Volkszanger in stofstorm
apanse films
Onvoltooide Hemingway
FILM
Demonische hommel
UND FOR GLORY
Prolongaties
en reprises
ISLANDS IN THE STREAM - Calypso; Den Haag - Asta, 12 jr.
KAFR KASSEM
EXORCIST II:
THE HERETIC
i 16 SEPTEMBER 1977
Trouw/Kwartet phs 11
Amslerdam-Tuschinski 2. a.I.
jerikaan Hal Ashby (geboren
(ad al een roemrijke carrière
Ier achter de rug toen hij in
regisseur debuteerde met
mdlord". Hoe verschillend de
die hij daarna maakte
j and Maude", „The last de-
fchampoo") ook mogen zijn, ze
j één ding gemeen: Ashby's
voorkeur gaat uit naar
naar mensen die door af-
J opvoeding en levensomstan-
en geestelijk min of meer zijn
'5nd
n zijn vijfde film. ..Bound for
kan men dat niet zeggen.
r wil de volkszanger Woody
p (op wiens autobiografie uit
film is gebaseerd, de titel is
od aan het lied ..This train is
[for Glory") niet de weg naar
Jatschappelijk succes gaan die
pm wordt uitgestippeld, maar
hij is geenszins geestelijk misvormd:
zijn opstandigheid, zijn onwil om
zich aan te passen komen voort uit
ongebreidelde vrijheidszin, afkeer
van onrecht en begeerte naar con
tact met de misdeelden.
In het begin zien we Guthrie in Pam
pa. Texas, in de jaren dertig een
gehucht geteisterd door werkloos
heid en stofstormen. Door armoe en
rusteloosheid gedreven verlaat hij
zijn vrouw en kinderen (zelfzucht
maakt ongetwijfeld deel uit van zijn
vrijheidszin) en rijdt met vele ande
ren als blinde passagier, steeds naar
het leven gestaan door de spoorweg
recherche. per trein naar Califomië,
het beloofde land waar fruittelers
misbruik maken van de hulpeloos
heid der migranten en de ellende
misschien nog uitzichtlazer is dan in
de thuislanden. Maar Guthrie heeft
geluk, hij ontmoet een sociaal bewo-
door W. Wielek-Berg
gen zanger die vermaardheid heeft
verworven door zijn optreden voor
de radio en in zijn vrije tijd de vak
bond predikt. Hij krijgt een con
tract. Niet voor lang, want hij wei
gert zich te beperken tot onpolitieke
liedjes, hij wil zijn verbondenheid
met de armoedzaaiers in de krotten-
kampeis uitdragen. Hij gaat zwerven,
zijn vrouw, die hij heeft laten overko
men. verlaat hem en als de echte
roem wenkt (optreden in luxe-hotels
en in „coast-to-coast" radio-pro
gramma's) verbreekt hij de knellen
de banden en trekt er weer op uit
.hij moet voeling houden met het
volk.
..Bound for Glory" is een mooie, een
voortreffelijke film Het langzame
ritme biedt de mogelijkheid de ge
drukte lege sfeer van tijd en land
schap in beelden te vangen en came
raman Haskell Wexter maakt van de
hem geboden kans een dankbaar ge
bruik. Vooral het hopeloze, niet van
trieste waardigheid ontblote Pampa
is prachtig getroffen. Een beeld dat
lang in de herinnering zal blijven is
bijvoorbeeld de zwarte, torenhoge
wolk van zand die het gehucht be
dreigt nadat het al bedolven is onder
de druk van de tijd.
In de karakters zijn respectabele nu
anceringen aangebracht. Hoewel
Guthrie zijn vrouw en kinderen tel
kens weer alleen laat. twijfelt men
niet aan zijn liefde voor hen; zijn
vriend de radiozanger die. anders
dan Guthrie, werk en politieke over
tuiging wil en kan scheiden, wordt
volledig in zijn waarde gelaten; min
of meer toevallige mede-reizigers
worden in een paar trekken scherp
geschetst.
In David Carradine heeft Ashly de
welhaast ideale vertolker van Guth
rie gevonden. Men kan zeggen dat
hij in alles overtuigt, maar dan toch
vooral door de manier waarop hij
Guthrie's liederen zingt soms ter
loops. soms gedreven, altijd alsof hij
ze zelf heeft gemaakt.
