Over macht en corruptie
I
1
lucht van schijn naar droom
Festikon: week kritische filmverkenning
Beleggings
rekeningen tot
Bon voor hoge rente op
direct opvraagbaar spaargeld
postgiro en
rijkspostspaarbank
(REE WOMEN
DE OPDRACHT
der en zoon
gangsterland
^ïolongaties
Jen reprises
I"ET AG 9 SEPTEMBER 1977
Trouw/Kwartet
15
y Spacek en Shelley Duvall in „Three Women"
is moeilijk om het werk
Robert Altman, lieveling
de kritiek doch door het
e publiek slechts bemind
één film („M. A. S. H.")
?r een noemer te vangen.
nige films zijn metaforen
wster McCloud", „Nashville"),
re variaties op Western-gang
en detective-genres („McCabe
Mrs Miller", „Thieves like us",
long goodbye"), hij belicht de
werelden van gestoorde vrou-
.Images"), pathologische spe-
California Split") en de Ameri-
se mythe („Buffalo Bill and the
ns")
Altman ontkent beslist en terecht
dat in zijn films een zekere filosofie
tot uitdrukking komt en dat hij ze
doelbewust maakt om iets in de we
reld te veranderen en te verbeteren.
Maar één ding staat vast: steeds
geeft hij, op steeds andere wijze, een
tegenbeeld van de zo typisch Ameri
kaanse droom ovër een essentieel
gezond mens in een in wezen gezon
de wereld.
Zijn belangstelling gaat uit naar
mensen en omstandigheden die ge
stoord zijn, uit hun voegen geraakt
en vervreemd. Hij vertelt erover, al
lerlei experimenten (vooral met het
geluid) niet schuwend, op een „ge
laagde" manier die ook al het tegen
deel is van de vlotheid en gladheid,
optimistische werkstukken eigen.
Onder zijn verhaal zit een ander ver
haal, soms tegendraads, er zijn ne
venverhalen en dwarsverhalen. Te
zamen vormen zij vaak een soort
gecompliceerd fresco.
Droom
tSÜ&ttiSiSSSZ' Altman vatte het plan op-zijn
laatste film, „Three Women („Drie
vrouwen") te maken nadat hij ervan
had gedroomd. Er zijn dan ook typi
sche droom-overgangen en droom-
omkeringen die fascinerend zijn op
zichzelf doch het gevoel wekken dat
EMERANG
produkties de ene half-gang-
na de andere, blijkbaar (of
jnbaar?) koortsachtig bezig om
dels zijn beroemde ogen, glim-
h en algehele uitstraling te zor-
n voot brood op de plank.
man maar wil niets van hem weten
en heeft zich teruggetrokken in een
fantastische wereld vol demonen,
die ze schildert op de bodem van een
zwembad. Ze brengt een dood kind
ter wereld en dan begint de derde
fase die nog raadselachtiger is.
De man wordt vermoord (door een
van de vrouwen? door alle drie?) en
Millie, Pinkie en Willie gaan samen
wonen in een café dat staat temid
den van de afgelegen, halfvergane
coulissen van een Western-stadje.
•Pinky is in het kleuterstadium ver
vallen, ze houdt Millie voor haar
moeder en Willie voor een soort ou
dere zuster. Het is de definitieve
vlucht uit de werkelijkheid in de
waanzin van een volstrekt imaginai
re wereld met relaties die alleen in
de fantasie bestaan.
Wanhopige vlucht
Is „Three Women" een nachtmerrie?
Een surrealistische schets van ge
stoorde vrouwen? Ja, maar meer
dan dat. De verontrustig en de ge
voelens van geobsedeerd onbehagen
die de film wekken zijn vooral af
komstig van de kijkjes die Altman
ons en- passant gunt in de wereld
De Opdracht, gemaakt naar
het gelijknamige boek van Per
Wahlöö, is meer dan een poli
tieke thriller. De film levert een
boeiende verbeelding op van
de ingewikkelde sociale en po
litieke strijd in Latijns
Amerika.
