Pieter Menten
len sluwe man"
TJDWB)
Compromis over abortus niet geoorloofd
Nationaal
kabinet
en
Kruisinga
De Dommel in Brabant weer schoon
Geven van geschenken
aan banden
Veringa's opvatting
niet relevant
Pijnlijke fout
van Aantjes
en Den Uyl
^eglitz betreurt verklaringen
'Ontregeld'
Zuivering van rioolwater bracht uitkomst
ver afschuwelijke keuze is verschil van inzicht mogelijk
:-|SDAG 30 AUGUSTUS 1977
BINNENLAND
T rouw/Kwartet9
i-1!
enr
igt]
ent
'Jjr Leo Kleyn
m
k ^STERDAM De in Tel Aviv wonende antiquair Josef
jjglitz, die bij vorige processen tegen Pieter Menten diens
ictangrijkste getuige a décharge was, noemt hem nu, in een
'erente verklaring, „een sluwe man". Die vroegere verklaringen
>"ït Stieglitz naar zijn zeggen afgelegd onder druk van de
"hamlige verdedigers van Menten, oud-Tweede-Kamervoorzit-
m i Kortenhorst en Coebergh. Hij betreurt het nu, dat hij dat
«aft gedaan,
onif
tvajn jongste verklaring, afgelegd
bipm;
maart van dit jaar in Tel Aviv,
enlt Stieglitz terug op kort na de
i Sbg gegeven verklaringen, toen
agilenten afschilderde als een „an-
izi", die hem, een jood, het leven
i v, gered. Een verklaring uit 1947,
rin hij onder meer zei nooit geld
Menten te hebben gekregen,
ïit hij nu ronduit onjuist. Men-
>s jzegt hij nu, heeft hem meerma-
1 °ben bedrag van 2000 dollar doen
vfoman.
eei
ievtverschillende verklaringen van
glitz kwamen gistermiddag ter
ike bij de voortzetting van het
ia m Menten gevoerde proces. Deze
ngsdag ging goeddeels heen met
joorlezing van allerlei getuigen-
trotlaringen door de president van
le®bijzondere strafkamer van de
Sterdamse rechtbank, mr. J. A.
•öeder. Ze waren zonder uitzon-
ig belastend voor de afwezige
lachte.
310 merendeel ervan had betrekking
Je gang van zaken bij de in 1941
ln le dorpjes Podhorodce en Urycz
levoerde massa-executies. Men-
wordt ervan beschuldigd daarin
band te hebben gehad of erbij
•okken te zijn geweest. In Polen
d itie Sowjet-Unie gehoorde getui-
?g i wier verklaringen in het proces-
mal zijn opgenomen, zeggen dat
iten bij die moordpartijen aan-
Ig was. Hij had, aldus de mees-
daarbij niet eigenhandig ge-
)ten, maar wel de leiding bij de
ruties gehad. De getuigen zeiden
i tekens met de hand te hebben
geven.
röe
■fe
genspraak
verklaringen waren niet op alle
iten eensluidend, en soms ook in
ïnspraak met wat getuigen op de
ing hebben gezegd. De verdedi-
van Menten, mr L. van Heijnin-
maakte de rechtbank daarop
»rmalen attent. De president
akte er zelfs melding van dat een
lerwijzer die heeft verklaard te
inen ontkomen aan de massa-
cutie in Podhorodce, niet geloof-
rdig wordt geacht door oogge-
je Karolina Tuzimek die in mei
Unsterdam aanwezig was.
