Het plan van Willem Vogel ging door
k,
W.l
Met een strooien hoedje,
bengelend aan het stuur
.ia»
VANDAAG
Voorbijgangers
ZATERDAG 5 NOVEMBER 1977
KERK
Trouw/Kwartet
door Jac. Kort
Wanneer je zo'n vijfentwintig
jaar geleden in een gezel
schap het woord ..Cantor" liet
vallen, had je al geluk, wan
neer er één was, die wist wat
dit woord betekende. In het
gunstigste geval kreeg je dan
te horen, dat Joh. Seb. Bach
deze functie in Leipzig be
kleed had. Maar wat dat nu
precies inhield? Iets met
kerkmuziek of zo, meende
men.
De tijden zijn veranderd: menige
kerk heeft nu een cantorij en dat is
wel wat anders dan dat koontje),
dat af en toe eens een paar min oi
meer stichtelijke versjes komt zin
gen. zoals vroeger. Het kerkkoor-
nieuwe-stijl is niet langer oma-
Willem Vogel
ment. het heeft een functie in de
liturgie, naast die van de gemeente
zang Het te zingen repertoire
wordt niet meer (soms met enige
moeitei ingepast in de orde van
dienst, maar is er een uitvloeisel
van. Het hangt ten nauwste samen
met de liturgie, die zich op haar
beurt richt naar het kerkelijk jaar.
De taak van de cantor houdt in. dat
hij zich bij de keuze van de muziek
richt naar de eisen die daardoor
worden gesteld.
Hier beginnen ook de problemen
Er is weinig of geen kerkmuziek
van eigen bodem en in eigen taal.
We hebben onze psalmen en gezan
gen en daar houdt het mee op.
Liturgische kerkkoren of cantorij-
en hebben we in onze protestanse
kerken nooit gekend en nu die van
de grond beginnen te komen, is
men veelal aangewezen op muziek
in vreemde talen, hetgeen natuur
lijk een groot bezwaar is.
Een bericht
Op 15 oktober 1974 bevatte onze
krant het bericht, dat de Amster
damse componist Willem Vogel, die
de leiding heeft van de Sweelinck-
cantorij van de Oude Kerk. begon
nen was met het componeren van
een jaargang Evangelie-motetten
op Nederlandse teksten
Natuurlijk had Vogel als eerste
doel, zijn eigen cantorij, die door de
sluiting van de Nieuwe Zijds Kapel
haar werkterrein naar de OUDE
Kerk had verplaatst, aan geschikt
materiaal in de eigen taal te hel
pen. Maar van het begin af aan. zo
lezen we in bovengenoemd bericht,
was „deze activiteit ook bedoeld
om materiaal te bieden aan de tal
loze kerkkoren in ons land. die zich
bij gebrek aan dergelijke litera
tuur. bijna uitsluitend, beperken
tot het zingen van liederen, wat als
een teken van liturgische armoede
beschouwd moet worden."
Drie jaar verder
We zijn nu drie jaar verder en vra-
De Oude Kerk te Amsterdam
gen ons af. hoever Willem Vogel
gevorderd is met zijn werk. dat
destijds als een vijfjaren-plan is
begonnen.
Het is verheugend te kunnen mel
den, dat het niet bij een schoon
ADVERTENTIES
0»r« maand m
VU-MAGAZINE:
SLAVERNIJ
De Nederlandse televisie-kt)** heelt kunnen
kermis maken mei een tweetal senos die over
slavernq handelden Roots' (AVRO) en De stri|d
tegen de stavern» (NOS) In VU-magazme dozo
maand een artikel over Nederland on de slavemn
en dan mei over de afschaffing, maar over de
discussies d.e vooral gmgen aan de Invoenng
ervan Wani die wAren er
Verder onder meer
Wie heelt er kans op een harl-mlarel?
Indonesië tracht corruptie te bestrijen
Histoiogen doen ondorzoek naar leukemie
VU-magazine:
een opinieblad
waar studie
achter
zit
Aan de andere kant van de wereld wordt op U
gerekend.