David Carradine (rechts) in Bound for Glory
Arabier moet een Israëlische naam
aannemen om zijn baantje als kelner
te kunnen behouden; Arabieren krij
gen voor hetzelfde werk aanmerke
lijk minder loon dan de Israëli's;
grond wordt langs slinkse wegen ont
eigend; families zijn en worden uit
eengerukt. Langzaam (Alaouie gunt
zich de tijd) raken we vertrouwd met
dorpelingen en dorpsleven, zodat de
klap van de slachting des te harder
aankomt: het is alsof we de slachtof
fers kennen. De regisseur heeft juist
door die opbouw melodramatlek ver
meden en dat maakt zijn aanklacht
des te indrukwekkender
Misschien zal deze film sommigen
tegen het zere been schoppen, maar
door niet-vertoning zouden we zowel
Israël als onszelf een slechte dienst
bewijzen. Natuurlijk is door de mar
telgang van de joden tijdens het
nazi-bewind, een grote goodwill ont
staan voor het nieuwe, oude land.
maar we moeten wel bedenken dat
de Arabieren aan de Duitse misda
den part noch deel hadden, terwijl ze
er wel de last van moeten dragen.
Het heeft geen zin koppig met oog
kleppen te blijven rondlopen, tot ze
met geweld worden weggerukt. On
recht is onrecht, moord is moord,
door wie ook gepleegd, kennis daar
van kan niemand schaden. De film
..Kafr Kassem" kan een belangrijke
bijdrage leveren tot genuanceerd
denken en is als zodanig waardevol.
En hij is nog mooi Ook, voortreffelijk
uitgebalanceerd en met groot vak
manschap gemaakt.
Op 30 oktober 1956 vielen Israël,
Frankrijk en Engeland Egypte aan,
omdat drie maanden daarvoor, op 23
juli. Nasser het Suez-kanaal had ge
nationaliseerd.
Op de vooravond van de aanval, op
29 oktober, werden door de Israëli's
49 inwoners van het op Israëlische
grondgebied gelegen Arabische dorp
Kafr Kassem vermoord, in het kader
van een ..kalmeringsactie". Een uit
gangsverbod werd een half uur voor
het tijdstip van ingang afgekondigd;
de mannen, vrouwen en kinderen die
op de velden en in de citrusplantages
werkten konden dat niet weten en
werden, toen ze 's avonds argeloos
naar Kafr Kassem terugkeerden,
zonder pardon doodgeschoten. De
daders moesten weliswaar terecht
staan voor een Israëlische recht
bank, doch kwamen er met zeer lich
te of symbolische straffen af. Tijdens
het proces bleek, hoezeer Arabieren-
haat hun denken en doen bepa&lde.
Van deze misdaad (anders kun je het
met de beste wil van de wereld niet
noemen) heeft de jonge Libanees Bo-
ran Alaouie een uitstekende film ge
maakt, waarin hij het Palestijnse
standpunt op waardige wijze verde
digt. Hij laat de film op 23 juli 1956
beginnen. In het café zijn de dorpe
lingen verenigd om naar Nasser's re
devoering te luisteren. Zodoende zit
ten we meteen midden in de proble
men: bindingen worden duidelijk en
De Komedianten Meesterwerk van
Theo Angelopoulos, waarin een be
wogen tijdvak uit de Griekse ge
schiedenis zich weerspiegelt in de
wederwaardigheden van een reizen
de groep komedianten. 15 t.e.m. 17
sept. Oktopus, Amsterdam.
l'Affiche Rouge Briljante film van
Frank Cassenti over een verzets
groep in de oorlog, waarbij heden en
verleden vloeiend in elkaar overlo
pen. 16 t.e.m. 18 sept. Filmhuis Shaf-
fy, Amsterdam; 20 sept. Filmhuis
Eindhoven.
La Règle du Jeu Sublieme zedenco-
medie van Jean Renoir uit 1939. 20
sept. Kreatum, Utrecht.
Three Women Laatste, psycho-surre-
alistische film van Robert Altman
over de levens van drie vrouwen, die
op vreemde wijze met elkaar verwe
ven raken. De gehele week in City 2,
Amsterdam.
Casanova Fellini plaatst de legen
darische vrouwenheld als een soort
sex-robot tegen een achtergrond
van bizarre en barbaarse fantasie.
De gehele week in Luxe, Arnhem en
Studio, Maastricht.
Modern Times Een van Chaplin's
grote films, gemaakt in 1936. Vrij
dag- en zaterdagnacht Alhambra I,
Amsterdam.