I getuige van de executie in
cz heeft volgens zijn schriftelijke
slaring gezien dat Menten een
uw met een kind gebaarde het
tl op grond te zetten, waarna hij
kind doodschoot. Vervolgens
J hij de vrouw een nekschot heb-
i gegeven. Na de executie zou
nten een fles drank aan de lippen
iben gezet. De president merkte
irbij op dat het volgens de vorige
!k gehoorde getuige H. N. Slaifer
Jonker was geweest om dat alle-
al van enige afstand te kunnen
verdediger voegde eraan toe dat
Pieter Menten, volgens zijn
raadsman zondagmiddag plotse
ling in het gevangeniszieken
huis in Scheveningen ingestort,
was gisteren niet op de zitting
aanwezig. Bij het begin daarvan
liet de verdediger de rechtbank
weten dat zijn cliënt, als gevolg
van de spanningen van de laat
ste dagen, mogelijk door een
attaque getroffen was, of anders
als gevolg van zijn suikerziekte
in een coma was geraakt. Hij
sprak van ,,een droevige zaak"
en ,,een heel ernstige ontwikke
ling". Tijdens een korte schor
sing nam de president van de
bijzondere strafkamer telefo
nisch contact op met het gevan
genisziekenhuis. Hij deelde
daarop mee dat de adjunct-di
recteur hem verzekerd had dat
er ,,geen enkele reden voor on
gerustheid" was.
Door zijn suikerziekte was
Menten alleen ,,wat ontregeld"
geraakt. Toen de president bel
de, was de gezondheidstoestand
van de verdachte weer zo goed
als normaal. Het verwijt van de
verdediger dat Menten zondag
onvoldoende medisch begeleid
was, wees de president op gezag
van zijn informant in Scheve
ningen van de hand. Overigens
had Menten vorige week al het
advies gekregen de zittingen
niet bij te wonen, in verband
met zijn gezondheidstoestand.
Even later sprak de officier van
justitie geërgerd over „een
soort rookgordijn", dat Menten
en zijn raadsman naar zijn me
ning hadden willen leggen. De
vrouw van Pieter Menten,
Meta, verscheen pas laat in de
middag op de zitting. Ze kreeg
korte tijd later weer gezelschap
van de in Parijs wonende doch
ter van Dirk Menten, de broer
van Pieter.
volgens Michael Hauptman Menten
niet zelf had geschoten, en volgens
deze getuige weer wel. De officier
van justitie, mr A. F. J. C. Haber-
mehl, die bij veel verhoren persoon
lijk aanwezig was, zei wel te willen
erkennen dat verscheidene getuigen
'boter op het hoofd' hebben, omdat
ze zelf deel uitmaakten van de hulp
politie, die de Duitsers bij de execu
tie terzijde stond.
In een aantal verklaringen was er
sprake van dat bij het bloedbad in
Podhorodce als eerste de leider van
de communistische jeugdorganisa-
tie.Konsomol, Volodymyr Pistoljak,
als eerste om het leven was ge
bracht. Ook werd herhaaldelijk de
moord op de gewezen administra
teur van Menten, Oleksi Novickyj,
en diens vrouw gememoreerd. Een
mpkins
1
t'
le krijgt hij
voor elkaar"
PARLEMENTPARLEMENTAIRPARLEMENTARIËRPARLEMENTARISMEPARLEMENTE
PARLEMENTPARLEMENTAIRPARLEMENTARIËRPARLEMENTARISMEPARLEMENT
Parlementsrubrlek: Redactie: Ferry Mingelen Bijdragen: Theo Koeló, Gerard van der Wulp.
Officier van justitie mr. A. F. J.
C. Habermehl.
aantal getuigen zei gezien te hebben
dat Menten de wanhopige vrouw
had getrapt met zijn gelaarsde voet.
Burgemeester
Onder de verklaringen was er ook
een van de gewezen burgemeester
van Podhorodce, die naar zijn zeg
gen Menten goed gekend heeft.
Menten zei vorige week nog dat hij
de burgemeester niet kende. De ge
wezen burgemeester, Rammel, had
van Novickyj gehoord dat Menten
een Duitse spion was, waarop hij
een in de nabijheid gelegerde afde
ling van h$t Poolse leger, had ge
waarschuwd. Menten werd naar
aanleiding daarvan door de Polen
gearresteerd.
Volgens Rammel is het zeker dat de
hele bevolking van Podhorodce
Menten goed kende, staat het ook
vast dat de broer van Menten, Dirk,
anders dan Menten zelf steeds be
weert, niet lang in Podhorodce heeft
gewoond, sprak Menten Pools, en
heeft Menten hem nooit het bewijs
geleverd dat hij de Poolse nationali
teit had gekregen.
De officier van justitie maakte de
rechtbank erop opmerkzaam dat
Rammel een belangrijke getuige is.
