Herman, weet je wat ik bedoel
Katechese zaak van
hele gemeenschap
Descartes: een nieuw
begin
4
I
Uit brieven van lezers
VANDAAG
-L
Thema bisschoppensynode:
Onderzoek
financiën
Billy Graham
Leven in het Avondland (1)
Voorbijgangers E
s<
DINSDAG 27 SEPTEMBER 1977
KERK
door A. J. Klei
Een van mijn collega's is vrijge-
maakt-gereformeerd-buiten-verband
Dat ls een hele mondvol, maar dat
kan die Jongen ook niet helpen, hij
heeft het tenslotte niet zelf bedacht.
Zondag heb ik hem nadrukkelijk als
bultenverbander benaderd en hem
door de telefoon gevraagd: Herman,
weet Je wat ik bedoel, als ik Jou vraag
hoe Je tegen de eerste bekering aan
kijkt?
Del eerste bekering spookte me door 't
hoofd sinds zaterdagavond, toen lk voor de
EO-mlcrofoon een bultenverbandse domi
nee hoorde verklaren, dat sommige christe
lijke gereformeerden van oordeel zijn, dat
de bultenverbanders de eerste bekering niet
ernsUg nemen. Dit had de spreker opge
maakt uit de debatten ter christelijke gere
formeerde synode over de verhouding tot de
bultenverbandse vrijgemaakte gerefor
meerden.
Het zal wel erg stom zijn van iemand, die al
een aantal Jaren met kerkelijk nieuws doen
de is. maar ik kon het begrip „eerste beke
ring'' niet thuis brengen. Nu moest ik zon
dagochtend het harmonium bespelen in een
ziekenhuisdienst Daarin ging voor een pre
dikant. die al vele Jaren doctorandus in de
theologie is (dus méér dan een kandidaats
examen was daar) en vóórdat ik mijn vin
gers op de toetsen drukte, vroeg ik hem naar
die eerste bekering. Van de kroeg naar de
kerk. antwoordde hij zonder aarzeling Ie
mand zegt het wereldse leven vaarwel en
gaat de kerk bezoeken. Dat is de eerste
bekering, maar daarmee aijn we er nog niet,
want dan hebben we. in de kerk. de dagelijk
se bekering van node Op grond van hun
beschouwing van de doop hebben de buiten-
verbanders nooit in geestelijke zin in de
kroeg gezeten, dus huppelen ze wat over de
eerste bekering heen. in tegenstelling tot
bepaalde christelijke gereformeerden, de
zwóren zal ik maar zeggen, die juist graag
nadruk leggen op een dergelijke ommekeer.
Na de dienst belde lk. zoals reeds gemeld,
mijn bultenverbandse collega op. lk was
Meestal drink ik niet zoveel, maar
mijn voet zit vast" (of: Hoe de eerste
bekering soms bemoeilijkt wordt).
Plaatje uit „Punch".
nieuwsgierig of hij met deze terminologie uit
de voeten kon. Zijn antwoord was bevredi
gend, ik moest nog wel een enkele verfijning
aanbrengen, maar de grote lijn had hij te
pakken. Nu is hij domineeszoon en hij heeft
stellig zijn moeder wel eens zijn vader horen
vermanen: man, maak toch eens wat meer
ernst met de eerste bekering, wat zullen de
christelijke gereformeerden wel van Je
denken!
Ik schrijf dit allemaal lekker uitgebreid op
en dat doe ik uit reactie op wat een enigszins
zwaartillende vriend van me altijd beweert.
Dit namelijk: dat wij op deze pagina alleen
maar dét kerknieuws mogen brengen, dat
maatschappelijk relevant is (daarmee be
doelt hij dat de samenleving er wat aan
hebben moet). Soms voegt hij er boosaardig
aan toe. dat we dan wel moeite zullen heb
ben om vol te komen.
Het stukje waarmee ik thans bezig ben. is in
't geheel niet maatschappelijk relevant. De
samenleving schiet er geen cent mee op. als
ik uitleg hoe het zit met de eerste bekering
bij de buitenverbanders. Ik denk zelfs dat
de samenleving amper weet wat buitenver
banders zijn en ik vrees dat veel afnemers
van de vruchten van onze arbeid ook niet
veel verder komen dan: een bepaald soort
gereformeerden.