North by Nortwest Een van mees-
uit Judo Saga
geen opzet van het Amster-
Filmmuseum. maar het is
de derde keer achtereen,
niet vergis, dat het seizoen
wordt met Japanse films,
afleiden, dat er bij het mu-
speciale voorliefde voor
filmkunst bestaat, gaat te
programma is in de loop van
gevarieerd genoeg geweest,
er werkelijk gesproken kan
van een „museum-show." Ik
een show van films die zoda-
het algemene patroon sprin-
ze tot de wereld van de
presentatie de mu-
zijn gaan behoren,
heeft dan ook nooit
voorkeuren getoond voor
nationaliteiten, kunstrich-
of wat dan ook.
oic voorstellingen van het mu-
ijn gewijd aan films van Akira
awa, van wie velen zich onge
il nog ..De zeven samoerai" of
>mor.' zullen herinneren. De
lenoemde film zal ook nu weer
Kurosawa programma een
ingeruimd krijgen, maar be-
n wordt met een viertal wer-
t Kurosawa's vroegste periode
1944 en 1946).
iden).
mg fa
olk/
as. II
lchUni
m die als eerste zal worden
nd is ..Een judo-sage" (Vrijdag
Zoals in de meeste Japanse
een verhaal met een uiterst
iRDAlf 'nhoud. waarbij het meer
or. a m de geest waarin gebeurende
euwe< beurde dingen worden ver-
t*»1* dan om die gebeurende dingen
eze film is Kurosawa's debuut
puta mregisseur geweest. Hij was
N«afdertig jaar oud. had al erva-
'Pgedaan als assistent regis-
narist, cameraman. Maar
'aringen zijn voor hem alleen
'pmiddelen geweest bij een
'kt eigen aanpak van de din-
zijn regie Die is. in Een judo
terk en tegelijk gevoelig. Wat
film het meest ideaal tot uit-
ui ing ^omt 's de essentie van het
QE als de gave van zelfverdedi-
t duapet is de verdediging van een
:en hem aangedaan onrecht
^hülitsu is een kunst van strijdba-
u.mwvt igdzaamheid Zij bereikt in de
*>k als zodanig een hoogtepunt.
Ie dag w.ordt vertoond ..De
een film waarin de in-
ing van een fabrieksarbeidster
Tlogsindustrie (vervaardiging
'üsche instrumenten) met on-
(iding bekroond wordt. De
film wordt, zoals alle andere, ver
toond zonder onderschriften. Is dat
in „Een judo sage" van minder be
lang, omdat je de uitwerking van
gevoelens en denkbeelden duidelijk
kunt volgen, in „De allermooiste" is
het hinderlijk. Er wordt ontzaglijk
veel in gepraat. Je zou dat gepraat
graag omgezet willen zien in ver
staanbare tekens nu kom je te
dicht bij de herinnering aan de ver
heerlijking van de industriële oor
logsinspanning, die dichter bij huis
heeft gelegen. Ongeveer hetzelfde
geldt voor de film „Zij die de toe
komst gestalte geven" (19/9), een film
over vakbondsvorming. Ook hier mis
je te sterk de toegang tot de gesprek
ken en individuele gevoelens.
Voortreffelijk is weer de eveneens de
19e op het program gezette film
„Geen rouw om mijn kinderjaren."
Ook hier gaat het vooral om verwer
king van gebeurtenissen door men
sen. meer dan om een dramatische
uitbeelding van die gebeurtenissen
zelf. Deze zijn. in het kort: een uni
versiteitsprofessor wordt door het re
gime van zijn leerstoel gestoten, we
gens zijn te vrijzinnige opvattingen.
De enige dochter van de man is gaan
samenwonen met een student van
haar vader. De student, die een revo
lutionaire geest heeft, wordt gearres
teerd, van spionage beschuldigd en
terecht gesteld. Ook het meisje
wordt, als dochter van de geschorste
professor en geliefde van de als spion
terechtgestelde student, gearres
teerd. Het brengt een vollledige om
mekeer in haar leven. Zij geeft haar
verwende bestaan in goed gesitueerd
milieu op en gaat de ouders van haar
geliefde, doodarme boeren, op het
land helpen. Door haar doorzettings
kracht weet zij het respect te verove
ren van de aanvankelijk hevig vijan
dig gezinde dorpsgenoten.
Het centrale thema van de film is de
geestkracht. Wat er ook gebroken
kan worden, de kracht van de geest
blijft overeind. Dit heeft het sterkst
gestalte gekregen in het meisje De
overgang van verwende jonge vrouw,
die haar modieuze ergernis op een
speciale manier lucht geeft door
hartstochtelijk pianospel, het ver
nielen van bloemen bij het bloem
schikken e.d. naar een sober le
vende hard werkende boerenvrouw
is weergaloos sterk verbeeld Geest
kracht. schijnt de film te willen zeg
gen. is bij allen aanwezig. Maar je
moet de durf hebben om haar op te
delven.