Hij adviseerde de rechters deze ge
tuige in Polen te gaan horen. De
Poolse autoriteiten, wist hij, hadden
daartegen geen enkel bezwaar. De
nu 73-jarige oud-burgemeester kan
om fysieke redenen niet naar Neder
land komen. De officier suggereerde
dat bij die gelegenheid ook de vroe
gere chauffeur van Menten gehoord
zou kunnen worden. Ook dienst
overkomst is onmogelijk. De presi
dent zei dat de rechtbank het advies
van de officier in overweging zal
nemen.
Siberië
De verdediger van Menten baarde
gistermorgen opzien door de aan
Het Vrije Volk verbonden journalist
Nico Polak achter gesloten deuren
te willen horen. Na enig heen-en-
weer-gepraat ging de rechtbank
daarmee akkoord. Nadat de deuren
weer geopend waren, bleek dat de
raadsman niet had gehoord wat hij
kennelijk graag gewild had.
Polak had vorige week van getuige
Slaifer gehoord, dat die veertien
jaar in Siberië was geweest. Anders
dan de verdediger waarschijnlijk ge
hoopt had, verklaarde Polak niet de
indruk te hebben gekregen dat Slai
fer daar in een strafkamp had geze
ten. De officier liet nog even weten
dat er ook geen sprake van was dat
Slaifer uit Siberië was gehaald om in
Amsterdam ten nadele van Menten
te getuigen.
Het proces zal vandaag worden
voortgezet.
Benoeming Per 1 november zal als
hoofd van de directie consumenten
beleid bij het directoraat-generaal
voor prijzen, ordening en regionaal
beleid in dienst treden drs. J. Koop
man (42), nu directie-secretaris bij
de stichting Nederlandse Herstruc
tureringsmaatschappij
De VVD-fractie heeft tot nog toe
weinig bijval gekregen voor haar
advies een nationaal kabinet te for
meren. Nationale kabinetten be
stonden tot nu toe alleen in
oorlogstijd. Partijen stapten over
hun meningsverschillen heen om
de gezamenlijke vijand te bestrij
den. Alhoewel PvdA en CDA de
huidige problemen van werkloos
heid en inflatie niet onderschatten,
zien zij het land nog niet in gevaar.
„De Rus" zo werd gisteren in CDA-
kring opgemerkt, „staat nog niet
aan de grens".
Opmerkelijk is dat de CHU-leider
Kruisinga voor de verkiezingen ook
voor een soort nationaal kabinet
pleitte. Hij blijkt die gedachte in
middels te hebben laten varen.
„Het ging er mij toen vooral om de
polarisatie in de politiek te kritise
ren, het feit dat PvdA en WD
elkaar uitsluiten voor regeringssa
menwerking". Kruisinga geeft toe,
dat het CDA wel eens lelijk in de
knel zou kunnen komen als PvdA
en VVD werkelijk tot betere ver
houdingen geraken. „Toch zou het
voor het CDA ook wel eens goed
zijn, zo'n tijdig hersteltijdje in de
oppositie. Door eindeloos regeren
zijn bijvoorbeeld de christen-demo
craten in Italië in de moeilijkheden
gekomen. Macht corrumpeert.
Voor de CHU was de oppositie ook
heel heilzaam, allerlei carrièrezoe
kers verdwenen, de partij werd ge
saneerd. Je merkt nog steeds aan
de KVP, dat die partij nooit in de
oppositie heeft gezeten, de bereid
heid koste wat kost te regeren is
daar het sterkst te vinden", aldus
Kruisinga.
De betere samenwefking tussen
PvdA en WD op langere termijn is,
volgens VVD-kring, een van de ach
tergronden voor het advies voor
een nationaal kabinet. Als PvdA,
CDA en VVD het in een nationaal
kabinet met elkaar kunnen vinden,
is er geen dat PvdA en VVD elkaar
daarna blijven uitsluiten. Het is
echt een serieus advies, zo houdt
men in de VVD-fractie staande.
