Toerisme schaadt de natuur
Waarom Nationale-Nederlanden het
betreurt dat veel huisvaders niet meer weten
waarde hoofdkraan zit.
Uit brieven van lezers
Alarmerend rapport over de Waddeneilanden
Flinke toename van
„wilde paden"
Er was een tijd, dat de winters bar streng waren.
Bij fikse vorst sloot de heer des huizes zelfs elke avond
de hoofdkraan af. Hij liet de leidingen leeglopen
en omwoelde ze zorgzaam met stro en oude kranten.
Zodoende voorkwam hij dat de zaak reddeloos bevroor.
Door de zachte winters van de laatste tijd lijken
zulke beschermende maatregelen een tikje
lachwekkend. Dus is de kans levensgroot dat we ons
door de eerste de beste ouderwetse winter danig laten
verrassen. En een gesprongen waterleiding is geen
pretje. Ook al dekt de verzekering achteraf de schade.
Voor dit soort huiselijk ongerief en andere gevaren
heeft Nationale-Nederlanden de Perfectpolis. Die is
- zoals de naam al suggereert - niet slecht, evenmin als
de gelijknamige polis voor inboedels.
Maar die verzekeringen zijn pas compleet als u
de verzekerde som elk jaar automatisch laat verhogen.
Dat heet indexeren; en in een tijd van inflatie is
't hard nodig.
Nationale-Nederlanden
ZATERDAG 5 NOVEMBER 19rj
BINNENLAND
Trouw/Kwartet
door Hans Schmit
HAJtLINGEN - De toeristi
sche druk op de Waddeneilan
den is zo groot, dat moet wor
den gevreesd dat het karakter
van de vijf eilanden verloren
zal gaan. Met name in de duin
gebieden. die juist zo'n grote
aantrekkingskracht op de toe
risten uitoefenen, is sprake van
een ernstige achteruitgang van
ae vegetatie door steeds veel-
vuldiger betreding van de
duinen.
Dit concludeert de Landelijke ver
eniging tot behoud van de Wadden
zee (Waddenvereniging) in het deze
week verschenen rapport „Eilanden
onder de voet", dat de resultaten
vermeldt van een onderzoek naar de
gevolgen van de recreatie voor de
natuurlijke, landschappelijke en cul
tuurhistorische waarden van de
Waddeneilanden. Het onderzoek
richtte zich vooral op het plattrap
pen van de duinen door toeristen en
op het beleid van de gemeenten wat
betreft de uitbreiding van recreatie
voorzieningen. Bij het onderzoek
richtte zich vooral op de Waddenei
landen. Het onderzoek richtte zich
vooral op het plattrappen van de
duinen door toeristen en op het be
leid van de gemeente wat betreft de
uitbreiding van recreatievoorzienin
gen. Bij het onderzoek werd onder
meer gebruik gemaakt van luchtfo
to's, aan de hand waarvan in de loop
der Jaren opgetreden veranderingen
konden worden geconstateerd.
De Waddenvereniging noemt de uit
komsten van het onderzoek „alarme
rend". Gebleken is dat de afgelopen
zes Jaar het aantal wilde paden in de
duinen op alle eilanden met gemid
deld derüg procent is toegenomen.
De toename was het grootst op Ame
land. zestig procent, daarna volgden
Terschelling (veertig procent). Van
Texel ontbreken recente luchtfoto's,
maar uit veldonderzoek is gebleken
dat de toename van de wilde paden
gedurende de laatste acht Jaar niet
meer dan tien procent is geweest.
Deze geringe toename is te danken
aan toegangsbeperkingen voor vrij
wel het gehele duingebied. Voorts is.
wat de vijf Waddeneilanden betreft,
gebleken dat het aantal hectaren
stuifgebieden veelal met tientallen
Weinig effect
Lange wachttijden in Den Helder voor de overtocht naar Texel.
procenten is toegenomen en soms
zelfs is verdubbeld
Achteruitgang
Het onderzoek verstrekt alleen gege
vens over ernstige achteruitgang:
daar waar de vegetatie vernietigd is.
Voordat het zover is, treedt echter
verandering (en dat is veelal verar
ming) van de vegetatie op. Welke
omvang die voorafgaande nivelle
ring van het plantendek in de duinen
heeft, is echter niet bekend. Ook
over verstoring van vogels en zee
honden zijn geen nieuwe gegevens
verzameld. De werkgroep die het
rapport heeft opgesteld, zegt te vre
zen dat de gebieden waar de meeste
wilde paden liggen (een dichtheid
van meer van 750 meter pad per
hectare duin), binnen vijf tot tien
jaar in stuifduin zullen zijn veran
derd als de achteruitgang niet tot
stand wordt gebracht.
