Dnder garage in Breskens zou bom liggen
Sluiting Gusto komt hard aan
Snipperkaart' voor examenkandidaten
De man die bij
eb slaap krijgt
lagei
lagenaar herinnert zich bombardement uit 1944
Levensniveau daalt van ene op andere dag
^nimo voor spijbelen in Delfzijl gedaald
Wetenschap en techniek
iTERDAG S NOVEMBER 1977
(ATEROAG
BINNENLAND
Trouw/Kwartet
15
gulden af te sluiten vereekering van rond een zien liggen. Voor het gemeentebestuur heeft hij over de Westerschelde te voorkomen. Tot aan de
OOi Darenu Mensen miljoen, over het aan deze verzekering verbon- een tekening gemaakt van de onder de vloer aan bevrijding eind oktober is het stadje overi-
re_ur. I.II ...1 4. .ij- n/.n mnUn ha^phAfan an (Tft.
RESKENS Onder de betonnen vloer
m het garagebedrijf Vroon in het cen-
nm van Breskens ligt een vijfhonderd
>nd zware bom. Drieëndertig jaar ver-
erde iedereen daarover in onwetend-
eid, totdat een oud-inwoner te binnen-
hoot dat bij het bombardement op
eskens op 11 september 1944 een blind-
inger door dak en vloer van de garage
is geslagen.
t gemeentebestuur van Oostburg (waaronder
eskens ressorteert) maakte de zaak onmiddel-
t aanhangig bij het ministerie van binnen-
jdse zaken. Dit onderaoekt op het ogenblik de
lanciële kanten van het ruimen van de bom.
t gemeente Oostburg maakt namelijk aan-
»raak op een volledige kostenvergoeding door
It rijk, omdat dit verantwoordelijk is voor de
pruiming van explosieven. Zij wil met name
fkerheid over een tegen een premie van 37.000
gulden af te sluiten verzekering van rond een
miljoen, over het aan deze verzekering verbon
den eigen risico en over de schadevergoeding die
aan het garagebedrijf zal moeten worden toege
kend, omdat dit een of meer dagen zal moeten
worden gesloten. Volgens gemeentesecretaris P.
J. I. Verhage kan nu elke dag uitsluitsel van
het ministerie worden verwacht. Als dat naar
genoegen is, zal aan de explosieven opruimings
dienst, de EOD te Culemborg, worden gevraagd
de bom bloot te leggen en onschadelijk te
maken.
Tekening
„Als er tenminste een bom is," zegt mevrouw C.
Vroon, moeder van de tegenwoordige exploitant
van het bedrijf. „Noch mijn zoon noch ik weet er
van. Mijn man is bij het bombardement om het
leven gekomen. Alleen de heer Keij mei zegt dat
er een bom onder de vloer ligt. Het kón ook wel
maar wij maken ons er niet druk over. Als het zo
is hebben we er nu al meer dan dertig jaar
overheen gewandeld."
De heer Ph. Keijmel, een in Den Haag wonende
oud-Breskenaar, is zeker van zijn zaak. Hij heeft
de vijfhonderdponder na het bombardement
zien liggen. Voor het gemeentebestuur heeft hij
een tekening gemaakt van de onder de vloer aan
te treffen situatie. Dat hij eerst nu met zijn
wetenschap op de proppen is gekomen, komt
doordat hij in april las over een jongetje dat in
Breskens omgekomen was bij het spelen met een
granaat. Toen schoten hem de gebeurtenissen
op 11 september 1944 en wat er daarna in West-
Zeeuws-Vlaanderen aan oorlogshandelingen is
gebeurd, weer te binnen. De heer Keijmel was
toen 23 jaar en hij ontkwam evenmin als een
ander aan de paniek en de verwarring die tijdens
en na het bombardement heersten. Gemeentese
cretaris Verhage heeft geen reden om aan de
mededeling van de heer Keijmel te twijfelen. „In
elk geval moet er een onderzoek worden inge
steld," zegt hij. „De EOD weet er al van. De
dienst komt regelmatig omdat er hier nog steeds
oorlogstuig wordt gevonden. De streek is vier
weken lang het toneel van hevige strijd geweest.
