Oliekraan dicht
oor Zuid-Afrika'
Carter en Gromiko praten
over rem kernwapens
Lynch en Callaghan dansen op eieren
Itouwring
kwijt?
'Amin gaf Oeganda zwart bewustzijn'
Oost-Duitsland: VS
schenden rechten mens
Nederlandse ontwikkelingswerker: hulp onder voorwaarden
ïmenebest: als levering aan Rhodesië doorgaat
Chinese
liefde
Royal Nederland
ENSDAG 28 SEPTEMBER 1977
BUITENLAND
Trouw/Kwartet
rnder-
ïiano-
ïemse
Krul-
staan
en
con-
op-
aeus-
don-
i cur-
cur-
r de
s ge-
oort-
tus-
ONDEN (AP/UPI) Een groep van elf Gemenbestlanden heeft
aar goedkeuring gehecht aan een nieuw geheim plan om Zuid-
frika te dwingen de olieleveranties aan Rhodesië te staken
iet als stok achter de deur een wereld wijd embargo op
.„ïïï'pieleveranties aan Zuid-Afrika zelf.
mogendheden zichzelf de wettelijke
bevoegdheid moeten verschaffen
om de belangrijkste oliemaatschap
pijen ter wereld te kunnen dwingen
om via hun dochtermaatschappijen
in Zuid-Afrika tegen Rhodesië te
kunnen optreden.
e plannen, die in twee etappes ten
itvoer kunnen worden gebracht,
)n voorbereid en besproken door
jn groep van elf gemenebestlanden
opdracht van de vergadering van
staatshoofden van het Gemene-
est die in juni in Londen bijeen
raren. Men verwacht dat de staats-
oofden binnen enkele weken het
apport zullen hebben bestudeerd en
iver de aanbevelingen een beslissing
uilen nemen. Volgens diplomaten
eeft men „algemene overeenstem-
ling bereikt over de strekking van
it rapport", maar zal men nog over
en aantal verfijningen in de ver-
oording ervan spreken.
Is eerste stap zouden het Gemene-
est, de OPEC en enkele belangrijke
uden fc110611 waaronder de Verenigde Sta-
"ten Zuid-Afrika voor de keus moeten
llen om een glasheldere beslissing
nemen over de vraag of het land
boycot van de V.N. nog langer wil
itseren of er zich bij neer zal leg-
„Of Zuid-Afrika werkt samen
iet de rest van de internationale
imeenschap om op een effectieve
manier te garanderen dat er een ein-
fle komt aan het ontduiken van de
boycot", aldus het rapport, „of het
stelt de olieleveranties aan de repu
bliek Zuid-Afrika zélf in de waag
schaal".
Naast dit initiatief zouden de Geme
nebest landen en andere betrokken
Mu-
traat
istel-
ten-
no-
dins-
zon-
don-
Den
i uur
bate
;her-
i het
,eve-
pro-
en
dit
tesi-
are.
Dochtermaatschappijen In Zuid-
Afrika waarvan bekend is dat ze
regelmatig Rhodesië van olie voor
zien, zouden via regeringsdwang
door hun moedermaatschappijen
van olie verstoken moeten worden.
Het gaat om de vijf grote oliemaat
schappijen die Zuid-Afrika voor bij
na honderd procent van olie voor
zien en Rhodesië via Zuid-Afrika
18.000 vaten olie per dag leveren.
Van deze vijf hebben de Britse en de
Franse regering grote belangen in
respectievelijk BP en Total. De an
dere drie zijn Shell, Mobil en Caltex.
Stilstand?
Rhodesië is voor zijn olie-import bij
na geheel afhankelijk van Zuid-Afri
ka. Beide landen hebben een voor
raad aangelegd die voldoende is
voor twee jaar. Onder de Zuidafri-
kaanse wetgeving kunnen de vesti
gingen van oliemaatschappijen in
dat land voorschriften van de rege
ring over de vraag hoeveel en aan
wie te leveren niet gemakkelijk trot
seren.
MOSKOU (Reuter. UPI) Oost-
Duitsland vindt dat in de Vere
nigde Staten de mensenrechten
met voeten worden getreden.