Want al speelt het verhaal zich af in
een denkbeeldig land, de gebeurte
nissen waar je getuige van wordt
gemaakt, kunnen in elk Zuidameri
kaans land gesitueerd worden. Er is
namelijk één ding dat alle landen
daar met elkaar gemeen hebben:
overheersing door een corrupte klei
ne kliek. Wie zich daartegen vereet
tekent zijn eigen doodvonnis.
•In zijn böek „De terroristen", het
laatste dat Per Wahlöö voor zijn
dood door kanker heeft geschreven,
zegt hij over sociaal-democratische
regimes: „Omdat de sociaal-demo
cratische regering in wezen eigen èn
privé-kapitalistische belangen verte
genwoordigt, maar erin slaagt het
volk wijs te maken dat ze een soort
socialisme vertegenwoordigt, heeft
ze altijd hét echte socialisme be
streden."
Dit vraagf om een nadere uitleg. Met
sociaal-democratische regeringen
\iZbedoelt Wahlöö Kennelijk de regimes
volgens dicta4oriaal-socialistisch
model. Regimes zbals we hier in Eu
ropa kennen; maar die vooral ken
merkend zijn voor Latijns-Amerika.
Daar wordt door v/ijwel elk regime
om strijd het eigen „socialisme" als
de enige 'redding van „volk en land"
Altman zou Altman niet zijn als hij de ^lnV,DfiicM"
op die vragen ook maar een schijn d^cht. ™ord'' 111 ?tc„rk reahS-
van een antwoord gaf. Hij is het sche inbeelding. het bedorven ka-
van de „gewone", de .„gezonde'
mensen. Kan iemand met veel "senti
ment en weinig hardheid in zijn
geestelijke opbouw op zo'n omge
ving wel anders reageren dan met
een wanhopige vluchtbeweging?
rakter van dat socialisme onthuld.
Idealen
Een zekere Dalgren, verbonden aan
de buitenlandse dienst in Zweden,
wordt uitgeleend, aan een Zuidameri-
kaanse staat om daar orde op zaken
te stellen. De Zweed komt met zijn
typisch Zweedse idealen over' een
ordelijk socialisme in het land aan.
rol de grote prijs in Cannes kreeg) Daar is kort voor zijn komst een
als Sissy Spacek en Janice Rule generaal vermoord, die zich van de.
bezitten, niet alleen de spookachti- bestaande machtsstrukturen had
ge, onwereldse schoonheid die willen losmaken en, met behulp van
/Three'Woman" ook in de „gewone" de oppositie, een nieuw (eigen) socia-
gedeelten, hult in een waas van ver- lisme had willen vestigen. De werke-
De Zweed Dalgren in „De opdracht'
tegendeel van een zedeprediker, hij
is een belangrijk filmer die zowel
blikken in de diepte als in de verte
werpt en ons dan meedeelt wat hij
zoal ziet. Of denkt. Of voelt.
In zijn laatste film heeft hij wel een
bijzonder gelukkige hand gehad bij
het kiezen van zijn medewerkers.
Zowel Shelly Duvall (die voor haar
vreemding, zij zijn ook voortreffelij
ke actrices die met een gezichtsuit
drukking wonderen kunnen doen.
Amsterdam-City 2, 16 jr.
lijke machthebber in het land is een
groot-industrieel. Door de moord op
de generaal is er grote onrust ont
staan onder de doodarme bevolking,
wat weer koren op de molen is van de
W. Wielek-Berg politieke oppositie. Deze oppositie
wordt geleid door oprechte idealis
ten, al zijn ook zij bereid om hun
idealisme desnoods met geweld aan
de overwinning te helpen.
Voor Dalgren, die als opdracht heeft
om vooral niet de belangen van de
multinationals te vergeten, is de si
tuatie één enorm wespennest. Wat
hij ook doet, er volgt ongeluk uit.