Waarom dan toch dit waardevrij (ook zo'n
mooi woord!) verhaal? Omdat ik altijd krie
belig word van mensen, van wie zoveel móet
in de kerk. Ze hebben het er. met een
wonderlijk soort beeldspraak, altijd over
dat Je het evangelie handen en voeten moet
geven, maar ik vind dat Je in de kerk ook
best eens plezierig mag niksen, zéker als je
vermoeid en belast bent. Ik weet wel. dat de
kerk een zoutend zout en zo dient te wezen,
maar teneinde daartoe te geraken, moet je
op z'n tijd ook kunnen uitblazen, anders val
je met al Je maatschappelijke relevantie op
je kop. Hiermee wil overigens niet gezegd
zijn dat de christelijke gereformeerden ter
ontspanning over de eerste bekering bij de
buitenverbanders discussiëren, ik denk zelfs
dat het voor hèn een rechtstreeks verband
heeft met de vraag hoe Je Je in en tegenover
de wereld gedraagt.
Korte duKJefcjk geschreven, hefst aan één kant getypte, brieven kunnen worden
gestuurd naar Secretans Hoofdredactie Trouw/Kwartet. Postbus 859. Amsterdam B«j
pubtikatie wordt de naam van de schrijver vermeid.
Zuidmolukkers (6)
De heer Bosma zegt in deze rubriek
op 22 september dat de Molukse
jongeren altijd de kwaaie Jongens
zijn. Zijn hele stukje ls één scheld
partij op minister Van Agt, de mari
niers én de politie (de laatsten kan
hij helemaal niet luchten). HIJ
vraagt namelijk waarom staan zij
met terecht, die de Zuidmolukkers
hebben misbruikt voor koloniale
doeleinden. Ik hoop in de eerste
plaats, dat de heer Bosma nooit een
treinkaping zal meemaken. Ik heb
mensen gesproken die vandaag de
dag niet meer per trein durven te
reizen. Dat ls het, wat die Jonge
Molukkers gedaan hebben. Het is
dan ook zeer goed. dat wij een over
heid hebben die daartegen optrad!
Het optreden van de ministers Van
Agt en de Oaay Portman was zeer
correct. Ala van Molukse zijde ge
schoten wordt op politie en mare
chaussee, U het nodig en gerecht
vaardigd. dat daartegen streng
wordt opgetreden. Zeer Juist ls dan
ook de opmerking van mevrouw
Knossen-van de Molen uit Ermelo.
„We verlangen naar een vrij Neder
land. waar we niet getiranniseerd
worden!"
Amsterdam Hans de Vries
Zuidmolukkers (7)
In Amersfoort werden Indische Ne
derlanders voorover op de blote
vloer gesmakt en gefouilleerd, on
danks het dringend verzoek van en
kelen zich te mogen legitimeren als
militair bij de Koninklijke Land
macht. Is dat geen flagrante beledi
ging aan het adres van onze strijd
krachten? En zijn de betrokken poli
tiemannen - tot aan de tanden ge
wapend en in een verhouding van 4
tot 1 nog te benauwd om staande
Indische Nederlanders op wapens te
onderzoeken? Overigens hebben de
Indische Nederlanders wel begrip
voor het Ambonnees fanatisme, het
ligt Immers binnen de onverbiddelij
ke wet van oorzaak en gevolg, even
als de enorme publiciteit van
..Roots", het ontstaan van de Black
Power en het militant negerdom in
Amerika. Hoegenaamd echter, heb
ben Indische Nederlanders niets te
maken met het RM8-ideaal. Bedrij
ven Indische Nederlanders politiek,
dan gaat dat binnen Nederlands
staatsverband En ook dat ls In Ne
derland nog niet goed doorgedron
gen. hetgeen onherroepelijk leidt tot
blunders en schandalen aU in
Amersfoort en het dagelijks leven.