Sceptici in andere fracties geloven
er niet zo in. Zij zien meer de Interne
meningsverschillen in de WD over
het abortusvraagstuk als reden voor
dit advies. Dat die verschillen er zijn
blijkt al uit de opwinding binnen de
VVD die ontstond toen de liberaal'
Geurtsen openlijk een abortuscom
promis met het CDA niet uitsloot
als de WD daardoor in het kabinet
zou komen. „Een stomme streek"
van Geurtsen, zo wordt in de fractie
gezegd.
Vorige weck donderdag in Brandpunt een pijnlijk misverstand: terwijl
Aantjes betoogde dat er nog mogelijkheden waren rond de formatie gaf
formateur Den Uyl zijn opdracht terug. Op de foto Aantjes bij een
vraaggesprek tijdens de AR-partijraad vorig jaar.
De ondernemer, die de verkoop van
z'n waren probeert op te peppen
door de kopers geschenken aan te
bieden, zal dat voortaan alleen on
der bepaalde voorwaarden mogen
doen, vindt staatssecretaris Haze-
kamp (economische zaken). De
Tweede Kamer behandelt deze
week zijn wetsplan beperking ca
deaustelsel. De consument, zo zegt
het wetsplan, moet in de plaats van
een geschenk ook een geldbedrag
kunnen krijgen. De „gulle" onder
nemer moet het als geschenk aan
geboden pródukt al een tijd in zijn
pakket koopwaar hebben, en ook
tijdens de geschenkenactie moet
het produkt gewoon te koop zijn.
De voorwaarden gelden niet alle
geschenkenacties, waarmee de on
dernemer naar de gunst van de
consument dingt. Prullaria (goede
ren ter waarde van enkele dubbel-
tjes) vallen erbuiten, en aanbiedin
gen onder het motto „drie halen,
twee betalen" mogen gewoon door
gaan.
Ook aan wederverkopers mogen
vrij geschenken worden gegeven,
waardoor bijv. fabrikanten van ge
neesmiddelen als „scheutig" be
kend staand waar het gaat om pre
sentjes apothekers en artsen
kunnen blijven benaderen met ca-
deau's. Overigens meent staatsse
cretaris Hazekamp niet, dat er bij
het geven van geschenken aan we
derverkopers sprake is van uitwas
sen. Vanuit de PvdA-fractie zal Ha
zekamp daarover deze week enige
twijfels horen. Met name de ge
neesmiddelenindustrie biedt vaak
wel erg mooie geschenken, waar
van de aanvaarding door bijv. een
Kamerlid in strijd met de ambts
eed zou zijn," $tldus een lid van de
PvdA-fractie.
Informateur Veringa wijkt wat zijn
mening over het abortus-vraagstuk
betreft inhoudelijk niet of nauwe
lijks af van het principiële stand
punt, dat het CDA daarover in
neemt. Dat verheelde hij gisteren
op zijn persconferentie allerminst,
maar hij voegde er meteen aan toe
als informateur zijn eigen mening
volledig terzijde te willen schuiven.
„Mijn opvatting is op dit ogenblik
niet relevant", sprak de kersverse
informateur van Hare Majesteit.
Veringa zal dus zelf een geen princi
piële bergen opwerpen in zijn aan
gekondigde poging CDA en PvdA
alsnog op een abortusakkoord bij
een te brengen. Dat past ook in de
omschrijving die Veringa eens van
zichzelf gaf: „Te nuchter voor alles,
koel, beredenerend, constaterend
en vooral erg relativerend."
Veringa is trouwens nooit erg dui
delijk geweest o"er de abortuswet
geving. Terugbladerend in de knip
sels van de verkiezingstijd en kabi
netsformatie van '71, waar Veringa
lijsttreker en fractievoorzitter van
de KVP was, blijkt hij een van de
meest zwijgzame politieke voor
mannen te zijn geweest die Neder
land ooit kende. Nergens valt een
citaat van hem over de abortus te
achterhalen. Wel over het aangele
gen terrein van de zedelijkheids-
wetgeving, waaruit iets van zijn
opstelling zou kunnen blijken. Ve
ringa over de strakke zedelijk
heidsparagrafen uit het toenmalige
KVP-program: „Voor mij persoon
lijk is het geen probleem, al die
sex." En over het pauselijk verbod
op gebruik van de anti-conceptio-
nele pil: „Een vader en een moeder
moeten een stuk verantwoording
op zich nemen voor de plannen van
het gezin."