Een van de mogelijkheden de
achteruitgang tot staan te brengen,
is een betere controle van de dien
sten (Rijkswaterstaat, Domeinen en
Staatsbosbeheer) die de duinen be
heren en bewaken. Deze diensten
zijn echter, wat personeelsbezetting
betreft, in het geheel niet in staat tot
betere controle en meer toezicht;
want hoewel de recreatie sterk is
toegenomen, is sinds 1945 het perso
neel van met name Staatsbosbeheer
praktisch niet toegenomen. Dit geldt
vooral voor de Friese Waddenei
landen.
Hoezeer de recreatie is toegenomen,
blijkt uit het aantal (officiële) over
nachtingen op de Waddeneilanden:
waren dat er in 1965 drie miljoen,
tien jaar later bedroeg het aantal
overnachtingen al acht mijioen. Het
werkelijke aantal overnachtingen
moet echter twintig tot dertig pro
cent hoger worden geschat. In het
algemeen streven de gemeenten op
de Waddeneilanden naar beperking
of stabilisatie van het aantal recrea
tieve voorzieningen (alleen Ameland
wil verder uitbreiden), maar in de
praktijk blijkt er nog wel eens iets
fout te lopen, zoals de luchtfoto's
aantonen. In het beschermd dorps
gezicht van Schiermonnikoog zijn in
tien jaar 124 bouwkundige verande
ringen aangebracht. Verder worden
nog steeds in de dorpskernen wonin
gen tot tweede woningen getransfor
meerd, terwijl onder de noemer gara
ge, schuur of kippenhok vrijwel op
alle eilanden verkapte zomerhuisjes
verrijzen.
Om de schade die de toeristen aan
de duinen aanbrengen, te beperken,
worden jaarlijks vele maatregelen
getroffen, zoals het bedekken van
stuifplekken, het aanleggen van
schelppaden, het planten van helm
en het plaatsen van borden. Het
effect is echter gering en steeds va
ker moet als laatste redmiddel wor
den gegrepen naar prikkeldraadaf
zettingen. Dat laatste echter heeft
het bezwaar dat de recreant in zijn
vrijheid wordt aangetast en daarin
ligt juist de aantrekkingskracht van
de Waddeneilanden, waarvan zo
veel bewoners dankzij het toerisme
een beter bestaan hebben opge
bouwd.
De Waddenvereniging meent dat al
lereerst de negatieve invloeden van
de recreatie moeten worden gestabi
liseerd en uiteindelijk moeten wor
den verminderd. Verstorende activi
teiten zijn onder meer auto's van de
vakantiegangers, speedboten, sport
vliegers, hoogbouw, pretparken en
grote jachthavens. De Waddenvere
niging wil een geïntegreerd recrea-
tiebeleid, waarbij de samenhang
tussen natuur en mens zichtbaar
blijft zonder dat aan het een of de
ander een dominerende rol wordt
toebedacht. Ook hecht de Wadden
vereniging veel waarde aan het op
stellen en uitvoeren van een uitvoe
rige voorlichtingscampagne aan de
recreanten. Tenslotte hecht de Wad
denvereniging eraan dat, hoewel ge
meentebesturen in het algemeen
hier reeds aandacht voor hebben,
meer toezicht wordt uitgeoefend op
het tegengaan van niet toegestane
„zomerhuisjes".
Het rapport van de Waddenvereni-
ging sluit aan bij een eerder dit jaar
verschenen rapport van dezelfde
vereniging, de ANWB, de Koninklij
ke Nederlandse Watersportvereni
ging en Natuur en Milieu over de
recreatie op de zee in het Waddenge
bied. De Waddenvereniging heeft
naar aanleiding van dit rapport gis
teren in Leeuwarden een studiedag
georganiseerd, waarop werd inge
gaan op de ruimtelijke ordening op
de eilanden en op het beheer van de
duingebieden.
Eilanden onder de voet. Rapport van
de werkgroep recreatie van de Lande
lijke vereniging tot behoud van de
Waddenzee. Prijs 20,geïllu
streerd, 124 blz.