Reuvrl Karei C. SnIJtshcuvrl
Leraren (6)
Onze adressen:
AMSTERDAM:
Postbus 859
WfcauMraat 131
Tal. 020-913458
Teles 13006
ROTTERDAM/DORO RECHT
Postbus 948
Westbtaak 9 Rotterdam
Tel. 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22. Den Haag
Tel. 070-469445
ZWOELE/GRONINGEN:
Postbus 3
Melkmarkt 56. TwoSe
Tel. 05200-17030
vreemde dingen door deze regering.
Wanneer we een stap terug moeten,
en lk dacht, zelf leraar zijnde, dat dit
wel harde noodzaak ls. dan toch
zeker niet ln de laatste plaats de
overheid ons het goede voorbeeld
moest geven, wil ze tenminste
„waar" maken wat ze ons voor-
houdt.
Leerdam i. Steketee.
Ministerssalaris (2)
Uw bericht ln Trouw van 21 septem
ber (Ministers naar bijna 159.000,-
bruto), heb lk met verbijstering gele
zen. Punt 1) Om de Inhoud (N. B. in
een nummer dat bol stond van zwa
re economische perikelen. Troonre
de enz.). Punt 2) Vanwege het feit,
dat u een dergelijk bericht, ln grote
opmaak, dóórgeeft, zonder enig
commentaar, (ik heb dit althans niet
ontdekt).
Arnhem B. Boelens Sin.
Poortvliet
In „Trouw" van 22 september stond
een foto van Rlen Poortvliet „als
lakei naast de Oouden Koets" Inte
ressant initiatief van Poortvliet om
op deze manier zijn kennis t.a.v.
paarden te vermeerderen Maar vol
gens de foto staat Poortvliet naast
de Oouden Koets „aldus het onder
schrift: „Terwijl koningin Juliana en
prins Bernhard uitstappen". Was
het nu onervarenheid van Rlen óf
een onjuist onderschrift? Lakeien
nemen volgens protocol hun „steek"
(„hoed met punten") èf wanneer het
vorstelijk paar uit de koets
stapt
Op de foto staat Poortvliet met de
steek op.
OostburgK. H. M. vanden Berg.
(Poortvliet nam zijn steek af toen
Koningin en Prins uit de Gouden-
Koets stapten. Het foto-bijschrift
was onjuist, red.)
groting partijen in het geding ge
bracht, die in de oude gemeenten
niet meededen: in veel plaatsen ls
het alternatief voor een aconfessio-
nele keuze uitgebreid met D'66 en
VVD. Dat heeft de PvdA uiteraard
kiezers gekost. Een vergelijking met
de raadsverkiezingen van 1974 kan
daarom niet opgaan. Ook de laatste
Kamerverkiezingen kunnen geen
vergelijkingsmateriaal bieden, om
dat in zo'n vergelijking de kloof tus
sen het programma van de PvdA en
de opvattingen bij haar achterban
verwerkt zou moeten worden. Wie
bij de Kamerverkiezingen de PvdA
wil steunen terwille van haar beleid
in sociale zaken, ruimtelijke orde
ning en economie, die kan bij de
Betuwse raadsverkiezingen zijn ide
alen beter bij D'66- en zelfs bij de
WD terugvinden dan bij de kleine
baasjes van de PvdA.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Vrijdag begint ln Rome de vierde algemene vergadering van de r.k. bisschop
pensynode. Ruim tweehonderd bisschoppen uit de gehele wereld nemen eraan deel. Onderwerp
van deze synodevergadering, die vier weken duren zal, ls „de katechese ln onze tijd, vooral
voor kinderen en Jongeren".
Tuil
Dekens
Naar aanleiding van de foto van de
vier ln dekens gehulde Noordlerse
vrouwen ln Trouw van 24 september
j.l. vinden wij dat uw krant dit pro
test niet erg serieus neemt. Binnen
de EEO zouden we geen toestanden
mogen verwachten, zoals ze ln
Noord-Ierland voorkomen. Uit be
trouwbare Informatie weten we dat
meer dan 180 Jonge mannen ln het
concentratiekamp Long Kesh, al
leen met één deken ter bedekking in
hun cel zitten. Ze vinden zichzelf
geen criminele gevangenen, maar
krijgsgevangenen en weigeren ge
vangeniskleren te dragen. Al die
tijd. enkelen al meer dan een jaar,
komen ze niet bulten hun cel, alleen
voor het legen van de potten met
urine en ontlasting, één maal per
dag, want ze mogen niet naar net
tollet, en voor één kerkdienst per
week. Ze zien geen buitenlucht, ont
vangen geen bezoek, slechts één
brief per maand ls toegestaan Ze
worden vaak door bewakers slecht
behandeld.