Ondermijnd
Er werden grote verwoestingen aangericht, som
mige plaatsen werden zelfs met de grond gelijk
gemaakt. Het bombardement op Breskens werd
uitgevoerd om het terugtrekken van de Duitsers
over de Westerschelde te voorkomen. Tot aan de
bevrijding eind oktober is het stadje overi
gens nog verschillende malen beschoten en ge
bombardeerd."
Het is niet zo dat men in Breskens in paniek is
geraakt over het feit dat het garagebedrijf Vroon
letterlijk is ondermijnd. Maar de omwonenden
reageren toch niet zo lakoniek als mevrouw
Vroon, die het eerst nog moet zien. Ook het
gemeentebestuur neemt het niet licht op. Per
slot van rekening valt de veiligheid van de
inwoners onder zijn eerste verantwoordelijk
heid. Het wil daarom graag schot in de zaak
gebracht zien. Als het ministerie het verlossende
woord spreekt, wordt terstond een heel scala van
veiligheidsmaatregelen genomen. De heer Ver
hage: „Als dat is gebeurd, kan de EOD zijn gang
gaan. Het open maken van de betonnen vloer
moet met een diamantzaag gebeuren, omdat je
in dit geval natuurlijk niet met grof geweld te
werk kunt gaan. Dat openmaken zal 's avonds en
's nachts gebeuren. De volgende morgen kan de
ongeveer een meter diep liggende bom dan
blootgelegd en onschadelijk gemaakt worden.
Een groot risico? De dienst doet er nogal gewoon
over, hoewel een bom van dit kaliber een enorm
gat kan slaan
o ee
agerf
door Hans W. Ledeboer
SCHIEDAM „Al anderhalf jaar gingen er geruch
ten dat de Gusto dicht moet. De spanning in de
scheepsbouwsituatie ligt over heel Schiedam, dat
hoor ik ook van vrienden en kennissen die bij andere
werven, zoals Wilton-Feijenoord, werken. Die zitten
eigenlijk met dezelfde problemen als wij", zegt me
vrouw J. C. Smits-van Steenoven. „In die situatie is
het ieder voor zich. Veel mensen van andere werven
zeggen: „Als Gusto nu maar dicht gaat, dan blijven
wij open." Maar zo is het echt niet. Ik heb sterk de
indruk dat dit praatje van een bepaalde kant met
opzet is verspreid om eventuele angst en onrust bij
Wilton-Feijenoord tegen te gaan."
De heer A. Smits is 52 jaar.
Hij is hoofd van de machine
fabriek van de IHC-werf Gus
to, die in het afgelopen week
end onderwerp was van een
demonstratie, waarin burge
meester Lems van Schiedam
vooraan ging. 81uiting van
Gusto betekent een verlies
van duizend arbeidsplaatsen.
Het gezin Smits heeft twee
kinderen: een dochter van
twintig jaar, die kort geleden
is getrouwd en een zoon van
zeventien jaar, die juist eind
examen atheneum heeft ge
daan en een ingenieursstudie
in Delft gaat beginnen.
orders meer aan en men be
reidt zich voor op sluiting."
Loopbaan
Handicap
En, al heeft de heer Smits
dan bij Gusto een topfunctie,
bij sluiting zit hij in precies
hetzelfde schuitje als iedere
andere Gusto-werknemer,
met daarbij de handicap van
zijn leeftijd. Wie kan een top
functionaris in de scheeps
bouw van 52 jaar oud ge
bruiken?