U, die de ruime mogelijkheden heeft om naastenlief
de in de praktijk te brengen.
De duizenden vluchtelingen uit VIETNAM - LAOS -
CAMBODJA in Thailand en Frankrijk zijn dankbaar
voor alles wat U al gedaan hebt.
Maar ze zijn er nog niet.
Hun landgenoten die dagelijks Thailand binnenko
men nog minder.
HELP ons de grote nood daar te lenigen.
DOE HET VANDAAG.
Stort Uw gift op gironr. 29.14.600.
STICHTING COMITÉ HULPVERLENING
ZJID-OOST-AZIE
Postbus 1527
Groningen.
voornemen is gebleven. Er liggen
voor mij drie deeltjes Evangelie
motetten. te zamen 45 stuks, als
mede een grammofoonplaat, waar
op 19 van deze motetten, alle ge
componeerd door Willem Vogel,
worden ten gehore gebracht. Het
oudste dateert van zomer 1974, het
jongste van augustus van dit jaar.
Het zijn vrij beknopte werkjes en
dr J. H. van Beusekom, de predi
kant van de Oude Kerk. die ook het
grootste deel van de teksten voor
dit doel opnieuw uit het Grieks
heeft vertaald, meent dat „de
meest wezenlijke functie van het
motet is gelegen in de grote zeg
gingskracht in deze combinatie
van evangelietekst en muziek", al
dus zijn Voorwoord in deel I.
Niet „dierbaar"
Wie nu de motetten bekijkt, komt
tot de overtuiging, enerzijds, dat
Vogels compositiestijl eigentijds
genoemd kan worden in zover, dat
alle „dierbaarheden" van de ro
mantiek achterwege blijven. Ze
zijn in dit opzicht „strak" te noe
men. wat echter niet wegneemt,
dat hij toch alle middelen heeft
gevonden en ook aangewend, om
de evangelietekst op treffende wij
ze muzikaal te vertolken.
Dank zij de financiële steun van
het Ministerie van CRM. zijn de
deeltjes Evangelie-motetten tegen
de zeer lage prijs van vijf gulden
(per deelt te koop. Ongeveer dertig
cent per motet. Men kan ze bestel
len bij de Commissie voor de Kerk
muziek te Amstelveen, postgiro
1230228. Portokosten exclusief.
Landelijk bekend
Er is reeds op gewezen, dat het van
het begin af aan de bedoeling is
geweest, deze motetten tevens aan
te bieden aan de kerkkoren elders
in den lande. Wanneer men nu ziet.
dat op de plaat vijf koren een aan
deel in de uitvoering hebben, dan
blijkt daaruit, dat het werk van
Willem Vogel reeds landelijke be
kendheid heeft gekregen.
De uitvoerenden zijn de Cantorijen
van het Groninger Studentenpas
toraat onder leiding van Gerrit van
Niemeijer en van de Nieuwe Kerk
in dezelfde stad. geleid door Evert
Westra. van de Nederlandse Canto
rij van Maarten Kooy. de Matinen-
cantorij van Wim Kloppenburg en
uiteraard Willem Vogels Swee-
linck-cantorij, de beide laatste in
de hoofdstad werkzaam.
Doel van de plaat
Met het uitbrengen van deze gram
mofoonplaat heeft de Prof. Dr.
G. van der Leeuw-stichting (ont
moetingscentrum van kerk en
kunst, postbus 9390 te Amsterdam)
het doel voor ogen. dat de bezitters
van deze plaat, leiders, zowel als
leden van cantorijen, zich ver
trouwd kunnen maken met een
aantal van deze motetten.
Het is uiteraard van groot belang,
dat men niet slechts van het papier
ziet, hoe de koorwerken zijn ge
schreven. maar dat men het klin
kende resultaat in zich kan opne
men. Daarbij is deze plaat een uit
stekend hulpmiddel.
