Braziliaanse bisschoppen
zouden tegen 'Almelo' zijn
Geloof en revolutie een open vraag
K
Fusie Oegstgeest' en Egypte-zending
r(
Donderdag
slotfeest
Ramadan
Conferenties
Lutheranen bezig
met „apostolaat"
VANDAAG
erk
Voorbijgangers
ezc
WOENSDAG 14 SEPTEMBER 1977
KERK
Trouw/Kwartet
ENSD;
door Paul de Neeling
In de formatiebesprekingen, die nu aan de gang zl]n, wordt nog weinig aandacht geschonken aan
de mogelijke levering van verrijkt uranium aan Brazilië. De keus. die de informateurs en de
overige betrokkenen moeten maken is of zij al dan niet zullen besluiten tot uitbreiding van de
ultra-centrifugefabriek in Almelo.
De vraag die hierbij gesteld moet
worden is wie belang heeft bij het
Braziliaanse kernenergieprogram
ma Het is onmogelijk deze vraag
aan de Braziliaanse bevolking zelf
voor te leggen. Zij heeft geen stem
Een openlijke discussie over kern
energie onder de bevolking, zoals
hier mogelijk is. is uiteraard in een
militaire dictatuur als Brazilië on
denkbaar Om antwoord op de ge
stelde vraag te krijgen kunnen we
wél luisteren naar degenen die
steeds duidelijker „de stem van de
stemmelozen worden de Brazili
aanse bisschoppen
Herderlijke brieven
In oktober 1976 en februari 1977 gaf
de Braziliaanse bisschoppenconfe
rentie herderlijke brieven uit. Daarin
wordt scherper dan ooit te voren het
egiem aangeklaagd De ideologie
van de Nationale Veiligheid" wordt
ontmaskerd Op grond van deze
ideologie stellen de machthebbers
dat ze in een permanente staat van
oorlog zijn. zowel in eigen land als
internationaal.
Deze „oorlog" moet met alle beschik
bare middelen worden gevoerd. De
bisschoppen wijzen openlijk op de
gevolgen van deze ideólogie:
..machtsmisbruik door de overheid,
willekeurige arrestaties, foltering
van gevangenen en onderdrukking
van de vrijheid van meningsuiting
Steeds scherper veroordelen de bis
schoppen ook de economische poli
tiek van het regiem: „De economi
sche groei tot elke prijs leidt tot
concentratie van het inkomen in be
perkte geografische gebieden en in
beperkte lagen van de bevolking.
Daardoor wordt binnen één natie
grote contrasten tussen rijkdom
enerzijds en grote ellende anderzijds
veroorzaakt die een bespotting zijn
van rechtvaardigheid en gelijkwaar
digheid
De bisschoppenconferentie als ge
heel heeft geen uitspraak gedaan
over het Duits-Braziliaanse kern
energieverdrag. Wel heeft bijvoor
beeld de bekende bisschop Dom An
tonio Fragoso van Cratéus een ver
klaring uitgegeven, die aan duide
lijkheid niets te wensen overlaat. Hij
noemt eerst een reeks onopgeloste
vragen rondom de gevaren van kern
energie. Het Braziliaanse regiem zal
er volgens bisschop Fragoso niet
voor terugschrikken om kernenergie
ook voor militaire doeleinden te ge
bruiken. Ook vraagt hij zich af waar
om de milieuproblemen van kern
energie voor een land als Brazilië
opeens niet meer gelden.
Schulden
Het kernenergieprogramma van
Brazilië zal de toch al zware schul
denlast van het land nog verder ver
groten. En dat terwijl het land over
voldoende andere, veel goedkopere,
energiebronnen beschikt, o a. water
kracht De werkelijke reden voor de
Braziliaanse militairen om koste
wat het kost kernenergie te willen
bezitten is de wens om militair sterk
te staan De Braziliaanse regering
heeft dat zelf al voor de goede ver
staander duidelijk gemaakt, door te
zeggen van plan te zijn „vreedzame"
kernexplosies te weeg te brengen.
Deze zijn niet te onderscheiden van
kernwapenexplosies
Kernenergie past in het soort „ont
wikkeling". gericht op snelle econo
mische groei, die de Braziliaanse
machthebbers nastreven. Dat dit
ten koste gaat van de armen hoor
den we de bisschoppen al zeggen
Ter illustratie nog de volgende cij
fers: de laatste tien jaar is het natio
naal produkt van Brazilië bijna drie
keer zo groot geworden, terwijl in
dezelfde periode de reële lonen van
de laagstbetaalden met bijna de
helft verminderden. Naar schatting
twaalf miljoen kinderen leiden aan
permanente ondervoeding.