„Vier maanden geleden," ver
telt mevrouw Smits, „notabe-
ne in de vakantie, werd op
het mededelingenbord een in
erg vage termen gestelde me
dedeling van de directie aan
geplakt. Daarin stond dat het
bedrijf mogelijk in november
zou moeten sluiten, tenzij
een order voor een boorschip
kan worden afgewerkt, dan
kon men tot juli 1978 open
blijven. Maar er is niets
exacts gezegd, we weten nu
nóg niet of de zaak dicht gaat
of niet. Wel zien we de bui
aankomen: Gusto trok geen
Over de loopbaan van haar
man vertelt mevrouw Smits:
„Hij is 32 jaar aan het bedrijf
verbonden, begon, zij het met
een HTS-diploma, als bank
werker en hij werkte zich
spoedig omhoog. Hij is nu zes
jaar hoofd van de machinefa
briek, daarvoor was hij chef
van het bedrijfsbureau. We
weten nu al dat hij niet in
aanmerking kan komen voor
herplaatsing, zijn afvloeiing
is ook al bekend: het eerste
half jaar bijpassing tot hon
derd procent, daarna een half
jaar tot 75 procent aanvul
ling, ten slotte vijftig pro
cent. Wat ik nog niet weet is,
wat de WW uitbetaalt. Er is
een bedrijfspensioenregeling,
die, zodra mijn man niet
meer werkt, ophoudt. Dat be
tekent dat we straks een mi
nimaal pensioen zullen heb
ben. Door ons inkomen ko
men we niet in aanmerking
voor een tegemoetkoming in
de studie van onze zoon. Als
bij Gusto de beslissing valt,
komen wij daarvoor natuur
lijk wel in aanmerking, maar
dan zijn we te laat voor het
aanvragen, moeten we nog
een jaar wachten. Wat er ook
gebeurt, we zullen het eerste
jaar studie van onze zoon vol
ledig moeten betalen. We zul
len dan ook ineens op een
heel ander levensniveau zit
ten en alles moeten opgeven,
ook de auto en de televisie."
Gusto-vrouwen zien hun levensomstandigheden bedreigd door te verwachten
bedrijfssluiting. Van links naar rechts mevrouw C. A. C. v. d. Ree-Schaap, haar
beide zoons, mevrouw J.C. L. Smits-van Steenhoven.
Zorgen
De zorgen voor mevrouw
Smits worden nog verzwaard
door de zorg voor het gezin
van haar dochter: „Die heeft
een kind van vier weken. Zij
is getrouwd met een Portu
gees, die nu op de leerschool
zit. Die leerschool verloopt,
mijn schoonzoon is er al af, is
nu geplaatst in een onderge
schikte functie, die een mini
mum-inkomen oplevert; wij
moeten dus dat gezin steu
nen, daarvoor krijgen wij be
lastingaftrek. Door de natio
naliteit van haar man zit
mijn dochter direct in enor
me moeilijkheden. Zij is na
haar eindexamen gymna
sium meteen getrouwd. Ik
zelf zie wel mogelijkheden, ik
kan bijvoorbeeld werken bij
een uitzendbureau, vóór m'n
trouwen heb ik ook gewerkt.
Voor m'n man ligt dat alle
maal veel moeilijker."
Jonger
Mevrouw C. A. C. v.d. Ree-
Schaap is veel jonger. Haar
man, de heer J. H. v.d. Ree, is
29 jaar. Hij is elektrisch las
ser bij Gusto. Het gezin v.d.
Ree telt verder twee kinde
ren: een jongen van zes jaar
en een jongen van acht
maanden. Hoewel op het eer
ste gezicht haar moeilijkhe
den door de leeftijd van haar
man geringer lijken dan die.
van het gezin Smits is dat
toch niet zo. „Mijn man
werkt vijftien jaar bij Gus
to", vertelt mevrouw Van de
Ree., „maar hij is veel ziek
geweest. Hij is nu weer met
zijn werk begonnen na vier
maanden ziekteverlof. Hij is
verder permanent onder be
handeling, wordt regelmatig
bestraald. Wie neemt iemand
met een langdurig ziekterap
port in dienst?"