Pijnacker Hans van Adrlcben
De Nederlandse blsschoppenconfe-
Gerrit Noordzij rentie heeft bisschop Bluyssen van
Den Bosch afgevaardigd. Hij wordt
geassisteerd door pater C. J. Neven,
secretaris van de r.k. nationale raad
voor katechese en directeur van het
hoger katechetisch instituut in Nij
megen. Kardinaal WUlebrands
neemt ook aan de synode deel. maar
dan als hoofd van het curie-secreta
riaat van de christelijke eenheid.
Zomertijd
Verkiezingen
De kop „Verlies van PvdA ln Betu
we" (Trouw 22 september) ls een
poging om de verkiezingsuitslag
naar zijn landelijke betekenis te in
terpreteren. Zulke pogingen staan
voor verschillende hindernissen In
de eerste plaats heeft de schaalver-
De eerste zomertijd periode zit er nu
op. Het is me wel tegengevallen, het
was meestal laat naar bed, doordat
het zo lang licht bleef. Maar o wee 's
morgens, half slapend naar m'n
werk (presteerde vanzelf dan min
der). Onderweg zag je mensen om
kwart voor zeven op de bus staan te
wachten geeuwend, een beetje wit,
en nog beduusd van het vroege op
staan. Kortom die zomertijd is te
onnatuurlijk. Daarom van mij: leve
de normale tijd!
Hazerswoude A. van Aalst
De bisschoppensynode, die nu dus
voor de vierde keer bijeenkomt, is
een produkt van de collegialiteitsge-
dachte, die tijdens het tweede Vati
caans concilie mede op aandrang
van kardinaal Alfrink is ontwikkeld.
Een collegiaal overleg met de paus is
de bisschoppensynode echter niet
geworden. Zij is meer adviesorgaan.
De bisschoppen kunnen geen beslui
ten nemen. Het Vaticaan kiest uit de
resultaten van de vergadering, wat
het nodig acht.
De bedoeling van de komende verga
dering is lijn te brengen in het gods
dienstonderricht. Daarmee wordt
voortgebouwd op het thema van de
bisschoppensynode van 1974, die
zich bezighield met de geloofsver
kondiging ln de wereld.
Als leidraad voor de besprekingen
heeft het algemeen secretariaat van
de bisschoppensynode een docu
ment samengesteld, waarin de pro
blemen worden samengevat. Tevens
zijn hierin de belangrijkste schrifte
lijke reacties van de bisschoppen
conferenties verwerkt. Dit „werkin
strument" ls in Nederlandse verta
ling verschenen ln het .Archief van
de kerken" (uitgave De Horstink te
Amersfoort).
Verscheidenheid
Het document erkent, dat één enkele
katechese niet langer mogelijk is,
maar wil wel, dat er regels opgesteld
worden, op grond waarvan uiteenlo
pende methoden niettemin tot een
echte ware katechese kunnen leiden.
Eenzijdig dogmatisme wordt afge
wezen. De katechese moet een eigen
plaats innemen binnen het grote ge
heel van de christelijke levenserva
ring. Ze onderhoudt een bijzondere
band met een concreet zichtbare
kerkelijke gemeenschap of groepe
ring, met de liturgieviering en met de
tijdelijke en maatschappelijke func
ties die om samenhang in het geloof
vragen, aldus het document.
Met vreugde wordt dan ook gecon
stateerd, dat de katechese steeds
meer een zaak wordt „van de chris
tengemeenschap voor de christen
gemeenschap." Steeds meer man
nen, vrouwen en Jongeren zijn be
reid hun steentje bij te dragen, zo
dat niet langer de priesters of de
katecheten heel de last van het ge
loofsonderricht behoeven te dragen.