Eigen kernbom
Nederland is via het ultra-centrifuge
projekt in Almelo, een gezamenlijke
onderneming met West-Duitsland
en Engeland, nauw betrokken bij
het Braziliaanse kernenergiepro
gramma. Een deel van de uitbrei
ding van de fabriek in Almelo, die
nu ter discussie staat, is nodig om
aan Brazilië verrijkt uranium te
kunnen leveren. Die levering vindt
plaats in het kader van een Duits-
Braziliaans contract, waardoor het
Braziliaanse regime een volledige
splijtstofcyclus in handen zal krij
gen. De stap naar eigen kernwapens
is daarna erg klein geworden. Brazi
lië heeft het nonproliferatieverdrag
(het verdrag tegen de verspreiding
van kernwapens), niet ondertekend.
Dat verdrag is overigens bepaald
niet waterdicht: er is slechts contro
le achteraf mogelijk, effectieve
sancties tegen overtreding ontbre
ken. Minister Van der Stoel schijnt
in Brazilië met de grootste moeite
enkele „garanties" losgekregen te
hebben, maar die zullen ongetwij
feld nog minder betekenis hebben
dan een ondertekening van het non-
proliferatieverdrag.
Bovendien blijft het bezwaar be
staan dat kernenergie, ook als
vreedzaam gebruik gegarandeerd
zou worden, een vorm van technolo
gie is die tegen de belangen van de
Braziliaanse bevolking In gaat.
De conclusie zal duidelijk zijn: leve
rantie van verrijkt uranium aan
Brazilië moet voorkomen worden.
Het is een illusie te menen dat Ne
derland na uitbreiding van de ultra
centrifuge fabriek door zijn veto
recht deze leverantie zal kunnen
verhinderen. De Westduitse belan
gen achter het contract met Brazilië
zijn daarvoor te groot. De enige mo
gelijkheid om de Duits-Braziliaanse
plannen te blokkeren is geen mede
werking te verlenen aan de uitbrei
ding van de fabriek in Almelo.
(Paul de Neeling. de auteur van deze
bijdrage, is medewerker van de Kom
missie Ontwikkelingssamenwerking
van de Gereformeerde kerken).
OEGSTGEEST (Herv. Persbur.)
In verband met de mogelijke inte
gratie van de Vereniging tot uitbrei
ding van het Evangelie in Egypte (in
de wandeling, de Egypte-zending) in
de Raad voor de zending van de
hervormde kerk (Oegstgeest) zal een
delegatie namens het bestuur van de
Egypte-zending en de hervormde
zending van 19-29 september een
tiendaagse reis naar Egypte maken.
De delegatie bestaat uit drs. H.
Bootsma. algemeen secretaris van
de hervormde raad voor de zending,
mevrouw A H. C. BosshardtrPenn-
nlngs, bestuurslid van de Egypte-
zending, en ds A de Haan. voorzitter
van de Egypte-zending en secretaris
binnenland van „Oegstgeest".
Met de synode van de Evangelisch
Koptische Kerk zal door de delega
tieleden worden overlegd in welke
mate de hervormde kerk in het werk
van deze kerk zal kunnen deelne
men. Ook zal onder meer een bezoek
worden gebracht aan bisschop Sa-
muelle van de Koptisch Orthodoxe
Kerk.
De ledenvergadering van de Egypte-
zending heeft zich in 1975 al in prin
cipe uitgesproken voor integratie in
het werk van de zending In de her
vormde kerk. en zo mogelijk ook In
de gereformeerde kerken.
Door aanwezigheid van de hervorm
de zendingspredikant dr. P. B. Dtrk-
sen sinds 1963 (In dienst van de Ame
rikaanse presbyteriaanse zending en
docent aan het seminarie van de
Evangelisch Koptische Kerk) is de
hervormde zending al jaren bij het
werk in Egypte betrokken.
Interkerkelijk
AM8TERDAM - Morgen ein
digt voor de meeste van de
200 000 moslims die ons land
telt. de Jaarlijkse vasten
maand. de Ramadan. Door het
hele land zijn er grote gebeds
bijeenkomsten. In de Rotter
damse Doelen worden vijfdui
zend Turken en Marokkanen
verwacht In Utrecht worden
de gebeden gezegd in de Erica-
kerk. die ter beschikking is ge
steld van de moslims.
