lonne-energie in -ele proefhuizen Over Piet de smeerpoets Ontluistering van de schone schijn 'De roem van de kunstenaar' De stoeipoes, blijspel met niet gebruikte mogelijkheden (verzicht op landelijke conferentie veede Kamer iet niets in „cadeauverbod" an der Stee: [eikheffing ordt volgende eek ingevoerd Het masker van de rode dood Toneelgroep De Appel kreeg kritiekprijs HE IOERDAG 8 SEPTEMBER 1977 BINNENLAND Trouw/Kwartet P 9 - RH 13 - S 11 n onze redacteur wetenschappen RECHT Dat meer dan 400 mensen zich een volle dag 'diepen in de toepassingsmogelijkheden van zonne-energie, is i t in de eerste plaats een gevolg van energiecrisis en economi- le veranderingen. Er heeft de afgelopen tien jaar een mentale olutie plaatsgevonden. Zo karakteriseerde prof. ir. C. W. J, i Koppen gisteren de achtergrond waartegen de conferentie jnne-energieprojecten in Nederland" werd gehouden. met zonnepanelen uitgeruste hui- en gebouwen die op verschillen- jlaatsen zijn en worden gebouwd, n duidelijke variaties in hun op- Woningtypen lopen uiteen van riante vrijstaande huis dat prof. I Koppen zelf bewoont, tot de lingwetrijtjes in Veldhoven waar lips verschillende systemen in de ktijk beproeft. De projecten heb- gemeen dat zij in het algemeen ken op vervanging van een klei- neemt", aldus prof. Van Koppen. Technisch opvallend in de presenta ties was het project van VEG-Gasin- stituut waarbij reserve-warmte wordt opgeslagen in de extra dikke (22 cm) betonnen vloeren van vier huizen in Apeldoorn. Volgens ir. A. C. Koelewijn maakt dat niet alleen het gebruikelijke opslagvat met zo'n twee kubieke meter warm water overbodig (dat in sommige proefhui- helft van het voor verwarming zen meer dan een verdieping hoog ige gas door opgevangen zonne- ling Dat geldt dan bij een warm- solatie die beter is dan de nu ende bouwnormen verplicht I inomisch zal zonne-energie voor nteverwarming vermoedelijk pas r een jaar of vijftien aantrekke- worden, aldus prof Van Koppen, neer de energieprijzen nog een verder gestegen zijn, Maar het elangrijk dat de praktijkexperi- ïten nu op gang komen. Verwar- lijkt wel een eenvoudige aange- *?nheid. ..maar in werkelijkheid is bij sprake van een gecompli- d en subtiel samenspel van na- rkundige, technische, economi- en sociale factoren". Het is on- ;elijk, dat te overzien „zonder een tal oefen- en leersituaties te rppen die zo dicht mogelijk bij de iwe realiteit aansluiten". ndien heeft een huis een levens- r van rond vijftig jaar. en als het kcnmaal staat is het onmogelijk of petaaibaar om nog veel te wijzi- „Terecht is de bouwwereld dan i in die zin conservatief, dat zij Jen langdurig beproefde vernieu- kgen in haar standaardpakket op- °nze parlementsredactie HAAG Fabrikanten mogen leaus blijven geven aan winke rs en anderen, die de gefabriceer- waar extra aanprijzen bij het )liek. De meerderheid van de eede Kamer wilde gisteren niets en van een cadeauverbod geldt voor wederverkopers. Het dA-kamerlid Castricum had voor- teld zo'n verbod onder te brenr in de wet beperking cadeaustel- De Kamer ging gisteren akkoord t deze nieuwe regeling voor het 'en van geschenken aan consu- nten, zoals staatssecretaris Haze- np (economische zaken) die had irgesteld. 