Met name wordt gewezen op „het
nieuwe verlangen van de ouders om
een actiever rol te spelen als geloofs-
opvoeders."
Tegelijk wordt vastgehouden, dat
de katechese een kerkelijke activi
teit is. „Wie katechese bedrijft, dient
dat steeds te doen in overeenstem
ming met het leven van de kerk en
de pedagogie van de openbaring.
Dat is de belangrijkste norm."
Volwassenen
De katechese mag „noch tot louter
leerstellige vorming, noch tot boe
kenkennis van bijbel of theologie
worden herleid, noch tot alleen con
crete voorbereiding op de viering
van de sacramenten en al evenmin
tot eenvoudige psychologische of
morele gedragsregels of tot ver
schansing ln maatschappelijke of
politieke activiteit." Het belang van
een levende parochiegemeenschap,
waarbinnen de katechese het best
tot zijn recht komt, wordt onder
streept. In dit verband komt ook de
volwassenenkatechese ter sprake.
Hierop hebben met name ook de
Nederlandse bisschoppen gewezen
in hun rapport aan het synodesecre
tariaat.
NEW YORK (AFP) - De Amerikaan
se fiscus heeft belangstelling voor
de financiën van de prediker Bllly
Oraham. De New York Post meldde
dat het departement van handel van
Minnesota de Stichting Bllly Ora
ham die gevestigd Is In Minneapolis
heeft gevraagd bijzonderheden te
geven.
De stichting die miljoenen dollars
aan schenkingen ontvangt, heeft al
sedert 1975 niet geantwoord op de
vragen die het departement van
handel gesteld had. De wet ln die
staat eist dat elke organisatie die
publiek aandelen verkoopt, elk
kwartaal een rapport over haar .op
treden publiceert.
Volgens het blad wil de Stichting
Billy Oraham niet graag openlijk
bijzonderheden over haar financiële
situatie meedelen uit vrees dat de
schenkers bij het ontdekken van de
rijkdom van de organisatie geen ga
ven meer zullen doen.
In Trouw van 21 september stond
met vette lettere Ministers naar
bijna 159.000 gulden bruto Op de
begroting voor 1976 stond 142 000
gulden genoteerd. Je wrijft Je
toch de ogen uit. ln één Jaar tijds een
verhoging van 17 000 gulden dat
is niet niks Deze regering roept
allerwege op tot loonmatiging, maar
hoe kan ze dit op deze manier waar
maken? Een socialistische minister
Van Kemenade. die ook dit bedrag
straks irv zijn ..loonzakje" krijgt,
heeft Juist zoveel onnut teweeg ge
bracht in de onderwijswereld, door
dat deze de salarissen van leraren
omlaag wil brengen, omdat er geld
moet vrij komen voor werkloze lera
ren Hoe kan de minister dit met
elkaar rijmen? Er gebeuren toch
Is wijsbegeerte in de mode? Je zou 't denken. Moeilijke wijsgeren
als Descartes, Bacon, Hume, Wittgenstein en Russell verschij
nen bij uitgeverij Boom in Meppel in het Nederlands. Zo ver
scheen onlangs de beroemde studie van Descartes Discours de
la méthode (1637) opnieuw in het Nederlands, getiteld: Over de
methode.
Nederlanders zijn vaak een beetje
trots op Descartes. Hoewel ln Frank
rijk geboren (1596), heeft hij van
1628-1648 ln de Republiek gewoond.
Reeds ln 1618 had hij dienst gedaan
ln het leger van prins Maurits. Ver
schillende van zijn werken zijn ln
Lelden en ln Amsterdam uitgegeven
Op uitnodiging van prinses Christi
na van Zweden vertrok hij in 1649
□aar Stockholm; daar sUerf hij ln
1650 aan longontsteking.
Methode van de twijfel.
Van Descartes zijn de bekende woor
den: lk denk. derhalve besta lk. Be
langrijker dan deze conclusie, is de
weg die hij aflegde om hiertoe te
komen. Dit ls de weg van de twijfel.
punt van het denken is ogenblikke
lijk verbonden met de zekerheid van
het bestaan van Ood. Ik heb eens
ergens gelezen, dat Descartes toen
hij tot de conclusie was gekomen, ik
denk derhalve besta lk, naar de kerk
ging om de maagd Maria te danken
voor deze vondst.