Met name voor de toch al onderdruk
te bevolking. Zonder dat hij er zich
goed van bewust is, wordt hij door de
machthebbers, vooral door de groot
industrieel en een gewetenloze poli-
tiekapitein, zodanig gemanoeu
vreerd, dat hij de leiders van de
oppositie in de macht van hun tegen
standers brengt. Met de moord op
deze idealisten kan het oude dictato
riale latiins-amerikaanse „socialis
me" weer worden voortgezet. Dal
gren wordt bedankt.
Al wordt in het verloop van de film
niet erg duidelijk hoe het dictatoria
le regime ertoe komt om juist een
buitenlander, een Zweed, zijn duiste
re zaken te laten opknappen, zodra
je dit als gegeven aanneemt, voel je
steeds sterker aan, hoe benard de
Zweed zich moet voelen. Hij zit in
een fuik. Wat hij ook onderneemt hij
wordt en met hem de mensen die
hij had willen helpen onherroepe
lijk naar de ondergang toe weggezo
gen. Het is een onbeschoft spel van
de macht, dat in de film wordt ge
speeld. Een spel waartegen een fat
soenlijk mens niets vermag.
Amsterdam-Bellevue Cinerama, 16 jr.
D. Oudendijk
nierang" („Comme un boo-
ig") van regisseur José Gio-
is hij een rijke industrieel, de
iche vader van een zoon die in
vlaag van drug-verslaving een
■ieman heeft doodgeschoten,
vel in de loop van de film seni-
angsterverleden door de sensa-
rs ongenadig wordt ontbloot,
jn de moraliserende teksten hem
de lippen als waren zij hem op
n ijf geschreven.
spanning te verhogen en afloop
ht van vader en zoon) te recht-
digen, blijft voor junior de
Istraf dreigend op de achter-
id staan. Dat nu is wel wat gor-
Een jongen van zeventien jaar,
Ier strafregister, die kennelijk
en zinnen heeft geschoten
ïkrijk is geen paradijs van tole-
ie. doch zo'n onthoofding zou ik
moeten zien. Hoeven niet, ma-
lijk.
wat deert het: ook anderszins
iet verhaal vol gaten, de dialoog
graten, dus hoeft men er verder
over te praten. Snel vergeten
vanzelf.
1 Iterdam-Tuschinski 2, 12 jr.
Fiche Rouge. Briljante film van
k Cassenti over een veizets-
in de oorlog, waarin verleden
eden vloeiend in elkaar over-
De gehele week in Kijkhuis,
Haag.
Zout der Aarde. Zeer sociaal en
iek geëngageerde film van Her-
Bibermann uit de jaren vijftig,
;eenszins verouderd is. 13 sep-
h >er Interfakulteit Andragogie.
cht.
uge et l'Assassin. Prachtige film
Bertrand Tavemier, waarin het
ile onrecht wordt gedemon-
rd aan de figuur van een krank-
ge, die aan het eind van de
ntiende eeuw moordend door
krijk trok. De gehele week in
Eindhoven.
Klein. Ijskoud, onbarmharig
et van een man die zijn identi-
verliest in onverschillig bezet
s. Geregisseerd door Joseph
P. hoofdrol Alain Delon. Rem
it 2, Eindhoven.
nova. Fellini laat de legendari-
vrouwenheld als een soort sex-
ïine opereren tegen een achter-
ei van een' bizarre en barbaarse
sie. De gehele week in Odeon 3,
Haag; Studio, Maastricht; Ca-
2. Tilburg.
*eri eccelenti. Tijdportret in de
i van een thriller, gemaakt door
Kcellente Italiaanse filmer Fran-
Rosi. De gehele week in Me-
ole 5, Den Haag.
je ze pas zou kunnen begrijpen als je
in de huid kroop van de drie droom
sters, zodat je hun associaties kon
volgen.