BIJ dit slotfeest wordt een gift
geschonken aan de armen, zo
dat ook zij zich voor deze dag
nieuw in de kleuren kunnen
steken en feestelijk kunnen
eten. De Nederlandse moslims
sturen hun giften veelal naar
hun landen van herkomst Na
de gebedsdiensten wordt de
hele dag feestend doorge
bracht in grote verbroedering.
Volgens de voorzitter van de
federatie moslimorganisaties,
de heer A van Bommel, heb
ben de meeste moslims die
daarom vroegen, morgen vrij
gekregen. Er zijn bedrijven, die
aanvaarden, dat donderdag
een deel van de fabriek stilvalt
Ook een aantal schoolkinde
ren krijgt vrij. De moslims wil
len. dat het slotfeest van de
Ramadan een officiële vrije
dag wordt
Voor wat betreft de organisatorische
fusie gaan de gedachten uit naar:
een administratieve integratie in de
hervormde zending en de vorming
van een. zo mogelijk interkerkelijk
samengesteld, comité voor Egypte
De Egypte-zending is sedert haar
oprichting nooit uitsluitend her
vormd geweest en is daarom in 1951
niet opgegaan in de toen begonnen
hervormde raad voor de zending.
In de zestiger jaren van de vorige
eeuw trokken de gebroeders Mooy
naar Egypte (één van hen overleed al
spoedig na aankomst; de ander keer
de korte tijd later naar ons land
terug). In 1874 ging zendeling Spille-
naar uit. gesteund door de zendings-
gemeente te Ermelo. Toen het deze
gemeente niet meer mogelijk was in
afdoende mate financieel te steunen,
kwam in 1886 de Vereniging tot uit
breiding van het Evangelie in Egyp
te tot stand.
Omstreeks twintig jaar zijn er geen
Nederlandse zendingsarbeiders
meer in dienst van de vereniging
maar wordt alle werk door Egypte-
naren gedaan.
Een kleine school „Nour es Salaam"
(Licht des vredes» in Barrage, niet
ver van Kario, en een vlak bij de
school (mede dank zij giften uit de
.eerste actie „Kom over de brug"»
gebouwd gemeentecentrum is over
gedragen aan de Evangelisch Kopti
sche Kerk. van welke zowel de mid
delen als de mogelijkheden beperkt
zijn De Egypte-zending weet zich er
nog verantwoordelijk voor, evenals
voor het oude zendingshuis in Calli-
oub, dat hoewel in slechte staat
nog voor conferentiewerk wordt ge
bruikt. Er is voorts het Emmanuel-
centrum in het centrum van Kairo,
dat ook zeer nodig vernieuwd moet
worden. Dit centrum wordt gebruikt
voor bijeenkomsten, meestal voor
studenten. Verder worden er bijbel
kringen en allerlei cursussen gehou
den. Het bestuur van dit Emmanuel-
centrum is interkerkelijk samenges
teld.
Het werk van de Egypte-zénding
werd in 1896 door de toenmalige
Khedive (Onderkoning) officieel
erkend.
'ADVEPTENTIh.
WAARSCHUWING
Het boekje 'Stromingen ven deze tijd' door
Johannes de Heer. Uitgave Het Zoeklicht blijkt
geen zuivere informatie te geven aangaande
het Zeverwe Oags Adventisme Enkele belan
grijke citaten lijn niet Juist weergegeven. Wij
voelen ons aan de zaak der waarheid verplicht
hiervan melding te moeten maken.
Inlichtingen: tel. 05987-17895.
C. Dekker. J. Kammlngakade 20,
Wildervank
Op zoek naar een andere kerk, in
samenwerking met de landelijke
werkgroep basisgroepen en kriti
sche gemeenten. 24-25 september.
Den Alerdinck, Laag Zuthem (tel.
05290-541).
Auditief-visuele werkplaats ten
behoeve van katecheselessen, 28-30
september. 29 november-1 decem
ber, Stichting Film en Wetenschap,
Hengeveldstraat 29, Utrecht (tel.
030-716816). Voor katechesedocen-
ten bij het voortgezet onderwijs.
