Cambodja in Chinese kamp Brandt waarschuwt voor dreiging derde wereld Hoop gevestigd opBelgrado' Begin speelt VS zwarte piet toe Westduitse officieren van antisemitisme beticht Pol Pot in Peking buitenland Oudste dochter Bhoetto vast Amerikaanse Huis houdt mogelijkheid neutronenbom open Saljoet gelanceerd Spaanse regering achter autonomie voor Catalonië Voorzitter nieuwe noord-zuidgroep Concorde wint nieuwe slag om landingsrechten Oost en West ontmoeten elkaar opnieuw 6 VftUDAG 30 SEPTEMBER 1977 Trouw/Kwartet PEKING (AFP. Reuter) De nieuwe Cambodjaanse leider Pol Pot heeft in de Chinese hoofdstad Peking besprekingen gevoerd met partijleider Hoea Kwo-feng. Cambodja is de laatste jaren steeds van de buitenwereld afgesloten ge weest, en lijkt nu heel voorzichtig weer wat contacten te zoeken. On derwijl wordt er in het land een bik kelharde hervormingspolitiek ge voerd met grootscheepse gedwongen verhuizingen naar het platteland, ISLAMABAD. (REUTER) Het mi litair gezag in Pakistan heeft de oud ste dochter van ex-premier Zoelfikar Ali Bhoetto, Benazir, huisarrest op gelegd, wegens het afleggen van pro vocerende verklaringen. Het heeft voorts Bhoetto's vrouw, Begum Noe- rat, opgedragen op te houden met het aansporen van het volk tot ge weld, in de campagne die zij voor de Pakistaanse volkspartij voert voor de verkiezingen van 18 oktober. Generaal mohammed Zia Oei Haq, het hoofd van het militair gezag dat Bhoetto op 5 juli afzette, heeft er intussen op gezinspeeld dat de ver kiezingen wel eens uitgesteld zouden kunnen worden. Hij zei tegen ver slaggevers dat hij hierover op 10 oktober een besluit zou nemen. die al aan honderdduizenden men sen het leven zou hebben gekost. De gesprekken in Peking worden door het persagentschap Nieuw Chi na omschreven als „hartelijk en vriendelijk". Wegens de zeventiende verjaardag van de Cambodjaanse communistische partij is melding gemaakt van Chinese felicitaties, wat erop wijst dat Cambodja nu is opgenomen in het Chinese kamp. Premier Pol Pot koos in zijn tafelre de nadrukkelijk stelling tegen Chi na's aartsvijand, de Sowjet-Unie, en zei dat zijn land veel te danken had aan de overleden Chinese partijlei der Mao Tse-toeng. Radio-Pnom Penh zond gisteren een rede uit van Pol Pot waarin hij Cam bodja bestempelde als een „marxis- tisch-leninistische" staat. In de Cambodjaanse grondwet van janua ri vorig jaar wordt het land omschre ven als ongebonden en onafhanke lijk, en wordt van banden met het buitenland niet gerept. Pol Pot bevestigde verhalen van vluchtelingen dat de economie van zijn land zonder geld draait, en zei dat het afgelopen jaar duizenden tonnen rijst zijn uitgevoerd. Dit lijkt echter onwaarschijnlijk gezien de Prins Norodom Sihanoek. grote tekorten die op het ogenblik in Cambodja zelf bestaan, evenals in aangrenzende Cambodjaanse lan den. Dit door koude en droogte en door wrijvingen bij de veranderin- JERUZALEM (Reuter, UPI, AFP) De Israëlische premier Begin heeft gisteren met nadruk verklaard dat zijn land geen „tittel of jota" heeft veranderd in het haar voorgelegde Amerikaanse voorstel voor een nieuwe Midden-Oostenconferentie in Genève. Amerikaanse functionarissen hebben de afgelopen dagen laten weten dat een aantal voorwaarden voor rekening van Israël komt. Begin zei dat het voorstel woord voor woord gelijk is aan het plan dat president Carter van de Verenigde Staten aan de Israëlische minister van buitenlandse zaken Mosje Dajan heeft voorgelegd. De Israëlische eer ste minister sprak ter gelegenheid v?n een bezoek aan Jamit, een twee jaar geleden gestichte Israëlische ne derzetting in het noordoosten van de Sinai. In Jeruzalem lieten regeringsfuncti onarissen gisteren weten dat