Hij begint vrij gewoon: in een zwem
bad dat zich specialiseert in fysio
therapie voor oude mensen werkt
Millie (Shelley Duvall), die zichzelf
heeft vervormd tot een karikatuur
van de aanpassing. Haar stijl van
kleden en van woninginrichten haalt
ze uit tijdschrijften, ze dient aan een
ieder die wil komen maaltijden uit
blik op volgens de laatste mode en
staat welwillend open voor elk con
tact, vooral met het mannelijk ge
slacht. Maar niemand wil iets van
haar weten, ze is een kunstfiguur.
Toch ziet haar jonge, pijnlijk naieve
collega Pinky (Sissy Spacek) in haar
een lichtend voorbeeld van intelli
gente, wereldse vrouwelijkheid.
Nadat Altman, niet zonder zachte
ironie, een beeld geschilderd heeft
van zo'n overvol, gapend leeg be
staan, wisselt hij plotseling van gen
re. De Califormische satire wijkt
voor -de studie van een ziektegeval.
Als Pinky, inmiddels bij Millie inge
trokken, uit haar coma na een zelf
moordpoging ontwaakt, verbeeldt ze
zich dat ze Millie is geworden. Ze
gebruikt haar auto, ze schrijft in
haar dagboek, ze tracht de dubbel
gangster uit de flat te duwen.
Volgens een gevestigd gebruik
wordt er ook dit jaar een film
„Festikon" gehouden. Een, zo
als men het heeft believen te
noemen, „educatieve film-
week". Zij zal lopen van 13 tot
17 september. De organisatie
is, volgens traditie, in handen
van "het Verenigd Nederlands
Filminstituut te Hilversum,
dat overigens de medewerking
heeft gekregen van de stichting
Film en Jeugd, de contact
groep Audiovisuele Vorming,
Fugitive Cinema en Sovexport-
film.
Op 14 september is de dag gewijd
aan films, die begrip vragen voor een
rechtvaardiger internationale sa
menleving. De dag daarop worden
er, in samenhang met het feit, dat 60
jaar geleden de Russische revolutie
uitbrak, revolutionaire films ver
toond. Vervolgens wordt er aandcht
geschonken aan de audiovisuele me
dia in, zoals men dat uitdrukt, de
„strijdcultuur" en ten slotte aan de
film- en televisievorming in het on
derwijs.
Scène uit de film van Winstanley
hervertoning van oudere films). Van
de oudere films wil ik noemen „Next
stop Greenwich Village", van Paul
Mazursky; „Les fleurs du miel" van
Claude Faraldo en „Jonas" van
Alain Tanner.
Belangrijk zijn ook de Russische
films „Potemkin" en „Oktober" van
Eisenstein, „De moeder" en „De laat
ste dagen van Sint Petersburg" van
Poedowkin. Maar het boeiendst in
het hele programma is de kompila-
tiefilm „Tien dagen die de wereld
deden wankelen".
In deze film wordt een uitermate
dramatisch beeld geschetst van de
gebeurtenissen d}e historisch aan de
Russische revolutie zijn vooraf ge
daan. Bijzonder kriap is in deze film
'het door elkander weven van docu-
jipetitaire filmopnamen, journaalop-
whaipén. ènspeelfilm-fragmenten. Je
kunt ternauwernood onderscheiden.
.fcvyaari'/rïè '{r&aiitéit"is: na-gespeeld (of
ir/laat'ik'-Hevfer Zéggen; na-verbeeld) en
vï^waar Zij/direct ,dodr de camera is
Winstanley is een historische figuur
uit de dagen van Cromwell. Nadat
het Engelse parlement onder leiding
van Cromwell de totale overwinning
op het monarchisme had behaald,
schoot er voor de zwaarst berooiden
in de samenleving opnieuw niets
meer over. Winstanley verzette zich
tegen dat ornrecht: „de aarde was
gemeenschappelijk bezit". Wanneer
iedereen aan de aarde maar ontnam
wat hij slechts voor het dagelijks
gebruik van zichzelf en zijn gezin
nodig had, dan was er voor niemand
broodgebrek. Wie méér nam was een
dief van de gemeenschap.
