leen legende
laan lager wal
Bondsrepubliek als politie-agent
'Elvis Presley:
deTijd
deTijd
deTijd
deTijd
deTijd I
Niet iedereen in Breda
is gelukkig met taptoe.
Soldatenvakbond: niet
meer dienstplichtigen
in Duitsland legeren
S Scheiding had traumatisch effect
Kritiek op anti-terrorisme-verdrag
Weekblad
Meerderheid:
haast maken
met kabinet
JONDERDAG 18 AUGUSTUS 1977
BINNENLAND
Trouw/Kwartet
iem J
door Willem Schrama
SOp het moment dat deze regel op papier gaat, hebben de
nternationale persbureaus al zo'n slordige tien meter tekst uit
de telexen gebraakt over één en hetzelfde onderwerp: het plotse-
inge overlijden van „Elvis the Pelvis", tijdens zijn leven al een
legende, omdat hij de onbetwiste koning was van de rock roll,
die halverwege de jaren vijftig een onuitwisbaar stempel drukte
op de geschiedenis van de lichte muziek.
De aard van al deze kopij verraadt
een lichte hysterie in Amerika, al-
hans een toestand van absolute
iuw in zijn woonplaats Memphis in
Ie staat Tennessee, waar hij gisteren
fep 42-jarige leeftijd het leven liet.
klagende mensenmassa heeft
Zich samengepakt voor de hekken
van zijn gigantische landhuis „Gra-
celand", in de hoop nog een sprankje
te kunnen waarnemen van de man
die destijds met zijn onweerstaanba
re muziek het eerste na-oorlogse ge
neratieconflict wist te ontketenen.
Elvis Aaron Presley werd op 8 janua
ri 1935 geboren in East Tupelo in de
staat Missisippi. Zijn tweelingbroer
Jesse overleed op de dag van hun
geboorte. Zijn ouders waren van Ier
se afkomst, en bovenal diep reli
gieus. Het zingen van psalmen en
gospels was dagelijkse kost in huize
Presley.
De wereld was al warmgelopen voor
het fenomeen rock roll, toen Elvis
in 1956 op de proppen kwam. Twee
jaar eerder hadden Bill Haley and
his Comets de boel al behoorlijk op
stelten gezet met nog immer be
faamde titels als „Rock around the
clock" en „Shake, rattle and roll".
Maar de babykrul van de toen al
dertigjarige Haley had niet half de
uitwerking van Elvis' eerste hits.
Heartbreak Hotel", „Don't be cru
el" en „Hound dog" brachten een
heuse teenagerebellie teweeg.
Elvis behoefde niet te knokken voor
jijn doorbraak. Als verjaardagsca-
autje voor zijn moeder Cladys
aakte hij op eigen kosten een
grammofoonplaatje, dat onmiddel
lijk de aandacht van de studio-eige
naar trok. Het gevolg was een twee
de, meer verzorgde opname van het
liedje „That's all right, mama". Een
plaatselijk radiostation draaide het,
en kreeg binnen drie uur 14 tele
grammen en 47 telefoontjes met het
verzoek om herhaling.
Elvis was niet lang meer vrachtwa
genchauffeur. RCA-manager Tom
Parker waagde het om voor deze
volslagen onbekende zanger 35.000
dollar op tafel te leggen om zijn
contract af te kopen, waarna de weg
vrij was voor een wereldwijde lance
ring van zijn eerste hit „Heartbreak
Hotel". Er werden meer dan twee
miljoen exemplaren van verkocht.
Dat was het begin van een indruk
wekkende carrière, die gemarkeerd
zou worden door een onvoorstelbare
grammofoonplatenverkoop, waar
mee alleen Bing Crosby en The Beat
les hem tot nu toe hebben over
troffen
Elvis en zijn gewezen vrouw Priscilla verlaten het gerechtsgebouw in Santa
Monica nadat hun scheiding in oktober 1973 een feit is geworden.
