^an Agt wilde geen diegtuig meer geven Politiek in zaak erkennen Temperamentvolle komedie (VI eerder informatie over N-bom gevraagd !n laatste fase van gijzelingsacties Jlb-.MdtftMSIt. Cfr-.vjuSTirx Van der Stoel over kernwapen: trei J Filmen met geluid? Sankyo Haagse Comedie speelt Goldoni """Ruim 30 uitgevers op boekenbeurs Zuidmolukkennota in oktober aan Kamer aangeboden NCRV begint tv-reeks op zondagmorgen lAG 9 SEPTEMBER 1977 BINNENLAND Trouw/Kwartet 9 |oor Jan Sloothaak psÊN In de laatste fase van de gijzelingsacties bij De Punt en Bovensmilde heeft minister Van gt te kennen gegeven dat ze onder geen beding meer een vliegtuig naar het buitenland zouden fijgen, ook niet als ze nog hun land van bestemming opgaven. ie termijn van twee weken is ver sken," luidde de boodschap waar- t hij de contactpersonen dr. Tan mevrouw Soumokil bij hun twee- bezoek aan de trein liet brengen. lorafgaande aan het eerste bezoek n de beide contactpersonen had zenuwarts Mulder die het telefo- sche contact met de trein onder- »ld. de twee contactpersonen gein- ueerd „Het ging de regering pri- iir om het herstel van de rechtsor- zo had hij verteld. Dr. Tan ver- larde dit gisteren als getuige-des- indige, opgeroepen door de verde ling. Hij en mevrouw Soumokil dden laten blijken daar geen odschap aan te hebben. Voor hen. ng het er in de eerste plaats om it iedereen hoe dan ook le nd uit de trein zou komen. „Wij tbben laten weten dat wij slechts lden worden beschouwd als men- n om contact te leggen," aldus dr het eerste bezoek bleven de einkapers bij hun eis om een vlieg- ug De kans daarop was later ge- tel verdwenen bij hun tweede be- iek. waarvan de contactpersonen nigkeerden met een brief waarin t kapes lieten weten dat het voor tn ging om de keus: het land uit of ood. Tegelijk hadden ze echter aan contactpersonen beloofd zich og eens te beraden. Omdat zo'n eraad alleen tot resultaat kon ko len binnen het cultuurpatroon van et Zuidmolukse denken, had dr an gezegd zich beschikbaar te hou- en. Dat was beter dan wanneer de uidmolukkers met een Nederlan- er (dr Mulder) zouden moeten pra- en. Ze namen echter geen contact p, hoewel dr Tan de stellige indruk lad dat er nog wel een zeer klein ansje aanwezig was, getuige de op merking van Rudi L.: „We gaan Ood of we krijgen een vliegtuig, caar als God een andere oplossing anrijkt zullen we die zeker volgen." pe avond voor de aanval op de trein legde dr Tan zijn dramatische ver klaring af voor de televisie waarin Bij de vrees uitsprak voor een bur geroorlog tussen blank en bruin in Nederland. Volgens hem heeft de Nederlandse regering niet in te- igeflstelling tot de woorden van mi nister Van Agt in een later stadium alle mogelijkheden voor een vreedzame oplossing uitputtend benut. Niet onhoudbaar Uit de verklaringen van twee gegij zelde treinreizigers bleek gisteren dat er ook niet zoals de regering veronderstelde een onhoudbare toestand was ontstaan in de trein. Zowel George Flapper (29), student psychologie, als Rosemarie Oost veen al tijdens de gijzeling alom bekend als „de medische studente" zeiden dat het nog wel een poos vol te houden was geweest. Beiden hebben tijdens de gijzeling ook steeds in hun gedachten de voor keur gegeven, aan een langdurige gijzeling boven een aanval van bui tenaf, waarbij onherroepelijk doden zouden vallen. De verklaring van mejuffrouw Oost veen had extra waarde omdat Rose marie zelf ook contact had gehad via de telefoon met het beleidscen trum. Ook Ans Monsjou, een van de gegijzelde treinreizigers, lag daar. Dit meisje kwam bij de aanval van de mariniers om. Hoe Rien van Baarsel. een andere passagier, om het leven is gekomen, is gisteren niet düidelijk geworden. De enige Zuidmolukker die dit gedaan zou kunnen hebben, is