Amsterdam-Cinetol 2, 16 jr.
ter Hitchcock's beroemdste thril
lers, met Garry Grant, James Mason
en Eva Marie Saint. De gehele week
in Alhambra 2, Amsterdam.
A clockwork Orange Kille, meedo
genloze en profetische benadering
van toekomstig geweld, door Stan
ley Kubrick. De gehele week in Ami-
citia, Sneek.
The Sting Verrukkelijke gangster
parodie, gesitueerd in de jaren twin
tig, geregisseerd door George Roy
Hill. De gehele week in Palet, Bus-
sum; Concerthuis, Groningen; Tivo-
11 3, Apeldoorn; H2, Heerlen; Euro 1,
Hilversum.
Dillingcr is dood Indringende film
van Marco Ferreri over een man die
uit verveling een moord pleegt. 16 en
17 september Filmhuis, Delft.
Amsterdam Alhambra I en Rem-
brandtpl.; Den Haag Metropole 2 en
Camera; Rotterdam Beurs en Are
na; Eindhoven Metropole; Hilver
sum Rex; Nijmegen Centrum;
Heerlen Royal; Den Bosch Euro
2; Leiden Luxor; Enschede Al
hambra; Utrecht Camera; Amers
foort Grand 3; Groningen Came
ra; Haarlem Luxor; Tilburg Har
monie; Breda Grand; Arnhem
Luxor, 16 jr.
In de naslag-werken over de Ameri
kaanse romanschrijver Ernest He
mingway zal men de roman Islands in
the Steam zelden of nooit vermeld
zien. De roman is dan ook posthuum
uitgegeven. Hemingway is er ooit aan
begonnen. Aan de levensbeschrijving
van een man, die in de loop van de
jaren een beroemd kunstenaar is ge
worden, zijn ontwikkeling is begon
nen in het roerige Parijs van de jaren
twintig, een paar keren getrouwd is
geweest en kinderen heeft. Op een
eiland in de Caribische Zee is dc man
enigszins tot rust gekomen. Niet in
het minst door zijn grote voorliefde
voor drank en vissen op „groot zee-
wild".
Zoals men ziet, een verkapte autobio
grafie. Maar te zeer autobiografie dan
dat Hemingway het boek heeft willen
voltooien. Hij liet het liggen en een
vriend heeft de taak op zich genomen
het werk af te maken en (in 1970) te
laten uitgeven. Het gaat dus om een
oneigenlijk werk van Hemingway. En
dat oneigenlijke druipt ook aan alle
kanten van de film af.
Ten eerste in de figuur van de hoofd
rolspeler, George C. Scott, die volledig
gegrimeerd is als een levende uitgave
van Hemingway en in zijn optreden
.ook dc ongegeneerdheid ea wispeltu
righeid van Hemingway ten toon
spreidt. Wat het verhaal betreft zijn er
slechts zeer zwakke punten van over
eenkomst met de Hemingway-story.
Om die reden hangt de film dan ook
van onechtheden en gezochtheden
aan elkaar. Het ergst is de sentimen
tele inslag. Sentimentaliteit verscho
len achter grofheid. Misschien lag dit
in de lijn van Hemingway. Sentimen
taliteit is hem niet vreemd geweest.
Alleen had Hemingway's sentimenta
liteit toch een natuurlijker karakter.
Het verhaal is dat van een befaamde
Amerikaanse schilder en beeldhou
wer Thomas Hudson die zich, na
een paar mislukte huwelijken op een
der Bahama-eilanden heeft terugge
trokken.' De man leidt een rauw leven,
met een drankzuchtige vriend, een
toegewijde negerbediende en een vro
lijke vriendin. Hij krijgt bezoek van
drie zoons (uit twee huwelijken). Er
wordt een gevoelige vader-zoons rela
tie opgevoerd, waarbij de man ook nog
tot het hart van zijn weerbarstigste
spruit weet door te dringen. Met name
na een spannende jacht op een grote
zwaardvis (aan deze in het oorspron
kelijke bock opgenomen episode is
Hemingways bekendste korte verhaal
„The Old Man and the Sea" ont
leend). Het is inmiddels oorlog en
Hudson wordt daarmee geconfron
teerd door de, in het verhaal volledig
erbij gesleepte, komst van uit Europa
uitgeweken joodse vluchtelingen. Het
contact met de oorlog krijgt een wre
der karakter, als Hudson van zijn
eerste vrouw te horen krijgt dat hun
zoon als oorlogsvlieger is omgekomen.