De evangelisatie-ouderling in de
kerkeraad, zaterdag 1 oktober in het
Toerustingscentrum te Leusden (tel.
033-43244» van 10.15 tot 16.30 uur.
m.m.v. ds H. Kuyk.
Van alle kanten, vrijwilligersdag
van de YMCA en het CJV, zaterdag
1 oktober van 10 tot 16 uur in de
IJsselhal te Zwolle. Inl. tel. 03438-
6341.
Voor het vierde achtereenvolgende
jaar houdt de Evangelisch-Lutherse
kerk in ons land zich gedurende het
winterseizoen met één thema heel in
het bijzonder bezig. Waren dat in de
afgelopen jaren: pastoraat (overal
werden huisbezoekengroepen ge
vormd). bijbelstudie en liturgie,
voor het komende winterwerk staat
het apostolaat op de agenda. Wat is
de plaats van de christen in deze
wereld. Hoe is hij een getuige van
Jezus Christus voor het forum van
deze tijd.
Ten dienste van het gesprek in alle
plaatselijke gemeenten via de ere
diensten, de catechese, het ge-
sprekskringenwerk, enz. is een
boekje uitgegeven onder de titel:
„Grensverkenning ideeën over
het apostolaat van de kerk". De
meest omvangrijke bijdragen voor
deze publicatie werden geschreven
door dr C. H. Lindijer, hoogleraar
aan het Evangelisch-Luthers Semi
narium te Amsterdam, en drs Th. A.
Fafié, docent „godsdienstleer" aan
het Marnix-College te Haarlem.
Deze publicatie is voor 1,50 (excl.
porto) te bestellen bij Stichting Lu
therse Uitgeverij en Boekhandel,
'ttostraat 20, Rozenburg (ZH).
door dr. R. H. Bremmer
Gisteren vierde prof. dr W. F. Dankbaar, oud-hoogleraar in de
kerkgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit te Groningen, zijn
zeventigste verjaardag. Zijn vrienden vonden daarin aanleiding
een feestbundel in het licht te zenden onder de titel „Geloof en
revolutie". Het boek bevat elf bijdragen van kerkhistorici, een
bibliografie van Dankbaars geschriften, een uitvoerig register en
last but not least een hartelijke biografische schets van de
zeventigjarige. Deze laatste van de hand van prof. dr F. R. J.
Knetsch te Groningen. Het boek is een hommage aan de man
aan wie het is opgedragen: prof. dr Willem Frederik Dankbaar,
die van 1953 tot 1975 kerkgeschiedenis doceerde.
Dankbaar behoort met mannen als
Bakhuizen van den Brink en Nauta
tot de oudere generatie kerkhistorici
In Nederland Zij hebben veel voor
de beoefening van dit vak gedaan Ik
noem van Dankbaars werken zijn
dissertatie over de sacramentsleer
van Calvijn uit 1941. waarin hij een
bezonken oordeel gaf over het sacra
ment als verzegeling van Gods belof
ten en vooral ook zijn belangrijke
studie uit 1946 ..Hoogtepunten uit
het Nederlandsche Calvinisme in de
zestiende eeuw" Wie meer over zijn
werk wil weten, kan in de bibliogra
fie terecht.
Krachtproef
Onze adressen:
AMSTERDAM
Postbus 859
Wibautstraat 131
Tel. 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/DORDRECHT:
Postbus 948
Westblaak 9 Rotterdam
Tel. 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22 Den Haag
Tel. 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN.
Postbus 3
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel 05200-17030
Ook in maatschappelijke en kerke
lijke verbanden liet Dankbaar zich
niet onbetuigd. In 1969 liet hij zich
een benoeming voor twee Jaar tot
rector van de Groningse universiteit
welgevallen, geen geringe taak in de
eerste woelige tijden van de
„W UB." Knetsch schrijft terecht:
..wat hem nu wachtte was een enor
me krachtproefHij doorstond die
glansrijk Sinds 1966 was Dankbaar
bovendien voorzitter van het Kerk
historisch Gezelschap De beminne
lijkheid en de lichte toets van hu
mor. waarmee hij deze uitzonderlij
ke club van wetenschappers aan
voert. maken de vergaderingen in de
kerkeraadskamer van de doopsge
zinde kerk aan de Singel te Amster
dam tot eenm bijzonder plezierige
aangelegenheid
Tot zover de man nu het boek Dit
bevat niet minder dan zeven bijdra
gen van hoogleraren, in volgorde van
artikel van de hand van J N Bak
huizen van den Brink. Jan van
Laarhoven. C C. de Bruin. Robert
Stuppericht (Münster), W. Nijenhuis,
D. Nauta, Otto J. de Jong en van vier
doctoren: K. M. Witteveen. Aart de
Groot, L H. Enklaar en Helmut Ro
sin. Als titel koos het elftal: „Geloof
en revolutie", op het eerste gezicht
een nogal pretentieuze doelstelling,
wat gerelativeerd door de ondertitel:
„Kerkhistorische kanttekeningen
bij een actueel vraagstuk". Intussen:
wanneer een jaar na de Groenher-
denking het neusje van de Neder
landse kerkhistorische zalm zich op
maakt te laten zien, dat niet alleen
ongeloof maar ook geloof iets met
revolutie heeft te maken, zijn de
verwachtingen hoog gespannen. Dat
„Kanttekeningen" brengt ons wel
weer wat naar de begane grond.