1.5 landbouwschap heeft de minis- ïerhaaldelijk gevraagd de melk ing niet in te voeren. Daarbij s het landbouwschap op de hte inkomenssituatie van de Ne- andse melkveehouders De (heffing is een bijzonder harde tregel," aldus het landbouw- ip slechts een kleine kans. dat dc heffing voorlopig niet It ingevoerd, zo heeft Van der de Kamercommissie laten wc- Dic kans doet zich voor als een lidstaat, of meerdere lidstaten, tot invoering van de heffing ;aan In dat geval rijst dc vraag, ederland zich nog gebonden ït achten aan de EG-afspraken is), maar biedt het ook verwarmings- technische voordelen. Wethouder ir. H. E. Fekkers van En schede betoogde met nadruk dat zonnewarmte ook in de utiliteits bouw van grote betekenis kan zijn. Op het nieuwe gebouw van de keu ringsdienst van waren in Enschede worden de zonnepanelen dezer da gen geïnstalleerd. Over een mogelijke doorbraak op het gebied van warmte-opslag wordt binnenkort een beslissing genomen door de Raad van de Zuidelijke IJs- selmeerpolders. Het gaat om een praktijkproef voor ondergrondse opslag van in de zomer opgevangen zonnewarmte, waarmee 's winters het stadskantoor van Lelystad zou worden verwarmd. Met behulp van dergelijke seizoenopslag zou de zon in de totale warmtebehoefte van ge bouwen kunnen voorzien. KINDERBOEKEN KINDERBOEKEN KINDERBOEKEN KINDERBOEKEN KINDERBOEKEN KT? "Ziet hier Piet den smeer poets staan! Ziet dien viezen knaap eens aan! Hij wou. van zijn vinger tippen, Zich geen nagels laten knippen Sedert zeker wel een jaar; Ongekamd bleef ook zijn haar. "Foei!" roept ieder die hem ziet, "Wat zij gij een smeerpoets, Piet!" Toen Dr Heinrich Hoff mann in 1844, op zoek naar een boek voor zijn vierjarig' kind, niets vond dan brave biedermeierige schriftuur tjes, kocht hij een school schrift en begon voor zich zelf. Hoewel hij met „de boze Frederik" begon werd toch de Figuur van Piet de Smeerpoets herkenningste ken in zijn spreekkamer, waar hij hem voorlas om brullende patiëntjes hun pijn of onlust te doen verge ten. Zijn vriend dr. Löning, die het in handen kreeg bood hem onmiddellijk een honorarium en een oplaag van 1500 exemplaren, die in vier weken op was. Ditmaal zette de schrijver er zijn naam bij, wat hij in vorige versies overbodig gevonden had, en toezicht op de illus traties hield hij ook (zijn eerste inkleurpogingen wa ren letterlijk uitgelopen). Hij controleerde de litho's en de vrouwen die de platen met de hand inkleurden, en dat is maar goed ook, want geen reproduktie, geen her uitgave. heeft ooit dat diepe blauw van de rok van Duim zuigers moeder, en dat ver rukkelijke bomengroen dat de wilde jager draagt, kun nen herhalen. Piet Smeer poets werd wereldbestsel ler; hij heeft generaties moeders geholpen het na gelknippen te voleindigen bij tegenstreverige kin dertjes. Natuurlijk kreeg iemand die een duimzuiger zijn duim afknipt en dierenpes- ters bittere medicijnen in de maag splitst, van peda gogen gruwelijke woorden naar zijn hoofd. Maar zelfs het meisje dat met vuur speelde en van wie een as hoopje overbleef, met nog een rood pantoffeltje erin zijn nauwelijks realistisch voorgesteld, en zeker min der gevaarlijk dan bloederi ge foto's in boulevardbla den; zekere Amerikaanse politieseries, en bepaalde bioscoopreclame (Het duimzuigen is trouwens nie mand een zorg meer. geloof ik) In deze meer symboli sche „boven"werkelijkheid past het ook in de kinderlij ke logica dat Soep Hein na vier dagen soepweigeren niet zwaarder meer woog dan een lood; En op den vijfden was hij: dood!" Zo gaat het. Natuurlijk hebben psychologen en historici zich op het boek gestort, Sigmund Freud heeft het onderzocht, maar het raad sel van het succes niet kun nen verklaren. Van de origi nele tekeningen (die er nog zijn!) wordt gezegd dat op elk blad verrukkelijk duide lijk wordt dat hier een zeer beschaafd en erudiet schrij ver en illustrator bezig was, die zich (in die tijd!) voor kinderen niet te goed vond." Bruna heeft het beroemde prentenboek in klein for maat, en in de oude spel ling, weer doen verschijnen, voor 8,90. In de serie ver schijnt ook Babar, het mooiste Franse Familie boek. door Jean de Brunhof in 1933 gecreëerd, die enige typisch Franse uitvinding van de jaren dertig, met de verbijsterend mooie teke ningen van het olifantje