Leger
Op het hoogtepunt van zijn roem
kreeg hij een oproep voor het Ameri
kaanse leger in de brievenbus. Elvis
heeft zich daartegen nooit verzet,
integendeel, hij weigerde privileges
en werd gestationeerd in het West-
duitse Freiburg, waar hij genoegen
nam met de rang van sergeant. Ge- SchoidillQ
durende de twee jaren van zijn
diensttijd liet hij slechts eenmaal
muzikaal van zich horen met het
liedje „Must I denn", dat tegelijker
tijd een geheel nieuwe Presley-perio-
de aankondige. Eenmaal uit dienst
was Elvis niet meer de rockzanger
van voorheen, maar hij begon zijn
gespierde stem te gebruiken voor
interessanter materiaal als „His la-
test flame", „Are you lonesome to
night" en het Latijns getinte It's now
or never", dat dwars door de Beatle-
cultuur eveneens weer een miljoe
nenverkoop haalde. Hoewel in die
jaren vrijwel geen sterveling was op:
gewassen tegen de verrassende origi
naliteit van het duo Lennon-McCart-
ney, zag Elvis als enige oudgediende
nog kans om overeind te blijven in
de hausse van de nieuwe beatrage.
Maar daaraan kwam een eind in ok
tober 1973, toen zijn vrouw Priscilla
Beaulieu (dochter van een Ameri
kaanse luchtmachtkolonel) zich van
hem liet schelden. Met al zijn miljoe
nen zag Presley geen kans zijn toen
vijfjarige dochter „af te kopen" en
het is duidelijk dat deze scheiding
een traumatisch effect op hem heeft
gehad. Sedert die tijd begon zijn
afgang, ingeleid door een niet vol te
houden levensstijl. Elvis, die tot dan
toe niet rookte en niet dronk, be
landde in een wereld van body-gu
ards, narcotica en allerhande com
plotten. De King vocht tegen zijn
aftakeling, maar werd alsmaar dik
ker en zieker. Angst voor zijn omge
ving maakte hem „verslaafd" aan
wapens, en met behulp van allerhan
de pepmiddelen zag hij zowaar nog
kans om tussen zijn leveraandoenin
gen door permanent op te treden in
Las Vegas.
Wat hem uiteindelijk vroegtijdig
heeft uitgeschakeld, is tamelijk
vaag. Artsen spreken over „abnor
male hartkloppingen" en een aan
doening van de kransslagaderen.
Overmatig druggebruik wordt ont
kend, maar misschien geeft het
boekje „Elvis, what happened?", ge
schreven door een van zijn lijfwach
ten, binnenkort wellicht wat meer
zicht hierop. Vast staat dat zijn land
huis de laatste jaren een zwaar be
waakte, eenzame vesting was, zijn
eigen „Heartbreak Hotel".
„Het is en blijft een militair gebeuren"
Van een onzer verslaggevers
BREDA Lang niet alle Bredanaars zijn gelukkig met de
Taptoe, waarin Delft niets meer zag en die nu in hun stad
het grote militaire spektakel van het jaar is geworden. Het
soldateske karakter van de show, die vandaag weer begint,
is weliswaar wat afgezwakt doordat civiele korpsen er ook
een bijdrage aan leveren, maar dat zien de tegenstanders als
een doekje voor het bloeden.
Met name de provinciale culture
le raad van Noord Brabant vindt
de deelname van burgers onvol
doende. De raad heeft het provin
ciaal bestuur dan ook geadvi
seerd de Stichting Nationale Tap
toe geen bijdrage in het op 85.000
gulden geraamde begrotingste
kort te geven omdat in tegenstel
ling tot wat beloofd is, geen ernst
gemaakt wordt met het inruimen
van plaats voor burger-muziek
korpsen.
Toen vorig jaar de taptoe voor het
eerst op het terrein van de
Koninklijke Militaire Academie
werd gehouden, verleenden vier
burger-muziekkorpsen hun mede
werking. Deze keer komen er
maar drie in het geweer. Het kost
dan ook inderdaad moeite de tap
toe in ernst te zien als een ont
moeting tussen in wapenrok ge
stoken en zich met fantasie-uni
formen „mooi" gemaakt hebben
de muziekanten. Het is en blijft
een militair gebueren, zegt de cul
turele raad.
Comité
Het „Anti-Taptoe Komitee" in
Breda zet daar graag een dikke
streep onder. Het roept volgens
een der leden, die wij daarover
spraken, Hein van Kemenade, de
mensen op zich te bezinnen wat er
met die taptoe eigenlijk wordt
beoogd. Is zij een vorm van on
schuldig vermaak of zit er de be
doeling achter de krijgsmacht te
populariseren door het altijd wel
met een massaal schouwspel te
boeien publiek te imponeren?
