze gemi
nimaliseerde partij zelf in haar.rol
als werkgever moeite met die
ideeën. Twee van de zeVen mede
werkers van het Amsterdamse par
tijbureau kregen onlangs ontslag
aangezegd. Zij moesten plaats ma
ken voor een vroegere full-time me
dewerker. die terugkeerde uit mili
taire dienst.
Toen de twee jaar geleden in dienst
traden, is hun van eventuele tijde
lijkheid van het dienstverband
niets meegedeeld, zo gaf interim-
PPR-voorzitter Terpstra zaterdag
op het PPR-congres toe. „Onplezie
rige gevolgen van een falend perso
neelsbeleid in het verleden," zei hij,
maar hij sloot handhaving van de
medewerkers uit, omdat daar het
geld niet voor is. De bezetting van
het partijbureau door de medewer
kers leverde zaterdag echter wel op
dat de zaak nog eens opnieuw
wordt bekeken: een commissie van
goede diensten gaat alles op een rij
zetten.
Dan komt ook de suggestie aan de
orde als zou het ontslag van de
medewerkers verband houden met
het feit dat ze niet passen in de
nieuwe Ujn van de PPR: bereidheid
tot samenswerking met alle demo
cratisch gezinde partijen. Van Hui
ten. gewezen campagneleider, be
schuldigde hen naar verluidt al
eens van laksheid en sabotage.
Los van die eventuele politieke
achtergrond zien de werknemers
van de PPR zonneklaar een zakelij
ke oplossing: iedereen kan in
dienst blijven als alle PPR-kaderle-
den maar aan hun financiële ver
plichtingen voldoen: vooral de poli
tieke ambtsdragers zouden in ge
breke blijven van hun verplichting
om vijf procent van hun inkomsten
in de partijkas te storten. Zo zou
alleen dit jaar tot nu toe al zestig
duizend gulden te weinig binnen
zijn gekomen.
Het parlement blijft ook deze week
met de armen over elkaar noodge
dwongen zitten wachten op beter
tijden. Bij gebrek aan een nlet-
demissionair kabinet zijn er geen
bespreekbare wetsontwerpen voor
handen, waar door zowel de Eerste
als de Tweede Kamer niet bijeen
komt.
PARLEMENTPARLEMENTAIRPARLE MENTARIËRPARLEMENTARISMEPARLEMENTE
van deze verdachte een dergelijke
straf te overwegen. Wel vond hij je
zwaarste vrijheidsstraf op zijn
plaats, omdat een lichtere straf de
indruk zou kunnen wekken dat oor
logsmisdrijven niet ernstig genoeg
genoemen worden.
De verdediger van Menten, mr. L.
van Heijningen, zei bewondering te
hebben voor de „beheerste en zake
lijke wijze" waarop het requisitoir
was gehouden, als voegde hij eraan
toe het met de Inhoud „van harte
oneens" te zijn. Hij kondigde aan in
zijn pleidooi de door de officier aan
gevoerde bewijzen te zullen aantas
ten en geen clementie voor zijn
cliënt te zullen bepleiten.
Het pleidooi, waarvan de voorlezing
minstens zes uur zal vergen, zal op
16 en eventueel op 17 november wor
den gehouden.
Vervolg van pag.P6-RHS 8 »°'dcn op nummer 020-9134S6.
kunnen van maandag tol en met vrijdag
telefonisch van 9.00-19.30 uur opgegeven
Op zondagavond
Is dit alleen mogelijk
van 18.00-20.00 uur.
„Alie roem is uitgesloten"
De Here heeft mij thuis gehaald en ik mag eeuwig
bij Hem wonen.
Maria Visser
j Echtgenote van Adrianus Faasse.
Zij was onze lieve vrouw, moeder en oma.
Zij werd 62 jaar.
Romeinen 8 18 en 31-39
A. Faasse
kinderen en kleinkinderen
's-Gravenzande, 6 november 1977
Dingemans van de Kasteelenplein 3
Geen bezoek aan huis.
Geen bloemen Geen toespraken.
I Gelegenheid tot condoleren dinsdag en woensdag
van 19.00 tot 20.00 uur en na afloop van de
begrafenis in het Dienstencentrum, Dingemans
van de Kasteelenplein 1. 's-Gravenzande.
De dienst van Woord en Gebed wordt gehouden
op donderdag 10 november a s. om 13.30 uur in de
j aula op de algemene begraafplaats te 's-Graven-
S zande. Naaldwijkseweg 103. waarna de begrafe-
nis zal plaatsvinden
Heden is na een geduldig gedragen lijden in de
Hope des eeuwige Levens ontslapen onze geliefde
broer, zwager en oom
Christiaan Wüst
op de leeftijd van 62 jaar.
De Heer is mijn Herder,
mij zal niets ontbreken.
Numansdorp:
W G. C. Wüst
G. T. Wüst-de Vlaam
Delta B.C. Canada:
M. Wüst-de Klerk
Kingsville Ont. Canada:
A. van Drunen-Wüst
A. van Druncn
Numansdorp:
I. Wüst
J. Wüst-v. d. Jagt
Spijkenisse:
C. C. M Witvhet-Wüst
A. G. Wüst
Neven en Nichten
Dc begrafenis zal plaatsvinden D V. op vrijdag 11
november om 14.30 uur op de Algemene Begraaf
plaats te Numansdorp.
Enige en algemene
kennisgeving
Met droefheid geven wij
kennis van het overlij
den van onze schoonzus
ter en tante
Lena van Mullem-
Lammers
sinds 1953 weduwe van
M. van Mullem
in de ouderdom van 81
jaar.
Rotterdam:
H. C. van Essen
Baflo (Gr.)
Ds. Joh. P.
van Mullem
Schiedam
J. J. van Mullem
Rotterdam:
P. van Essen
Groningen:
T. van Mullem
Capelle a.d. IJssel,
6 november 1977
.,De Vijverhof"
Reigerlaan 251
De begrafenis zal plaats
vinden donderdag 10 no
vember te 13 uur op de
begraafplaats ..Oud-
Kralingen". Kralingse-
weg 334 te Rotterdam.
spaarpremic
•"W
In het kader van de actie „Gééf om de Natuur" van het Wereld
Natuurfonds komt de Amro Bank met dit initiatief:'t Logboek t
Natuur. Het gidst u door 12 grandioze, puur Nederlandse natuur- y-/
gebieden. Door bijvoorbeeld de Wadden en de Péel, door de Li
Noordhollandse duinen en het Kampereiland. Een schitterende uitgave
van 120 pagina's met oa. spectaculaire luchtfoto's en levensechte
tekeningen van flora en fauna.
Nieuwe spaarders die in de actieperiode (1/11- 6/12) een spaar
rekening openen (minimale inleg f 15,-), kunnen dit natuurboek kopen
voor slechts f 12,50. Bovendien ontvangen zij f7,50 spaarpremie (deze
premie is één maand niet opvraagbaar).
Deze actie loopt tot Sint-Nicolaas. Maar wees er snel bij, want voor
1 boek geldt: zolang de voorraad strekt
