HUN LICHT OPSTEKEN OVER
ENERGIEBESPARING KRUGEN101
F L000.- VAN DE ADVIESKOSTEN VERGOED.
Advocaat in „politieke" zaken
moet nuchter worden beoordeeld
KUNST
Münchener
-Philharmoniker
met Mozart en Mahler
Samuel Beckett: Proust
had een slecht geheugen
Vooreen gezonde balans. Verstandig met energie.
jl
Verzetsmensen uit
Zuidelijk Afrika
in Nederland
Volkspetitie tegen
de neutronenbom
DINSDAG 4 OKTOBER 1977
BINNENLAND
Trouw/Kwartet P 6 -RHS 9
IADVERTENTIE
Investeren in energiebesparende
maatregelen is in veel gevallen een
gezonde zaak. U wilt best, maar de vraag is
hoe? Welke maatregelen? En hoe te
beginnen? En waarmee?
Om u te helpen een goed antwoord
op die vragen te vinden heeft de minister van
Economische Zaken een regeling in het
leven geroepen die u een duwtje in de rug
geeft. Die regeling luidt als volgt. Als een
Dit is een publikatie van het ministerie van Economische Zaken.
ondernemer zich wil laten adviseren over
energiebesparing binnen zijn bedrijf, kan hij
een subsidie ontvangen die de helft be
draagt van de advieskosten.toteen maxi
mum van f1.000,-.
Als voorwaarden voor de sub;
sidie wordt o.a gesteld dat het advies,
moet worden uitgebracht door een
onafhankelijke erkende adviseur, en
datdesubsidiewordtverleendvoordaf
de opdracht aan de externe adviseur wordt ge
geven. De SVEN, belast met het uitvoeren van
deze regeling,verstrekt zowel de aanvraagfor
mulieren als een lijst van erkende adviseurs
een rapportageformulier.Wie dus meerwil
weten over deze regeling, of over andere
zaken aangaandeenergiebesparing,zoals
'subsidie op de besparingsmaatregelen
zelf, kan schrijven aan: SVEN, Postbus 503,
7300AM Apeldoorn.Of bellen:tel.055-410141.
door mr. N. D. Jörg
De positie van de advocaat in het algemeen en in politieke strafzaken in het bijzonder verdient
nadere aandacht, nu een van de leden van de Rote Armee Fraktion in Nederland gedetineerd is.
Wanneer men zoals een ontevre
den lezer mij eens schreef van
oordeel is, dat wie een misdadiger
verdedigt, zelf nog erger dan een
misdadiger is, dan zijn we snel uitge
praat. Dan zal geen fatsoenlijk mens
als advocaat van een misdadiger wil
len optreden. Dan moet de verdach
te het zelf maar zien te klaren.
Diep in z'n hart vindt zo'n lezer mis
schien wel dat het ook verspilde tijd
is dat een verdachte zich mag verde
digen, want de politie arresteert toch
niet zo maar mensen, maar alleen als
zij daar reden voor heeft. En zo zit
het ook met de officier van justitie,
die gaat ook niet over één nacht ijs.
En de rechter zal toch heus wel zo
verstandig zijn om met alles reke
ning te houden. Misschien dat die
tam-tam van een proces wel reuze
overdreven wordt gevonden: het
recht moet tenslotte zijn loop heb
ben en misdadigers hun verdiende
loon!
Dictatuur
Als we om ons heen luisteren, dan
zijn deze geluiden nog niet zo zeld
zaam. En als we naar de landen van
de wereld kijken, dan kunnen we ook
heel wat landen aanwijzen waar
strafzaken op zo'n manier aflopen.
Kijken we naar de regeringsvorm
van zo'n land, dan blijkt dat wel
meestal een dictatuur te zijn. Het is
ook kenmerkend voor dictaturen dat
daar allerhande problemen héél sim
pel worden opgelost
Nu houden wij er hier echter een
andere regeringsvorm op na en bo
vendien wordt in dit land hoge prijs
gesteld op de vrijheid van ieder
mens. Dat heeft met zich meege
bracht dat de overheid wel macht is
toegekend om te regeren en aan
ambtenaren om het regeringsbeleid
uit te voeren, maar anderzijds zijn er
allerlei contróles ingebouwd om te
voorkomen dat de ambtenaren en de
regering hun macht misbruiken.