in zijn hangmat, opgroeiend tot moeder doodgeschoten wordt; dan op pad naar de stad. Daar geeft de rijke dame, die best begrijpt dat een blote olifant ook wel een mooi burgercolbert zou willen hem meteen haar portemonnee. Ook Arthur en Céleste, die later komen, trekt Babar kleren aan. Maar van de moederolifan ten moet hij terug. Daar wordt hij overigens Koning Babar, want wat heeft hfj al niet gezien! Dit is in vervol gen beschreven: de gevleu gelde olifanten die courage heten, en liefde, verstand en goedheid en die de boze geesten (die De Brunhoff tot in zijn dromen achter volgden: luiheid, domheid, vetzucht, ontmoediging) op de vlucht jagen. Een fraaie parodie op de oorlog, waar uit de Brunhof juist was te ruggekeerd! Le roi Babar est un grand Géneral.)" Ba bar is duidelijk een kleine jongen (meisje) met het ma gisch vermogen als olifant tegelijk een grote-mensen- leven te leiden De tekst vertelt alleen wat olifanten zoal doen, maar de fascine rende platen geven de hele grote-mensen-wereld haar fijn weer. De Oude Dame blijft in alle boeken terugkeren als het positieve, en het verrukke lijke aapje Zéphir steelt de show. Cécile. Brunhof's vrouw, vertelde Babar-ver- halen aan hun kinderen: uit dit gezin zijn de wereldbe roemde boekjes dus ont staan. Ze hebben, uniek en voor het eerst in kinderboe ken, een argeloos ingewe ven politieke achtergrond, vol idealisme van hoe een land goed te regeren. Dat zit ook wel in Munro Leaf's Ferdinand (eenvoudiger let ter, knappe zwart-wit teke ningen van Robert Lawson) in de vreemdzame, ludieke stier Ferdinand. Na de laat ste gruwelijke oorlog ver overde hij alle harten van naar vrede verlangende mensen: het stiertje weigert de arena in te gaan en wordt aldus symbool van pacifist of dienstweigeraar. In aller lei landen druk gebruikt vóór of tégen iets (in de USSR zeer veel gelezen) blijft het een kostelijk verhaal. Twintig jaar na Piet de Smeerpoets verscheen Wil helm Busch's Max en Mau- rits, eigenlijk het eerste ge niale beeldverhaal, dat ook al weer helemaal niet ge schikt voor kinderen werd geacht omdat het realisti sche en kwalijke zaken niet schuwde. Vol domme kwa- door Gertie Evenhuis jongensstreken, vol ongein; een totale triomf van twee nietsnutten, en de volwas senen worden in al hun be spottelijkheid voorgesteld. Dit was in die tijd onge woon en zal stellig het grote succes van het schitterend getekende en gedichte ver haal verklaren. Busch schijnt een woordkunste naar geweest te zijn als wei nigen. Bertus Aafjes nam de vertaling op zich. in plechtig bewaard rijm. al leen: wat zou een „sterfling" zijn, dacht ik ("Daarbij is zo'n beest gebraden door geen sterfling te versma den") etc. Lewis Carolls Alice in Won derland. opnieuw verteld aan kleintjes door John Tenniel. Ik weet niet of het eigenlijk wel kan: zulke klassieken, zulke reuzen van taal, eventjes te her vertellen. Doe je 't niet, dan blijven kleine kinderen van deze verhalen verstoken. Wacht dan even tot ze gro ter zijn, denk je dan. Ja maar. mogen ze ook geen deel hebben aan die prach tige platen? En dan dc han deling maar in de taal van welke verteller ook horen? Jawel, jawelDe Bruna boekjes zien er prima uit. uittreksels achterin (uit handboeken) geven verant woording van boek en schrijver. En niettemin zo gauw je weer een levens groot Babar prentenboek te prakken krijgt, of de echte Alice, lees die óók In 66 bladzijdjes kun je niet alles hebben En Lewis Caroll s onnavolgbare verhaal moet wél gelezen blijven. In zijn eigen woorden, vol van bi zarre ironie, nuchter under statement, en melancholie. Voor wie in nóg kleinere boekjes dingen wil lezen en leren over bijvoorbeeld Vuur. Dierenwinkel. De iiardnppel. De spin (Gunillu Ingves) of belevenisjes van