Waar ligt volgens deze bundel het
verband tussen geloof en revolutie?
Dat is, ook na aandachtige lezing
van de bundel, niet zo gemakkelijk
te zeggen. Het zit niet het minst in
het woord revolutie. W Nijenhuis
maakt in zijn bijdrage de opmer
king. dat deze term „polyinterpreta
bel" is (118). Dat wil zeggen: je kunt
er alle kanten mee uit. Dat blijkt
inderdaad uit deze bundel.
Vos Reynaarde
Zo bespreekt C. C. de Bruin de mid
deleeuwse dichter Jacob van Maer-
lant onder de titel „een gelovige re
volutionair of een revolutionair gelo
vige'»". Zijn conclusie Is: „Een revo
lutionair was hij derhalve met. zelfs
met met de beperking die besloten
ligt in de toevoeging van het adjec
tief „gelovige" Wel laat De Bruin in
een scherpzinnige analyse van de
schaarse gegevens over de beroemde
(lichter van de Vos Reynaarde zien
dat deze bepaald geen blad voor zijn
mond nam als het er om ging mis
standen onder de geestelijkheid van
die tijd te hekelen en dat hij de
klachten van zijn woonplaats Brug
ge over de geestelijke rechtbanken
Prof. dr W. F. Dankbaar
van die tijd zelfs in persoon voor de
paus te Rome bracht.
K M Witteveen schrijft over „Het
revolutionaire element in de Vasten
avondspelen van Niklaus Manuel".
Deze inwoner van Bern heeft onge
looflijk geestig de geestelijkheid
van zijn tijd aan de kaak gesteld in
zijn gedichten Hij baande daardoor
mede de weg tot de reformatie van
de Zwitserse hoofdstad. Ik kan niet
laten het volgende al te schrijven:
Oott wirt nit am jungsten tag
erlragen.
Wer hab zu sank Peters münster
tragen;
Aber nach den werken der barm-
heraikeit.
Davon hat uns Christus selber
geseit-
Da wlrt er fragen. öb man sie hat
getan
Maar is de reformatie nu opeens een
revolutie geworden0 Hebben juist
Luther. Calvijn en ook Zwingli in
Zürich zich niet met man en macht
tegen de revolutie van de Anabap
tisten verzet? Jawel, zeggen tegen
woordig sommige auteurs, maar hoe
zit het dan met het verzetsrecht van
Calvijn en de calvinisten in Frank
rijk. Nederland. Schotland en ei
ders? Ligt in dat recht tot opstand
niet de wortel voor wat later revolu
tie heet? Betekende de reformatie
geen totale breuk met het middel
eeuwse establishment? Vooral de
Amerikaanse kerkhistoricus Robert
M. Kingdon schrijft in die geest.
Martelaarschap
Enkele bijdragen in de bundel raken
deze „hamvraag" en ze doen het
boeiend. Ik denk vooral aan het in
drukwekkende artikel van J. N.
Bakhuizen van den Brink, waarmee
de bundel opent. Onder de titel
„Twee werelden" behandelt deze au
teur daarin het martelaarschap van
de eerste christenen, een onderwerp
dat in de tegenwoordige kerkhistori
sche literatuur niet alle dagen aan
de orde komt. „Niets." aldus Bak
huizen, „was hun (die eerste chirste-
nen) zo vreemd als politieke actie."