Zo'n controle ligt In het parlement,
en ook in het strafrecht. Want Mon
tesquieu, de Franse filosoof uit de
achttiende eeuw die ons de Trias
Politica heeft gebracht (onderling
gescheiden wetgevende, uitvoerende
en rechterlijke macht) heeft juist
over het belang van een goede kwali
teit van de strafwetgeving voor de
vrijheid van de onderdaan geschre
ven. „Wanneer de onderdaan geen
beschutting heeft om zijn onschuld
te verdedigen, dan heeft hij geen
beschutting voor zijn vrijheid."
Misleidend
Vrijheid van de individu en de moge
lij kheid om zich te verdedigen, han
gen heel nauw samen. En alweer: een
blik op de globe en deze waarheid
wordt bewezen.
Nu klinkt het wel aardig als er van
een land gezegd wordt, dat ledereen
er de gelegenheid heeft om zich te
gen de Ingebrachte beschuldigingen
te verdedigen, maar als de verdedi
ger totaal niets uitricht, omdat de
feitelijke verhouding tussen „justi
tie" en verdachte ongelijk is, dan is
zo'n bewering misleidend. Dat Is
zoiets als het derde klasse voetbal
elftal van Pieterburen tegen het ere
divisie-elftal van Ajax laten spelen,
onder leiding van een onpartijdige
beroepsscheldsrechter, dat weL
Die ongelijke verhouding tussen de
beroepsfunctionarissen van de poli
tie en het Openbaar Ministerie ener
zijds en de verdachte anderzijds,
moet dus wat gelijk gemaakt wor
den. Dat gebeurt op tweeërlei wijze:
door de verdachte rechten te geven
en door een advocaat in te schake
len. Deze twee liggen deels ln el-
kaars verlengde, want wat heeft een
verdachte aan die rechten als hij
niet weet dat hij ze heeft en ze
daarom niet kan realiseren.
Om de ongelijkheid in stafprocessu-
ele positie en de onbekendheid met
rechten opgeheven te krijgen, wordt
dus een professionele rechtshulp
verlener in het proces betrokken.
Iemand die op de hoogte is van de
„dienstregeling" van een strafpro
ces, die op de hoogte is van de
rechten van de verdachte, die tegen
de druk die wordt uitgeoefend door
politieambtenaren en officieren van
justitie wat tegendruk kan geven,
die er op toeziet dat de verdachte
volgens de regels en ook anderszins
behoorlijk wordt behandeld, die de
Juridische truckendoos evengoed
weet te hanteren als de officier en de
rechter, die het bewijsmateriaal kan
kritiseren, die de onwettigheid van
het strafbaar geachte gedrag kan
betwisten, die strafuitsluitingsgron
den kan aanvoeren en die de ge
zichtspunten van de verdachte voor
de rechter duidelijk uiteen kan
zetten.
„Politieke" zaken
Waar nu in „politieke" strafzaken de
schoen kan gaan wringen, is dit laat
ste, het verwoorden van de Ideeën
en motieyen van de verdachte.
Wordt er ln gewone strafzaken ken- GGGn bdSiS
nelijk van uitgegaan dat de advo
caat ook zo z'n bedenkingen heeft
tegen het gepleegde feit, er schijnt
ln politieke zaken een publieke be
hoefte te zijn om te weten dat de
advocaat zich niet, zoals zijn cliënt
wel, tegen een of andere heersende
orde keert.
Er wordt druk op hem uitgeoefend
om zich te distantiëren van zijn
cliënt. Hij zou moeten zeggen: „Ik
verdedig de man wel en zal ook wel
vertellen wat hij vindt dat verteld
moet worden, maar ik zelf ben het er
helemóól niet mee eens." Dat zo'n
opstelling van een fedvocaat geen
basis voor een vertrouwensrelatie is
tussen die advocaat en zijn cliënt, is
duidelijk: de verdachte zal zich al
leen maar afvragen wat hij nou ei
genlijk aan die advocaat heeft. Of is
hij ook aan de willekeur van de
advocaat overgeleverd? Maakt z'n
advocaat hem wel op z'n rechten
attent en laat hij geen buitenkans
jes voorbijgaan, omdat die advocaat
eigenlijk óók vindt dat de verdachte
gestraft moet worden? De verdachte
heeft er zo in plaats van een hulpver
lener een tweede officier van Justitie
bij!
Wil deze individuele verdachte niet
beroofd worden van zijn wettelijke
mogelijkheid zich te verdedigen,
dan mag zo'n vraag wat de advocaat
er zelf van vindt, helemaal niet ge
steld worden. Niet aan de Indivi
duele advocaat, maar in het alge
meen niet aan de advocatuur. Want
ln de vraag zit vaak al een oordeel
besloten: fascistische oorlogsmisda
digers horen niet verdedigd te wor
den, terroristen van links horen niet
verdedigd te worden. Wanneer zulke
oordelen en meningen voldoende
vaak worden geventileerd en bon
ton worden, zijn er misschien ook-
advocaten die zo'n verdediging wei
geren. Niet omdat ze op zich de
nodige rechtshulp niet zouden wil
len verlenen, maar omdat ze be
nauwd zijn voor een slechte naam.
de Maagdenhuisbezetting eens was.