En verder
Descartes was een van de eerste filo
sofen van de nieuwe UJd die West-
Europa Inging na de middeleeuwen.
Nog steeds wordt op hem terugge
grepen Hij stelde, dat het menselijk
denken waarheid kon denken. Ook
al maakt men fouten, het denken en
met name wiskundig denken is de
Instantie die waarheid spreekt. Zelf
Hij roept de lezer toe: heb de moed te Descartes: het wiskundig denken
twijfelen; niets is zeker Leveren overleeft mijn twijfel. In de mlddel-
onze zintuigen betrouwbare Indruk- eeuwse scholastiek werd de rede on-
ken op? Hoe vaak blijkt niet, dat we dergeschikt gezien aan het geloof, de
ons verkeken hebben en dwaalden?
Bestaat Ood? Bestaat er onsterfe
lijkheid? Maar wel dit: wij kunnen
aan alle dingen twijfelen, maar nooit
zonder aan die dingen te dénken.
Descartes wilde overal aan twijfelen,
maar niet aan het feit dat hli na
dacht over de wereld en denkend
aan alles twijfelde. Het denken is de
bevesUglng van zijn bestaan. Niet
dat Descartes ongelovig was. Hij was
gelovig katholiek, eerbiedigde het
gezag van de kerk en zijn uitgangs
filosofie ondergeschikt aan de theo
logie Desc artes vereette zich hierte
gen: het denken ls het uitgangspunt,
weliswaar met het bestaan van Ood
direct verbonden.
De ontwikkelingen van hoofdstro
mingen In de westerse wijsbegeerte
en wetenschapsbeoefening is van
dien aard, dat het denken als uit
gangspunt steeds meer verabsolu
teerd werd. De samenhang met het
bestaan van Ood die Descartes nog
Descartes
zag, verdween steeds meer. In West-
Europa ls op basis van de rede een
geweldige wetenschappelijke ont
wikkeling op gang gekomen. De toe
passingen ervan in de techniek
maakten een Industriële revolutie
mogelijk. Onze samenleving is het
stempel van deze ontwikkeling gaan
dragen WIJ leven ln een overheer
send wetenschappelljk-technlsche
samenleving Op grond van het den
ken en de wetenschap wanen velen
het Westen machtig Hoewelde
problemen blijven niet uit. De macht
van de wetenschap en de techniek
groeide zo sterk, dat wij ons door de
ver gevorderde resultaten als atoom
bewapening en andere wapens, mi
lieuverontreiniging. consumptiege
drag ernstig bedreigd voelen. Protes
ten tegen de uitwassen van de ratlo-
nallstisch-westerse cultuur zijn niet
zeldzaam Welke kant moeten wij nu
uit? Wat geeft dan richting aan het
denken?
Velen zullen toegeven dat de rede
geen absoluut uitgangspunt van het
leven en van de wetenschapsbeoefe
ning kan zijn. Zij zullen erop wijzen,
dat er diepere motieven zijn die van
een andere orde zijn en die aan het
denken richting geven. Zoals Pascal
(ln ander verband) zei: het hart kent
redenen die het verstand niet kent.
Het is opvallend, dat in de westers
wetenschappelijke wereld de rede
enerzijds gezien wordt als een zelf
genoegzaam uitgangspunt, maar
anderzijds ook wordt erkend dat de
rede religieuze en ethische normen
nodig heeft.
Nu moeten wij op onze hoede zijn.
Vaak wordt gesproken in een twee
deling: geloof èn denken, geloof èn
wetenschap, normen èn feiten. Alsof
deze zaken onafhankelijk naosf el
kaar bestaan. Als wij deze zaken
eerst van elkaar losmaken, blijkt
het uiterst moeilijk een brug tussen
deze twee te slaan. Het is daarom
van belang de opvatting te ontmas
keren dat het denken een zelfstandi
ge macht zou zijn. Wij moeten weer
oog krijgen voor de opvatting, dat
het denken in de totaliteit van het
leven met zijn religieuze en ethische
nonnen is ingebed en dat het daar
van een uiting is.