Deze rubriek is uitsluitend bestend voor korte reacties op in deze krant gelezen
berichten, artikelen en commentaw. en niet voor gedichten, open brieven, oproepen
ol reacties op advertenties (deze katste dienen tot de directie gericht te worden). De
inzendingen voor deze rubriek dienn zo beknopt mogelijk te zijn. De redactie behoudt
zich het recht van bekorting vooi Het is ons helaas niet mogelijk over elk geval
van bekorting of nietplaatsing (dorgaans een gevolg van een te groot aanbod) te
corresponderen. Brieven adresseen aan: Secretaris hoofdredactie Trouw,
Postbus, 859. Amsterdam. Bij p«jlicatie worden naam en woonplaats van de
schrijver vermeld.
Israël
Weer heeft een hoófdredactior>el
commentaar over het Midden oos
ten in uw blad (Trouw van 13 okb-
ber) ons diep in het hart getroffei
door een onjuiste voorstelling vat
zaken en een toon. die door sugges
tieve en tendentieuze opmerkingei
bijna anti-Israël genoemde kan wor
den. In de eerste plaats suggereert!
ja stelt u. dat de Amerikaans-Russi
sche verklaring „alle elementen op
een na) bevat van de resoluties 242
en 338. Mag ik u enkele significante
verschillen noemen? 242 spreekt
over „veilige en erkende grenzen,
vrij van dreigingen of daden van
geweld" (art. 1). De Amerikaans-
Russische verklaring spreekt daar
niet over en hier gaat het Israël nu
juist om. Toen Israël zich na de
Sinaï-campagne terugtrok uit de
toenmalige bezette gebieden, werd
het daarna weer overspoeld door
Arabische-PLO gewelddaden. Arti
kel 2 van 242 spreekt over „vrijheid
van zeevaart" terwijl de Am.-Rus.
verklaring hierover zwijgt. Dit juist
is een aanleiding geweest voor de
„Zesdaagse Oorlog". 242 spreekt
over VREDE terwijl de Amerikaans-
Russische verklaring over een Rege
ling spreekt. Er zijn nog wel meer
„verschilletjes" maar juist het door
u genoemde verschil, nl. het noemen
van de „wettige rechten van de Pa-
lestijnen" is een ander breekpunt
voor Israël. Immers volgens het Pa
lestijns Nationale Handvest en naar
voortdurende verklaringen van PLO
leiders houden die „wettige rech
ten" de vernietiging van de wettige
Staat Israël in. Het kan zijn. dat u
uit onwetendheid een dergelijk
hoofdartikel schrijft. Maar dan
komt er in ons enige twijfel op of de
schrijver van een dergelijk hoofdar
tikel wel capabel is om een zo be
langrijke, opinievormende kolom te
schrijven.
Doorn. Drs. J. van Barneveld
Secretaris Israël Comité Nederland
Drie maal K (I)
Het commentaar „Drie maal K"
in Trouw van dinsdag 1 november
doet mijns inziens geen recht aan de
opvatting over de kabinetsformatie
van de Industriebond NVV. De zin
snede: „Nu Den Uyl toch weer met
een aantal marionetten van kerk en
kapitaal zit opgescheeptduidt
uiteraard niet op de heren Boersma
en Lubbers, maar op enkele kandi
daat-ministers uit CDA-kring voor
(ADVERTENTIE)
JEven reëel: indexeren moet
gewoon tegenwoordig.
Maar als de juiste uitkering
wilt, heb ik recht op
de juiste premie. Dat is
toch redelijk
(D. Poot, sector Brand)
het tweede kabinet-Den Uyl. Hun
standpuntbepaling in zaken als ze
delijkheidswetgeving, grondpolitiek
en werknemerszeggenschap geeft
op zijn minst aanleiding tot kwalifi
caties als deze door hun tegenstan
ders, in wier gevoelens men zich als
commentator toch moet trachten te
verplaatsen.
Amsterdam M. Ooms
Driemaal K (2)
Men kan de mensen van de arbei
dersbeweging die in de dagen van
nijn jeugd de strijd aanbonden
egen de drie-eenheid kapitaal, kerk
ei kroeg, bezwaarlijk als idealisten
£induiden. Het waren realisten, in
de zin. dat heel dat komplex van
nachten dat zij tegenover zich za-
gei, niet tot het schimmenrijk be-
hoirde. maar één en al keiharde
wefcelijkheid was.
Ook nu ontmoet elke serieuze po
gingtot fundamentele verandering
in h>t maatschappelijk bestel een
conshnte weerstand vanuit het zo-
genaande politieke christendom
Denk aan: inkomensgelijkheid, de-
mocraisering van het bedrijfsleven,
het onierwijs. defensie, reactorva
ten votr Zuid-Afrika. grondpolitiek.