Tillie valt uit de boon». Tillie knapt haar speelgoed op (Gunilla Wolde) of anders Wouter de leeuwentemmer (Yamera Danblon) van uiig. Dupuis, die helaas geen prijs opgaf.) nieuwe wet bepaalt, tot welke irde van een produkt de onderne- daarbij een geschenk mag ge- aan de koper. Ook stelt de wet t, dat het geschenk verwant et zijn aan het verkochte pro- ct, zodat bijv. breiwol geen ca- u kan zijn bij het bestek. Tijdens cadeau actie moeten fie als ge- enk gebruikte waren ook gewoon •p zijn. iatssecretaris Hazekamp hoopt t de nieuwe wet prijsversluie- k tegen te gaan (de consument it precies kunnen weten waar hij geld voor neertelt) en ook oneer- concurrentie terug te dringen, iet verleden is het meer dan eens Irgekomen, dat een ondernemer lkelen uit een andere branche i de zijne aanbood, waardoor die liche ernstig benadeeld werd. onze parlementsredactie HAAG Minister Van der (landbouw) blijft erbij, dat vol le week de omstreden melkhef- zal worden ingevoerd. Het gaat een bedrag, dat de melkveehou- in de Europese Gemeenschap 'ten neertellen om Brussel de lelijkheid te bieden de afzet van el en zuivelprodukten op te pep- Van der Stee kon de Kamer- roeimissie niet vertellen, welke itregelen Brussel op het oog t. door André Rutten AMSTERDAM Mickery is dinsdagavond het nieuwe seizoen begonnen met een produktie, die de Engelse regisseur Pip Simmons voor dat theater gemaakt heeft: „The Masque of the Read Death" het masker van de rode dood, gebaseerd op de befaamde Amerikaanse horror!griezeb-schrijver Edgar Allan Poe (1809-1849). Pip Simmons, werkend met een ei gen, wisselende groep, al jaren lang een graag geziene gast in Mickery, is tamelijk verlekkerd op horror. Zijn „Dracula"-voorstelling (gemaakt voor Rotterdam) getuigde daarvan, op een aangrijpend-onthutsende manier ook zijn „An die Musik" (ook voor Rotterdam, over de menselijke ontluistering door de Duitse nazi methoden o.a in concentratiekam pen), ook dit Poe-programma. Trucjes Scène uit Het masker van de rode dood Opmerkelijk in al die programma's was bijvoorbeeld, dat Pip Simmons nooit de vergissing maakt, die ma kers van horror-programma's op to neel, televisie en film zelden vermij den. Wat doen die namelijk meestal? De horror- of griezeleffecten, die goe de schrijvers in dat genre door hun manier van vertellen en beschrijven bereiken, met visuele middelen pro beren na te bootsen. Ik heb dat nog nooit zien lukken. Wat deed Pip Sim mons in zijn „Dracula" dan ook? Inderdaad wel de geschreven effec ten laten zien, dat het inderdaad maar trucjes waren. Tegelijkertijd evenwel laat hij zien, waar die schrij vers met hun literaire trucjes in feite op speculeerden, namelijk op de in ieder mens wel min of meer aanwezi ge angstgevoelens, samenhangend met verdrongen lustgevoelens, die in de rooms-katholieke ideologie, als de zeven hoofdzonden worden aange duid. hovaardigheid, gierigheid, on kuisheid, nijd, gulzigheid, gram schap en traagheid. Pip Simmons gebruikt die begrippen niet, maar wat hij aan menselijk gedrag ver toont kun je wel zien als sprekende voorbeelden van een aantal van die hoofdzonden. Gluurders Hij laat zijn publiek ook uit verschil lende gezichtshoeken kijken. Eerst kijken de toeschouwers staande door doorzichtige wanden naar wat er in een rechthoekige ruimte ge beurt, daarna worden de wanden omhoog getrokken en moeten de toeschouwers binnen de ruimte op de grond gaan zitten temidden der spelers, vervolgens worden zij om- hooggeleid naar een reeks loopbrug gen, van waaraf zij moeten proberen naar beneden te kijken, daarna wor den zij naar de foyer geleid, waar op een klein podium de vertoning wordt voortgezet, waarbij de voorste rijen weer op de grond moeten gaan zitten om de achtersten gelegenheid tot