Kennelijk als reactie op de inzet
van president Jimmy Carter voor
de rechten van de mensen heeft
de Oostduitse ambassade in Mos
kou nu een boekje doen verschij
nen waarin de Verenigde Staten
o/er de hekel worden gehaald.
Dertig miljoen Amerikanen wor
den volgens de Oostduitsers het
slachtoffer van rassenwaan en
verder hebben zij het over de vol
kerenmoord in Vietnam en de
Amerikaanse grondwet die geen
artikel heeft over het recht op
arbeid.
In de Verenigde Staten bestaat,
zegt Oost-Duitsland in het boekje
dat iedere bezoeker van de am
bassade krijgt uitgereikt een uit
gebreid net van spionnen. Zij
moeten iedereen in de gaten hou
den die als andersdenkend wordt
beschouwd. Strijders voor burger
rechten gaan de gevangenis in en
Oost-Duitsland weet dat in de VS
moordenaars worden gehuurd
voor het doen van vakbondslei
ders en politici.
Volgens het boekje verschuilen
de Verenigde Staten zichzelf door
een huichelachtige campagne te
gen schending van de mensen
rechten elders. Ook wordt nog
aangehaald dat de VS wapens en
grote bedragen geld geven aan
regeringen die bij wijze van spre
ken niets anders doen dan de
mensenrechten met voeten
treden.
Zelfs als de wereld tot uitvoering
van allebei de voorstellen overgaat
bullen de economieën van Zuid-Afri
ka en Rhodesië niet meteen tot stil
stand komen. De leiders van het
gemenebest rekenen er echter op
dat zelfs een gedeeltelijke verminde
ring van de oliestroom naar zuide
lijk Afrika of de dreiging daarmee
een krachtige prikkel zal zijn voor
de regeringen van beide landen om
hard te werken aan een politieke
overeenkomst met de zwarte meer
derheid van Rhodesië op elke
blanke telt Rhodesië twintig
zwarten.
Een olie-embargo van Zuid-Afrika
zou hard gemaakt moeten worden
door een blokkade van de aanvoer-
wegen over zee, waarvoor een mari
ne nodig is. De Gemenebest landen
hebben zich niet gewaagd aan een
antwoord op de vraag wie kan zor
gen voor zo'n blokkade. Wel heeft
men duidelijk gesteld dat het de
Veiligheidsraad van de Verenigde
Naties moet zijn die over het boycot-
voorstel zou moeten beslissen, net
zoals dat indertijd met Rhodesië is
gebeurd.
Ook over de vraag of het juridisch
wel houdbaar is dat het ene land in
feite de activiteiten van een bedrijf
in een ander land aan banden legt
bestaat geen eenstemmigheid. Maar
wel is iedereen van mening dat het
moet gaan om een gezamenlijke ac
tie en dat niemand op eigen houtje
moet proberen om stappen langs de
voorgeschreven lijnen te zetten. On
der Gemenebestlanden die aan het
rapport hebben meegewerkt, bevin
den zich Jamaica, Groot-Brittannië,
Australië, Bangladesj, Canada, Cy
prus, India, Nigeria, Tanzania, Zam
bia en Guyana.
Negen zwarte Amerikanen,
drie vrouwen en hun zes
kinderen, zijn gisteren
door de Israëlische autori
teiten per vliegtuig terug
gestuurd naar de VS. De
vrouwen behoren tot de
sekte van de „Zwarte He
breeën", die zich illegaal in
de Negeb-woestijn willen
vestigen. Een tweede groep
zal één dezer dagen naar de
VS worden teruggestuurd.
De groep Amerikanen was
onder het voorwendsel dat
zij een pelgrimage langs de
heilige plaatsen wilde ma
ken op toeristenvisa Israël
binnengekomen. Op de
foto worden de drie vrou
wen naar de luchthaven
Lod bij Tel Aviv gebracht.
Tégen
Premier Ian Smith van Rhodesië
heeft in een interview voor de Britse
televisie gezegd dat hij algemeen
kiesrecht voor alle volwassen bur
gers niet kan aanvaarden. „Ik heb
duidelijk gemaakt dat wij tegen dat
soort zaken zijn." Eerder had Smith,
eveneens in een televisieinterview,
op de vraag of hij het principe van
algemeen kiesrecht (one man, one
vote) zou kunnen aanvaarden.