Anderzijds is Willem Vogel ook een
man van de praktijk. Door zijn
functie als koorleider weet hij zeer
goed. wat je wel en niet met de
stemmen kunt doen en daarom
klinkt alles wat hij op papier zet
ook zo uitstekend. Hij heeft de mo
gelijkheden van het koor volledig
onder de knie en weet daar zeer Weerklank
verrassende dingen mee te doen.
Ter afwisseling van de motetten,
die alle voor a-cappella-koor zijn
geschreven, voert Willem Vogel
vier psalmbewerkingen van zijn
hand uit op het orgel van de Dom
kerk te Utrecht.
Rijk beloond
Nu wil 'ik beslist niet de indruk
wekken, dat elk beginnend kerk-
kóortje of iedere pas opgerichte
cantorij deze motetten zó wegzingt.
Er zitten vrij eenvoudige stukken
bij. maar er zijn er ook, die flinke
studie vereisen. Ik ben er echter
van overtuigd, dat een zodanige
grondige studie rijk beloond zal
worden. Het koor zal er wel bij
varen (bijna had ik geschreven: de
smaak van te pakken krijgen) en de
gemeente zal er een stuk liturgi
sche muziek bij krijgen, dat zij op
den duur zeer op prijs zal gaan
stellen.
De grammofoonplaat, die niet in de
handel is, is tegen de prijs van
vijftien gulden, verhoogd met
3,75 verzend- en portokosten, ver
krijgbaar bij de eerder genoemde
Prof. Dr. G. v. d. Leeuwstichting,
door overmaking van het bedrag
op postgiro 36508 t.n.v. de genoem
de Stichting.
In de loop der jaren zijn er. ook met
betrekking tot de kerkmuziek, heel
wat mooie plannen en loffelijke
voornemens geweest, die echter
toch om de een of andere reden op
niets zijn uitgelopen. Het is daarom
te meer een verheugend iets. dat
Willem Vogel van doorzetten blijkt
te weten en dat zijn werk van ho
gerhand gesteund wordt en in de
gemeente weerklank vindt.
Ie ver renden in open enveloppe zonder
postzegel «en
VRIJE UNIVERSITEIT
Antwoordnummer 1771 Amsterdam
Naam
Adres
Woonplaats
Geen z«ch op als abonnee op hei
VU magazine voor de pn)S v ,-n 20. per
laar
Voor betaling wordt uw acceptgirokaart
aigewacht
Datum
Handtekorung
boekennieuws
MT 0€ CEMfENTt ONOCRWEG
Z78 DU I 3230
AftcAedsburKM "W PnA R ftonw w-
prnodwi Door Mudanton ovO-MuOunf» O
txsv» ««ntand One Sclmn
m FWt-pfena Thedog* en Pia»V - Kert en
eroT Of G p Hertvefl
HET GEBINTE VAN DE TUO
lOi t .- 1490
DE GCSCHKOCMS VAN OC MARA EN HAAI
BETEKENIS M OE EREMNST VAN ISRAcL
j? i n
OebamliSjo- O
W-U./u* «Wh
R[o]J KOK KAMPEN
door A. J. Klei
De verfijningen van het
vaderlandse gereformeerdendom
brengen mee dat ik soms moet
opdraven om collega's uit leggen
dat de leden van een gereformeerde
kerk met elkaar wel een gemeente
vormen, maar volstrekt niet mogen
worden aangeduid als:
gereformeerde gemeente,
aangezien dit weer geheel iets
anders is. Persoonlijk heb ik nooit
moeite met het verschil tussen de
gereformeerde kerken en de
gereformeerde gemeenten, ik ben
er namelijk van jongsaf mee
vertrouwd. Op de christelijke
lagere school die ik met vrucht
doorlopen heb. waren de kindertjes
van de plaatselijke gereformeerde
gemeente in zoverre duidelijk van
de overigen onderscheiden, dat ze
eenmaal in de week 's middags veel
vroeger uit school mochten. Zij
gingen dan naar de „lering" van de
voorganger van hun gemeente. Op
de bewuste dag kwamen de meisjes
onder hen naar school met een
hoedje bij zich. Het waren strooien
hoedjes met een elastiekje voor
onder de kin en dóóraan bungelden
ze aan het stuur van de fiets. De
hoedjes werden pas opgezet bij de
ingang van het catechisatielokaal,
dat leden van het vrouwelijke
geslacht vanwege een strenge
toepassing van een paulinisch
voorschrift niet met ongedekten
hoofde konden betreden.