Avondland
Tegenover het Byzantijnse of ooste
lijk (Grieks en Russisch eorthodoxe)
deel van Europa wordt West-Europa
wel aangeduid met Avondland.
Deze aanduiding bestond reeds in
de middeleeuwen. En de negentien-
door dr H. E. S. Woldring
de eeuw werd over het Avondland
vooral in positieve en optimistische
zin gesproken: de westerse cultuur
werd gekenmerkt door dynamiek en
macht, die tot uiting kwam in de
ontwikkeling van de wetenschap en
de techniek en ln de veroveringen in
de koloniën.
In onze eeuw verscheen het bekende
boek van Oswald Spengler Onder
gang van het Avondland (1918-'22).
Men kan kritiek hebben op de on
dergangsstemming van Spengler.
maar voor optimisme lijkt mij even
min reden. Velen zijn zich er tegen
woordig van bewust, in een Avond
land te leven. Dat wil zeggen: wat
sinds Descartes in toenemende
mate gezien werd als basis en kracht
van het leven ln het westen rede,
wetenschap, techniek, wordt in toe
nemende mate kenmerk voor mach
teloosheid en bedreiging.
Ik ben geen cultuurpessimist. Het
zou ons ontmoedigen het goede te
doen; wij zouden bij de pakken neer
gaan zitten en fatalistisch worden.
Voor optimisme is ook geen plaats
Met het oog op de typische moeilijk
heden van onze tijd, zullen wij at
tent zijn op de mogelijkheden om
veranderingen tot stand te brengen,
zowel in het politieke en maatschap
pelijke leven, als ln de wijze waarop
wij wetenschap bedrijven
René Descartes, Over de methode,
vertaald door Th. Verbeek. Uit*.
Boom, Meppel. 128 blz. 19,50. Dr H.
E. S. Woldring, die sociale filosofie
doceert aan de Vrije Universiteit te
Amsterdam, sal naar aanleiding van
pas verschenen boeken nog twee arti
kelen schrijven over: Leven in het
Avondland.
elA
HUMANISME
Het humanisme leert men
tegenwoordig voor de radio niet vari
z'n sterkste zijde kennen. Vaak 1
levert dat een wat verdrietig gevoel
op. Het humanisme is een ander
geloof dan het christendom De
consequente humanist moet Ood
als een partner die zich niet laat zlenC
maar wel met ons omgaat afwijzen/^
Hij doet dat dan ook. Dat is een
geloof. Hij houdt zich aan wat hij
noemt de feiten, maar moet er yai
daarbij van uitgaan dat onze kennis^-
boven die feiten niet kan uitgaan Db
Dat is een standpunt dat men vaak ttiei
wetenschappelijk heeft genoemd, jp
maar ook weer niet Mgi
wetenschappelijker is dan dat van
andersdenkenden. Het humanisme uecj
is een geloof en verdient in een #ar(
veelvormige samenleving het recht .an
waarop iedere eerlijke overtuiging
aanspraak mag maken. Toch denk gra,
ik dat de georganiseerde |enj
humanisten er niet zo goed aan doeiLn
in hun radiopraatjes telkens maar len
weer wat huilerig te praten over de gecj
weinige zendtijd die zij hebben. Jae.
Door dit soort klachten versterkt B
men zijn positie niet en krijgen ,vei
„buitenstaanders" niet de Indruk ,ar£
dat het om iets belangrijks gaat. Ik
geel toe dat er iets waars ln hun
kritiek is, nl. dat onze omroepen ookur{
wel eens te veel godsdienstige tesi,
uitzendingen kunnen opnemen. Hetlj n
„zaait aan alle wateren" komt
hiermee bovendien in het gedrang, nis]
want er zijn heus wel meer wegen .jt
om het evangelie aan de orde te kSv(
stellen dan die van radio en t.v. Te
egg
veel geestelijke liederen en woorden,^
ïesl
kunnen ook schaden. Vooral
wanneer woorden gesproken en
gezongen worden die in een kleine
kring nog wel begrepen kunnen
worden, maar die daarbuiten de
Indruk blij ven wekken dat het
christendom toch maar iets is voor
ingewijden. Zowel christenen als
humanisten doen er beter aan. aan
de slag te gaan. Met grote
Instemming hoorde ik indertijd van
een paar projecten op het gebied
van ontwikkelingshulp, uitgaande JJ
van humanisten. Laten Ke
overtuigingen en geloven elkaar
daar voorhands maar mee
confronteren.