Rudi L., die tij dens de aanval nog kans zag het compartement met de vrouwen en een enkele man te bereiken. De gis teren door de rechtbankpresident voorgelezen politieverhoren maak ten echter duidelijk dat geen van de mensen in deze coupé exact weet hoe Van Baarsel werd gedood. Enke le verklaringen maken duidelijk dat Rudi bij binnenkomst riep: „iede reen staan". Alleen Van Baarsel had dit inderdaad gedaan, maar hij viel direct weer getroffen neer. Niemand heeft echter waargenomen dat Rudi toen schoot, zodat ook een kogel van buitenaf de dood kan hebben veroorzaakt. Wel namen verschillen de vrouwen waar dat Rudi op een marinier schoot maar dat was later en een meisje als schild voor zich trok. Hij zou geroepen hebben: niet schieten, we geven ons over. Ze kreeg via de telefoon een bevesti ging waarbij haar echter werd ge zegd dat men zich niet direct moest vastpinnen op zes uur, het kon ook wel wat later worden. Dit gesprek voerde ze echter niet met dr. Mulder. Ze had de stellige indruk dat het wel een dokter was. Wie dat dan wel was, is tot op heden niet bekend. Na de afloop van de gijzeling heeft ze zelf nog met dr. Mulder gesproken. Ze had hem gevraagd hoe het zat. „Ik vond toen dat dr. Mulder er om heen praatte wat er nu precies was gebeurd," aldus mejuffrouw Oost- De eis van het land van bestemming Getuigen in proces tegen Molukkers, opgeroepen door ook pas vernomen nadat duidelijk verdediging, hameren steeds op dezelfde stelling. werd dat de vrije aftocht niet door o o zou gaan. Verder had ze overwogen dat de bewering van het beleidscen trum dat de schoolbezetters eerst een poos in afzondering moesten omdat er een gevaarlijke besmette lijke ziekte was uitgebroken, wel licht een list was. Dit kwam de vol gende zaterdag pas bij haar op toen aanvankelijk een andere bacterie werd genoemd dan later. Portaal Bij het einde van de actie lag zij samen met nog een aantal passa giers in een portaal. Dat was twee nachten voordien voor het eerst in gevoerd. Ook Ans Monsjou, een van de treinkapers en het onderwijzend personeel in de schoog, over de vrije aftocht die de Zuldmolukkers zou zijn beloofd als ze de kinderen vrij lieten. In het proces is steeds naar door Jan Sloothaak ASSEN „U wilt leven in een vrije maatschappij met welvaart. Wij leven ook in die maatschappij, maar wij willen naar een land waar ons volk in onvrijheid leeft. U leeft zich dat niet in, u praat daar zo gemakkelijk over." Zo begon Rudy L. één van de treinkapers die terecht staat in Assen een korte discussie in een poging de officier van justitie duidelijk te maken hoe hij de situatie aanvoelt. Op de derde procesdag is er vooral 's middags erg veel tijd ingeruimd voor het politieke aspect dat aan de Zuidmolukse zaak en aan de gijzelingsacties kleeft. Mr C. J. van Oldenbeek, de officier van justitie ontkende dat hij er zo gemakkelijk overpraatte als Rudy dacht. Hij wees erop dat de RMS blijkens haar eigen grondwet een rechtsstaat is, waarin al evenmin ge weld past als in Nederland. Rudy: voren gekomen dat de Molukkers Maar die CTOTdwet kurmen wlj pis 7.irh hfrirnapn vnoHpn Hat rtit. nipf ..«aar aie gronawei Kunnen wij pas IEN HAAG (ANP) Minister Van der Stoel van buitenlandse aken heeft samen met zijn collega Stemerdink van defensie al ang voordat het partijbestuur van de PvdA er deze week om Toeg contact met de Verenigde Staten opgenomen om meer nformatie te krijgen over de neutronenbom. Beide ministers zijn leteid de vaste Kamercommissies in een eventuele hoorzitting in te lichten. Hel eindoordeel van de bewindslie den kan pas worden gegeven nadat Ik raadplegingen over de neutronen bom in Brussel hebben plaatsgevon- len. Defensie en buitenlandse zaken lebben volgens minister Van der toel een gemeenschappelijke