Israël op het punt van de Palestijnse verte genwoordiging in Genève geen con cessies meer zal doen en dat de Ara bieren hun opvattingen maar moe ten wijzigen wil er een Geneefse con ferentie komen. Verwacht wordt dat minister Dajan vandaag de Ameri kaanse minister van buitenlandse zaken Cyrus Vance zal meedelen dat Israël niet verder kan gaan. Het on afhankelijke en invloedrijke Israëli sche dagblad Haaretz is van mening dat de wijziging in de opvatting van de VS het gevolg zijn van druk uit de Arabische landen en de Sowjet-Unie. BONN (DPA, AP) In de bonds republiek is grote beroering ont staan over vermoed antisemitisch gedrag van een aantal officieren van de faculteit voor wijsbegeerte van de Bundeswehr-academie in München het afgelopen voorjaar en over berichten dat de leiding van de academie zou hebben ge tracht dit gebeuren in de doofpot te stoppen. De waarnemend in specteur-generaal bij de West duitse krijgsmacht Von Reichert heeft inmiddels een onderzoek in gesteld. Volgens het dagblad de Frankfur ter Rundschau van gisteren zou den acht tot tien beschonken offi cieren op een „gezellig avondje" het spelletje „Joden verbranden" hebben gespeeld. De officieren hadden op stukjes karton het woord „Jood" geschreven, het in het vuur geworpen en het natio- naal-socialistische Horst Wessel- lied gezongen. Vervolgens hadden ze examenstukken van het ha kenkruis voorzien. Een woordvoerder van het minis terie van defensie in Bonn ver klaarde desgevraagd dat het tot dinsdagavond niets van de ge beurtenissen in München had af geweten. De Bundeswehracade- mie heeft het ministerie indertijd niet van het voorval op de hoogte gebracht, aldus de woordvoerder. De academie zei bij monde van een woordvoerder tegenover het Frankfurter dagblad dat men „na uitgebreide ondervraging van de betrokken studenten tot de over tuiging was gekomen dat het hier niet ging om overtuigde en onver beterlijke antisemieten en nazi's maar eerder om tamelijk onvol wassen jonge soldaten met een betreurenswaardig gebrek aan in formatie en inzicht." Aan het stu dieprogramma van de academie is dit najaar een reeks colleges toegevoegd over de nazi-periode en de opvoeding in dit tijdperk. De voorzitter van de Westberlijn- se Joodse gemeenschap Heinz Galinski heeft woedend gerea geerd en geëist dat de „antisemi tische misdadigers in officiersuni form" uit de Bundeswehr worden ontslagen. Hij zei dat hij een strafvervolging zal laten instellen als men niet op zijn eis ingaat. Galinski beschuldigde het hoofd van de academie van nalatigheid omdat hij geen rapport over het incident heeft uitgebracht en zei dat de pogingen om de officieren met „afgezaagde argumenten" te verontschuldigen de geloofwaar digheid van het Westduitse leger en van West-Duitsland zelf aan tasten en ongunstige reacties uit het buitenland veroorzaken. gen in het landbouwbeleid. Volgens Pol Pot heeft Cambodja genoeg rijst om iedere bewoner jaarlijks 312 kilo te verstrekken, wat veel is. Hij zei dat er vooruitgang is geboekt bij de politieke scholing, maar ver haalde niet van de slachtoffers die dat heeft gekost. „Maatschappelijke smetten als armoede, misdadigheid en losbandigheid uit de tijd van im perialisme en kolonialisme zijn door de massabeweging van ons land uit geroeid". De Cambodjaanse radio heeft giste ren na een stilte van anderhalf jaar rond zijn persoon de naam genoemd van prins Norodom Sihanoek, het vroegere staatshoofd van Cambodja. Volgens de zender zijn Cambodja- nen van velerlei „pluimage" waar onder Sihanoek tot de revolutio- naire beweging in het land toegetre den. De naam van de prins werd het laatst genoemd in april 1976, tijdens de eerste „verkiezingen" onder de nieuwe heersers, de