Hein van Kemenade en de zijnen
houden het op het laatste.
In een actiekrantje noemen zij de
Taptoe een „reclamemedium"
voor het leger. Zij moet be
schouwd worden als een „niet
welkome militarisering" van Bre
da. Bovendien vinden zij het
doodzonde van het geld dat de
taptoe kost en dat heel wat zin
voller besteed zou kunnen wor
den. Dit jaar kost de taptoe de
lieve som van een half miljoen,
waarvan dan 85.000 gulden nog
moet worden „opgevangen"
Hein van Kemenade vindt dat de
Bredase bevolking over het al dan
niet van Delft overnemen van de
taptoe niet aan de bak is geko
men. Hij bedoelt daarmee dat de
burgerij best gehoord had mogen
worden voordat de door CDA en
VVD gevormde meerderheid in de
raad van Breda het voorstel aan
vaardde. PvdA en PPR waren te
gen, maar de voorstemmers zagen
er voor Breda te veel brood in dan
dat zij zich door de argumenten
van die partijen lieten overtuigen.
Demonstratie
Het Anti Taptoe Komitee". dat er
niet aan denkt verstorende acties
te voeren, heeft nochtans heel wat
„tegen de Taptoe" te bieden. Het
heeft een brochure laten verschij
nen, er zal worden gedemon
streerd, er zullen iedere avond bij
de KMA pamfletten worden uit
gereikt, er wordt een anti-milita
ristisch feest gehouden en er staat
een open debat op het program
ma tussen dr. H. Waltmans, ex-lid
van de Tweede Kamer voor de
Tweede Kamer, en een hoge
legerofficier over de functie van
het leger in Nederland en de tap-,
toe. Maar die hoge officier is niet
beschikbaar. Vorig jaar nam oud-
minister Vredeling al het stand
punt in dat de taptoe een zaak is
van het gemeentebestuur van
Breda en de organiserende stich
ting. Het stichtingsbestuur zelf
voelt er evenmin voor een debater
in de ring te gooien omdat de
standpunten toch niet dichter bij
elkaar zullen komen. Het debat is
daardoor in de lucht komen
hangen.
Inmiddels is het KMA-terrein ge
reedgemaakt om er, met het Kas
teel van Breda als decor, van van
daag tot en met 27 augustus de
Taptoe te kunnen houden.
UTRECHT (ANP) DE VVDM, de
vereniging van dienstplichtige mili
tairen, heeft van het ministerie van
defensie geëist dat plannen om het
aantal dienstplichtige militairen in
Duitsland uit te breiden niet worden
verwezenlijkt.
Op de algemene ledenvergadering
van de VVDM, gisteren in Utrecht
gehouden, is een motie met die in
houd aanvaard. De WDM voelt
niets voor de legering van Neder
landse militairen in het buitenland,
omdat de arbeidsomstandigheden
daar .minder zijn dan in de Neder
landse kazernes. Legering van Ne
derlandse dienstplichtigen in Duits-
land leidt volgens de WDM tot soci
aal isolement. Als nadelen noemt de
VVDM: verstoring van de contacten
met vrienden en ouders en een be
perkte mogelijkheid om de vrijde
tijd door te brengen.
De WDM rekent voor, dat de voor
gestelde uitbreiding van de Neder
landse sterkte in de bondsrepubliek
ertoe zal leiden, dat twintig procent
van de Nederlandse dienstplichtigen
in Duitsland wordt gelegerd. Daarbij
wordt nog aangetekend, dat de pro
blemen van soldaten in Duitsland
van structurele aard zijn, die niet
door Leo Kleyn
Krijgt uitgerekend de door menigeen van "staatsterreur" beschuldigde
Bondsrepubliek binnen afzienbare tijd de rol van „politie-agent voor West-
Europa" toebedeeld? Die vraag wordt aan de orde gesteld in het jongste
nummer van het Nederlands juristenblad, het offieciële orgaan van de
Nederlandse juristenvereniging. Vier juristen leveren daarin felle kritiek op
het begin dit jaar in Straatsburg gesloten Europees verdrag tot bestrijding
van terrorisme.