bena- ering van het probleem en er is een reden om aan te nemen dat er i de toekomst een verschil zal zijn, dus Van der Stoel. zich bedrogen voelden dat dit niet door ging. In het door haar gevoerde telefoongesprek werd haar verteld dat er maatregelen in voorbereiding waren. Er was haar ondermeer ge vraagd of er ook ambulances moes ten koemen. Van Max hacf ze ge hoord dat de bus naar Schiphol tus sen drie en zes uur zou komen. Mejuffrouw Van Oostveen behoorde zelf tot degenen die met een blind doek voor en een'touw om de nek een poos buiten de trein moest staan als dreigement naar buiten toe. Ze was eerst doodsbang en huil de: „Ik zei, ik wens niet dood te gaan voor jullie en ook niet voor Van Agt". Later werd ze gerustgesteld toen Max zei dat ze niet gedood zou worden. Mejuffrouw Oostveen kreeg vermoeden dat er een aanval zou komen toen ze over de radio iets hoorde over het handhaven van de rechtsorde. „Maar ik vond het be langrijker dat wij er levend uitkwa men dan die rechtsorde", zei ze. toepassen zodra wij een onafhanke lijk land hebben." Eén van de getuigen, de 47-jarige R. Metekohy, consulent samenlevings opbouw onder Zuldmolukkers, pro beerde het te verduidelijken. „Toe-, passing van de wet is situatie gebon den, net als in Nederland in de tijd van de Duitse bezetting". Politiek probleem De getuigen die de verdediging gis termiddag aan het woord liet, ha merden steeds weer op een en de zelfde stelling: de Nederlandse rege ring moet erkennen dat het Zuidmo lukse probleem een politiek pro bleem is. Zolang dat niet gebeurt zal Nederland geconfronteerd blijven met moeilijkheden. Gesprekken •rts is hij van mening dat de uit- ndelijke beslissingsbevoegdheid ver de produktie van de bom ligt bij e VS. De plaatsen echter waar de >m zal worden opgeslagen en waar eventueel zal worden ingezet is :hter een bondgenootschappelijke angelegenheid. Van der Stoel zei rder geen reden te hebben om aan nemen dat president Carter een OLOG 04 at zij rs in ichten x>nsf*4. beslissing over de produktie van de bom zal nemen voordat er overleg met de bondgenoten is geweest. De Nederlandse regering stelt zich op het standpunt dat „elke nieuwe ontwikkeling op nucleair gebied ui terst zorgvuldig en kritisch moet worden bekeken. De vraag of de risi co's van een atoomoorlog er door worden vergroot, staat voor Den Haag bij de neutronenbomkwestie centraal." „De Nederlandse regering vindt ech ter dat er een drempel wordt over schreden en er een sprong wordt gemaakt met onoverzienbare ernsti ge consequenties als overgeschakeld wordt van een conventioneel wapen naar een kernwapen, temeer daar het gevaar van escalatie erg groot is," aldus minister Van der Stoel. Getuige George Flapper had ge sprekken gehad met Max. Dat ging over het Zuidmolukse probleem en Flapper had gewezen op de moge lijkheden van geweldloze actie. Max had gezegd dat geweldloze actie een kwestie is van mondelinge en schrif telijke communicatie en die weg was volgens hem voor de slecht Ne derlands sprekende Zuldmolukkers niet goed te bewandelen. Flapper had de indruk dat Max er zelf ook wat mee zat. Het niet doorgaan van de vrije aftocht en het op Schiphol vrijlaten van de gegijzelden kwam als een klap aan voor de treinreizi gers. Er dreigde paniek toen één van hen Ronni L. zijn geweer probeerde af te pakken en diens broer Rudi zich er mee bemoeide. De andere passagiers trachtten Ronni en de gegijzelde uit elkaar te houden. Max Papilaya kwam in actie door zich op te trekken aan de bagagerekken en Rudi L. tussen zijn benen te klem men, omdat hij dacht dat deze zou gaan schieten. Verschillende passagiers spraken met Max. Een theologische studente praatte blijkens de politieverhoren regelmatig met hem over de bijbel. Ook de avond