Die wekelijkse catechisatie aan de
leerplichtige Jeugd diende om de
op school verstrekte geestelijke
spijze enigszins aan te vullen. Er
waren echter ook mensen van de
gereformeerde gemeente die hun
kinderen naar de openbare school
stuurden Zij waren tegen
christelijk onderwijs, want. zeiden
ze. je hoeft God geen handje te
helpen Ze bedoelden dat. als God
een kind uitverkoren had. de
christelijke school daar toch niets
meer aan af of toe kon doen
Andere ouders gaven als hun
mening dat op de christelijke
school een „lichte" Jezus werd
verkondigd en dat je dan nog maar
beter de kinderen niks kon
vertellen. Met deze redenatie zaten
de laatsten geheel op de lijn van de
kruisgezinde ds. E. Fransen, die in
de vorige eeuw in een preek (en in
vrij gebrekkig Nederlands) zei:
„Kinderen moeten (op de
christelijke school) God
aanspreken als Vader. Jezus als
Zaligmaker, den hemel is haar
Vaderland. Nu, dat er in de jeugd
wordt ingeplant, schiet diepe
wortelen, vele ouderen vragen: is
het niet beter dat mijne kinderen
dan maar enkel lezen en schrijven
leeren. als waar zulk een vergif
wordt ingeplant?"
Dit citaat kon ik als schooljongen
niet leveren, ik kan het trouwens
nog maar sinds enkele dagen en
wel nu ik de lectuur voltooid heb
van „Ledeboerianen en
Kruisgezinden", een
kerkhistorische studie over het
ontstaan van de gereformeerde
gemeenten, door de Goudse
geschiedenisleraar drs. H. A.
Hofman (kleinzoon van wijlen ds.
M. Hofman, zoon van ds. A.
Hofman te Schevenlngen en neef
van ds H. Hofman te Rotterdam,
allen behorend tot de
gereformeerde gemeenten). In dit
werk van bijna driehonderd
pagina's, waarvoor uitgeverij De
Banier te Utrecht 39,50 vraagt,
kwam ik een en andermaal ds
Fransen tegen, compleet met zijn
bedenkingen tegen het christelijk
onderwijs.
Het boek van drs Hofman is
blijkens het voorwoord in de wieg
gelegd als academisch proefschrift,
doch ten slotte op de markt
gebracht als een soort van
jubileum-uitgave: het is thans
zeventig jaar geleden dat de
tegenwoordige gereformeerde
gemeenten als kerkverband
ontstonden. Dat was (dus) in 1907,
toen dank zij de invloed, het werk
én de kwaliteiten van ds G. H.
Kersten, het kwam tot een
vereniging van groepen
gemeenten, die zich van de
hervormde kerk hadden
afgescheiden maar buiten de
christelijke gereformeerde en
gereformeerde kerken stonden.
Ik gebruik met opzet wat algemeen
klinkende omschrijvingen, omdat
ik vrees dat aanduidingen als:
Kruisgemeenten. Ledeboerianen,
Bakkeriaanse gemeenten, Van
Dijkianen alleen ingewijden
iets zeggen. En welbeschouwd is
het boek van de heer Hofman een
boek voor ingewijden, althans voor
mensen die een beetje de weg
weten in de vele groeperingen in de
uiterst rechtse hoek van de
gereformeerde gezindte. Want de
éne „zware" gemeente is de andere
niet. en de éne ingeleide broeder is
ook de andere niet en dat willen
ze weten! Er komt bij dat de auteur
het zijn lezers niet erg gemakkelijk
maakt door hun een personen- en
zakenregister te onthouden met als
gevolg dat je steeds zenuwachtig
terugbladert om na te gaan waar je
deze of gene al eerder was
tegengekomen. Verder is het met al
die voetnoten ook een heel
gehannes en waarom krijgt de
levensgang van de éne predikant
daar een plekje, terwijl die van een
ander breeduit in de gewone tekst
prijkt?