Hij aarzelt niet scherpe kritiek te
oefenen op wat hij noemt het „mo
dieuze onderwerp" dat een hervorm
de synodale' brief ln 1975 besprak
toen deze handelde over de vrijheid
van de christen en de rechten van de
mens. Die vrijheid van de mens zou
volgens deze brief geen innerlijke
zaak kunnen zijn. „Ik vraag mij af.
waarom niet?," aldus Bakhuizen
van den Brink. „Hierin waren de
martelaren in Tertullianus' tijd nu
juist geoefend en daarom konden ze
dat windstille gebied zelfs in de
diepten van de kerker vinden." Nee.
die eerste christenen hadden geen
behoefte aan bloedige revoluties, ze
wisten ook de keizers onderworpen
aan het regiment van de Kurios Je
zus Christus boven.
Bakhuizen citeert uit het martyrium
van Cyprian us, een van de grote
bisschoppen uit de oude kerk: „de
gelukzaligste martelaar Cyprianus
heeft het lijden ondergaan 14 sep
tember onder de keizers Valerianus
en Gallienus, maar onder de rege
ring van onze Heer Jezus Christus,
wien toekomt de eer en de glorie tot
in eeuwigheid." Zoiets lees je niet
zonder ontroering Een bijdrage als
deze is een waarschuwing niet al te
gemakkelijk en te modieus met re
volutionaire acties om te gaan.
Juist tegen de achtergrond van deze
bijdrage had ik de kwestie van het
verzetsrecht en wat daarmee samen
hangt wel regelrecht besproken wil
len zien. Maar misschien overvraag
ik daarmee de bundel, die immers
Open
OI12
ILET EN DE TROS
Hoe een op zichzelf goede en na tefeN Hi
jagen zaak bedorven kan worden geslei
toonde het programma Tros-Akti _nr; n
E; -
van vorige week vrijdag. Het gin|
over de Ilet-conferentie in
Amsterdam. Dit in Mexico
gevestigde instituut voor
Transnationale studie houdt zich
bezig met het probleem van de r
nieuwsvoorziening vanuit en in de p
landen van de zg. derde wereld. Al
eerder heeft onze krant, ik meen it l®p
1976, bericht over de enorme ,mp
woordenstroom die van het Weste k
naar het Oosten gaat en over het
kleine bijna te verwaarlozen
stroompje met informatie uit het
Oosten zelf. Vrijwel alle
nieuwsgaring en berichtgeving is I
handen van de grote Westerse *L
nieuwsbureaus Hierdoor blijft he £t
Oosten een zwijgende wereld. De
bedoeling is dat steeds meer
oosterse Journalisten berichten JSCO
t is de
ituursl
werk
g. ZO£
sform
gaan verzorgen over hun eigen
landen. Dit onderwerp werd doo.
Tros-aktua ingeleid met een aantj j
bijzonder alarmerende
openings-stellingen. Wie het hoon
kreeg de indruk dat wij aan de ran
van de ondergang stonden. Men w
bezig de vrijheid van pers te
vermoorden en onze democratie o: P
zeep te helpen. Wie nieuwsgierig w L
welke machten hier dan wel aan h<
ckelin
werk waren, kwam erachter dat m
het had over de Ileta-conferentie,
onder meer gesteund door ministe
Pronk. Enig bewijs van de s t
openings-stellingen werd niet beter
verschaft. Wel kreeg daarna een
wazige Italiaanse journalist het
woord die in bijna discriminerend
woorden de journalisten indeden
wereld terugwees. Het kwam erop
neerdatweons geld beter hier lllSt]
konden houden en zij voordat ze ie
te vertellen hadden, maar eerst eer
moeSten zorgeh dat de toestanden
in hun eigen wereld betêr werden.
n pro
evallt
tensl
Wat hij daarvan verder zei sloeg
nergens op en kwam neer op
reactionair gepraat. De kijkers
kregen verder geen inlichtingen
over de in het begin opgeroepen
bedrijgingen Er was maar één zaa
die Ilet-conferentie pioest verdach
gemaakt worden en minister Proii £c'n
zou gefaald hebben. En dat kon
blijkbaar. Men schijnt dat nog te
slikken ook.
Hkra
hun
01
slechts „Kanttekeningen" wil
geven.