Premier Den Uyl heeft zo zijn eigen
ideëen over de tegenwoordig zo ge
roemde „communicatie met de an
der". De manier waarop hij zelfs
met zijn naaste medewerkers om
gaat is moeilijk met de term „als
een open boek" aan te duiden. Den
Uyl is gewoon zijn mensen argu
menten ten aanzien van beleids
beslissingen te ontlokken zonder
zelf veel van zijn standpunt bloot
te geven. Ook na urenlange discus
sies weten zijn medewerkers vaak
nog niet precies wat „Ome Joop"
nu van plan is.
Afgelopen donderdagavond was
deze gewoonte van Den Uyl de oor
zaak van een pijnlijk gebeuren. Te
rugkomend van de Koningin bij
wie hij, zoals algemeen verwacht,
zijn formatieopdracht weer had in
geleverd, zette Den Uyl de t.v. aan
om naar Brandpunt te kijken. Tot
zijn stomme verbazing zag hij daar
de CDA-vicevoorzitter Aantjes een
verhaal vertellen dat nergens op
sloeg. Aantjes ging er vanuit dat
Den Uyl zijn opdracht nog steeds
had en voort zou gaan met het
zoeken van een abortuscompromis.
Hoe kon de toch ook niet van poli
tiek gevoel gespeende CDA-er zo'n
fout maken? Aantjes had inmid
dels ook door dat er iets verkeerd
was gegaan. In een tweede uitzen
ding van Brandpunt begon hij,
woedend, stoom af te blazen. Hij
was zo zei hij ongeveer stomver
baasd dat Den Uyl zijn formatie
had afgebroken omdat hij, even
voor de Brandpunt uitzending van
een vertrouweling van Den Uyl het
tegengestelde had gehoord. Daar
mee was voor Brandpunt de kous
af. niet echter voor Aantjes, Den
Uyl en diens vertrouweling, een
ambtenaar van de rijksvoorlich
tingsdienst.
Aantjes voelde zich bedrogen door
Den Uyl en zijn makkers en eiste
genoegdoening. Een scherp ge
sprek met de betrokken ambtenaar
en nog een telefonisch contact tus
sen Den Uyl en Aantjes bracht op
heldering. De medewerker had op
grond van zo'n bekende halve me
dedeling van Den Uyl een verkeer
de indruk van dieils plannen gekre
gen. Hij was daarna aan het werk
gegaan om Aantjes te waarschu
wen dat de zaak toch anders zou
lopen dan verwacht. Hij wilde voor
komen dat Aantjes op de tv zou
afgaan, maar bereikte juist het te
gendeel. Ongewild, naar alle partij
en nu willen aannemen. Ook echte
misverstanden komen ln politiek
Den Haag nog voor.
De Tweede Kamer vergadert alleen
woensdag en donderdag. Op de
agenda staan onder meer een rege
ling tegen oneigenlijk gebruik van
sociale wetten, de wet beperking
cadeau-stelsel, en een wijziging van
de wet op het voortgezet onderwijs.
PARLEMENTPARLEMENTAIRPARLEMENTARIËRPARLEMENTARISMEPARLEMENT
EINDHOVEN - De Brabantse ri
vier de Dommel en de daarop inval
lende stroompjes zoals de Reusel, de
Nieuwe Ley en de Grote en Kleine
Beerze zijn weer schoon. De Dommel
is jarenlang een stinkend riool ge
weest. Het zich van de Belgische
grens tot aan de Maas en van Tilburg
tot voorbij Eindhoven uitstrekkende
gebied van het waterschap de Dom
mel was overal in het land een be
rucht voorbeeld van milieubederf
door een onbeteugelde waterveron
treiniging.
Nu zwemmen in de Dommel weer
alle vissoorten die er van oudsher in
thuishoren en zelfs de veeleisende
forel kan er in leven. Het indrukwek
kende herstel van de waterkwaliteit,
die zeer goed, overwegend goed en
nog maar op enkele plaatsen matig
tot slecht is, danken de 870 duizend
bewoners van het gebied aan de wij
ze waarop het Waterschap de Dom
mel de problematiek heeft aange
pakt.