Wel, voorzover er dan advocaten
zijn die zich van deze slechte naam
niets aantrekken (hetgeen voor een
betrekkelijk kleine zelfstandige
geen aanlokkelijk vooruitzicht is)
staat hun nog de mogelijkheid open
zich te distantiëren van de ideeën
van z'n cliënt. Zoals ai geschreven ls
dit voor de cliënt geen basis om zijn
advocaat te vertrouwen. De als een
integer jurist te werk gaande advo
caat ziet zich dus, als hij de verdedi
ging van een politiek gemotiveerde
verdachte ter hand heeft genomen,
als beloning voor zijn weigering zich
in afkeurende zin uit te laten over de
motieven van zijn cliënt, voor rotte
vis uitgemaakt. En dan heeft hij al
snel het odium op zich geladen dat
hij het met de Ideeën van zijn cliënt
eens is, omdat het subtiele verschil
tussen niet afkeuren en goedkeuren
menigeen maar al te graag ontgaat.
Met de grote publiciteit die een poli
tiek gekleurde strafzaak pleegt te
hebben (ook al gaat het om een
strafbaar feit dat er niet politiek
uitziet), wordt de positie van de ad
vocaat er niet benijdenswaardiger
op. Hij kan zelfs zozeer mikpunt zijn
dat de aandacht van de pers ver
schuift van de daden van de cliënt
naar de persoon van de advocaat
Drie Nederlandse advocaten, die bekendheid kregen door hun optreden als
raadsman in politiek „gekleurde" processen. Van links naar rechts: mr. H. W.
J. Droesen die indertijd o.a. de Zuidmolukse beletters van de Indonesische
ambassade verdedigde (de heer Droesen is nu officier van justitie in Utrecht),
mr. L. van Heyningen, dc raadsman van Menten en mr. P. H. Bakker Schut,
die door de gearresteerde Duitser Knut Folkerts als raadsman is aangezocht.
den wel eens aan bezondigd (zoals
met een persconferentie over de ont
dekking van een onbekende en on
betekenende oorlogsmisdadiger). Zo
kan het gebeuren dat er hele pers
campagnes plaats vinden tegen een
verdachte, eigenlijk mede op insti
gatie van „Justitie." Het onaan
vaardbare van zulk officieel optre
den is niet alleen dat daarmee de
kans op een eerlijk proces afneemt.
Het Amsterdamse Hof heeft op 15
september J.l. in de zaak van Menten
tegen Knoop behartigenswaardige
dingen gezegd over de ontoelaatba
re invloed van publikaties vóóraf-
gaande aan een proces.
Aantijging
Lastig
Dat is bij de verdediging van de
Maagdenhuisbezetters ook gebeurd:
sommige patroons-advocaten heb
ben hun stagiaires verboden de be
zetters te verdedigen, omdat zij
bang waren dat hun andere clientèle
zou denken dat het kantoor het met
Buitengewoon lastig wordt de posi
tie van een advocaat, wanneer de
politie, de officier of het ministerie
van justitie over gaat tot het gebrui
ken van de pers en de radio en
televisie om een beeld van verdor
venheid van de verdachte bij het
publiek ingang te doen vinden of te
versterken. De verdachte wordt dan
niet in de rechtszaal, de plaats die
daar voor ls, vervolgd en ter verant
woording geroepen voor z'n daden,
maar in de publiciteitsmedia, in het
publiek.
