Owen optimistisch over regeling in Rhodesië <(S^ Blanke uittocht uit Zuid-Afrika President Carter minder populair Jimmy Carter en de chassidische rabbijn Goldberg geeft wat kleur aan Belgrado GIRO 26655 Algerije weigert uitlevering van kapers aan Japan Parade in Egypte De rode draad in het Amerikaanse Midden-Oosten beleid VRIJDAG 7 OKTOBER 1977 BUITENLAND Trouw/Kwartet _PS 9 - RH 7 BRIGHTON (Reuter, DPA, AFP) De Britse minister van buitenlandse zaken David Owen heeft gisteren gezegd dat hij de hoop koestert dat over enkele weken onderhandelingen beginnen over een wapenstilstand in Rhodesië. „Een vrij Zimbabwe in 1978 ligt binnen ons bereik." zo zei de Britse minister op het congres van de Labour-partij in de Britse badplaats Brighton. David Owen, die samen met de Ame rikaanse vertegenwoordiger bij de Verenigde Naties, Andrew Young, het Brits-Amerikaanse vredesplan voor Rhodesië heeft opgesteld, voeg de hieraan toe: „Wij zullen pal staan in de strijd voor verandering, en het zal een vreedzame verandering zijn." Owen wist echter met deze woorden niet te verhinderen dat het congres kort na zijn toespraak een motie goedkeurde waarin er bij de regering op aan werd gedrongen „materiële en morele steun te geven aan de vrijheidsstrijders in Zimbabwe (Rhodesië in het zwart)." Owen die zelf voorstander is van een diplomatieke oplossing in zuidelijk Afrika, zei even later dat de regering zich hoogstwaarschijnlijk niets van de motie zal aantrekken. „Het beleid van de regering blijft ongewijzigd; in de motie wordt over medische en andere niet militaire hulp gepraat en dat is niet in tegenspraak met het beleid van de regering." Het Labour-congres stemde gisteren ook, tegen de wens van het partij bestuur, voor pressie op de regering om sancties af te kondigen tegen Zuid-Afrika zodat de goederen stroom vanuit dat land naar het blanke minderheidsbewind in Rho desië wordt ingeperkt. Minister Owen ontraadde maatregelen die Zuid-Afrika in een extreme positie ADVERTENTIE ^BEVRIJDINGSFONDS KOMITEE jZUIDELIJK^ lAFRIKAl „Ondersteun de Bevrijdingsstrijd in Zuid-Afrika Steun nu het ANC" OA COSTASTR. 88 AMSTERDAM zouden kunnen dringen. Diploma tieke. economische en politieke druk is nodig voor het bereiken van veranderingen in de republiek. Daarbij moet er echter voor ge waakt worden dat men de blanke Zuidafrikanen tot vertwijfeling brengt en er een bewind komt dat nog erger is dan het bestaande, al dus Owen. Bij een debat over het racisme in Engeland viel veelvuldig de naam van de rechtsradicale beweging van het Nationale Front, „die een groei end gevaar betekent". Het Congres in Brighton drong er bij de regering TOKIO (Reuter) Algerije zal de vijf kapers van het Japanse ver keersvliegtuig en hun zes vrijgela ten geestverwanten niet aan Japan uitleveren. De Algerijnse ambassa deur in Tokio heeft de Japanse rege ring hiervan gisteren officieel op de hoogte gesteld. De elf leden van het Japanse Rode Leger of gelijkgezinde organisaties, bevinden zich sinds maandag in Al giers waar een einde kwam aan het zes dagen durende gijzelingsdrama. De Japanse regering verkeerde in een lastig parket, omdat lagere ambtenaren met de Algerijnse rege ring overeen gekomen waren dat Japan niet om uitlevering zou vra gen als Algerije zijn medewerking verleende bij het oplossen van de kaping. Daarop gaf Algerije het vliegtuig toestemming tot landen. De Japanse regering was vooraf niet op de hoogte gesteld van deze gang van zaken, maar durfde achteraf toch niet om uitlevering te vragen, hoewel Japan graag de elf kapers en hun kameraden uitgeleverd had ge zien, om nog maar te zwijgen over de 15 miljoen gulden losgeld. Gisteren deelde een Japanse rege ringswoordvoerder mee dat in Tokio niets bekend was over geruchten als zouden de kapers erin zijn geslaagd een deel van het losgeld toe te spe len aan medestanders tijdens de tussenlandingen in Koeweit en Da mascus. op aan