Je moet oppassen dat je bij het
lezen van een boek als dit niet
alleen bizarre dingen uit de
voorgeschiedenis gaat aanstrepen.
Toch kun je geluiden als van ds. P.
van Dijke, die maar weinig het
avondmaal liet vieren, omdat „zoo
velen aanliepen, die als honden
aanzaten en van ds. D. Bakker,
die van zijn 76-jarige moeder
verklaart dat zij. voorzover hem
bekend, onwedergeboren is toch
vallen dergelijke geluiden nog
steeds binnen de gereformeerde
gemeenten te beluisteren. Het
opstaan en vallen van gemeenten
vindt eveneens voortgang en
is de in 1975 te Temeuzen ontstane
gereformeerde gemeente in
hersteld verband inmiddels weer
opgeheven en kan zij dus
verdwijnen uit een eventuele
tweede druk van „Ledeboerianen
en Kruisgezinden".
Ik geloof echter niet dat het nu nog
voorkomt dat een dominee, bezig
met de aanschaf van
kerkmeubilair. per ongeluk een
kerkmeubilair, per ongeluk een
heel kerkgebouw koopt, er dan
maar een gemeente in sticht en zijn
zoon als voorganger daarvan
aanstelt. Zoiets deed ds. C. van den
Oever, de man die uitvoer tegen
blote vrouwenarmen. „Ze gelijken
wel luchtbellen," zei hij. Wie het
nieuwe jaarboekje van de
gereformeerde gemeenten bekijkt,
waarin o.a. serieus de omstreden
dr. H. Wiersinga besproken wordt,
weet dat deze gemeenten niet
bekeken zijn met wat aardige
anekdotes, al blijven ze die tot
vandaag toe leveren. In De
Saambinder, het officiële blad van
de gereformeerde gemeenten,
plaatste drs. Hofman de volgende
mededeling omtrent zijn boek:
„Op de omslag van dit boek prijkt
een foto van ouderling A.
Geschiere. Helaas blijkt dit in
Zeeland (Walcheren) geen
onbekende figuur te zijn. Hij stond
bekend als een hater van de
Gereformeerde Gemeenten.
Gereformeerde Gemeenten!
Uiteraard was dit noch bij de
uitgever, noch bij de schrijver
bekend. Het is te begrijpen dat
daar ongenoegen over kan
ontstaan. Zoekt u echter niet naar
bijbedoelingen, want u begrijpt wel
dat uitgever en schrijver zich niet
met opzet gaan benadelen. In ieder
geval maakte uitgeverij „De
Banief' een royaal gebaar. Voor de
2e druk zal een andere omslag
worden gemaakt. Van deze omslag
zullen enkele honderden
exemplaren extra worden gedrukt,
speciaal bedoeld voor diegenen in
Zeeland die de le druk in hun bezit
hebben, maar graag van omslag
willen wisselen. Wij hopen hiermee
tot aller tevredenheid de kwestie te
hebben opgelost."
Ik heb voor de zekerheid maar een
tekening laten maken van een paar
fietsende meisjes met een hoedje
aan 't stuur, en geen oude foto
opgediept.
Hel ademt vrede
En toen ze naar haar huis gegaan
was
vond ze het kind op bed gelegd
en de demon uitgevaren.
(Markus 7.30)
Je bent geneigd ovef dat laatste
zinnetje heen te lezen. Het besluit
van het verhaal van de
Syro-Phenicische vrouw die op haai
aanhoudend verzoek van Jezus de
woorden hoort: om dit woord, ga
heen. de demon is uit uw dochtertje
gevaren. En dan gaat ze. Natuurlijk
gaat ze. Ja. maar is dat zo
natuurlijk? Zo gaan gelovige
mensen op weg. Met een woord, met
een belofte, met een zekere
uitspraak: het heil is er. Maarzo
gaan dan ook mensen die geloven.