In een informatiebulletin van het Medisch-
juridisch comité voor politieke gevangenen
(waarin Bakker Schut een vooraanstaande
plaats inneemt) wordt het op initiatief van
de Bondsrepubliek Duitsland gesloten Eu
ropees verdrag gekarakteriseerd als „een
politiek instrument, dat de jacht op en -
uitschakeling van alles wat links is in Euro- HGprGSSIQ
pa gemakkelijker moet maken". Het artikel
van Bakker Schut c.s. in het Juristenblad
licht deze opvatting nader toe.
proces dat erop gericht is"" onder Ameri
kaans-Duitse supervisie het kapitalisme in
stand te houden en te verdedigen tegen elke
vorm van fundamentele politieke oppositie,
onverschillig of die uit binnen- of buiten
land komt."
Dat verdrag, ondertekend door de negen
tien lid-staten van de Raad van Europa,
waaronder Nederland, wil afrekenen rnet
degenen die zich aan politieke delicten
schuldig maken, maar strafvervolging ont
lopen door naar een ander (Europees) land
uit te wijken. Op grond van de in dat andere
land bestaande wetten, blijft strafvervol
ging meestal uit. Het Europees verdrag ont
kracht die wetten, door bepaalde politieke
delicten gelijk te stellen aan „gewone" mis-
drijven.
De Europese ministers van buitenlandse
zaken die het verdrag hebben ondertekend,
hebben daarmee een dam willen opwerpen
tegen het terrorisme, waarmee zij zich in
toenemende mate geconfronteerd zagen.
Het verdrag is een opvulling van een leemte
in de wet, die terroristen de kans biedt de
dans te ontspringen.
Wanneer bijvoorbeeld de overvallers van
het hoofdkantoor van de OPEC in Wenen
kans hadden gezien naar Nederland te ont
komen, hadden zij op grond van het Neder
lands recht hier niet vervolgd kunnen wor
den. Ook hun uitlevering had op juridische
gronden aangevochten kunnen worden, om
dat de uitleveringswet die verbiedt voor
..strafbare feiten van politieke aard, met
inbegrip van daarmede \samenhangende
leiten".
Met het Europees verdrag in de hand had de
rechter in dit geval wel een verzoek om
uitlevering (van bijvoorbeeld Oostenrijk)
moeten inwilligen. In het verdrag wordt een
aantal terroristische delicten „gedepoliti
seerd", dat wil zeggen: het politieke karak
ter ervan wordt niet erkend. Wie een politiek
delict pleegt, kan zich derhalve niet meer
beroepen op de bescherming die een natio
nale wet biedt. Het Europees verdrag verge
makkelijkt, met andere woorden, de uitleve-
rtng van degenen die van terroristische da
den worden verdacht.
De aanval op dit verdrag in het Juristenblad
is mede bedoeld als kritiek op een „verdedi
ging" ervan in het voorlaatste nummer van
hetzelfde blad. Volgens prof mr. M. R. Mok,
raadsadviseur van de minister van justitie,
valt niet in te zien waarom het gebruik van
strafrechtelijke middelen bij de bestrijding
van het terrorisme „zou moeten stoppen aan
de grenzen tussen de staten".
Mok wijst daarbij op een bepaling in het
Europees verdrag „waaruit volgt dat uitle
vering nooit behoeft te worden toegestaan
in gevallen waarin de aangezochte staat
ernstige redenen heeft om aan te nemen dat
het verzoek tot uitlevering is gedaan met de
bedoeling een persoon te vervolgen of te
straffen op grond van zijn ras, godsdienst,
nationaliteit of politieke gezindheid, dan
wel de positie van betrokkenen om één van
deze redenen ongunstig dreigt te worden
beïnvloed".
In beginsel, voegt hij eraan toe, mag ervan
worden uitgegaan „dat in de lid-staten van
de Raad van Europaj«0rvolging of bestraf
fing op groad-Va'n ras, godsdienst, nationali
teit of politieke gezindheid niet voorkomt."
En even verderop schrijft hij dat „tot op
zekere hoogte" tussen de lid-staten van de
Raad van' Europa „een voldoende mate van
vertrouwen in eikaars rechtspleging" op zijn
plaats is.