PEKING (Reuter) De 28-jari-
ge Parisienne Odile Perquin
mag trouwen met haar Chinese
geliefde. Het is zeer uitzonder
lijk dat de Chinezen toestem
ming geven voor het huwelijk
met een buitenlander. Odile
Perquin en Tian Li hadden el
kaar ontmoet toen zij beiden
studeerden aan de universiteit
van Sjanghai: zij Chinees en hij
computerkunde. Tian Li werkt
nu bij de Chinese spoorwegen
en de Franqaise is van plan les
te gaan geven in haar moeder
taal. Ze kreeg de toestemming
voor het huwelijk rond door
brieven te schrijven aan partij
leider Hoea Kwo-feng en vice-
premier Teng Hsia-ping, terwijl
ook de weduwe van de overle
den premier Tsjoe En-lai was
ingeschakeld.
WASHINGTON (ANP, Reuter) De Amerikaanse president Jimmy Carter ontvangt vanmorgen
de Sowjetrussische minister van buitenlandse zaken Andrei Gromiko.
De twee zullen het hebben over het Cyrus Vance aanwezig zijn, die ook
vastgelopen overleg over de beper
king van strategische kernwapens.
Het overleg heeft plaats op verzoek
van minister Gromiko, die mogelijk
met nieuwe voorstellen komt.
De aankondiging leidde in Washing
ton meteen tot de veronderstelling
dat een nieuwe overeenkomst over
een rem op kernwapens (SALT-2) op
stapel staat. SALT-1 loopt 3 oktober
af maar Washington en Moskou heb
ben het akkoord stilzwijgend ver
lengd. Bij het gesprek vanmorgen zal
ook minister van buitenlandse zaken
vorige week al met Gromiko over de
kernbewapening heeft gepraat.
-Neutronenbom
Gisteren nog heeft de Sowjetrussi
sche bewindsman de Verenigde Sta
ten gevraagd de ontwikkeling van
de neutronenbom stop te zetten. In
zijn rede voor de algemene vergade
ring van de Verenigde Naties zei de
bewindsman dat er stilstand is in de
verbetering van de betrekkingen
tussen Washington en Moskou, als
zij al niet slechter worden. Hij waar
schuwde dat de ontspanning tussen
beide landen de laatste tijd ernstige
tegenslagen heeft ondervonden, om
dat bepaalde kringen proberen de
„koude oorlog" te doen herleven
De Verenigde Naties zouden er vol
gens Gromiko op moeten aandrin
gen dat de neutronenbom niet in
produktie wordt genomen. De neu
tronenbom doodt mensen maar
richt weinig schade aan aan gebou
wen. Het is volgens Gromiko niet
mogelijk beperking van de wapen
wedloop voor te stellen, en onder
tussen nieuwe wapens te ontwik
kelen.
(ADVERTENTIE)
Geluk bij een ongeluk dat Royal Nederland
een polis heeft voor al uw kostbaarheden.
verzekering maatschappij nv
door Bert van Panhuis
De Ierse premier Jack Lynch
gaat vandaag in Londen met
zijn Britse collega James Cal
laghan praten over „de Ierse
kwestie". Deze besprekingen
zullen zeer waarschijnlijk een
dansje voor twee op zeer kwets
bare eieren worden.
Zowel Lynch als Callaghan zijn vast
besloten de relatie tussen de Ierse
republiek en Groot-Brittannië, die
goed beschouwd tegen geen enkel
stootje kan in gevaar te brengen en
daarom wordt nu al gesproken van
„in een goede en vriendschappelijke
sfeer verlopende onderhandelin
gen". Het gaat er bij het gesprek van
vandaag "niet zozeer om wat er ge
zegd wordt maar wat er wordt ver
zwegen. Het Britse zondagsblad The
Sunday Times stelde begin deze
week dat stilzwijgen zal worden afge
wisseld met gedraai.