Rode Khmers. Sihanoek deed toen afstand van alle officiële functies. WASHINGTON (UPI) Het Ameri kaanse huis van afgevaardigden heeft met 297-109 stemmen een amendement verworpen dat de ver dere ontwikkeling van de neutro nenbom had willen verbieden. De pleiters vóór het amendement had den het willenopnemen in de wet, die gelden voteert voor kernenergie- onderzoek in het fiscale jaar 1978 dat op 1 oktober begint. President Carter wil verder onder zoek naar de neutronenbom om in een later stadium te besluiten of dit omstreden tactische atoomwapen al dan niet zal worden aangemaakt. Deze weg is nu door het huis openge houden. MOSKOU (Reuter) Waarschijn lijk om luister bij te zetten aan een bijzondere gebeurtenis, lanceerde de Sowjet-Unie gisteren een nueuw ruimtestation, de Saljoet 6. Waarne mers twijfelen tussen de 20ste ver jaardag van 's werelds eerste kunst maan de Spoetnik (4 oktober), de 60ste verjaardag van de revolutie (7 november), en de afkondiging van de nieuwe grondwet (naar verwach ting eind volgende week). Hoewel ruimtevaarder Walery Koebasow deze week nog op een conferentie in Praag verklaarde dat zijn land nooit iets lanceert ter gelegenheid van herdenkingen, vielen zulke data in het verleden vaak samen. MADRID (Reuter, AFP) De Spaanse regering heeft er gisteren mee ingestemd dat de provincie Ca talonië binnenkort zelfbestuur krijgt. Over de autonome status van Catalonië is woensdag in het Zuid- franse Perpignan overeenstemming bereikt na drie dagen van onderhan delingen tussen Catalaanse parle mentsleden, de Catalaanse presi- dent-in-ballingschap, Josef Tarra- dellas, en een vertegenwoordiger van de Spaanse regering. Voorzitter en iniatiefnemer van de noord-zuidgroep: Willy Brandt (links) en Robert McNamara. door Nico Kussendrager De vroegere Westduitse bondskanselier Willy Brandt heelt gewaarschuwd voor de dreiging die kan uitgaan van de derde wereld. Als de ontwikkelingslanden nog langer achteruit worden gezet en de scheefgroei tussen noord en zuid steeds groter wordt, kan zij een (militair) gevaar gaan vormen voor de westerse industrielanden. „Het behoud van de vrede en het voort bestaan van de mensheid zijn in hoge mate afhankelijk van de vraag of de kloof tussen arm en rijk kan worden vernauwd", aldus Brandt in New York. Het lijkt één van de overwegingen te zijn waarom de vroegere West duitse bondskanselier 'ja' heeft ge zegd op de vraag een commissie voor te zitten die de vastgelopen gesprekken tussen noord en zuid uit het slop moet halen. Daar komt bij dat <Je ontwikkelingslanden als zij meer hulp en meer handelsmo gelijkheden krijgen een markt kun nen vormen voor het westen, waar door een einde kan komen aan de economische inzinking hier. Brandt heeft tijdens de algemene vergadering van de Verenigde Na ties gezegd voor het voorzitter schap de commissie te willen voor zitten, hoe wel hij ook enkele we ken geleden al duidelijk maakte de groep te willen aanvoeren. Het Idee voor een dergelijke com missie komt van de president van de wereldbank, de Amerikaan Ro bert McNamara. In zijn rede voor de jaarvergadering van de bank bepleitte hij deze week meer hulp voor de allerarmsten in de derde landen, hoewel hij er anderzijds ook op wees dat er de laatste jaren wel degelijk vooruitgang is ge boekt, en dat dat te vaak wordt vergeten. Het mag waar zijn, feit is ook dat met name de armste groe pen in de derde wereld en de arm ste landen tot nu toe er eerder op achteruit dan op vooruit gegaan. De groei heeft vooral gezeten bij de 'middengroep' in de derde wereld, en dan nog.is het de vraag waar de vruchten daarvan zijn terecht gekomen. Doelstelling van de commissie is, in de woorden van minister Pronk, het