Mevrouw Smits: „Mijn man
is nooit ziek geweest, maar
nu zit het er echt in, dat hij
afknapt. Als dat gebeurt stel
ik de IHC, waartoe Gusto be
hoort, aansprakelijk voor een
aanzienlijk bedrag."
Afvloeiing
Mevrouw v. d. Ree: „On2e
afvloeiing geeft eenzelfde
beeld als die voor de familie
Smits. We hopen nog altijd
dat de werf open blijft, de
uiteindelijke beslissing is er
nog niet. Mijn man heeft nog
geen contact met het gewes
telijk arbeidsbureau, dat kan
ook niet, er is nog geen ont
slag. Ikzelf werk nu voor an
derhalf uur per dag 's avonds
bij een schoonmaakbedrijf,
mijn man is dan thuis bij de
kinderen. Ik hoop dat het
straks mogelijk zal zijn die
werkuren uit te breiden, dat
zal voor ons wel moeten."
Mevrouw Smits: „Zie ons niet
als bijzondere gezinnen of op
vallende mensen. Het gaat
om duizend werknemers bij
Gusto, er zijn duizend gezin
nen in precies dezelfde om
standigheden. Een klein deel
van de mensen zal misschien
over kunnen gaan naar ande
re werven, maar gezien de
hele situatie in de scheeps
bouw is die kans minimaal."
oor Henri Kruithof
MSTERDAM Leerlingen in de eind-
Kamenklassen spijbelen nogal veel, met
ame om zelf te kunnen studeren voor
mtamens. Op zichzelf een begrijpelijke
lak, maar voor de voortgang van de
«sen in het laatste schooljaar funest,
let name sinds de invoering van de
lammoetwet is dit probleem urgent ge-
orden, omdat toen het systeem van
ïhoolonderzoeken verspreid over het
ele jaar werd ingevoerd.
iet Fivelcollege in Delfzijl vond voor dit pro-
leem een jaar of drie geleden de oplossing: de
lipperkaart Conrector J. Smid van deze school
de geestelijke vader van dit systeem.
eerlingen uit de examenklas van deze school
fi inmiddels ook van andere scholen krijgen
in kaart op naam, waarop dertig uur vrij geno
ten kan worden. Wil een leerling vrij van een
Ipaalde les nemen, dan vraagt hij dat vooraf
in de betrokken docent. Deze geeft in het
algemeen toestemming, maar hij kan deze in
bijzondere gevallen weigeren. De docent tekent
op de kaart aan dat een vrij uur is opgenomen.
Spijbelen
„In het afgelopen schooljaar hebben wij als
schoolleiding geen leerlingen kunnen betrappen
op spijbelen," aldus de heer Smid in een infor
matiestencil over de snipperkaart, „hoewel de
mogelijkheid dat leerlingen een dag thuisblijven
met medeweten van hun ouders uiteraard blijft SnippGrurGH
gen. Op deze manier probeert men die leerlingen
vast aan die vrijheid en verantwoordelijkheid te
wennen.
Op het fivelcollege is al twee keer een enquête
gehouden onder de leerlingen over de snipper-
kaarten. Daaruit blijkt in de eerste plaats dat de
leerlingen in het algemeen erg blij zijn met het
systeem. Ook het aantal snipperuren (dertig in
een schooljaar) vindt men in Delfzijl voldoende.
Overigens heeft de heer Smid de indruk dat
ouders veel minder vaak hun kinderen ten on
rechte ziek melden, nu het snippersysteem is
ingevoerd. Bovendien neemt het animo om te
spijbelen belangrijk af, omdat de leerlingen we
ten dat spijbelen bestraft kan worden met het
intrekken van snipperuren, of zelfs van de hele
snipperkaart.