voor de aanval spra ken ze daar enkele uren over. Prof. H. Baudet, die in Groningen economische en sociale geschiede nis doceert, zich sterk bezighoudt met de Zuidmolukse zaak en ook lid is van het comité Zuidmolukken, was door de verdediging opgeroepen wegens een geruchtmakend actuali teitencollege dat hij november vorig jaar had gehouden. De universiteit in Groningen had nogal moeite ge- Teniffkeer had met het toelaten van deze nogal geladen zaak in het programma, maar was uiteindelijk toch akkoord gegaan, vertelde de hoogleraar. wende college, waarin hij had ge zegd hoe groot de spanning in de Zuidmolukse kring was. President mr. D. Fllek: „Zou het ook kunnen zijn dat uw uitlatingen juist een aansporing waren voor acties?" Baudet: „Integendeel. Ik heb in mijn college Juist gewaarschuwd te gen geweld." De Groningse professor meende dat afgezine van de historische last die de Zuidmolukse jongeren dragen, zij vooral de laatste tien jaar nog ster ker in een nadelige positie zijn geko men. Tot 1967 ging alles vrij gedisci plineerd toe. Nadat de toenmalige Zuidmolukse president dr. Soumo kil door Indonesië werd gefusillerd is het georganiseerde verzet opgeko men. „En daarbij de lauwe reactie van de Nederlandse regering, en dan ook nog de voorkeursbehandeling die Nederland aan Indonesië geeft." Volgens Baudet gaat er vooral nog niet om een politieke oplossing te zoeken. Er moet een doelstelling na gestreefd worden die haalbaar is. Op dit moment is dat: wel erkennen dat het om een poliatiek probleem gaat. Stapje voor stapje zou men dan een nieuw contact moeten opbouwen met de Zuidmolukkers. Daarvoor is iets anders nodig dan een commissie Köbben, die op een astronomische afstand van de Zuidmolukse jonge ren staat. In dat college stelde hij vast dat het niet meer ging om de vraag óf er acties zouden komen maar of het harde dan wel heel harde acties zou den worden. Zo taxeerde hij de stemming onder de Zuidmolukse jongeren. De hoogleraar voerde ver schillende argumenten aan. „Het is triest wanneer jonge mensen voor de keuze staan om harde acties te ondernemen met het risico van de dood óf te blijven leven in een situa tie waarin ze in feite niet kunnen leven." Spanning Een belangrijke oorzqak zag prof. Baudet in wat hij noemde de „onwil van de regering om de zaak politiek te bespreken". Hij vond het maar vreemd en tekenend voor de com missie Köbben dat men nauwelijks had gereageerd opzijn toch duidelij ke waarschuwing. Het waarschu- Een verdere mogelijkheid die op dit moment haalbaar is, zou cultureel onderwijs kunnen zijn om de Zuid molukkers voor te bereiden op te rugkeer naar hun eigen land. zodja dit ooit mogelijk wordt. Zoiets is direct realiseerbaar en het laat zien dat Nederland de .Zuidmolukkers perspectief wil bieden. Nederland zou eens moeten ophoude'n het Zuidmolukse Ideaal als onhaalbare onzin te bestempelen. Ook zou Ne derland er eens mee moeten ophou den om psychiaters op de Zuidmo lukkers af te sturen. „Je onder- scheldt ze daarmee als mensen die niet normaal bij hun hoofd zijn". Opvallend was dat ook alle andere getuigen van de verdegiging de rol van de psychiaters en in het bijzon der die van dr Dirk Mulder als tus senschakel tussen de regering en treinkapers en schoolbezetters ver oordeelden. De arts dr. Hassan Tan. die als mos lim de eed aflegde op de koran, lichtte een deel van de sluier op over XL-400S. Licht in gewicht Handzaam Automatische ge- luidssterkterege- 'ing en belichtings meting 4i Zoom lens 1 2/8 5 34 en macro en fading. voor geslaagde film» Sankyo Sound XL300S.XL-400S en XL-60QS. h Wibaulstraat 212.Amsterdam Rotterdam voor de tweede keer wordt een „evangelisch-christe- lijke boekenbeurs" gehouden en wel op 16 en 17 september in het Groot- handelsgebouw