wettelijke maatregelen te nemen tegen in het openbaar optre dende racistische en fascistische be wegingen. Imiddels hebben Rhodesische nati onalistische guerrillastrijders van Joshua Nkomo's ZAPU (Zimbabwe Afrikaanse Volksunie) in de Zambi- aanse hoofdstad Loesaka bekend gemaakt dat zij tussen juli en sep tember van dit jaar bijna 600 Rho desische soldaten en politiemannen hebben gedood. Het is het hoogste dodencijfer dat zij tot dusver heb ben genoemd in de vijf jaar durende guerrillaoorlog tegen het blanke minderheidsbewind in Salisbury. JOHANNESBURG (UPI, DPA) Steeds meer blanken verlaten Zuid-Afrika en het land vertoont nu regelmatig een „migratietekort", wat in houdt dat er meer mensen het land verlaten dan er inkomen. Politici van de oppositie heb ben gisteren „toegenomen po litieke spanningen in zuide lijk Afrika" de schuld van de uittocht der blanken genoemd. Het Zuidafrikaanse departement dat zich bezighoudt met het opstel len van statistieken heeft becijferd dat van januari tot juli dit jaar het netto „migratieverlies" 1.184 was. In dezelfde periode van het vorig jaar was het verschil tussen „ko- mers" en „verlaters" nog 22.985 in het voordeel van de „komers". Zuid-Afrika volgt nu het patroon dat al langer in Rhodesië aan de gang is. Juli was de vierde maand dit jaar waarin er een „netto-te kort" was en de laatste maand waarvan cijfers beschikbaar waren. De woordvoerder van de oppositio nele Federale Partij, Alf Widman, zei: als er meer mensen gaan dan komen naar Zuid-Afrika met zijn enorme potentieel voor economi sche groei, dan is er iets ernstig mis. De onderdrukkende politiek van de regering is daar duidelijk schuld aan. Duizenden artsen en anderen in de hogere beroepsgroepen verlieten Zuid-Afrika sinds de uitbarsting van ernstige ongeregeldheden te gen de regering, in het zwarte woonoord Soweto. één van de voor steden van Johannesburg. De regering doet volgens de opposi tie geen pogingen de uittocht te verzwakken. Functionarissen van het departement van statistieken verklaarden dat de meeste emi granten mensen zijn die een ge makkelijk leventje willen hebben en die niet veel banden hebben met het land. „Wij kunnen hen beter kwijt zijn", aldus de functionaris sen. De meeste vertrekkenden zijn mensen die nog niet zo lang gele den uit Europa naar Zuid-Afrika geëmigreerd zijn. Zuid-Afrika heeft jarenlang inten sieve pogingen gedaan zoveel mo gelijke blanken aan te trekken. Mo menteel zijn er naar schatting 4.5 miljoen blanken in Zuid-Afrika, ruim 18 miljoen zwarten, bijna 2,5 miljoen gekleurden en ongeveer 700 000 Indiërs Demonstraties De Zuidafrikaanse politie heeft gis teren laten weten dat er in verschil lende steden opnieuw tegen de re gering gerichte demonstraties heb ben plaatsgehad Meer dan 150 zwarte jongeren zijn daarbij gear resteerd. In het algemeen richten de protesten zich tegen het onder wijsbeleid van de regering-Vorster. dat in te weinig faciliteiten voorziet voor de zwarte scholen. In Soweto ligt het onderwijs vrijwel plat. Meer dan 500 van de 700 zwarte leer krachten werken niet en veertig scholen zijn gesloten De Zuidafrikaanse raad van kerken heeft een onderzoek ingesteld naar de kosten voor levensonderhoud voor blanken en zwarten Daarbij bleek dat de zwarte bevolking van Soweto voor de dagelijkse levens middelen meer moet betalen dan de rijke inwoners van de duurste blanke wijk van Johannesburg. Houghton. WASHINGTON (Reuter, UPI, AP) De populariteit van de Amerikaanse president Jimmy Carter blijft dalen. Minder dan de helft van de Amerikanen stemt nog in met de politiek van de president. Dit blijkt uit een deze week gepubliceerde opinipei- ling. De vierde verjaardag van de oktoberoorlog in het Midden-Oosten werd in Egypte gevierd met een grootscheepse parade die werd afgenomen door de in het uniform van een maarschalk gestoken president Sadat. Van links naar rechts luitenant-generaal