Volgens zijn critici, Pieter Herman Bakker
Schut, Ties Prakken, Dolf Hartkamp en
Gerard Mols, is Mok hier jammerlijk uitge
gleden. „Wij vragen ons in gemoede af",
schrijven zij, „of een dergelijke overtuiging
van een raadsadviseur van onze minister
van justitie uit naïviteit, oogkleppen of an
derszins moet worden verklaard." Samen
werking, juist met betrekking tot politieke
delicten, zo betogen zij, kan in elk geval niet
mogelijk zijn met de Bondsrepubliek, „initi
ator, coördinator en beheerder van die sa
menwerking."
Zelfvoldaan
Gememoreerd wordt dat de Duitse federale
regering zelf in recente Bondsdagdebatten
over het verdrag „met zoveel woorden en
zelfvoldaan" heeft meegedeeld dat het dank
zij Westduitse initiatieven tot stand is
gekomen.
De Bondsrepubliek heeft er in het jongste
verleden bij herhaling blijk van gegeven te
streven naar een op Europese leest geschoei
de bestrijding van het terrorisme. Onder
meer door gegevens uit de databank van het
Bundeskrimlnalamt, de grootste ter wereld,
op basis van wederkerigheid ter beschik
king te stellen, maakte zij daarbij duidelijk
zelf een niet te veronachtzamen rol te willen
spelen.
Het is dat aspect, waaraan Mok in zijn
artikel over het Europees verdrag volstrekt
voorbijgaat, dat diens critici met huiver
vervult. En ook menigeen die geen sympa
thie kan opbrengen voor de aanhangers van
de Rote Armee Fraktion (de RAF, voortge
komen uit de Baader-Meinhof-groep), zou
niet graag zien dat de manier waarop West-
Duitsland zijn terroristen bejegent, tot in
ternationaal gebruik „verheven" zou wor
den. Maar juist het Europees verdrag biedt
de Bondsrepubliek daartoe alle gelegen
heid. „Via dit verdrag," aldus Bakker Schut
c.s., „dreigt de BRD op alle gebieden door te
dringen in de souvereiniteit van de andere
staten."
Volgens het Medisch-juridlsch comité opent
het verdrag „de deur voor het binnentreden
van een Europees politieapparaat onder lei
ding van de Bondsrepubliek." In het Juris
tenblad wordt gewezen op de functie die de
Bondsrepubliek heeft „voor de veiligstelling
van de overwegend Amerikaanse belangen
in West-Europa."
Geconcludeerd wordt dat de anti-terroris-
me-conventie een onderdeel vormt „van een
Bakker Schut, Prakken, Hartkamp en Mols
staan in hun kritiek bepaald niet alleen.
Zelf, en ook Mok doet dat, wijzen zij erop
dat het verdrag in Frankrijk hevig verzet
heeft ontmoet. De Franse hoogleraar Gé-
rard Soulier heeft in een artikel in Le Monde
Diplomatique van november 1976 de vrees
geuit dat met de inwerkingtreding van het
verdrag het internationale terrorisme met
internationale repressie beantwoord zal
worden.
De criminoloog prof. mr. W. H. Nagel onder
schreef de kritiek van Soulier in een televi
sie-interview dat de IKON onlangs met hem
hield. Nagel merkte onder meer op dat het
verdrag de in Nederland levende humanitai
re opvattingen bedreigt.
Bakker Schut en zijn mede-strijders weten
zich ook gesteund door de redactie van het
Nederlands Juristenblad, dat in een volgens
hen „voor dit blad ongebruikelijk scherp
commentaar" kortgeleden uiting gaf aan
haar „toenemende bezorgdheid over het po
litiek-juridische klimaat in ons buurland, de
BRD."
Onverhuld sprak de redactie daarbij haar
waardering uit voor „de kleine groepen
geëngageerde en bewogen juristen onder
ons, die de bezorgdheid steeds met nieuwe
informatie voeden" en daarmee „voorko
men dat de orde van de dag de overhand
krijgt en wij in een proces van gewenning en
berusting geraken."
Het Europees verdrag tot bestrijding van
terrorisme moet, alvorens het in werking
kan treden, nog worden goedgekeurd door
de parlementen van de betrokken staten.