te Rotterdam. Meer pan dertig uitgevers in christelijke lectuur zullen met stands zijn verte genwoordigd. Er komen ook enkele (producenten van grammofoon platen. door André Rutten DEN HAAG Kermis op het Malieveld, een kluchtig blijspel in de Koninklijke Schouwburg: „De waaier" van Carlo Goldoni, de befaamde achttiende-eeuwse Italiaanse schrijver, gespeeld door de Haagse Comedie onder regie van Guido de Moor. Goldoni's Anne-Marie Heyligers en Eric van Ingen. De figuren bewoners van een klein dorpje, graaf, baron, burgers, apo theker, herbergier, boer. boerin, knechten zijn natuurlijk eigenlijk Italianen. Licht ontvlambaar want licht geraakt, zodat het stuk een keten is van ruzies in uitbundige woorden, die met de spelers als voet zoekers over het toneel schieten. Het aardige van de voorstelling is boven dien, dat het wel komisch is. maar dat het komische van menselijke ty peringen uitgaat. Je ziet mensenty pen wier natuurlijk en sociaal be paalde eigenaardigheden komisch zijn uitgewerkt. De verwarringen ontstaan door de waaier, die een jonge burger de door hem begeerde burgeres cadeau wil doen. maar die hij haar uit bleuheid door een jong boerinnetje wil laten overhandigen Zijn gesprek met dat boerinnetje wordt gezien en wekt de achterdocht zowel van de jonge bur geres als van de schoenlapper en de herbergier, die beide het boerinnetje begeren. Het wordt nog ingewikkel der door een baron, die eveneens de Jonge burgeres begeert, maar vooral door de beroqlde en ingebeelde graaf, die ln alle ruzies probeert te bemiddelen en ze daardoor alleen maar erger maakt. Die graaf wordt iets komisch-menselijks bij Eric van Ingen. naast wie Eddy Brugman (schoenmaker). Gaston van Erven (herbergier), Jules Roy aards (jonge burger), Eli Blom (baron), Franclne Dreessen (jonge burgeres), Anne-Ma- rle Heyligers (haar tante), Relnier Heidemann (apotheker), Geert de Jong (jonge boerin), Nanni Vermeer (verkoopster van de waaier) en nog enkele anderen pittig typeren. Dat het duidelijk toneel is maar de men selijke werkelijkheid er toch in waar neembaar blijft is mede te danken aan decor en kostuums van Hans Christiaan. de relatie van deze zenuwarts met de treinkapers. In een gesprek voor dat dr. Tan samen met mevrouw Soumokil als contactpersonen naar de trein ging had dr Mulder aan dr. Tan verteld hoe de treinkapers dien den te worden beschouwd, namelijk als lieden met een bewustzijnsver nauwing. Dat kwam volgens dr. Mulder ondermeer tot uiting in het feit dat Max Papilaya, dr. Mulder met „collega" aansprak. Volgens hem wees dat op een waanidee waarbij Max zich identificeerde ais een soort Guevarra. Waanideeën Dr. Tan kwam na een gesprek van zes uur in de trein tot de conclusie dat Mulder er finaal naast zat. Van bewustzijnsvernauwing had hij niets waargenomen. Geen van de kapers had ook verder geestelijke moeilijkheden, tot uiting komend in bijvoorbeeld nachtmerries of waan ideeën. Tan weet zijn andere beoor deling vooral aan het feit dat Mulder Nederlander is. „Geen Nederlander kan zich in een Zuidmolukker inleven en ln zo'n si tuatie op een adequate manier con tact met hem krijgen. Dat kan al leen een andere Zuidmolukker". De officier van Justitie veronderstelde dat dr. Mulder wellicht alleen maar bedoeld had bewustzijnsvernau- wings ten aanzien van het politieke ideaal. „Daarin komt het verschil in visie van een Nederlander en een Zuidmolukker inderdaad ook weer tot uiting", aldus dr. Tan. Ds. Papilaya, ee neef van Max zei ook dat geen Europeaan kan oorde len over de psyche van een Zuidmo lukker. Het verwonderde hem dat Nederlanders de achtergrond van de acties vaak zien als een identiteits crisis. „Het wordt alleen maar als zodanig bestempeld". De oorzaak is geen identiteitscrisis, maar