Fachmi, premier Salem, vice-president Moebarak, president Sadat, minister van defensie Gamassi en de leider van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie PLO, Jasser Arafat. door J. den Boef BELGRADO Arthur Gold berg, de leider van de Ameri kaanse delegatie naar de toet singsconferentie in Belgrado, heeft gisteren wat meer kleur gebracht op de gezapig voort gaande conferentie van Belgra do. Niet alleen door wat hij zei, maar vooral ook om de manier waarop deze briljante advo caat, die eens lid van het Ame rikaanse hooggerechtshof was, zijn speech presenteerde, waar bij hij voortdurend van de te voren verspreide tekst afweek. Goldberg begon zijn rede in het Ser- vokroatisch met een compliment aan het adres van Joegoslavië, dat al zo lang zoveel gedaan heeft voor de veiligheid en de samenwerking in Europa. Vervolgens constateerde hij dat de bijeenkomst in Belgrado het resultaat is van belangrijke verbete ringen in Europa. In het begin van zijn rede merkte Goldberg op dat het beëindigen van de verdeeldheid in Europa niet ge scheiden kan worden van vooruit gang op het gebied van humanitaire zaken. Het aandringen daarop zou de ontspanning niet in gevaar bren gen, maar haar kunnen versterken. De conferentie moet een nieuwe im puls geven aan het al aan de gang zijnde proces. „De toetssteen van haar werk zal niet zijn tot welke conclusies wij komen," aldus Gold berg. „maar ook aan de hoge doelein den die wij willen nastreven. Wij willen spreken over concrete proble men, zonder op een confrontatie aan te sturen. Een confrontatie met de Sowjet-Unie willen wij niet. We stre ven naar samenwerking om tot een gemeenschappelijk standpunt te komen." Goldberg gaf volmondig toe dat de situatie in de VS op het gebied van de mensenrechten ook tekortkomin gen vertoont, maar zei dat alles ge daan wordt om deze te overwinnen. Vervolgens constateerde hij dat in sommige Oosteuropese landen nog weinig vooruitgang is geboekt. Hij noemde enkele voorbeelden van pro blemen waar studenten en journalis ten mee geconfronteerd worden, die in deze landen moeten werken en waar families het slachtoffer van zijn die al vele jaren op hereniging wach ten en dat terwijl de universele verklaring van de rechten van de mens zegt: iedereen heeft het recht om elk land te verlaten, ook zijn eigen land, en om daar terug te keren. Een aantal van de verschillen tussen de deelnemende landen ligt volgens Goldberg in de kijk op de status van het individu in zijn relatie tot de staat. De kwestie van de mensen rechten laat een grote kloof zien tussen idealen en praktijken in oost en west. Goldberg concludeerde dat het meest nobele doel van de confe rentie moet zijn: het proces van ont spanning een menselijk gezicht te geven. „Ons succes zal worden afge meten aan wat wij allen doen, hier en thuis als de conferentie is afge lopen." Sowjet-Unie Voordat Goldberg sprak waren de meest belangwekkende redevoerin gen gehouden door de Sowjet-Unie en Polen. De Sowj et-delegatieleider Worontsow hield de conferentie voor, dat de uitvoering van het ak koord van Helsinki een lang proces zal vormen. Hij somde een aantal onderwerpen op, waaruit volgens hem blijkt dat de Sowjet-Unie het akkoord strikt uitvoert, zoals: aan vaarding van een nieuwe grondwet, het verzekeren van werkgelegenheid voor alle burgers, vrij onderwijs voor iedereen en de oproep van de Sowjet-Unie en de andere landen van het Warschaupact tot een ge meenschappelijke verklaring om niet als eerste van kernwapens ge bruik te maken. De Poolse delegatieleider maakte gebruik van de Engelse taal omdat het Pools geen officiële conferentie- taal is. Het laat zich raden waarom hij zich niet van het Russisch be diende, vooral als men weet dat hij zich verontschuldigde dat hij niet tevoren wist dat zijn speech tussen twee andere Engelstalige redevoe ringen terecht zou komen. Dit laat ste had hij kunnen weten, als hij