Verwacht wordt dat het binnenkort oök aan
het Nederlandse parlement ter bekrachti
ging zal worden voorgelegd. Op voorhand is
de Nederlandse volksvertegenwoordigers
door Bakker Schut c.s. te verstaan gegeven
dat met ratificatie van het verdrag „Neder
land zijn grenzen wijd openzet voor de anti
democratische stroom van maatregelen
waarmee in de BRD (en niet alleen daar) de
rechtsstaat Is ontmanteld."
Het elan van
Marga Klompé
Als Oud-minister en
vooraanstaand KVP-Kamerlid is
Marga Klompé menig Kijkje
achter de schermen gegund.
Hoe denkt zij over de Nacht
van Schmelzer, de katholieke
kerk. het CDA? Haar uitspraken
en die van prominenten als
Romme, Drees sr. en De Jong
vormden de bouwstenen voor
een intrigerend verhaal. Hans
Bronkhorst en Ton Crijnen over
het onverwoestbare elan van
Marga Klompé.
Zuid-Afrika
Nergens is er zoveel kritiek op
de apartheid als in Zuid-Afrika,
nergens zijn de negers schoner
als in Bloemfontein en nergens
heerst grotere gastvrijheid als
in het land van Vorster Maar al
lijkt de Zuidafrikaanse droom
voorbij, het blanke bolwerk
houdt stevig stand.
Mulisch de poëet
Harry Mulisch schrijft het zelf
de taal is een ei, de poezie het
kuiken Hij ontpopte zich als
een rederijker maar heeft zich
ontwikkeld tot een vijftiger,
rijmelend aan de kinderwieg.
En Wam de Moor lust liever het
spiegelei van Mulisch'proza.
door incidentele maatregelen kun
nen worden opgelost en dat de
dienstplichtigen merendeels onvrij
willig in het buitenland zijn gele
gerd.
Bovendien verzet de soldatenvak
bond zich tegen verdere integratie
van Nederlandse troepen met andere
NAVO-eenheden in Duitsland, om
dat de refchtspositie van dienstplich
tigen dan nog verder zal worden uit
gehold. De VVDM wijst er ook op,
dat op de NAVO-bases ook voor Ne
derlanders de groetplicht nog be
staat, dat de haardracht er niet vrij
is en dat er geen compensatie-rege
ling is voor werkzaamheden in het
weekeinde.
Drama's op de
tennisbaan
Er wordt wat afgelèden en
afgereageerd op de
tennisbanen. Daarom doken
twee Amerikaanse psychiaters
in de psychologische en
emotionele problemen van de
huis-, tuin- en keukentennisser.
Dat leidde tot het onthullende
boek Liefde en haat op de
tennisbaan.
Bon voor proefabonnement
6 weken de Tijd voor 5 gulden.
Zonder postzegel zenden aan de Tijd.
Antwoordnummer 6. Amsterdam.
Betaling na ontvangst van acceptgiro.
Overal te koop-, I 2.2S
j^^Abonnementental. 020 23 39 84
Mr. P. II. Bakker Schut
DEN HAAG (ANP) - Een rui-
me meerderheid van de Neder
landse bevolking (63 procent)
vindt dat er haast gemaakt
moet worden bij de kabinets
formatie. Vooral de D'66-stenv
mers (78 procent) zijn dit van
mening, zo blijkt uit een natio
nale steekproef van het NIPO
onder 1.138 mannen en vrou
wen vanaf achttien jaar. Ook
de PvdA-en CDA-stemmers
(beide 67 procent) onder de on
dervraagden vinden dat er
haast met de kabinetsformatie
moet worden gemaakt. Van de
VVD-stemmers vond 36 pro
cent dat de formatie nog wel
even mag duren.
Tot begin augustus had onge
veer de helft van alle onder
vraagden de indruk dat er bij
de formatie serieus gedacht
wordt aan de werkloosheids-
en lnflatiebestrijding. Van de
D'66-stemmers vond 64 pro
cent dat van de PvdA-stem-
mers 60 procent van de VVD-
stemmers meende 55 procent
dan de werkloosheidsbestrij
ding niet voldoende aandacht
krijgt, en 59 procent van de
liberale ondervraagden vond
ook dat aan de inflatiebestrij»
ding geen serieuze aandacht
wordt besteed, terwijl 73 pro
cent van de D'66-stemmers dat
Juist wél vond. Het NIPO hield
het onderzoek op 1 en 2 au
gustus.