De snipperkaarten zijn echter niet alleen inge
voerd om het spijbelen tegen te gaan. Belangrij
ke gedachte achter dit idee is het geven van een
grotere vrijheid aan de leerlingen uit de examen
klas, die straks in het vervolgonderwijs plotse
ling een veel grotere verantwoordelijkheid dra-
Uiteraard zijn er vakken waarbij vaker wordt
gesnipperd dan bij andere vakken. Zo kan wor
den geconcludeerd dat bij de exacte vakken in
het algemeen minder snipperuren worden opge
nomen dan bij de talen. Bovendien zijn laatste
uren op een dag, zoals te verwachten was, favo
riet voor het snipperen. In Delfzijl heeft men
daar bij het maken van het rooster rekening mee
gehouden. Vakken die niet tot het examenpak
ket behoren expressievakken en gymnastiek
bijvoorbeeld zijn in het algemeen niet op het
laatste uur van een dag gezet.
Overigens is men niet overal even tevreden over
het snippersysteem. De directie van het openba
re Traiectum-college in Utrecht bijvoorbeeld,
heeft aan het gemeentebestuur voorgesteld het
systeem maar weer af te schaffen. En conrector
van deze school hierover: „Wij hebben de indruk
dat het niet bijdraagt tot verbetering van de
studieresultaten, om het maar voorzichtig uit te
drukken. Je kunt jonge mensen wel vrijheden
geven, maar dan zul Je ze goed moeten begelei
den. Daarvoor hebben we echter geen tijd." Het
besluit om de snipperkaarten maar weer af te
schaffen is overigens genomen door een meer
derheid van docenten, studenten, ouders en per
soneel.
Ook in Delfzijl hebben de leerlingen wel klach
ten over het systeem. Zo wordt door sommige
leraren misbruik gemaakt van de kaart, zeggen
ze. Bijvoorbeeld als het huiswerk niet goed ge
kend werd, waren er leraren die een spljbelver-
bod voor een week oplegden. Of: een leraar
tekent als straf voor lawaai in de klas een
snipperuur af op de kaart van éen of meer
leerlingen. Uiteraard is dat oneigenlijk gebruik
van de snipperkaart.
Deze klachten lijken het eindoordeel van de
leerlingen en ook van de leerkrachten echter niet
te beïnvloeden. In het algemeen is men op het
Fivel-college en ook op andere scholen meer
dan tevreden over de snipperkaarten.
door Rob Foppema
Dat hij zou bestaan, was op theoretische gronden al
lang en breed voorspeld. Maar drie Californische on
derzoekers liepen onlangs tegen hem op. en zochten
zijn geval tot op de bodem uit. Hij bleek het inderdaad
te zijn: de man die per dag een uur achter loopt.
Het lijkt op het eerste gezicht
een onderwerp dat zich leent
voor grapjes. Het is het alles
behalve. De man lijdt om de
twee weken aan ernstige slaap
stoornissen. Zo ernstjg dat ze
met geen pillen zijn op te van
gen voor zover slaapstoor
nissen al op lange termijn met
pillen goed zijn op te vangen
en daar bestaat gerechte twij
fel aan. Zo ernstig dat ze zijn
hele levenspatroon in de war
sturen.
Omdat hij zo'n duidelijk geval
was, en nog student ook, kon
hij in een academische omge
ving opvallen en kon zijn „ge
val" tot op de bodem worden
uitgezocht. Omdat een groot
aantal mensen in mindere
mate van hetzelfde probleem
last zou kunnen hebben, lijkt
het toch zinvol om het verhaal
hier te vertellen. Als dat al
waar is, zal het overigens een
weinig troostrijk verhaal wor
den: het academisch onder
zoek aan de 28-jarige „J.X."
mag dan een diep inzicht heb
ben opgeleverd, mogelijkhe
den om hem met zijn probleem
te helpen, bleken (nog) niet
binnen bereik te zijn.
J.X. melden Miles, Raynal en
Wilson uit de Stanford univer
siteit en het veteranenhospi-
taal van Palo Alto, is blind
geboren en heeft zelfs nooit het
verschil tussen licht en donker
kunnen waarnemen. Afgezien
daarvan is hij een „gezonde en
actieve post-doctoraalstudent
aan een grote universiteit"
(Stanford?). Dat hij zich daar
specialiseert in de biologische
statistiek is een wrange bij
komstigheid.