tijdig de officiële stukken had ge raadpleegd. Opvallend was dat de Poolse spreker tegen de achter grond van het debat over de men senrechten verklaarde dat zijn land zich wat de uitvoering van het Hel sinki akkoord niet door andere lan den de wet zal laten voorschrijven. Een woordvoerder van de Ameri kaanse delegatie noemde de rede van de Russische delegatieleider Worontsow een ontspannen, beleef de en zakelijke inleiding op het werk van de conferentie en een welkome aanwijzing voor een houding die wij delen. Worontsow merkte later over de toepsraak van Arthur Goldberg op dat deze wat onevenwichtig was met een overdreven accent op de zaak van de mensenrechten. Incident Een eerste diplomatiek incident deed zich gisterochtend voor toen de leider van de Griekse delegatie, Delivanis, zei dat alle bepalingen van het slotakkoord van Helsinki door Turkije zijn geschonden door de politiek van dit land tegenover Cyprus. Daarop eiste het hoofd van de Turkse delegatie, Benier. onmid dellijk het woord om de Griekse beschuldiging van de hand te wij zen. De Amerikaan Goldberg, die op dat moment de vergadering voorzat, deelde mee dat de Turkse afgevaar digde aan het einde van de ochtend zitting het woord zou krijgen. In de peiling sprak slechts 46 pro cent van de ondervraagden zijn vol doening uit over Carter. In juni was dit percentage nog 56 en in februari zestig. De onderwerpen waarover een meerderheid van de Amerikanen ontevreden is met betrekking tot Carters optreden betreffen inflatie, het nieuwe verdrag over het Pana makanaal en het recente ontslag van begrotingsdirecteur Bert Lance. De Amerikaanse president schijnt aan een effectieve bestrijding van de werkloosheid zijn voorkeur te geven boven het hebben van een sluitende begroting. Carter heeft hiertoe beslo ten na ontvangst van een rapport dat was opgesteld door het ministe rie van financiën waarin wordt ge steld dat zowel bestrijding van de inflatie als terugdringen van de werkloosheid niet mogelijk is. Vol gens economische deskundigen zal de Amerikaanse overheidsbegroting een tekort van ongeveer 25 miljard dollar moeten vertonen in 1981, wil de werkloosheid tot beneden de vijf procent worden teruggedrukt. Als Carter zijn voornemen zou doorzet ten om het begrotingstekort tegen dat jaar weg te werken dan zou ten minste zes procent van de Amerika nen werkloos zijn. Bij een begro tingstekort van meer dan twintig miljard dollar zou de inflatie in 1981 4,5 procent per jaar bedragen. In augustus van dit jaar stond dit per centage op 7,1 procent, terwijl Carter vier procent als doelstelling voor zijn beleid genoemd heeft. Dat Carter nu gekozen heeft voor een bestrijding van de werkloosheid boven het wegwerken van het begro tingstekort zou blijken uit de woor den van zijn voornaamste economi sche adviseur Charles Schultze, die nu spreekt over de doelstelling van een sluitende begroting, maar slechts in het geval van een situatie van volledige werkgelegenheid. De prijzen in Amerika stegen in de maand september met 0.5 procent, de grootste stijging sinds april van dit jaar. Dit is gisteren meegedeeld door het ministerie van arbeid in Washington. Daarmee lijkt volgens economische waarnemers een einde te komen aan de stabiliteit van de prijzen in de afgelopen zomermaan den De prijsstijging, die in de maand augustus slechts 0.1 procent beliep, komt na de stijging van sep tember voor het hele jaar 1977 op 2,6 procent. Deze stijging lijkt roet te gooien in de plannen van de presi dent om de inflatie ook dit jaar al aanzienlijk in te dammen ADVERTENTIE Een sportieve man die goed gekleed wil gaan let op het Sturka-etiket. Hi] vindt het in blazers, kolberts en vlotte kostuums. Inder daad: sportieve mannenmode met allure. door James Dorsey Het Midden-Oosten staat deze week op zijn kop. Voor de meeste waarnemers staat het berekenen van de kansen op een snelle hervatting van het Geneetse overleg