In 1950 werd het als eerste water
schap in Nederland belast met de
bestrijding van de vervuiling van het
oppervlaktewater. Met als gegeven
een dagelijkse lozing van 250 dui
zend kubieke meter afvalwater door
bevolking en industrie tezamen
(hoofdzakelijk afkomend van Eindh
oven, Den Bosch, Tilburg en Boxtel)
werd de strategie ontwikkeld om
met zes rioolwaterzuiveringsinrich
tingen en koppeling van de riolering
stelsels van alle woonkernen aan die
Installaties de vuilwaterstromen op
te vangen en eerst na zuivering tot 94
procent op het oppervlaktewater te
lozen.
Dit vergde een investering van 280
miljoen gulden. De jaarlijkse exploi
tatielast wordt voor 1983 geraamd op
43 miljoen gulden of bijna 35 gulden
per inwonerequivalent. Onder het
begrip inwonerequivalent wordt ver
staan de gemiddelde hoeveelheid af
valstoffen die een inwoner per dag
produceert. Naar die gemiddelde
hoeveelheid betalen industrieën en
gezinnen per Jaar een aantal malen
het bedrag per inwonerequivalent.
Transportleidingen
Die werkzaamheden zijn nog niet
helemaal klaar. Zo moet het net van
transportleidingen met een totale
lengte van 280 kilometer hier en
daar nog worden afgemaakt. Is dat
gebeurd dan wordt 98 procent van
alle afvalwater behandeld voor het
op het rivier- en bekensysteem
wordt geloosd.
Watergraaf mr. Th. A. J. Vosters zei
op een bijeenkomst ter gelegenheid
van de in september te houden offi
ciële openingen van de installaties
dat in het bestrijdingsplan niet
voorzien is in een Dommel waarin
het behalve goed vissen ook onbe
zorgd zwemmen is. Dit zou neerko
men op het uit rioolwater bereiden
van leidingwater en dat is onbetaal
baar. De watergraaf deed een aantal
feestelijkheden uit de doeken die
worden gehouden om de bevolking
van het Dommelgebied bij het be
lang van de verst gevorderde water
zuivering in Nederland te bepalen.
or dr. A. Veerman
i het CDA met de andere potentiële regeringspartijen tot een compromis komen inzake de
rtus? Ik heb de indruk, dat er mensen zijn, die geneigd zijn deze vraag bij voorbaat
incipieel" ontkennend te beantwoorden. Het gaat hier immers, zo is blijkbaar de gedachten-
g, om een zaak van ethiek; daarover valt niet te marchanderen, maar daarin gelden absolute
ïzen, waaromtrent een compromis niet mogelijk, niet aanvaardbaar is.
it zo. of is hier sprake van een samenleving, de benadering van de Ik geef deze beide voorbeelden, om-
onjuiste visie op het wezen, de medemens raken. Ik denk aan vra-
van de politiek? Voor ik daarop
eerst even een stap terzijde, die
niet zonder belang is voor de
benadering. De vraag dient ook
komen of nu abortus provoca-
bij uitstek een kwestie van
k is. Ik meen, dat men zich
>r hoeden moet vragen van sek-
ethiek te verheffen tot ethische
n bij uitstek; of omgekeerd
k te verengen tot seksuele
k. Er zijn, juist ook in de poli-
heel veel vragen, die voor de
persoonlijk (in elk geval in
indere zin) vragen van ethische
■i zijn: die de beleving van de
gen van oorlog en vrede, van bewa
pening, waar het gaat (ook gaat) om
de relatie tot de ander, om vragen
van persoonlijke ethiek dus. En tege
lijk om onze kijk op het ambt van de
overheid, een politieke vraag dus. En
om iets heel anders te noemen: ik
denk ook aan de vraag naar het
betalen van een rechtvaardig loon.