Wat is de ballast, die beide heren
meebrengen naar de conferentie
zaal? Jack Lynch torst op zijn rug de
formele gebondenheid van zijn repu-
blikeinsgezinde Fianna Failpartij
aan het Ierse eenheldsstreven. Eind
vorig jaar aanvaardde de partij een
uitspraak van Lynch dat de Fianna
Fail zich ten doel stelt op vreedzame
wijze de eenheid en onafhankelijk
heid van Ierland als één democrati
sche republiek na te streven als offi
cieel partijstandpunt. Daarbij zou
van de Britse regering worden ge
vraagd dat zij een akkoord daarover
moet aanmoedigen. Groot-Brittan
nië moet in dit verband formeel ver
klaren dat zij zich zal terugtrekken
uit de zes graafschappen van Noord-
Ierland. Lynch denkt hierbij in ter
men van een periode van twintig
jaar.
Sinds de partij dit standpunt over
nam, is er echter wel het één en
ander veranderd in de Ierse politiek.
Lynch is van oppositieleider premier
geworden en zijn partij behaalde bij
de verkiezingen zo'n grote winst dat
hij zich minder dan voorheen iets
gelegen hoeft te laten liggen aan de
fanatiek republikeinse vleugel van
de partij. Lynch heeft de afgelopen
maanden dan ook geen enkele moei
te gedaan de officiële partijlijn in het
openbaar aan de orde te stellen. De
moeilijkheden voor hem komen ech
ter nu uit Noord-Ierland zelf. De
katholieke Sociaal-Democratische
Arbeiderspartij (SDLP), de enige
niet-protestantse partij van belang,
heeft een noodkreet uitgezonden
naar Lynch en hem in een ontmoe
ting met SDLP-leider Gerry Fitt op
het hart gebonden Callaghan onder
druk te zetten. De Britse regering
zou een nieuwe politiek voor Noord-
Ierland moeten ontwerpen en een
speciale plaats daarin in moeten rui
men voor het aspect van de machts
deling tussen protestanten en katho
lieken.
Deze stellingname van de sociaal
democraten komt voornamelijk
voort uit frustraties over de hard
nekkige geruchten dat er een ge
heim pact bestaat tussen de Britse
regering en de protestantse unionis
ten. Het ministerie voor Noord-Ierse
zaken ontkent in alle toonaarden
dat dit het geval is maar deze ont
kenningen worden met een flinke
korrel zout genomen. Callaghan en
Roy Mason, de minister voor Noord-
Ierland trachten de onrust onder de
katholieken in Ulster ook te sussen
door regelmatig te verkondigen dat
de officiële Britse politiek is tot een
machtsdeling van katholieken en
protestanten te komen en in het
verlengde daarvan tot nieuw zelf
bestuur voor de provincie Het twee
tal vertelt er echter niet bij hoe het
zover moet komen en wanneer De
reden is simpel: Mason en Callaghan
weten het zelf ook niet en denken
dat de problemen vooruitschuiven
op dit ogenblik de beste taktiek is.
Beloop
Ook Lynch is er in zijn hart niet
afkerig van om de kwestie Noord-
Ierland maar op zijn beloop te laten
zeker nu peilingen onder de bevol
king in het noorden én het zuiden
van het groene eiland de indruk
wekken dat een meerderheid van
„de Ieren" helemaal geen eenheid
vraagt. De voormalige minister van
posterijen in de Ierse republiek de
socialist Conor Cruise O'Brien, heeft
hierover vorige week nog eens uit
spraken gedaan, die niet voor
tweeërlei uitleg vatbaar zijn. Bij de
Ierse politici heeft men het hem
begrijpelijk niet in dank afgenomen.
Wat zullen Lynch en Callaghan nu
voorstellen aan elkaar? In de eerste
plaats zal men „naar eikaars stand
punten luisteren" en vervolgens zal
Callaghan proberen Lynch ervan te
overtuigen dat het huidige beleid
nog het minst slecht van alle is. De
kans is groot dat Lynch als tegen
prestatie van de Britten zal vragen
dat ze meer ernst maken met „de
machtsdelingDat zou namelijk
betekenen dat hij althans voorlopig
geen last meer zal hebben van de
enige Ieren, die nog met de eenwor
ding bezig zijn: de Noord-Ierse kat
holieken. Callaghan moet er echter
wel op rekenen dat hij in ieder geval
een regeling moet treffen, die ook de
protestanten genoegdoening
schenkt.
door Nico Kussendrager
Onlangs kondigde de NCRV-radio een rolprent over de Oegande-
se president Idi Amin aan als „een film met een lach en een
traan" en draaide als „toepasselijk" het wonderschone lied
„Take me back to the old Transvaal".
Te lachen valt er in Oeganda weinig,
te huilen des te meer. Sinds Amin zes
jaar geleden aan de macht kwam
zouden er honderdduizenden men
sen om het leven zijn gebracht de
lijken dreven de Nijl af en heeft hij
het land economisch de vernieling
ingeholpen. Dagelijkse artikelen als
suiker, zout, lucifers, petroleum, le
vensmiddelen zijn nauwelijks nog te
krijgen en de Oegandese munt is
niets meer waard.
Tijdens ons gesprek drinkt Jan Jen-
ster (46) koffie met „veel suiker".
Hier kan ik het tenminste krijgen".
Hij zit sinds een aantal jaren als
ontwikkelingswerker in Oeganda,
voor de van oorsprong Belgische,
rooms-katholieke Internationale
bouworde. Jenster werkt op een pro
ject bij Masaka, 150 kilometer ten
oosten van de Oegandese hoofdstad
Kampala. Hij houdt zich daar bezig
met gezondheidszorg, verbetering
van de landbouw, het opzetten van
coöperaties, het verbeteren van de
behuizing en watervoorziening.
Overdreven
De verhalen die in het westen over
Oeganda de ronde doen noemt Jen
ster „overdreven. Alles wat er ge
beurt heet verkeerd, alles wat Amin
doet is verkeerd. Die berichten wor
den ingegeven door de grote politie
ke machten in de wereld de Vere
nigde Staten, Groot-Brittannië
die niet kunnen zetten dat Amin hen
regelmatig voor de schenen schopt
en voor het hoofd stoot. Amin heeft
Oeganda een zwart bewustzijn ge
geven."
Dat bleek ook uit het zonder meer
over de grens zetten van de tachtig
duizend Aziaten in het land, die de
hele economie in handen hadden, en
vrijwel van de een op de andere dag
hun biezen moesten pakken. Een
golf van woede en afschuw daarover
ging door de hele wereld, maar Jen
ster vindt het niet zo vreemd. „Stel
je voor dat bij ons de hele handel in
handen was van bijvoorbeeld de Chi
nezen. Dat zouden we hier toch ook
niet nemen? Het is alleen de manier
waaróp die fout was."
Eigenwaarde
De Nederlandse ontwikkelingswer
ker vindt de manier waarop de Afri
kanen de zaken van de Aziaten heb
ben overgenomen ..bewonderens
waardig. De eerste maanden liep al
les gewoon door, alleen daarna ging
het wat minder. Winkels raakten
leeg. machines versleten en er waren
geen onderdelen, er ontstond een
gebrek aan gereedschappen. Ook
werden de inkomsten uit de bedrij
ven door de nieuwe eigenaars vaak
eerst gebruikt voor de hele familie in
plaats van in de zaak, en wisten zij
niets van in- en uitvoermogelijkhe-
den, vervoer, administratie. Maar zo
langzamerhand begint het weer te
lopen en dat heeft het gevoel van
eigenwaarde van de Afrikanen
enorm versterkt."
Dat zwart bewustzijn en wat voor
bewustzijn dan nogen de
grotere eigenwaarde, mogen waar
zijn, daar staan de honderdduizen
den doden en de terreur die het land
geselt tegenover. „De dodencijfers
worden opgeblazen. Natuurlijk zijn
er slachtoffers gevallen, ik heb mas
sagraven gezien, er verdwijnen men
sen, maar het zijn er niet een paar
honderdduizend, hoogstens duizen
den, hoewel dat op zich natuurlijk
erg genoeg is. Ook wordt van de
huidige toestand door veel mensen
gebruik gemaakt om oude veten op
te lossen, en ook daarbij vallen do
den. De verhalen komen in de we
reld door vluchtelingen die zichzelf
moeten waarmaken en door met
name de Britse pers die schromelijk
overdrijft. Begrijp mij goed: ik sta
zeker niet achter het régime van
Amin en het is ook niet de man
waarmee het land geholpen is, maar
we moeten wat er aan de hand is wel
in de juiste verhouding zien".