en het uiteenrafelen van de Amerikaanse politiek in het Midden-Oosten gelijk met het ontwarren van een gordiaanse knoop Hoewel de situatie inderdaad veel weg heeft van een onontwarbare knoop, valt er toch duidelijk een rode draad in te ontdekken. De Amerikaanse Midden-Oostenpo- litiek. zoals die deze week zich heeft geopenbaard, is op een zeer ingewik keld principe gebaseerd. Dit princi pe kan het beste worden weergege ven met het chassidische verhaal van de rabbijn en de geit. Een man komt bij de rabbijn klagen over de onmogelijke situatie waarin zijn ge zin verkeert. Zijn tien kinderen, zijn vrouw en drie tantes wonen samen op één kamer. De toestand wordt zo ondraaglijk dat hij de rabbijn om raad vraagt. Deze adviseert hem om zijn enige bezit, namelijk zijn geit. ook op die ene kamer te halen. Na een week komt de man bij de rabbijn terug, klagend dat de toestand met de geit op de kamer alleen is ver slechterd. De rabbijn zegt hem dan om de geit dan meer weer van de kamer af te halen. Na weer een week vraagt de rabbijn hoe de situatie is De man antwoordt „Veel beter Sowjet-Unie Dit verhaal heeft Washington de af gelopen week op de situatie in het Midden-Oosten toegepast. Zondag publiceerden de Verenigde Staten en de Sowjet-Unie een gemeenschappe lijke verklaring inzake het conflict tussen Israël en de Arabische wereld. Voor het eerst in bijna vier jaar werd de Sowjet-Unie bij het vredesproces in het Midden-Oosten betrokken. Dit moest ook wel een keer gebeuren aangezien Moskou samen met Wash ington de Geneefse vredesconferen tie moet voorzitten. Hierbij komt dat de invloed van de Sowjet-Unie in het Midden-Oosten weliswaar de afgelopen jaren sterk is afgenomen, maar dat dit niet bete kent dat Moskou, wanneer zij dat nodig zou achten, geen roet in het eten zou kunnen gooien. De Sowjet- Unie is misschien, vooral gezien haar vijandige houding jegens Israël, niet in staat om als vredesbemiddelaar op te treden, ze is echter wel in staat met behulp van de radicalere stro ming in de Arabische wereld het vredesproces te saboteren. Dat de Sowjet-Unie opnieuw bij het vredesproces werd betrokken was echter niet de enige reden waarom de Amerikaans-Russische verkla ring als een historische mijlpaal werd gezien. Carter's geit openbaar de zich in het feit dat Washington voor de eerste keer in de met Mos kou uitgegeven verklaring de „wet tige rechten van het Palestijnse volk" erkende, een term die tot nu toe alleen door de Sowjet-Unie en de Arabieren werd gebezigd en die in Israël de werking van een rode lap op een stier heeft. Washington was echter niet alleen de enige die water bij de wijn deed. In de verklaring van de grote mogendheden werd er namelijk met geen woord gerept over de Palestijnse Bevrijdingsbe weging (PLO) als „enige wettige ver tegenwoordiger van het Palestijnse volk", een door de Sowjet-Unie en de Arabieren geliefde term. Bang vermoeden Bij de Amerikaanse Joden en in Jeruzalem deed de Amerikaans- Russische verklaring het ergste ver moeden. De verklaring werd als eer ste stap gezien naar een uitnodiging aan de PLO om aan de Geneefse vredesconferentie deel te nemen en naar de stichting van een onafhan kelijke Palestijnse staat in de door Israël bezette gebieden. Een derge- Mosje Dajan lijke staat wordt in Jeruzalem be schouwd als een dodelijke bedrei ging voor het voortbestaan van de staat Israël In Jeruzalem vond men dat de Ame rikaans-Russische verklaring riekte naar een poging van de grote mo gendheden om hun wil aan de be trokken partijen in het Midden-Oos ten op te leggen: een door de Sowjet- Unie en de Verenigde Staten opge legde oplossing van het conflict. Deze indruk werd versterkt, niet al leen door het feit dat Moskou voor het eerst bij het vredesproces werd betrokken, maar ook omdat er in de gemeenschappelijke verklaring met geen woord gerept werd over resolu ties 242 en 338 van de Veiligheids raad van de