Hudson wil naar huis terug, maar
vindt daarbij, op beproefde heldenma
nier, de dood.
De film is volledig afhankelijk van de
acteursprestatics van Scott. En gege
ven de volledige onechtheid van de
figuur, die hij had uit te beelden
een kwasi levende, panopticum-He-
mingway dient hem alle waardering
worden toegekend. Dat is ook het
enige positieve, dat over de film kan
worden gezegd. Zelfs de camera levert
niet meer op dan onbezield plaatwerk.
Met inbegrip van de jacht op de
zwaardvis. D 0
Scène uit de film Islands in the Stream
Linda Blair in Exorsist II, The Heretic
William Friedkin's demonische thril
ler „The Exorcist", een hoge golf in
de vloed van magische thrillers die
toendertijd over ons werd uitgestort,
heeft stormen van hysterie verwekt.
Overal, maar niet in Nederland, en
dat pleit voor het platte landje.
Overigens bracht hij niet alleen enge
dromen op. doch ook een hoop geld
Vandaar dat Hollywood, meer dan
ooit tuk op gewin, zon op middelen
om de wonderkip nog een gouden el
te laten leggen voor hij geheel was
leeggebloed. En ziedaar, er ontstond
een vervolg op het spektakel, dit
maal geregisseerd door John Boor
man Het heet eigenlijk „The Here
tic" („De Afvallige") maar om vooral
geen misverstand te laten ontstaan
heeft men er de titel „Exorcist II"
aan toegevoegd.
In het persmateriaal wordt een
machtige hoop moeilijke taal geba
zeld over verbindingen tussen we
tenschap en religie en veroorloofd
men zich een aantal grote namen
aan te roepen onder andere Teil
hard de Chardln en Julian Huxley.
Welja! Regisseur Boorman en scena
rioschrijver William Ooodhart moe
ten toch wel een cynisch lage dunk
van het lezende en kijkende publiek
hebben als ze denken dat iemand
daar in loopt. Want een ieder die niet
op de een of andere wijze gevaarlijk
op zijn achterhoofd is gevallen zal
filmscenario en film zonder moeite
onderkennen voor wat zij zijn een
stapel baarlijke on-amusante onzin
Daar kan het humbuglaanse kleu
renschema. gebaseerd op het Afri
kaanse landschap en de sprinkhaan,
ook niets aan veranderen
Hoor hoe het verhaal verloopt. Re
gan (Linda Blair), het meisje dat vier
jaar geleden door een nobele priester
van een Afrikaanse demon werd ver
lost en intussen zoals te verwachten
viel. is opgegroeid tot een dikkige
tiener, heeft nog steeds last van boze
dromen en is daarom onder behan
deling van een vrouwelijke psychia
ter (Louise Fletcher) die een nieuw
snufje op haar uitprobeert. Een elek
trisch apparaat dat twee mensen on
der hypnose brengt en hen ervarin
gen van de proefpersoon, die in het
onderbewuste zijn weggezonken,
synchroon laat herbeleven. Midden
in de behandeling ploft een priester
binnen aan wiens gezicht men on
middellijk ziet dat hij zwaar wordt
gekweld (Richard Burton» Hij wil
weten hoe zijn voorganger. Exorcist
I. aan zijn einde kwam en de demon
in kwestie wil hem daarbij best ter-
wille zijn. HIJ manifesteert zich als
een soort dikke hommel en vervoert
de'priester op zijn rug naar Afrika,
alwaar hij vele vreemde avonturen
beleeft en danig in het ongerede
raakt De eindstrijd wordt uitge
vochten in Regan's oude kamer
zwermen sprinkhanen razen daar
rond, de oude Regan ligt gruwzaam
opgetut ln bed duivels te wezen en
het scheelt maar een haar of het hele
zwikkle wordt het verderf ingeslin-
gerd Doch wees genist, het goede
overwint. Exorcist II heeft het zells
in Amerika niet goed gedaan Daar
om besloot de regusseur er achteraf
een half uurtje speeltijd uit te halen.
Dat het zonder meer kon zegt genoeg
over het niveau van zijn werk.
Episode uit de film Kafr Kassem
controverses, het gaat echt niet al- bische arbeiders geschiedt met be- nig appeltje te schillen met de com-
leen om de onderdrukking van de hulp van Arabische notabelen en munisten. Maar alom tegenwoordig
Israëli's, want de uitbuiting van Ara- aanhangers van Nasser hebben me- is de druk van de discriminatie: een