Ook Nederlandse officieren van Jus
titie hebben zich daar ln het verle-
Maar het onaanvaardbare is ook dat
de verdachte zich er niet tegen kan
verdedigen, die zit immers achter de
tralies. De enige die dit wel kan
doen, Ja zelfs moet doen als hij een
consciëntieuze jurist is, is de advo
caat. De advocaat wordt uit hoofde
van zijn functie gedwongen zich in
het openbaar te weer te stellen te
gen de aantijgingen aan het adres
van de verdachte, die, zoals het
Europees Verdrag tot bescherming
van de rechten van de mens zo mooi
zegt, „voor onschuldig gehouden
wordt, totdat zijn schuld wettig is
bewezen." Welnu, als de advocaat
dat doet, dan zijn de poppen voor
hem wel goed aan het dansen, want
nu lijkt het erop alsof hij propagan
da gaat maken voor de Ideeën van
door Jac. Kort
Od
AMSTERDAM Het orkest van de
Beierse hoofdstad, de Müncher Phil
harmoniker, dat zondagavond in de
Grote Zaal van het Concertgebouw
optrad, is ongeveer even oud als het
Concertgebouworkest en heeft on
der leiding van zeer beroemde diri-
:enten gestaan. Weingartner,
ichneevoigt, Furtwangler en Ros-
baud hadden de leiding van het en-
n tJiemble. Mahler en Richard Strauss
behoorden tot de vaste gastdirigen-
len, die meermalen hun eigen com-
►osities in Miinchen ten gehore
trachten.
ijdj
ui Ditmaal trad het orkest op onder
eiriing van Yoav Talmi, de 34-jarige
Israëlische dirigent, die de laatste
drie jaar tevens fungeert als artistiek
ïider en chef dirigent van het in
Irnhem gevestigde Gelders Orkest.
foor de pauze werden werken van
dozart uitgevoerd. Begonnen werd
net zijn Symfonie nr 35 (K V. 385),
tok wel de Haffner-symfonie ge-
loemd. waarna de concert-aria „Per
lieta, bell' idol nio" en de Scena
on piü tutto ascoltai" en Rondo
ón meter, amate mio" volgden
Soliste was de Jonge Japanse so
ul-
so.
praan Mitsuko Shiral, die vorig jaar
de prijs won van het vocalistencon
cours te 's-Hertogenbosch.
Tijdens de tweede helft van het con
cert werd de vierde Symfonie van
Gustav Mahler uitgevoerd, waarin
Mitsuka Shirai de sopraansolo in het
vierde deel (Das himmlische Leben)
zong.
Te sterk
De goede eigenschappen van diri
gent Talmi en zijn orkest kwamen
voor de pauze, dus in de Mozart-
composities maar ten dele tot hun
recht. In de symfonie was de bezet
ting van het strijkorkest aanzienlijk
te sterk, waardoor de uitvoering een
zwaar en log karakter had. In de
begeleiding van de aria's was dit
weliswaar verbeterd, maar ook daar
in liet Talmi het orkest te weinig
genuanceerd te werk gaan. hetgeen
tot gevolg had, dat de sopraan niet
voldoende armslag had.
In Mahler was het orkestspel wat het
wezen moest, fraai van klank en ex
pressie. zodat de Vierde symfonie
een buitengewoon boeiende vertol
king kreeg en de mooie stem van
Mitsuko Shirai alle kansen kreeg, die
zij verdient.
door T. van Deel
In de Amsterdamse galerie Krikhaar exposeert Karei Appel tot en
met 4 november nieuwe houten beelden, wandkleden en schilderij»
en. Op de foto ziet men hem bezig met het signeren van een van
zijn laatste werkstukken.
De tekst van Samuel Becketts
„Proust" die uit 1931 dateert, is een
goed voorbeeld van een essay, per
soonlijk, scherpzinnig, intrigerend.
Beckett concentreert zich op enkele,
naar zijn mening centrale, kwesties
in Prousts werk en komt tot stimule
rende uitspraken, zoals: „Proust had
een slecht geheugen" Zoiets zal niet
iemands eerste gedachte zijn bij de
lezing van „A la recherche du temps
perdu", integendeel. Beckett licht
het toe: „Iemand met een goed ge
heugen herinnert zich niets, omdat
hij niets vergeet". Hij becommenta
rieert vervolgens wat Proust het vrij
willige geheugen en het onvrijwillige
geheugen noemt. Het eerste verge
lijkt Proust met het bladeren in een
fotoalbum, het levert geen werkelij
ke presentie van verleden tijd op.
Het onvrijwillige geheugen daaren
tegen zorgt voor wat Beckett „mira
kelen" noemt. Daarmee doelt hij op
die episoden bij Proust waaruit
blijkt dat zijn „hele werk een monu
ment ls voor het onvrijwillige geheu
gen, en het epos van de manier waar
op dat geheugen werkt".