kijken te geven. Eigenlijk wordt je in een telkens andere gluurderspositie gebracht om te kijken naar ontluisterende handelingen. Er lijkt mij toch een moraal in aanwezig: wij doen ons gewoonlijk wel mooi voor. maar in de grond deugen w.'J niet. Theatraal vertaald in de ontluistering van de schone schijn, die het theater ge woonlijk nastreeft. Niet aangenaam om naar te kijken dus Voor menig een ongetwijfeld stuitend. Nieuwe thema-nummers van „Kunstschrift" Van een onzer verslaggevers Onder de wat vreemd aandoende titel „De roem van de kunste naar" is Openbaar Kunstbezit opnieuw met een zeer fraai geïllustreerd thema-nummer van „Kunstschrift" gekomen. Begin van dit jaar startte men met een nieuwe formule: thema-num mers die kunst uit heden en verleden samenbrengen en waarin verbanden worden gelegd met terreinen buiten de beeldende kunst. De eerste uitga ve betrof kunst en tijd, die in twee delen tussen februari en mei werd uitgebracht. Nu is dan de roem van de kunstenaar het onderwerp Men wilde nagaan of kunstenaars die nu wereldberoemd Strenge voorselectie vocalistenconcou rs 's HERTOGENBOSCH (ANP) De enige Nederlandse vocaliste die bij de voorselecties voor het Internatio nale Vocalistenconcours in Den Bosch tot de halve finale is doorge drongen is de uit Wijk bij Duurstede afkomstige mezzo-sopraan Joke de Vin. Voor het concours dat in de Stads schouwburg Casino te Den Bosch wordt gehouden hadden 94 candida- ten ingeschreven. In totaal zijn nu 37 candidaten tot de demi-finales toegelaten. Van de tenoren bleef er zelfs geen een over. Van de 29 mezzo sopranen werden er twaalf tot de halve finale toegelaten terwijl van de ingeschreven 40 sopranen er slechts 17 door de zeef kwamen. Bij de bas-baritons bleven er vijf van de zestien ingeschrevenen over De jury is ditmaal bijzonder streng te werk gegaan. zijn ook in hun eigen tijd zo hoog geschat en bekend waren, waarom sommige kunstenaars soms een tijd lang in het vergeetboek raakten, en wat zij er zelf toe bijdroegen om al dan niet beroemd te worden. Ook wordt nagegaan wat de rol was van bijvoorbeeld invloedrijke rela ties, vrienden en kunstcritici bij het vergaren van roem. Daarnaast gaat het ook om de gevolgen van de roem: de legendes en de mythen die zijn ontstaan over de levens van Rem brandt, Hals, Van Gogh en Mondri aan. Over deae vier kunstenaars wordt tevens door een zestal musea een reeks tentoonstellingen gehou den. Met deze musea wil Openbaar Kunstbezit samenserken, in die zin dat het de lezers van Kunstschrift wil stimuleren tot museumbezoek. Wie daartoe komt, vindt dan in de uitgaven van Openbaar Kunstbezit algemene informatie over de kuns thistorische achtergronden van het gebodene. In het volgende (november)-nummer van Kunstschrift wordt de roem van de kunstenaar meer bekeken van de gebruikerskant. Er werd een klein sociologisch onderzoek gedaan naar dc houding van het publiek tegen over de roem van de kunstenaar, en er werd ook een analyse gemaakt van het werk van degenen die de roem van de kunstenaar verkon digen. Wat de bekendheid van beeldende Illustratie uit ,,Dc roem van de kunstenaar": Hel gipsmodel van het beeld van Rembrandt door Louis Royer, tentoongesteld in het Trippenhuis, 1851. Het standbeeld staat nu zoals bekend op het Rcmbrandtsplcin in Amsterdam. kunstenaars bij het publiek betreft, staat Rembrand' ongeslagen op de bovenste plaats bij 800'. van de door. Openbaar Kunstbezit daarop onder vraagde personen. Na Rembrandt komt Vincent van Gogh met 507», daarna Frans Hals met 357» en ten slotte Piet Mondriaan met 107 Over deze vier beroemdheden gaan de twee thema-nummers van Kunst schrift die men ook los aan de kios ken en in de boekhandel kan kopen 9,50 per suk) Een jaarabonne ment (vier nummers per jaar) kost 24.