een poli tiek aspect zo zei hij. Als dat niet wordt erkend, was ds. Papilaya, die hoofd is van een maatschappelijke instelling van Zuidmolukkers. pessi mistisch over de toekomst. „Het zal niet de laatste keer zijn als Neder land de werkelijkheid niet onder ogen ziet". Voor de Zuidmolukkers is het nu tijd om even te wachten en geen acties te ondernemen, om de Nederlandse regering de kans te ge ven aan te tonen dat ze positief staat tegenover de Zuidmolukse zaak, zo zei hij. Geweld Zowel hij als Rudy Metekohy von den het geweldadlge einde van de gijzelingen verkeerd. President Fiiek. wijzend op het bord met de wapens: „En wat vindt u van dat brok geweld." Metekohy haakte daar later op in. „Dat kun Je niet los zien van het struktureel geweld dat ons in het verleden is aangedaan en waarop dit geweld een antwoord was. Het gewelddadige einde en de acht doden waaronder zes Zuidmoluk kers had volgens hem geleid tot ver bittering vermengd met haat „De oudere Zuidmolukkers hebben moeite met de vorm waarin de jon geren tot acties kwamen, maar tege lijk zijn ze geroerd door de inzet van DEN HAAG Het demissionaire kabinet Den Uyl hoopt in oktober de beloofde Zuidmolukkennota aan de Tweede Kamer aan te bieden. Dit heeft de voorzitter van de Tweede Kamer dr. Vondeling gisteren mee gedeeld naar aanleiding van een ver zoek van PSP-Kamerlid Van der Lek. Het kabinet had Vondeling begrip gevraagd om tijdens het proces te gen de Zuidmolukkers in Assen geen mededelingen te doen over het gevoerde beleid sedert Juni van dit Jaar. De regering wil wel volgende week inlichtingen geven aan de meest betrokken commissie van de Tweede Kamer. PSP-Kamerlid Van der Lek had woensdag gevraagd om in een korte verklaring een uiteenzetting te ge ven van wat er tussentijds gebeurt, zowel om de verhouding tussen de Zuidmolukse en de Nederlandse ge meenschap te verbeteren als om herhaling van gewelddaden te voor komen door middel van preventieve maatregelen. de Jongeren Een moeder had tegen hem gezegd: „Ik ben trots en ik dank God dat het mijn zoon is die dit voor mij heeft gedaan Meteko hy begreep wel dat de Nederlandse bevolking dat anderzijds weer niet goed kan plaatsen Hij stelde voor een interdepartementale commissie in te stellen en dan niet onder CRM dat is grievend om de kwestie in al haar facetten te kunnen be kijken. President Fliek liet weten dat de politieke en maatschappelijke kant ln de rechtzaak wel aan de orde kon komen, maar dat de oplossing hier van elders moet worden gevonden. HILVERSUM (ANP) Mede op sterk aandringen uit eigen leden kring zal de NCRV-t.v. met Ingang van oktober beginnen met een reeks zondagmorgen-programma's. De eerste uitzending is gepland op 9 oktober. Uitgezonden wordt dan een zondagsviering in het Apeldoornse verpleegtehuis „Randerode' De NCRV-t.v. zal een dergelijke uit zending om de vier weken op zon dagmorgen verzorgen. Het besluit hiertoe is genomen na kennisne ming van de plannen van de KRO RKK, die op de overige zondagen om elf uur een aangepast godsdien stig program uitzendt Vanwege de continuïteit heeft de NCRV ook voor elf uur als begintijd gekozen Donderdagavond 15 september van elf uur tot vijf voor half twaalf be gint de NCRV-radio op Hilversum I een reeks van tien programma's on der de titel „Wat is er met het geloof aan de hand". Het is de bedoeling van deze programma's, dat de luis teraars daarin herkennen wat zich aan geloofsverschuivingen voor doet Aan bod komen onder meer de legi timiteit van de verschuivingen, de vermindering van de eerbied voor God en mens. de ontluistering, de toekomstverwachting na de dood. de godsbeleving, alsmede bijzonde re programma's over Christus en over de heilige geest.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 9