vergroten van de politieke wil om de derde wereld te helpen en duidelijk te maken dat het ook in het belang van de rijke landen is te komen tot een nieuwe economische orde (vermindering van mogelijke dreiging in de toekomst, het ver groten van de koopkracht in derde landen). Opzet is dat commissie niet langer dan anderhalf jaar bestaat en daar na verslag uitbrengt van gesprek ken met vertegenwoordigers van zowel arme als rijke landen, en van mogelijkheden om een doorbraak te bereiken in de verhoudingen tus sen noord en zuid. Dat er op het ogenblik amper schot in zit werd duidelijk op de mislukte conferentie over economische sa menwerking in Parijs, en het we- reldhandelsgesprek in Nairobi. Vooral op het gesprek in de Franse hoofdstad was hoop gevestigd om dat daar belangen van noord (een zekere olieaanvoer tegen redelijke prijzen) tegen die van zuid (meer hulp en handel) konden worden uit geruild, maar dat opzetje lukte niet. Overigens is het niet de bedoe ling dat de commissie-Brandt zich in onderhandelingen gaat mengen. Wel zal zij proberen daar invloed op uit te oefenen, voor zover zij de kans krijgt. Afwachtend De derde wereld staat erg afwacht- ned tegenover het nut van de com missie en het is opvallend dat daar van dan ook nog nauwelijks namen van kandidaten zijn gekomen. Veel derde landen zien niet in wat voor nuttig werk de Brand t-groep zou kunnen doen, maar willen ook niet zich bij voorbaat al volslagen afwij zend opstellen. Zij vrezen dat de commissie de werkelijke tegenstel lingen tussen noord en zuid zal versluieren, en daardoor eerder kwaad dan goed doet. Ook Oost-Europa is opvallend af wezig. zoals het Oostblok zich steeds in alle overleg tussen arm en rijk op de vlakte houdt, omdat de rijke landen „schuldig" zijn aan de armoede van de ontwikkelingslan den. In die houding lijkt echter nu een kentering te komen, de laatste tijd is meer belangstelling vanuit Moskou te bespeuren voor ontwik kelingsvraagstukken, mogelijk ook om niet volslagen de boot te missen. Brandt zei in New York dat de deskundigen van het commissari aat van de commissie dat onder leiding zal staan van de Zweed Gören Ohlin contact zouden moeten zoeken met de Sowjet- Unie. andere Oosteuropese landen en China, zodat ook met de gedach ten van de Oosteuropese landen gerekend kan worden. In een ge sprek met Le Figaro bepleitte de Franse premier Raymond Barre deelneming van de Sowjet-Unie. zoals Frankrijk steeds heelt gepro beerd de communisten er bij te halen. De namen die in westerse kring zijn gevallen voor de commissie, zijn behalve natuurlijk Brandt de vroegere Britse premier Edward Heath, de Zweed Oio! Palme, ex- minister van buitenlandse zaken Henry Kissinger en ook Pronk. De laatste heelt in ieder geval 5 mil joen gulden geofferd om de com missie, die kantoor zal houden in Wenen of Genève, het werken mo gelijk te maken. Volgens de minis ter zelf is het niet de bedoeling dat een Nederlander in de commissie komt. De derde landen zullen een meer derheid van één of twee stoelen in de commissie van twaalf tot vijf tien leden hebben. Brandt heeft er bijna negen maanden over gedaan hen te paaien (al in januari van dit jaar kwam McNamara met het voorstel voor de commissie). NEW YORK (Reuter) De Concor de, het Brits-Franse supersone ver keersvliegtuig, heeft gisteren een ronde gewonnen in het juridische steekspel om de landingsrechten op de New Yorkse luchthaven Kennedy. Een hof van beroep machtigde de twee maatschappijen die met de Concorde op New York willen vlie gen, Air France en British Airways, om Kennedy op een beperkte (en niet nader gespecificeerde schaal) aan te doen. Daarmee haalde het hof ln feite een streep door het besluit van de plaat selijke autoriteiten om de Concorde voorlopig te weren tot nadere infor matie zou zijn verkregen over de gluidshinder en eventuele andere overlast van het toestel. door J. den Boef De verwachtingen voor de Helsinki-vervolgconferentie die dinsdag officieel in de Joegoslavische hoofdstad Belgrado wordt geopend, zijn nog altijd niet hoog gespannen. De westelijke en neutrale landen (plus Joegoslavië en Roemenië) zullen al blij zijn als de conferentie half december kan worden afgesloten met de vaststelling van tijd en plaats voor een nieuwe toetsingsconferentie in 1979. Dat is de realiteit aan de vooravond van de conferentie van Belgrado. Men kan zich afvragen of zo'n op zichzelf schamel lijkend resultaat de langdurige besprekingen rechtvaar digt die alle Europese landen (met uitzondering nog steeds van Alba nië), samen met Canada en de Vere nigde Staten, dit jaar al aan het Helsinki-akkoord van 1975 hebben gewijd en nog zullen wijden. De voor bereidende besprekingen duurden van half juni tot begin augustus en de volgende week te openen „echte" conferentie zal tot half december du ren en zo nodig half januari worden hervat. Dat is heel wat tijd en moeite om tot een besluit te komen om over twee jaar in Belgrado (of ergens anders) opnieuw de naleving van het Helsin ki-akkoord te toetsen. Niettemin wordt een dergelijk besluit in de kring van genoemde landen zó be langrijk gevonden dat de conferentie van Belgrado al als geslaagd zal wor den geacht wanneer daarover over eenstemming wordt bereikt. Het zal de enige manier zijn om in gesprek te blijven met de Sowjet-Unie en de met haar verbonden Oosteuropese landen ook over andere onderwer pen dan veiligheid en samenwer king Eén van die andere onderwerpen is de naleving van de ook door de com munistische landen erkende rechten van de mens. Het merkwaardige feit doet zich voor dat de Sowjet-Unie,' die het Helsinki-akkoord en het vast stellen van datum en plaats voor een vervolgconferentie (dit jaar in Bel grado) als een taktische overwinning op de aarzelende westelijke landen beschouwde, daar na twee Jaar mee in de maag blijkt te zitten. Oorzaak daarvan is inderdaad de kwestie van de mensenrechten, die met name in de Sowjet-Unie, Oost-Dultsland en Tsjechoslowakije, maar ook in ande re Oosteuropese landen, voor de no dige deining heeft gezorgd. Wederkerig Deze ontwikkeling was een onver wacht gevolg van het in 1975 ln Hel sinki ondertekende slotakkoord van de Conferentie voor Europese veilig heid en samenwerking (CEVS). Tij dens de voorbereidende besprekin gen in Belgrado heeft de Sowjet- Unie al duidelijk te kennen gegeven, alles te zullen doen om te voorkomen dat een debat over de mensenrech ten zich zal beperken tot de naleving in de Oosteuropese landen. Zij zal eventueel een tegenaanval openen op de Verenigde Staten en andere westelijke landen waar massale werkloosheid heerst een feit dat volgens Moskou ook een schending van de mensenrechten is Ook om deze reden blijft het de vraag of de conferentie er in zal worden hervat om ln maximaal een maand tljds een slotdocument te produceren. Van belang is de toevoe ging dat „de vergadering haar werk zaamheden niet zal beëindigen, zon der een slotdocument te hebben aan genomen". Interpretatie slagen een gezamenlijke verklaring te produceren over de drie agenda punten (ook wel „manden" ge noemd): de Europese veiligheid, de economische en technologische sa menwerking en samenwerking op humanitair gebied. Verder zal er worden gesproken over de proble men van het Middellandse zeegebied en de al genoemde vaststelling van tijd en plaats voor een nieuwe ver volgconferentie. Veel zo niet alles zal afhangen van de vraag of de Sowjet-Unie na