Die blijven niet staan zeuren of het
nu wel werkelijk waar is en of ze niet
met een kluitje in 't riet gestuurd
worden. Nee. die gaan. Die geloven.
En bij die mensen hoort deze vrouw-
van nu af aan. Ze is met dat naar
huis gaan ingelijfd in de gemeente,
in de gemeenschap van Jezus. En ze
doet dan die ontdekking: het is ZO!
Hij heeft de waarheid gesproken.
Dat moet een geweldig moment
voor die diep ongelukkige geweest
zijn. Zoiets groots, je kind.
opgegeven door iedereen, hopeloos
in de greep van kwade machten en
daar ligt het dan. Goede machten
hebben het bevriijd en uit de boze
handen gerukt en het hier
neergelegd. Het ademt rustig. Het
ademt vrede. Weg is het kwaad. Zo n
vrouw zou je willen ontmoeten om
haar geluk te wensen en erbij te zijn
als ze dit feest op welke wijze dan
ook viert. En dan valt daar. niet
zomaar, als een gelegenheidswoord,
maar helemaal geborgen in dit
verhaal vol spanning, de naam van
Jezus. En je hoort die naam telkens
weer. Geen wonder!
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Burum itoez.i: R. E. da
Costa kand. te Oegstgeest.
Aangenomen de benoeming tot bij
stand in het pastoraat te Diemen: G
C Tromp. a s. emeritus pred. te Am-
sterdam-Watergraafsmeer.
Bedankt voor Maarssen itoez.i: W.
Verboom te Waddinxveen: voor
Weerselo (toez.i. W. v. Waasbergen
te Baarn.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Ureterp: S. de Vries te
Blokzijl.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Herkingen: A. Hooger
land te Krabbendijke, te Zaandam:
L. Blok te Capelle a. d. IJssel: te
Scherpenzeel: T. Boogaard te
Leiden.
Bedankt voor Gorkum en Oudemir-
dum: J. M. Kleppe te Woerden.
CHR. GEREF. KERKEN
Intrede op 8 dec. te Dedemsvaart: M.
Oppenhuizen, kand. uit Apeldoorn.
Ds. P. P. van Lelyveld
Op 1 november is ds. P. P. van
Lelyveld in functie getreden als al
gemeen secretaris van de stichting
Oecumenische Hulp aan kerken en
vluchtelingen (SOHi. Ds Van Lely
veld (41 jaar een doopsgezind) werk
te na zijn studie en een verbijf van
twee jaar in de Verenigde Staten
acht jaar in Indonesië als studenten
predikant in Jogjakarta. In SOH is
hij mevrouw drs A. E. A. Went-van
der Vring opgevold.
Prins Charles
Kroonprins Charles woont 20 de
cember in de Londense Westminster
kathedraal een rooms-katholieke
kerstdienst bij. -Het zal voor het
eerst in bijna driehonderd jaar zijn.
dat een zo vooraanstaand lid van
het Britse koningshuis openlijk
deelneemt aan een r.k. kerkdienst.
De laatste rooms-katholieke koning
was Jacobus II. die in 1688 van de
troon Werd gestoten. Zijn plaats
werd toen ingenomen door zijn pro
testantse schoonzoon, de Neder
landse stadhouder Willem III. In de
dienst houdt kardinaal Hume een
meditatie. De Anglicaanse deken
van Westminster gaat voor in gebed
en verder worden Christmas carols
gezongen.
Onze adressen:
AMSTERDAM:
Postbus 859
Wibautstraat 131
Tel. 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/DORDRECHT:
Postbus 948
Westblaak 9. Rotterdam
Tel. 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22. Den Haag
Tel. 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN:
Postbus 3
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel. 05200-17030