Het beroemdste voorbeeld daarvan
ls het madelainecakeje dat in de
thee wordt gedoopt en dat de roman
ln gang zet. „De hele wereld van
Proust komt uit een kopje thee",
zegt Beckett provocerend Een paar
bladzijden verder somt hij elf in feite
mystieke ervaringen op, die bron en
uitgangspunt zijn van de Prousti-
aanse wereld: o m. de meidoornhaag
bij Balbec. het tikken van een lepel
tegen een bord. het geluid van water
in de buizen. Behalve de kwestie van
de herinnering 'bespreekt Beckett
ook uitvoerig die belangrijkste notie
in Prousts werk: de Tijd. Maar overi
gens liggen er in dit kernachtige es
say veel meer Ideeën besloten Het is
bepaald geen gemakkelijke tekst,
maar hij loont de moeite. De goede
vertaling is een hele hulp.
Samuel Beckett: Proust. Een essay.
MeulenhoffAmsterdam 1977. Verta
ling llcnny Scheepmaker. 80 bis. 15.
SCHIPHOL -i Twee functionaris
sen van het ln Zuidelijk Afrika ver
boden African National Congres zijn
gisteren op 8chlphol aangekomen
om ln ons land steun te vragén voor
de strijd ln Zuidelijk Afrika tegen de
blanke overheersing. Het zijn de se
cretarissen-generaal Alfred Nzo en
Thomas Nkobi Ook de leider van
het African National Congres wordt
een dezer dagen in Nederland ver
wacht. De delegatie zal onder meer
ontmoetingen hebben met premier
Den Uyl en met de ministers Van der
Stoel en Pronk. Ook zal gesproken
worden met vertegenwoordigers van
het CDA en met mensen van linkse
politieke partijen. Behalve om poli
tieke steun, zal de delegatie ook
vragen om materiële steun.
zijn cliënt, terwijl hij in werkelijk
heid niet meer doet dan deze ideeën
op een ongebruikelijke plaats ver
woorden. En naarmate de advocaat
langduriger ervaring heeft met zijn
cliënt of ldeeënverwante cliënten, is
hij beter in staat zijn of hun „filoso
fie." hoe desastreus misschien ook.
over het voetlicht te brengen. Hoe
hij daar zelf over denkt ls voor de
rechtshulpverlening totaal oninte
ressant. Het enige dat telt is, of hU
zijn werk goed doet. Of hij het goed
kan vertellen. Zit hij als een bok op
de haverkist? Weet hij de acties van
„Justitie" met effectieve tegenacties
te neutraliseren?
Zolang Justitie" geen bijzondere
behandeling toepast, zullen de reac
ties van de advocaat wel meevallen,
maar hoe ongebruikelijker de be
handeling wordt, hoe feller de advo
caat zal reageren. Het is tenslotte
een rechtsstrijd! Maar tegelijkertijd
brengt dit hem dan weer de verden
king dat hij met zijn cliënt samen
zweert. De cirkel ls dan gesloten en
het eind van het lied is, dat de
advocaat bezig ls zichzelf, nl. zijn
verdediging, te verdedigen en niet
meer bezig is zijn cliënt te verde
digen.
Vereisten
Dat we voor zo'n ontwikkeling die
zich op grote schaal bij onze ooster
buren afspeelde bespaard mogen
blijven, vereist het een en ander.
Tenminste:
a) Terughoudendheid en evenwich
tigheid bij dë pers hetgeen van
de sensatiepers niet valt te ver
wachten, omdat deze Juist zijn
succes te danken heeft aan een
Inspelen op de laagste instincten,
van de mens en lak heeft aan
behoorlijke behandeling van ver
dachten en eerlijke processen.
Radio en vooral televisie vallen
hier zeer beslist ook onder.
b) Een niet hysterisch reagerend
apparaat van politie en justitie,
dat verdachten behoorlijk blijft
behandelen en niet de pers ge
bruikt om af te rekenen met de
verdachte en z'n extremistische
medestanders, en waarvan de ju
risten uit het apparaat die prach
tige spreuk van de redactie van
het Nederlands Juristenblad van
dit voorjaar als richtsnoer ne
men: „De jurist dient eerst de
rechtsstaat, daarna pas de
staat."
c) Een alerte orde van advocaten
die zich te weer stelt als een van
zijn leden ln de terechte uitoefe
ning van zijn functie zwart ge
maakt wordt.
d) Een advocaat die het vertrouwen
heeft van zijn cliënt en die de
belangen van zijn cliënt en niet
zijn eigen belangen voor ogen
houdt.
AMSTERDAM - De landelijke
werkgroep „stop de neutronenbom"
heeft besloten zijn handtekeningen
actie uit te breiden en om te zetten
in een algemene volkspetitie tegen
de neutronenbom. De petitie zal ge
richt worden aan de Eerste en Twee
de Kamer. De actie stop de neutro
nenbom begon op 19 augustus en
heeft tot nu toe adhesie gekregen
van ruim 20.000 mensen.