de voor haar teleurstellende nasleep van de Helsinki-conferentie nog be hoefte heeft aan zo'n vervolgbijeen- komst. De voorbereidende bespre kingen in Belgrado werden al geken merkt door het streven van de Sow jet-Unie, de komende conferentie aan een vaste einddatum te binden ongeacht of er nieuwe afspraken zijn gemaakt. In een laat stadium handhaafde zij nog de voorwaarde dat er „zonder een vaste einddatum in de herfst geen conferentie" zou zijn. De standvastigheid van de neutrale landen heeft er tenslotte toe bijge dragen dat Moskou met een compro mis instemde. Hierin werd tegemoet gekomen aan de eis van de Sowjet- Unie dat de conferentie in december zal eindigen, maar werd eveneens bepaald dat zij bij het ontbreken van een positief resultaat ln januari zal Het compromis is voor tweeërlei uit leg vatbaar. De formulering kan wor den opgevat als een verplichting om binnen maximaal een maand een slotakkoord te bereiken. Zij kan ech ter ook worden beschouwd als een vaststelling dat de besprekingen ook na het verstrijken van de periode van een maand moeten worden voortgezet, totdat het vereiste docu ment tot stand ls gekomen. Niemand was erg enthousiast over het com promis. ook niet in neutrale kring. De westelijke landen wezen het ech ter niet van de hand, ln de hoop dat de 8owjet-Unie bij het voortschrij den van de tijd misschien bereid zal zijn om een slotverklaring mogelijk te maken. Overigens ls het de vraag of de Sow jet-Unie alleen maar tegenwerkt om dat gesproken zal worden over de vervolging van dissidenten (of an dersdenkenden) ln de landen van het Sowjetblok. Niet uitgesloten ls dat men ln Moskou het in Helsinki gete kende akkoord ook in andere opzich ten als een blok aan het been be schouwt. Ook het probleem van de Europese veiligheid, dat als eerste punt op de agenda van de vervolg conferentie staat vermeld, kan voor Moskou moeilijkheden opleveren, als er werkelijk serieus over kan wor den gesproken. De legering van vreemde troepen op grondgebied van aan de conferentie Het nieuwe congres-centrum van Belgrado, waar de vervolgconferentie wordt gehouden. deelnemende landen ls een wezenlijk onderdeel van het Europese veilig heidsprobleem. Dit betreft zowel de Amerikaanse en andere troepen die ln West-Duitsland zijn gelegerd, als de Russische strijdkrachten in Po len, Oost-Dultsland. Tsjechoslowa kije. Hongarije en Bulgarije. Parallel met de in Helsinki afgesloten Euro pese veiligheidsconferentie liepen in Wenen besprekingen over een weder zijdse evenwichtige beperking van de strijdkrachten in Centraal Europa. Ook twee Jaar na „Helsinki" ia ln de Oostenrijkse hoofdstad nog niets be reikt en het ligt voor de hand dat vooral de kleinere landen die groot belang bij een akkoord hebben, de conferentie in Belgrado willen ge bruiken om het overleg in Wenen meer inhoud te geven. Of dit zal lukken zal mogelijk mede afhangen van de vraag of de Verenigde 8taten overgaan tot bet produceren van de neutronenbom en in het verlengde daarvan of de Europese NAVO- landen dit wapentuig in hun arse naal gaan opnemen. De Sowjet-Unie zal hier ongetwijfeld een kwestie van maken. Op het terrein van de economische en technologische samenwerking zal waarschijnlijk weinig worden be reikt, tenzij de landen van Oost-Eu ropa uitbreiding van de handel ver gemakkelijken, bijvoorbeeld door westelijke firma's ln staat te stellen om rechtstreeks zaken te doen en door gevolg te geven aan de in Hel sinki gemaakte afspraak om weder zijds zoveel mogelijk statistische ge gevens ter beschikking te stellen. Overigens zal de economische reces sie op wereldschaal nieuwe moge lijkheden belangrijk beperken.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 7