- Bij Openbaar Kunstbezit postbus 5555 Amsterdam. door Dirkje Houtman Zoals André Rutten dinsdag in deze krant schreef, zijn er het komende seizoen veel blijspelen te zien. Een merkwaardig ver schijnsel omdat men in Nederland niet uitblinkt in dit genre. aan het eind toegeven, is de basis gelegd voor een duurzame verhou ding. Een gegeven waarbij de personen in kwestie de nodige ontwikkelingen doormaken, die garant zou kunnen staan voor een voorstelling die ver der gaat dan alleen maar „leuk zijn". De ontdekking dat Je in alles wat Je gedaan hebt mislukt bent en daarin door een simpele van geest ontmas kerd wordt, moet verbijsterend zijn. En dat geldt ook voor de veranderin gen die Doris doormaakt. De acteurs haken echter niet in op wat er met de personen gebeurt, waardoor ze in houdsloos blijven en tot types ge doemd zijn. Pleuni Touw die haar druk geratel afwisselt met haar welbekende quasi omfloerste timbre, wekt niet de in druk aan het eind van deze voorstel ling een verandering doorgemaakt te hebben. Een verandering alleen in de kleding gesuggereerd is wel wat erg schraal. Hugo Metsers is naast deze bron van misplaatste energie een rustpunt. Hij tracht soms het type te verlaten maar komt hier niet ver mee Ook bij deze voorstelling bleek dat het blijspel een moeilijk en veelei send genre is. dat geen genoegen neemt met het Jeuk" oplepelen van de tekst. En daar leek het hier vaak verbazend veel op. AMSTERDAM (ANP) - Dc voorzit ter van de Kring van Nederlandse Theatercritici, Jan Hein de Groot, heeft dinsdag aan toneelgroep „Dc Appel" de Prijs der Kritiek 1977 uitgereikt. De prijs die bestaat uit een bronzen trofee werd namens de groep In ontvangst genomen door regisseur Erik Vos. De Haagse groep is bekroond omdat zij volgens de critici „in hecht teamverband en met bescheiden middelen een unie ke vorm van. theater tot stand brengt." Niettemin wagen steeds meer spe lers zich hieraan. Misschien door de omstandigheden gedwongen Veel producenten proberen namelijk zo veel mogelijk tegemoet te komen aan de smaak van het publiek, dat nog steeds het best te lijmen lijkt door komisch vermaak. Een andere trekpleister vormt tegenwoordig het inzetten van echtparen in éénzelfde produktie. Een extra dimensie die de sentimenten van het publiek exploi teert; wat het voorgeschoteld krijgt is dan minder belangrijk. Het echtpaar Pleuni Touw en Hugo Metsers zal het ongetwijfeld goed doen in „De stoeipoes" van Bill Man- hoff. Geregisseerd door Jules Roy- aards ging het dinsdag in het Hof pleintheater in Rotterdam in pre mière. Een stuk met vele mogelijk heden die er evenwel niet uitkomen Het gaat hier om twee mensen die leven bij de gratie van hun schijnze kerheden, die ze in de loop van het stuk bij elkaar doorprikken. Felix Sherman, een boekverkopei met een kleine aanleg tot schrijven, blaast als intellectueel hoog van de toren. Zijn wetenschappelijk denken uit hij door het braken van moeilijke woorden en het toepassen van we tenschappelijke modellen op alle daagsheden. met name daar waar het gevoelens betreft. Doris Waverly, de stoeipoes, die op een nacht Felix' flat binnendringt, zich er nestelt en hem alras de liefde verklaart, laat zich niet inpassen in zijn koele logische modellen Zij rea geert primair en emotioneel, wat botst met het weldoordacht hande len van Felix. Diens intellectuele schijnzekerheid wordt erdoor aan het wankelen ge bracht en stukje bij beetje afge broken. Doorgeprikt Maar ook de stoeipoes houdt haar stand op. Zij geeft zich uit voor actri ce. heeft in twee reclamespots ge staan maar is in werkelijkheid pros- tituée. Ook haar schijnzekerheden worden doorgeprikt. Als de twee dit

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 13