Perioden
Hoofdzaak is dat hij de laatste
jaren last heeft van regelmatig
terugkerende perioden van
twee of drie weken slapeloos
heid, gecombineerd met bui
tengewone slaperigheid over
dag. Dat is zo erg dat het hem
ernstig hindert in zijn werk en
zijn vrijetijdsbesteding. Zo erg
dat hij probeerde om met een
combinatie van slaapmiddelen
en stimulerende middelen
door het probleem heen te bre
ken en zijn lichaam te dwingen
naar de dagindeling die de sa
menleving om hem heen be
heerste. Dat lukte ook niet.
Voor sommige biologen gaat
bij dit klachtenpatroon een
lampje branden, al is de beeld
spraak in dit geval weinig pas
send. Zij weten dat mensen (en
dieren) een vast dag-en-nacht-
ritme hebben, dat zich op een
groot aantal manieren laat
merken. De lichaamstempera
tuur is 's avonds hoger dan
's morgens, het prestatiever
mogen vertoont per dag een
karakteristiek verloop, de uit
scheiding van sommige hor
monen verloopt per 24 uur vol
gens een tamelijk vast
patroon.
Wanneer de bioloog niet aan
overdreven nauwkeurigheid
hecht, kan hij zo op een mens
de klok gelijk zetten. Maar die
„biologische klok" blijkt van
zichzelf niet het door de afwis
seling van licht en donker vast
gelegde etmaal van 24 uur als
grondslag te hebben. In twee
klassiek geworden experimen
tele situaties bleek dat het li
chamelijke ritme net even an
ders loopt.
De ene was de al weer jaren uit
de publiciteit verdwenen hob
by om, alleen of met een paar
mensen, geruime tijd door te
brengen in diepe onderaardse
grotten. Dit had een weten
schappelijk tintje, al is mij
ontschoten waarom precies. Er
bestond zelfs een naam van
meer dan drie lettergrepen
voor (speleologie, wat iets met
spelonk te maken had en niets
met speelsigheid) dus het zal
best degelijk gefundeerd zijn
geweest.
Hoe dan ook, wanneer speleo
logen een tijdje in hun grot
doende waren geweest en dus
geen idee meer hadden wan
neer de zon op of onderging
afgezien van hun contacten vla
een alarmlijn met de buiten
wereld bleek hun waak-
slaapritme te gaan verschui
ven. Zij richtten hun „dag"-
indeling in naar een etmaal dat
volgens onze begrippen gemid
deld ongeveer 25 uur duurde.
Seinen
Hetzelfde overkwam en
overkomt nog steeds een
beperkt gezelschap van pool-
onderzoekers dat in dienst van
de wetenschap op of in het ijs
overwintert. In de maanden
dat de zon in die streken over
dag niet boven de horizon
komt. hebben ook zij nog maar
een abstract idee van tijd.
waarbij zich een 25-uurs cyclus
een weg kan breken.
Het is een combinatie van na
tuurlijke tijdseinen (zoals de
zon) en cultuurverschijnselen
(zoals rinkelende wekkers) die
ons lichaam ervan overtuigt
dat het handiger is om die cy
clus in 24 uur af te wikkelen.
De regeltechniek leert dat
zachte krachten inderdaad
voldoende kunnen zijn om zo'n
kleine tempoverandering aan
een systeem op te leggen.
Voor iemand die het verschil
tussen licht en donker niet kan
zien. ontbreekt één van die
zachte krachten, net als voor
poolonderzoekers en speleolo
gen. Al in 1968 opperde F. Hal-
berg dat als theoretische ver
klaring voor afwijkende li
chaamsritmes die O. Remler
twintig jaar eerder had geme
ten bij een aantal patiënten
die op latere leeftijd blind wa
ren geworden. Daar bleef de
zaak steken, omdat Remler de
metingen bij elke patiënt maai
24 uur had voortgezet. Ver
schillende pogingen om Hal-
bergs vermoeden experimen
teel te bevestigen, leverden
geen duidelijk resultaat op.