Dogmatisch
Nog moeilijker
De relaties worden nog gecompli
ceerder wanneer pen derde vrouw,
Willie (Janice Rule), die vanaf het
begin aan de periferie rondwaarde,
erin Wordt betrokken. Ze verwacht
een kind van een uitgediende stunt-
speeld krijgen. Educatief wil, in dit*,, is, maar wie te maken heeft mèt ÜéV AVastgêlég^i
verband, vooral zeggen, dat niet hét; Fpraktijk van het film vertonen.
amusement voorop staat. maar. deIcelanders. De mondigheid is',nog,T..V,
Zoals al gezegd, het is een educa-^verkenning, de informatie, de 'kri- steeds in het gèdipg Hbe gnOot het verschil i$ tussen een
tieve filmweek. Voorop staat de op- tiek. Dit is. wat filmvertopingért be* VWs men ziet.eën veelomvaUehtt Teéle machtsovername door de on-
zet, films te brengen waarvan een treft, samengevat in vijf thema's. r (misschien wel te veel omvattend) ^deriiggenden in de samenleving, zo-
^op voed kundige werking" uftgaat. ^-.programma, dat wordt afgedraaid in .als in Rusland onder Lenins leiding
Dat opvoedkundig moet echter niet. Er wordt begonnen met flirrjs, die dév-ide bioscoopzaal van' Singer te Laren, 'is gebéurd; eh het Ideële aanspreken
te eng worden verstaan, in de zin bij.' kwestie van de filmkeuring jaaói'$é$$de Dooyewaardzaal en de Museum- yah sociale, lankmoedigheid tegeno-
voorbeeld, dat de week bedoeld Zou orde SteÜen. Het heeft misSc'hién dé .zaal (overdag specifiek gereserveerd ;v.e<dé armeii; is te zien ais men tegen-
zijn voor jeugdig publiek, dat dan schijn, alsof met de nieuwe bioscoop- voor het presenteren van audiovisu- öv'èr de Russische film eem film
verschillende scholingen zou toege- wet een dergelijk thema achterhaald-ele werkstukken en's avonds voor de plaatst als „Winstanley"
Winstanley probeerde zijn denkbeel
den om te zetten. Natuurlijk kwam
hij in conflict met allerlei autoritei
ten. De hardnëkkiste autoriteit was
de geestelijke leidsman van de
streek. Met zijn star dogmatische
bijbel, ging hij Winstanley's humaner
bijbel te lijf. En omdat Winstanley's
bijbel een te individualistisch geïn
terpreteerde was, moest zij uiteraard
het onderspit delven.
Zoals je in „Tien dagen die de wereld
deden wankelen" kunt zien, worden
revoluties niet gewonnen door idea-
lismen. Maar, zoals Lenin het heeft
gepractiseerd, door 'een snelle en
harde actie.
D. Oudendijk
Wilt u hoge rente voor spaar
geld waarover u toch op elk
gewenst moment kunt beschikken?
Vraag dan meer informatie over
de beleggingsrekeningen van
postgiro en rijkspostspaarbank.
Stuur de bon in, vraag de folder
op het postkantoor of bel 0017
(gratis) of (020) 5893137.
►"schrikkelijke man uit Saffie.
lekende politie-film van Bo Wi-
•erg, naar een roman uit de suc-
eeks van het Zweedse echtpaar
rail
en Wahlöö. De gehele week
•uxor, Dordrecht; City, Middel-
rfc '^Voorhuys, Emmetoond.
Beleqqinqsrekeninqen tot 7'/;%.
Uw spaargeld brengt meer op
naarmate u het langer laat staaa
Bij opname wordt een klein per
centage van het opgenomen
bedrag van uw tegoed afgetrokken
U kunt zonder aftrek opnemen
- de rente van het vong jaar
- geld voor de aankoop van een
eigen woning
- bedragen waarvoor u een opzeg
termijn m acht neemt