Geestesziek?
Eén maal heeft Jenster Amin ont
moet en „dan komt hij vriendelijk
maar ook wat kinderlijk over. Maar
dat hij geestesziek is zoals wordt
beweerd, mogelijk omdat door een
geslachtsziekte de hersens zouden
zijn aangetast geloof ik niet. Dan
overleef Je niet zoveel aanslagen en
weet je niet voortdurend een rook
gordijn op te trekken rond je eigen
doen en laten." Zelf heeft Jenster
drie weken in de cel gezeten, ook al
door pure willekeur waarvan zoveel
mensen in Oeganda het slachtoffer
worden, maar het weerhoudt hem er
niet van binnenkort terug te gaan
naar zijn project.
„Er zijn wel degelijk mogelijkheden
voor ontwikkelingswerk in Oegan
da, zolang het kleine, niet al te
grootscheepse projecten zijn. Slnd^
Amin aan de macht is hebben vrij
wel alle landen en internationale
instellingen hun steun uit Oeganda
terug getrokken, maar moet de be
volking dan het slachtoffer worden
van het optreden van haar regering?
Het sociale ontwikkelingswerk
sneuvelt dan door de politieke toe
stand, en dat hoeft niet in Oeganda.
Mijn eigen project is er een voor
beeld van dat je kunt werken onder
de bevolking op het platteland, hun
levensomstandigheden kunt verbe
teren, proberen hen een beetje be
wust te maken. Wij zijn bijvoorbeeld
een proefboerderijtje begonnen op
2.5 hectare, waar we wat voedselge
wassen verbouwden, weat handels
gewassen maar ook een paar koeien
hielden, zodat geen dure kunstmest
gekocht hoeft te worden. Dat voor
beeld heeft gewerkt en het is overge
nomen door veel mensen in ons ge
bied."
Regering
De Oegandese regering staat - zegt
Jenster achter zijn werk. maar
steunt niet daadwerkelijk. „Het is
wel veelzeggend dat in Oeganda
geen mens beslissingen durft te ne
men, uit angst voor moeilijkheden".
Ook is het lastig voor buitenlanders
een werkvergunning te krijgen, ze
ker als ze bij een christelijke kerk
horen, waarop de moslem Amin niet
gesteld is. (De Anglikaanse bisschop
Loewoem werd daar het slachtoffer
van zijn met kogels doorzeefde li
chaam werd gevonden na een „auto
ongeluk". „Laat dat waar zijn, waar
om krijgt dat in het westen zo'n
overtrokken aandacht, terwijl ande
re landen waar min of meer hetzelf
de gebeurt veel minder in de belang
stelling staan", rechtvaardigt Jen
ster het ene onrecht met het
andere).
Op zijn project werkten aanvanke
lijk acht mensen, maar hij is er nu
nog als enige over. „De anderen zijn
vertrokken, deels voor eigen veilig
heid. Er waren ook echtparen bij
waarvan één met een kind die
liever het zekere voor het onzekere
kozen".
De Nederlandse ontwikkelingswer
ker kan zich voorstellen dat zijn
verhaal vreemd overkomt en schril
afsteekt bij alle andere berichten
over Oeganda „Ik vlak dat ook niet
uit. maar het moet niet overdreven
worden en vooral wil ik benadruk
ken dat het mogelijk is ontwikke-
lingserk in Oeganda te bedrijven.
De regering die er in Kampala zit
doet daaraan niets toe of af, zolang
je maar niet met miljoenen werkt
die daar inderdaad in verkeerde zak
ken zullen komen, maar kleine pro
jecten aanpaktdie ten goede ko
men aan de hele bevolking
Idi Amin op de topconferentie van de Organisatie voor Afrikaanse Eenheid
(OAE), waar hij juichend werd binnen gehaald, ook al omdat veel Afrikaanse
leiders hem zien als voorvechter van onafhankelijkheid en als een man die de
grootmachten de waarheid durft te zeggen.