MileS, Raynal en Wilson had
den dat met hun patiënt J. X.
wel. Nadat hij drie weken geen
pillen meer had genomen,
kwam hij voor het onderzoek
naar het ziekenhuis Daar
mocht hij werken, eten. slapen
en met mensen praten op de
momenten dat hij daar zin in
had of het nodig vond. Hij
mocht weten hoe laat het was.
Niettemin ging hij elke avond
(en later elke ochtend) een
klein uur later naar bed en
stond hij een klein uur later op.
Hij had geen slaapstoornissen
meer voor het eerst sinds
jaren. Hij had geen moeite
meer om wakker te blijven. Na
een week of vier viel zijn dagin
deling weer (enige tijd) samen
met die van de rest van de
samenleving. De verschuiving
van elke dag één uur ging re
gelmatig weer verder.
Na deze proefperiode probeer
de hij het weer een maand
thuis volgens ons 24-uurssche-
ma met de wekker 's morgens.
Prompt sliep hij weer slecht en
was overdag slaperig op de
uren dat zijn lichaam vond dat
er geslapen hoorde te worden.
De Amerikanen hebben toen
nog geprobeerd of het hielp om
de zachte krachten die de bio
logische- klok gelijk kunnen
zetten, voor X. wat harder te
maken, met zijn instemming
uiteraard. 1
Hij kwam weer naar het zie
kenhuis en werd daar om elf
uur 's avonds in bed gestopt
met de opdracht om te gaan
slapen. Hij kon dan niet meer
beschikken over klok, radio of
boeken. Hij mocht er alleen uit
om desgewenst een plasje te
doen. Hij werd om zeven uur
niet alleen gewekt maar effec
tief het bed uitgewerkt en
mocht dan niet meer slapen
vóór elf uur 's avonds. Maar hij
sliep s nachts steeds beroer
der, en werd overdag systema
tisch slaperig op de uren dat
zijn lichaam nog steeds vond
dat er geslapen hoorde te wor
den. Na tien dagen hebben ze
het maar opgegeven.
Ze weten nu vrij precies wat er
aan de hand is en ze kunnen er
niets aan doen. Een weinig
troostrijk verhaal, maar daar
voor was u al gewaarschuwd.
Toch is het niet uitzichtloos.
De bizarre kwaal van X. zou
een stimulans kunnen zijn om
te zoeken naar middelen om
die biologische klok wél doel
treffend te beïnvloeden, in te
genstelling tot de huidige
slaapmiddelen, die alleen emo
ties dempen dan wel het hele
centraal zenuwstelsel een dof
fe dreun geven.
Het probleem lijkt namelijk
niet alleen van belang voor
dramatische uitzonderingsge
vallen als X., schrijven de
Amerikanen. In een vervolgon-
derzoekje bleek dat van 50
mensen die in meer of minder
ernstige mate blind waren, er
38 klachten van betekenis over
hun slaap hadden, van wie
twintig in bepaalde perioden.
En het is denkbaar dat ook
niet-blinde mensen in lichte
mate soortgelijke klachten
hebben.
Tenslotte een bijzonderheid
tegen de achtergrond van de
talrijke publikaties over de in
vloed van de maan-cyclus op
biologische systemen. Het 11-
chaamsritme van X.. met een
tijdconstante van 24,9 uur,
wijkt niet duidelijk af van de
periode tussen twee maanop-
komsten (24,84 uur). Hij kreeg
tijdens het experiment altijd
slaap wanneer het bij Palo
Alto eb was.
L. E. M. Miles, D. M. Raynal en
M. A. Wilson, Blind man living
in normal society has circadian
rhythmsof 24,9 hours. Science.
198. 421-423; 1977.