Verenigde Naties, die als basis voor de onderhandelingen in Genève zouden moeten dienen. Kortom alles was beter dan de in houd van deze verklaring, of in ter men van het chassidische verhaal: de geit moest zo gauw mogelijk weer van de kamer af Losse schroeven Carter was graag bereid om Israël hierbij van dienst te zijn. Samen met de Amerikaanse'minister van buitenlandse zaken Cyrus Vance vervroegde hij de voor gisteren met de Israëlische minister van buiten landse zaken Mosje Dajan gemaak te afspraak met een dag. Na zes uur vergaderen leek hij het tot nu toe gevoerde Amerikaanse beleid op losse schroeven te stellen Immers plotseling werd er gesteld dat de verklaring van de grote mo gendheden niet bindend was voor de deelnemers aan de Geneefse vredes conferentie De in 1975 door de VS aan Israël gedane belofte dat Jeru zalem een vetorecht zou hebben bij de beslissing over uitbreiding van het aantal deelnemers aan de Ge neefse conferentie werd opnieuw be krachtigd Met andere woorden: Je ruzalem houdt het vetorecht bij de vraag of de PLO wel of niet in Genè ve van de partij mag zijn. Bovendien werd bekrachtigd dat resoluties 242 en 338 wel degelijk de basis voor hervatting van de Geneefse vredes conferentie moeten vormen. En ten slotte beloofden de VS om geen eco nomische druk op Israël uit te oefenen Israël moest hoe dan ook van de geit, oftewel van de boven haar hoofd hangende Amerikaans-Russi sche verklaring, af. In Washington besefte men dit heel goed. Men wil de Israël hierbij helpen, maar Israël moest wel een zware prijs betalen Tijdens zijn besprekingen met Car ter en Vance ging Dajan akkoord met de Arabische eis dat in Genève in commissies op basis van onder werpen en niet op basis van landen gepraat zou worden. Hierdoor wordt het onmogelijk om de Palestijnen bij een bepaalde Arabische delega tie. namelijk de Jordaanse te voe gen. iets wat alüjd door Israèl geëist werd. Bovendien moest Dajan zich neerleggen bij een deelname van de Palestijnen aan alle commissies van de vredesconferentie, iets waarte gen Israël zich tot nu toe met han den en voeten verzette Tenslotte moest Dajan beloven dat er in Gene ve ook over de toekomst van de westelijke Jordaanoever gepraat moest kunnen worden Het Amerikaans-Israëlische ak koord moet aanstaande zondag door de Israëlische regering worden goedgekeurd. De waarnemende Is raëlische premier Simcha Ehrlich. die premier Begin vervangt, omdat deze in het ziekenhuis ligt, liet giste ren al op de Israëlische radio weten dat het akkoord waarschijnlijk zal worden goedgekeurd. Ehrlich zei zich in alle punten van het akkoord te kunnen vinden mits er geen be kende PLO-functionarissen in Ge nève aanwezig zouden zijn Het Amerikaans-Israëlische ak koord zal bij rechts Israel niettemin op veel verzet stuiten. Naar verluidt heeft premier Begin bezwaar tegen de bepaling dat er over de toekomst van de westelijke Jordaanoever ge praat moet kunnen worden Immers voor hem is dit gebied „bevrijd ge bied". De pragmatici in de Israëli sche regering krijgen echter vanuit de Arabische wereld steun Woe dend toonde de Syrische minister van buitenlandse zaken. Khaddam zich gisteren in New York over het Amerikaans-Israëlische akkoord, dat naar zijn zeggen een steek in de rug van de Palestijnen is. Voldoende reden voor Ehrlich om Khaddam s woede als argument ln het voordeel van het door Dajan gesloten ak koord te hanteren Carter heeft de wijsheid van de chassidische rabbijn inderdaad be grepen Hij heeft de politieke situa tie van Jeruzalem eerst laten ver slechteren. Alles was voor Israël be ter dan de situatie waarin het door de Amerikaans-Russische verkla ring was gemanoeuvreerd Israël moest echter wel de prijs betalen voor het halen van de geit uit de kamer. En daarmee is het Midden Oosten weer een stap dichter bij de Geneefse vredesconferentie gekomen

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 7