iele
lera
Ree
slot
alle
verl
Beroeplngswerk
NED. HERV. KERK p
Beroepen te Kerkdrlel L F W;Tf
Sterk te Austerlitz; te Norg. Y. Ak-**
kerman. kand. te Amsterdam; t<!
Oosterend (Fr) en Ytens/HennaaraVar
(toez.): W. P. van der Hoeven. kandin_
te Leek (Gr.). lP*j
Aangenomen naar St Philipslandf fttl
(toez.): A. B. Cysouw. kand. te Rij* dag
wijk (ZH); naar Gemert (toez v.
Veen te Willemstad (Curasao).
Bedankt voor Dlrsland: W. Verboorson
te Waddinxveen; voor St. Annalandpar
B. Oosterom te Oudewater; voozete
Coevorden (toez.): M.J Kalvenhaayor
te Nieuwleusen.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Niawler en te West
broek: S. de Vries a.s. em pred.
nennekom.
Aangenomen naar Beilen; J Rit*
ma te Drachtstercompagnie (verl
ber.)
iuni
liet
one
lit 1
de 1
ge;
;eza
GEREF. GEMEENTEN Vm
Beroepen te 's-Gravenzande Ajje z
Moerkerken te Nleuw-Beijerland ajs
BAPT. GEMEENTEN
Bedankt voor Stadskanaal-Zuid
Brongers te Hoogeveen.
Dr. K. Dronkert
Het
Op de leeftijd van zeventig jaar ÖCDA
overleden de gereformeerde emerihanc
tus-predikant dr. K. Dronkert tovan
Borculo. Dr Dronkert werd in 193Vete
predikant in Woubrugge Van )94ipven
tot zijn emeritaat in 1972 stond hl
in Leiden. Naast zijn werk als gi
meentepastor is hij vooral bekei
geworden door zijn stimulerende ai
tiviteiten in de verhouding tussi
de r.k. kerk en de reformatoriscl
kerken. Hij maakte sinds Jaren d<
uit van het deputaatschap Refoi
tie-Rome van de gereformeerde sj
node en verzorgde in het maandbli
„Tenminste" een veelgelezen
briek. Overigens was dr Dronki
oudtestamenticus. Hij promoveen
in 1953 bij prof. dr. W. H. Gispen a
de Vrije Universiteit op de molocl
dienst in het oude testament.
Prof. dr. J. Plomp
Prof. dr. J Plomp (65) heeft op zijl
verzoek met ingang van 1 februa#
1978 emeritaat gekregen als hoogld
raar in de kerkgeschiedenis en h«9
kerkrecht aan de theologische hogi
school van de gereformeerde kerkq
te Kampen. Hij zal echter nog
buitengewoon hoogleraar het kei
krecht blijven doceren en ook bli|
ven fungeren als adviseur van r
generale synode
late
in
Word
Heinrich Rathke
De generale synode van de veren
de evangelisch-lutherse kei
(VELK) in Oost-Duitsland heeft
Heinrich Rathke gekozen tot niet
we leidende bisschop. Hij volgt i'
Ingo Braecklein op, die met pen
oen gaat. De VELK is een samei
werkingsverband van de luthers
landskerken van Mecklenburg. Sal
sen en Thiiringen.
Coggan
i heel
p vu
te wi
President Amin van Oeganda
verklaard, de aartsbisschnop
Canterbury, Donald Coggan. U
len ontvangen. Coggan zou dan
excuses moeten aanbieden voor z
„boosaardige verklaringen" ni
aanleiding van de moord op de v<
ge aartsbisschop van Oeganda, L
woem. in februari van dit jaar