Ook hier tweëerlei: het is zeker voor
ieder persoonlijk een ethische vraag,
maar ook in deze zaak wordt de
vraag wat de overheid daarin heeft
te doen mee bepaald door onze visie
op de aard, de opdracht van de over
heid in deze aardse samenleving.
dat zij ons voeren in de richting van
de probleemstelling, die ik ook in de
hoofdvraag van dit artikeltje wil
hanteren: geeft de ethiek de laatste
absolute linie aan. ook als het gaat
om de taak van de overheid; is dat zo
bij alle (ethische) vragen of speciaal
op het terrein van wat wij normaal
gesproken aanduiden als de zedelijk
heid? Het is al wel duidelijk, dat ik
meen van niet. Ik wil dat nader toe
lichten.
De vraag naar de taak van de over
heid brengt ons op het terrein van
het recht. Dat is niet het enige; ik
ben niet voor de nachtwaker-staat,
de idee, dat de staat bij uitsluiting
Dr. A. Veerman is lid van de
Tweede Kamer voor het CDA
en oud-staatssecretaris van on
derwijs.
de zorg heeft voor recht en orde,
maar daar gaat het nu niet over. In
deze kwestie staat voorop de rechts
vraag, al is ook de weizijnsvraag niet
afwezig. In de tweede plaats brengt
ons probleem ons (met de overheid
spreekt dat vanzelf) op het terrein
van de politiek, d.i. in de kern van
het goede, verantwoorde bestuur
van het land.
Eerst het recht. Het behoeft geen
betoog, dat naar onze overtuiging
juist de overheid hier gebonden is
aan een norm. De overheid is immers
geroepen om het leven te bescher
men. Dat is een centrale taak van
haar. Dat zegt de bijbel. Maar ik
denk, dat wij het daarover ln Neder
land wel eens zijn.
Die opdracht is niet absoluut, staat
niet los van de opdracht evt. andere
belangen te beschermen. Dat kan
zelfs tot een moeilijke, ja afschuwe
lijke keuze leiden; denk maar aan
Smilde. Ook in ons onderwerp is
geen sprake van een absolute op
dracht, zonder uitzonderingen. Zul
ke uitzonderingen erkent ook het
CDA-program. En ik zeg erbij, ook
dat kan tot een afschuwelijke keuze
dwingea Maar ik wil toch niet onge
zegd laten, dat in alle ernst en eer
lijkheid verschil van inzicht moge
lijk is over die keuze. Waarover het
verschil nu gaat, dat is: hoe moet de
overheid deze uitzonderingen om
schrijven, anders gezegd e reglemen
teren.
Dan komen wij bij het tweede ele
ment: de politiek. Het compromis.
Zelfs de bijbel kent dat. Die zegt
ergens, dat vanwege de hardigheid
des harten van het volk door de
vaderen lets is toegestaan, wat strikt
genomen eigenlijk in strijd was met
de ethische leefregels. En hardigheid
des harten was er nog wel in Israël, in
de bijbel het volk van het verbond,
in een monistische, eenduidige sa
menleving. Zelfs daar wordt vanwe
ge de hardigheid des harten van in
principe „kerkmensen", om zo te
zeggen, een compromis aanvaard
baar genoemd. Hoe zal dit anders
kunnen in een pluriforme samenle
ving, waar sommigen, of misschien
velen een ander uitgangspunt heb
ben. Maar misschien noemt de bijbel
het hebben van een ander uitgangs
punt Juist wel hardigheid des harten,
maar dat is hier niet aan de orde.
Ik kom tot m'n conclusie. De vragen,
omtrent abortus provocatus en de
door de overheid te stellen grenzen
zijn rechtsvragen. Normatief. Ik
meen, dat het CDA-program, in het
licht van het uitgangspunt, terecht
daaromtrent strikte regels aan
houdt. Maar het trekken van gren
zen (in de wet) is een zaak van de
overheid. Een politieke zaak. Dat wil
zeggen, dat een verschil van inzicht
niet onoorbaar is. En dat een com
promis niet ongeoorloofd is. Ik zeg
het met opzet zo: wel pijn doet, maar
niet ongeoorloofd is. Daarom meen
ik dat de CDA-fractie in de afgelo
pen week terecht gezegd heeft, dat
ook deze zaak vatbaar is voor het
streven naar een redelijk com
promis:
