CRM steunt driejarig experiment De Klompenhoeve
rdag""29~oktober-i977 Trouw/Kwartet 19
erderij De Klompenhoeve.
Elsa bezig in de tuin.
door Kees de Leeuw
„Ja. ik heb het hier best
naar m'n zin", vertelt
Kees tijdens het middag
maal tussen twee hap
pen spaghetti door, die
Jan 's morgens heeft
klaargemaakt en waar
van zo te zien be
hoorlijk wordt gegeten.
Kees en Jan zijn twee
van de twaalf bewoners
van boerderij „De Klom
penhoeve", even buiten
het Noordhollandse Eg-
mond a/d Hoef. Het is
een experimentele woon-
en werkgemeenschap,
die tot doel heeft de
mensen die de boerderij
bewonen zoveel mogelijk
in staat te stellen verant
woordelijk te zijn voor
hun eigen leven.
i De bewoners zijn verstande-
l lijk gehandicapt ofwel zwak-
1 zinnig, zoals dat heet, maar
dat is in feite ook maar een
etiket. Beter lijkt het me te
siJ spreken van een „beetje ach-
andi tergebleven" in vergelijking
wbuj met andere „normalere"
WgJ mensen van hun leeftijd. De
,M jongste is Elsa (19; en de oud-
/era ste Piet (35). terwijl de overi-
i mij ge jongens en meisjes daar
'r tussenin zitten.
ding
Het gaat hier om een experi-
v.d. ment. dat met goedkeuring
j van het ministerie van CRM
DoJ 'S °PgeZet en nU 20 0 ander*
3^5 half jaar loopt. Plannen daar
voor werden al in 1972 ont-
wikkeld door een groep men-
si-hr; sen van j)e Hartekamp in
Heemstede, die dagelijks met
nr n verstandelijk gehandicapten
werkten. Zij gingen regelma-
tig met hen naar een vakan-
tieboerderij en ervoeren hoe
ge deze gehandicapten daar tot
ndei ontplooiing kwamen. Daar
in uit ontstond de gedachte, dat
2 dit eigenlijk permanent zou
moeten kunnen.
èrdH Het duurde echter nog tot
ehul 1975 voordat men zover was,
1 dat tot de aankoop en ver-
J bouwing van een boerderij
R q kon worden overgegaan. Eén
van de redenen was, dat het
n 0 idee eigenlijk niet paste bin-
iend nen het geheel aan vooreie-
gei ningen op het gebied van de
,'ies zwakzinnigenzorg. Met pas-
n a« sen en meten is nu de boerde-
bur "J veranderd tot een gezins
vervangend tehuis, waarvoor
wel regels ten aanzien van de
J financiering bestaan. Als uit-
■r a Eangspunten bleven staan,
i ml dat het een leefgemeenschap
.nd moest worden, waarin de ver
standelijk gehandicapte
mens zijn eigenheid en mede-
■riu menselijkheid zo goed moge-
Ha lijk tot uiting kan brengen,
e m» En dat aan hem of haar een
b^sl zodanige arbeid zou worden
°0 geboden, dat het begin en
einde ervan te zien is, zodat
het in een logisch perspectief
E' kan worden geplaatst. Een
nfsm boerderij leek daarvoor de
i8 fj beste mogelijkheid.
VD Aparte stichtingen
Opgemerkt kan nog worden,
dat om juridische en subsi
die-technische reden het
i wnnn- en werkgedeelte zijn
ondergebracht in aparte
i stichtingen. De stichting
woongemeenschap boerderij
vait, zoals gemeld, onder de
rijksregeling gezinsvervan-
en zi gende tehuizen van CRM en
is voor de AWBZ erkend, ter-
1 wijl het werkgedeelte een ob
ject is van externe plaatsing
ingevolge de wet sociale
£,k, werkvoorziening (WSW). In
de praktijk echter is over-
»n eenkomstig de filosofie van
Een aantal bewoners maakt de sjalotten schoon.
het project gebleken dat
wonen en werken op de boer
derij niet te scheiden zijn.
Het woongedeelte van de
boerderij is verdeeld in een
voorhuis, bestemd voor acht
personen en een achterhuis,
waar zeven mensen kunnen
wonen. Die scheiding is be
wust gemaakt om de massali
teit die onvermijdelijk ont
staat als vijftien mensen bij
elkaar in één huis wonen, te
voorkomen.
Zelf inrichten
Elke bewoner heeft zijn of
haar slaapkamer zelf inge
richt, terwijl de eerste bewo
ners, die in januari 1976 kwa
men, ook de woonhuizen heb
ben ingericht door zelf meu
bilair en stoffering te kiezen.
Verder zorgen de bewoners
zonodig met begeleiding, af
hankelijk van ieders indivi
duele behoefte voor het
schoonhouden van het huis
en de slaapkamers, voor het
koken, het boodschappen
doen en meer van die zaken.
De woonsituatie wordt uiter
aard sterk bepaald door het
karakter van de boerderij, zo
als blijkt uit de huishouding
en de dagindeling: s morgens
heel vroeg staan bijvoorbeeld
al bewoners en begeleiders
op om de negen koeien en
twintig geiten te melken.
De Klompenhoeve, waarvan
het woonhuis overigens
schitterend is verbouwd en
ingericht, is een biologisch-
dynamisch veeteelt- en tuin
bouwbedrijf. Van de elf hec
tare is anderhalve hectare be
stemd voor tuinbouw en vee
voeder, de rest is weidegrond.
Er is gekozen voor „biolo-
gisch-dynamisch", omdat dit
een arbeidsintensieve, scho
ne (zonder vergif) methode is,
die bijzonder geschikt leek
voor deze werkgemeenschap.
Hoewel de zorg voor het mi
lieu en gezonde voeding wel
een rol hebben gespeeld bij
de keuze, wordt er niet uitge
gaan van een bepaalde an
troposofische filosofie. De
produkten worden verkocht
via de coöperatie Gaea in
Bergen en De Klompenhoeve
is aangesloten bij de B.D.-
vereniging.
Moestuin
Naast melk levert de boerde
rij via de tuinbouw produk
ten op als prei, raapstelen,
spitskool, sjalotten, aardap
pels en veevoeder, terwijl er
ook nog een moestuin is met
verschillende groenten voor
eigen gebruik. In de toe
komst wil men geite- en koe
melk gaan verwerken tot
kaas en kwark. Bovendien
moeten er nog twintig kippen
komen voor scharrel-eieren.
„In het begin was het echt
pionierswerk", aldus Emile
Bent, voorzitter van de stich
ting, die zelf een aantal jaren
in de zwakzinnigenzorg heeft
gewerkt en nu psychologie
studeert. Hij vertelt dat men
aanvankelijk te hoog had ge
grepen en dat het niveau van
de bewoners iets hoger ligt
dan oorspronkelijk de opzet
is. „Het is een groep, waarvan
je je moet afvragen in hoever
re ze zwakzinnig is. De men
sen kunnen met begeleiding
best zelfstandig functione
ren, maar het punt was. dat
ze die begeleiding vaak mis
ten en dat nu geprobeerd
wordt hun die zelfstandig
heid terug te geven".
Improvisatie
Er moest worden geïmprovi
seerd. De verbouwing van de
boerderij was nog niet klaar
en onder primitieve omstan
digheden werd gewerkt in
een oude stal met behulp van
gebrekkige werktuigen. Het
was voor iedereen een vol
strekt nieuwe situatie. Niet
alleen voor de bewoners,
maar ook voor begeleiders,
begeleidingsteam en bestuur.
Sommige bewoners kwamen
rechtstreeks vanuit hun ou
derlijk huis, anderen vanuit
inrichtingen, kinderhuizen
en gezinsvervangende tehui
zen. Voor de meesten van hen
betekende de overgang naar
de Klompenhoeve een grote
stap in de richting van zelf
standigheid. maar het ligt
voor de hand dat dit gepaard
ging met de nodige „crisis
verschijnselen" en een ont
dekken van nieuwe grenzen.
Deze vaak eerste confronta
tie het zich losmaken en
toch hulp moeten accepteren
greep veelal diep in hun
persoonlijkheid, wat nogal
wat (gedrags-) problemen
meebracht, die om een inten
sieve begeleiding vroegen
Voor sommige bewoners
bleek de stap toch te groot.
Zij keerden terug naar hun
oude woonplaats. Anderen
daarentegen ontdekten nieu
we mogelijkheden: de Klom
penhoeve werd hun boer
derij.
Teleurstellingen
Dat het project in het begin
nogal moeizaam verliep, lag
voor een belangrijk deel aan
de gebrekkige outillage van
het werkgedeelte. Voor deze
investeringen bestond geen
subsidieregeling. waardoor
men in dit opzicht geheel af
hankelijk was (en is) van gif
ten. Ook ontvingen de bewo
ners nog geen (WSW-) loon,
omdat de onderhandelingen
met het werkvoorzienings
schap Kennemerland hiero
ver nog niet waren afgerond.
Dit alles leidde bij bewoners
en begeleiders tot teleurstel
lingen.
Slechts enkele bewoners wa
ren al vertrouwd met het boe
renbedrijf en de meesten
moesten in dit opzicht nog
veel leren. Aanvankelijk
werd ervan uitgegaan, dat
alle bewoners ook alle werk
zaamheden moesten kunnen
(leren) verrichten, maar dit
bleek geen haalbare kaart te
zijn. Het werk was gewoon te
veel voor de nog onervaren
bewoners, zodat veel activi
teiten door de werkbegelei-
ders (een boer en een tuinder)
zelf moesten worden gedaan
Dit had weer tot gevolg, dat
er weinig tijd overbleef om de
bewoners nieuwe vaardighe
den te leren. Men dreigde in
een vicieuze cirkel terecht te
komen.
Andere aanpak
In het najaar van 1976 be
sloot men het dan ook anders
aan te pakken: het aantal
werkzaamheden werd terug
gebracht (minder vee en tuin
bouw. geen kwark en ver
koop aan particulieren meer)
en een taakverdeling voor de
bewoners (sommigen vooral
bij het vee en anderen vooral
in de tuin. al naar gelang hun
eigen vaardigheid). Deze ver
anderingen betekenden een
enorme verbetering. Er bleef
meer tijd over voor begelei
ding. Ook de taakverdeling
met als uitgangspunt interes
se en capaciteiten werd door
iedereen als positief ervaren.
Sinds januari van dit jaar
krijgen de bewoners WSW-
loon en dank zij financiële
bijdragen van verenigingen
en fondsen kon de outillage
worden verbeterd
Mechanisatie
De werkbegeleiders ontdek
ten. dat een aantal eenvoudi
ge hulpmiddelen en aanpas
singen. zoals naambordjes
boven de voederplaatsen van
de dieren, voor de bewoners
erg zinvol kunnen zijn. Bin
nen- en buitenbegeleiders
werkten vaker „samen op"
met de bewoners, wat als bij
zonder stimulerend werd er
varen. Ook werd besloten
over te gaan tot een verant
woorde mechanisatie Het
bleek namelijk, dat de bewo
ners sommige werkzaamhe
den. zoals melken, beter ma
chinaal konden verrichten en
dat het werken met een trac
tor eenvoudiger was dan wer
ken met een paard. Boven
dien bleef er nog genoeg
handwerk over
Hoofdleider Gerard Ter-
maat: „Op de Klompenhoeve
vormen wonen en werken een
samenhangend geheel. Zoals
alle boeren wonen ook de
mensen hier op de boerderij
graag bij hun land. Er wordt
acht uur per dag gewerkt, zij
het in wisseldiensten, aange
zien het werk onregelmatige
tijden meebrengt Verant
woordelijkheid voor je eigen
leefgemeenschap staat bij dit
alles centraal, terwijl ook het
accepteren van elkaar een
belangrijke rol speelt"
Isolement valt mee
De term isolement valt
Woonbegeleider Jan Gerhar-
dus, die de opkomst en on
dergang van het Dennendal
van Carel Muller heeft mee
gemaakt, vertelt dat dat alle
maal erg meevalt „We zitten
hier bepaald niet op een ei
landje en treden wel degelijk
naar buiten toe Het contact
met de buren is plezierig en
vanuit de dichtstbijzijnde
boerderij is meer dan eens
steun verleend bij het werk
gedeelte van de Klompen
hoeve
Gunstige bijkomstigheden
zijn. dat de boerderij dicht
bij het dorp ligt. niet ver van
Alkmaar er. goed bereikbaar
is met het openbaar vervoer
Alle bewoners kunnen zich
goed bewegen en er wordt
deelgenomen aan allerlei ac
tiviteiten in het vormings
centrum en aan het vereni
gingsleven Verder wordt er
gewandeld, gefietst, gezwom
men en geschaatst, terwijl
ook een bezoek aan bioscoop
café en dancing niet uit de
weg wordt gegaan
Team
Het team van de Klompen-
hoeve bestaat uit zes groeps
leidsters en -leiders, ec-n tuin
der. een boer en een kookbe
geleider Het werken op een
dergelijk project stelt nogal
wat eisen aan hen. omdat ze
in feite van alle markten
thuis moeten zijn en op de
hoeve de uitzondering voor
rang heeft op de regel De
binnenbegeleiders moeten
zich aangetrokken voelen tot
het boerenwerk, terwijl de
buitënbegelelders ook gevoel
moeten hebben voor de om
gang met de bewoners Dat
leverde m het begin nogal
problemen op. omdat er nog
al verschillend werd gedacht
maar nu de boerderij zo'n an
derhalf jaar draait is de sa
menwerking binnen het team
gewoon goed te noemen
Naast de directe begeleiders
kent de Klompenhoeve ook
een zogeheten „Begeleidings
team". bestaande uit een
arts. psycholoog en maat
schappelijk werker Zij ver
zorgen. samen met de bege
leiders. de selectie van nieu
we bewoners en adviseren de
begeleiders in de omgang
met de bewoners Maatsta
ven, waaraan toekomstige
bewoners moeten voldoen
zijn onder meer leeftijd van
18 tot ongeveer 35 jaar. ni
veau vanaf „hoog imbeciel'
laag debiel", lichamelijk in
staat het boerenwerk te ver
richten. geen ernstige ge
dragsproblemen en goede
zelfredzaamheid. Dit zijn uit
gangspunten. waarbij steeds
opnieuw van persoon tot per
soon zorgvuldig wordt beke
ken. in hoeverre iemand ge
schikt is voor de Klompen
hoeve Dit ook om teleurstel
ling later te voorkomen.
Kleine stap?
Hoofdleider Gerard Vermaal
legt uit. dat CRM drie jaar
garant staat voor het experi
ment en ook de exploitatiete
korten voor zijn rekening
neemt. „Daarna is het de op
zet. dat de boerderij zichzelf
kan bedruipen. Voorzover we
het nu kunnen bekijken ziet
de toekomst er gematigd po
sitief uit." Jan Gerardus vult
aan „Kijk. we zeggen niet
dat dit het nu is. We beschou
wen het als één van de moge
lijkheden om zwakzinnigen
meer zichzelf te laten zijn.
Wellicht kan dit project een
kleine stap betekenen in de
richting van het uiteindelijke
■doel: volledige integratie van
de zwakzinnige in de samen
leving."
Aan bewoner Piet zal het in
ieder geval niet liggen Bij
het weggaan vertelt hij me.
dat hij bijna al twee jaar op
de Klompenhoeve werkt en
woont „Ik heb eerst in een
inrichting gezeten, maar het
bevalt me hier prima Ik zou
echt niet weg willen Nee. ik
wil nog wel tien jaar blijven