Nijenhuis ®n Nauta hebben er zich
overigens ^jdelings mee ingela
ten De eerste geeft een instructieve
kijk op de puriteinse kritiek (reeds
in 1572! i met bestrekking tot het
Engelse establishment onder konin
gin Elisabeth I. „No bishop, no
king!," zeiden echter haar theologen
en dachten daarmee korte metten te
maken met deze kritiek op de supre
matie van de koning in de Engelse
kerk. En Nauta gaat grondig in op
het verzet van de zëventiende-eeuw-
se hugenoot Pierre de Moulin tegen
de opstandige acties die zijn geloofS-
genoten alleen op politieke, niet op
religieuze gronden ondernamen.
„Het klassieke standpunt der Gere
formeerden, op het voetspoor van
Calvijn." aldus Nauta (146).
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Klaaswaal. W. Verbi
te Waddinxveen; te Sleeuwijk fé
van Dorp te Aartswoud en Opnr
does; te Krabbendijke (toezj: E.f
Teygeler te Katwijk a.d. Rijn;L
Heusden: M. C. v.d. Meer te Oostf
land.
Aangenomen naar Wormerveer:
H. M. Pariger. kand. te Bergen (Nf'feCi
Bedankt voor Ried: A. Sieders
Kootstertille; voor Monster: S.
Jong te Ouddorp.
GEREFORMEERDE KERKEN
Beroepen te Appingedam H.
Haan te Midwolda.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Helpman W Wierei
te Berkel en Rodenrijs.
Bedankt voor Mariënberg en
Rotterdam C S. de Vries te Blokz^1 1
voor Monster: drs D. Deddens
Leeuwarden.
DOOPS. BROEDERSCHAP
Beroepen te St. Anna Parocl
Stiens-Oude Blldtzijl: mevr. E
v.d. Zee te Haarlemmermeer.
j sken i
Al blijft dus de vraag naar de ver
houding van geloof en revolutie
open. de bundel is stellig de moeite
van. bestudering, waard Aart de
Groot, één van de weimgen die goed
thuis is in de kerkgeschiedenis van
onze Franse tijd bespreekt de moei
ten. van de gereformeerde kerk met
de Bataafse republiek over haar
goederen en Otto J. de Jong haalt de
kritiek van A. J. Th. Jonker op de
houding van de christenen rond
1900 tegenover de sociale problemen
naar voren. Gaat het wel op te zeg
gen. vroeg ik mij al, dat Kuypers
kring bij hdt eerste christelijk soci
aal congres in 1891 beperkt bleef tot
degenen „die politiek, kerkelijk en
pedagogisch zijn inzichten deel-
ten?" (195). Van Gheel Gildemeester
deed ook mee en dat was in Den
Haag bepaald geen dolerende
figuur.
Al met al: de schrijvers in de bunde)
zijn terecht dankbaar met Dank
baar. Het boek stelt een levend the
ma centraal en is een fijn cadeau
voor de voorzitter van het Kerkhis
torisch Gezelschap. Ton Bolland, de
uitgever, zal er eer mee inleggen
Dr. R. H. Bremmer, vrijgemaakte
gereformeerd predikant te Enschede,
bespreekt: „Geloof en revolutie", een
bundel kerkhistorische kanttekenin
gen bij een actueel vraagstuk, aange
boden aan prof. dr. W. F. Dankbaar
op diens zeventigste verjaardag. Uitg.
Ton Bolland, Amsterdam, 324 pag.
prijs 39,50.
Ds. L. Kleisen
Op tachtigjarige leeftijd is ovel,
den ds. L. Kleisen. christelijk g
formeerd emerituspredikant
Utrecht. Na gestaan te hebben (v: 1
af 1931) in Vlissingen en in Boskt
en zes jaar legerpredikant te z
geweest, was ds Kleisen van 1954
1967 schipperspredikant.
Pater D. A. Linneban er
i i
Na een zeer langdurige ziekte isps e
Nijmegen overleden pater D A. I
nebank (80). Hij werd vooral bekt
als hoofd van het apostolaat van
rozenkrans. Onder het motto „V
vrede, welvaart en wereldverbi rac»
ring" bracht hij in de Jaren vij
tienduizenden gezinnen terug
het rozenkransgebed.
AO-boekje 1678: Lucht als i
door S. Rozendaal. Uitg. Stiel
IVIO, Lelystad. 20 blz - 1.75.
Uw hond onder appèl, gehoorzal
heidsoefeningen als sport voor
en hond. geschreven door J. Hol
Uitg. Hollandia, Baarn, 184
19.75.