Dat poltieke christendom mag dan
enigsziis op zijn retour zijn. het is
hier en n de gehele westelijke we
reld nogeen geweldige macht, die
ervaren vordt door allen die naar
veranderhg streven, als een bunde
ling van tegenhoudende krachten
Ondanks Utspraken over „evangeli
sche inspiratie" die van nu voortaan
de koers ztu bepalen.
Dat er regdrechte verbindingen lo
pen van da politieke christendom-
naar de offniële kerk. is duidelijk.
Een treffend voorbeeld gaf H. Neu-
man in Trouw van 14 oktober (Het
ging over IKV versus r.k. episco
paat, maar inde protestantse sector
is het niet anders). Dat er een over
eenkomstig mechanisme bestaat in
de verbinding met het bedrijfsleven
kan zelfs een politiek-analfabeet we
ten, wanneer h j althans de moeite
neemt de prominenten uit de wereld
van het bankwezen en groot-bedrijf
te sorteren naar politieke en kerke
lijke denominatie. Op deze realiteit
baseert de Industriebond NVV zijn
ongeloof aan het tweede kabinet-
Den Uyl.
Voorstellingen die deze werkelijk
heid verhullen kunnen alleen maar
daar ontstaan, waar beeld-vervor
ming zo licht tot stand komt: de
kroeg. Dat is ook de reden waarom
eertijds de vurigste drankbestrij
ders onder socialisten werden aan
getroffen. Het zou goed zijn wanneer
dat nu nog zo was. Nuchterheid en
waakzaamheid. Het zijn zeer bijbel
se noties.
Pijnacker Eibert Draisma
Eucharistie (3)
Veel katholieken kunnen bisschop
pen niet volgen (Trouw 3 november).
In deze titel, zowel als in het na
schrift. zit een storende fout. De
gelovigen die de bisschoppen niet
meer kunnen volgen om de door
Verbeek genoemde redenen, zijn
niet meer katholiek en Herman Ver
beek is geen priester meer. Hij heeft
vanaf 1974 geen Avondmaal meer
gevierd. Hij vereenzelvigt zich dus
met een dominee. Bovendien gelooft
hij niet in de tegenwoordigheid van
Christus in het H. Sacrament, hij
erkent geen priesterwijding en er
kent geen pauselijk gezag. Waar
schijnlijk zelfs niet de Godheid van
Christus (gedode rabbi, joodse men
senvriend). Daardoor heeft hij zich
zelf buiten het lichaam der Kath.
Kerk geplaatst en zijn volgelingen
eveneens. Of hij en zij nog tot de ziel
der Kerk behoren weet alleen God.
Het dogma der H. Eucharistie is
bewezen door vele wonderen. God
wist wat Hij van ons geloof vroeg.
Wie kan begrijpen dat Liefde zo ver
gaan kan. Het wonder van Amster
dam is te vinden in het archief al
daar en wat wil Verbeek inbrengen
tegen het pas, door de grootste che
mici van Italië opnieuw onderzoch
te, 1200 jaar oude Eucharistisch
wonder van Lanciano? Wie ver
beeldt Verbeek zich te zijn?
Bussum J. A. Domen
Brückner (2)
Als het waar is, dat prof. Dessor
Brückner is benoemd aan de Univer
siteit van Amsterdam, als docent in
de opvoedkunde, maak ik me dode
lijk ongerust. Want, zo zegt men, en
ik hoop nog dat het niet waar is.
prof. Brückner is annex geweest met
de RAF en heeft daar zelfs geld aan
geschonken. Als het waar is, hoe kan
men dan zo iemand benoemen, ter
wijl wij van alle kanten het terroris
me willen bestrijden.
Ilijham J. W. Kronemeijer-de Boer
Juid-Afrika (4)
Wst u dat de grootste stad der Ban-
toi's Soweto is. met zijn 750.000 in-
wcuers en 10.000 nieuwbouwhuizen
perjaar en dat de huishuur 10 rand
permaand is. En dat deze stad 1500
winiels heeft, 167 kerken, 130 scho
len, 102 sportvelden. 3 atletiekba
nen, 12 tennisbanen, 39 kinderspeel-
plaaten. Ook in deze stad een groot
ziekeihuis met zwart persone^j. 200
doktoen en 1200 verpleegsters. Op
namekost 1 rand per patiënt, wat
recht peft op alle hulp (kosteloos).
En ditilles kwam tot stand zonder
gelden ran onze ontwikkelingshulp
of htmanitaire fondsen.
Klunderi
P. van Bezooijen
