en Engeland
lebben nieuw
hodesië-plan
Kritiek op politie-chef na
veldslag in Londen
Moskou wil beëindiging
oorlog in Hoorn van Afrika
iOver oorlog en wapens
Kiprianoe nu zeker
president van Cyprus
Minister
in Zaïre
opgepakt
Publiciteit loont niet
meer voor misdadigers
Rechtse demonstratie leidde tot geweld
Frankrijk werkt
op voor Japan
Koffieroof in Kenia
Hongerstakende
anarchisten met
geweld gevoed
eerst m'n
§oudtiHuü$e
opeten..!
lNDAG 15 AUGUSTUS 1977
BUITENLAND
Trouw/Kwartet
SHINGTON (AP, Reuter) De Verenigde Staten en Enge-
i lanceren voor het eind van deze maand een nieuw diploma-
offensief om de kwestie-Rhodesië op hun manier uit de
reld te helpen. Beide landen zijn het zaterdag eens geworden
r een plan voor Rhodesië. De Amerikaanse VN-ambassadeur
ew Young en de Britse minister van buitenlandse zaken
d Owen zullen nu binnenkort naar zuidelijk Afrika gaan om
t plan ter plaatse aan de man te brengen.
I het nieuwe Amerikaans-Britse
n behelst is niet bekendgemaakt.
[Britse minister Owen en diens
jierikaanse collega Cyrus Vance
>en er eind vorige week in Lon-
uren lang over gepraat. De Brit-
remier Callaghan en de Zuidafri-
minister van buitenlandse
£en Rik Botha hebben ieder een
van die besprekingen bij ge-
In Londen is niets gezegd
de concrete inhoud van het
)desië-plan. Minister Vance zei
zijn vliegreis naar Washing-
tegen journalisten dat er een
grondwet voor een onaf-
jkelijk Rhodesië was opgesteld,
r was ook het plan rond voor
ontwikkelingsfonds waaruit
idesië zal kunnen putten tijdens
[overgang van een (blank) minder-
naar een (zwart) meerder-
■egime. „Wij geloven dat het
eerlijk en redelijk plan is en dat
de steun van de internationale
Meke opinie zal krijgen," aldus
[nee.
uid-Afrika
ice en Owen zijn er niet in ge-
agd om de volledige steun van
4id-Afrika te krijgen voor hun Rho-
|sië-plan. Minister Botha hield zich
teren erg op de vlakte. Hij zei dat
t plan „serieuze voorstellen" be
vatte en „serieuze aandacht van alle
Rhodesische partijen" verdiende.
Over het standpunt van Zuid-Afrika
zei Botha: „Zuid-Afrika steunt iede
re redelijke oplossing die vrede
brengt in het gebied, die de steun
krijgt van de meerderheid van het
Rhodesische volk, die de economi
sche stabiliteit garandeert voor alle
mensen, blank en zwart, die rust en
orde garandeert en die het land in
een nieuwe periode van vooruitgang
en ontwikkeling kan leiden." Daar
mee heeft Botha zich geenszins ver
wijderd van de blanke Rhodesische
leider Ian Smith die probeert met
gematigde zwarte leiders de machts
overdracht op zijn eigen manier te
regelen.
NICOSIA CUPI, Reuter) De Cypriotische leider Splros Kipria
noe, die sinds het overlijden van president Makarios diens
functie waarneemt, wordt tijdelijk met het presidentschap be
kleed tot volgend jaar februari. Dit Is ln Nicosia duidelijk
geworden nadat de vier belangrijkste Grieks-Cypriotische partij
en zijn overeengekomen geen andere kandidaten te stellen.
Ontploffing
De Rhodesische hoofdstad Salisbury
beleefde zaterdag weer een zware
bom-explosie. Net als de vorige za
terdag ontplofte er nu weer een bom
in een drukke winkel- en zakenwijk.
Alleen waren de gevolgen nu veel
minder erg. Waren er vorige keer elf
doden te betreuren, nu liepen alleen
twee ouden van dagen een shock op.
De bom was geplaatst in een toilet
voor zwarten vlakbij een winkelgale
rij en op nog geen 200 meter van het
kantoor van premier Smith.
Een gewonde agent wordt afgevoerd na de veldslag in Londen.
dubden nadat de Britse hoofdstad zaterdag één van de hevigste politieke rellen sinds jaren had
beleefd.
Salisbury
r zaterdag c
Meer dan honderd mensen, onder
wie ruim vijftig politie-agenten, wer
den zaterdagmiddag gewond bij een
veldslag in de Londense wijk Lewis-
ham. Gisteren werden nog elf gewon
den verpleegd in zikenhuizen. Van
de 214 mensen die werden gearres
teerd zijn gisteren 112 in staat van
beschuldiging gesteld. Zij zullen
waarschijnlijk terecht moeten staan
voor openbare geweldpleging. In
sommige gevallen kon ook verboden
wapenbezit ten laste worden gelegd.
De gevechten begonnen tijdens een
mars van het ultra-rechtse Nationale
Front door Lewisham, een wijk waar
veel zwarten en kleurlingen wonen.
Het Nationale Front wilde proteste
ren tegen de groeiende misdadig
heid, waarvoor zij zwarten verant
woordelijk stelt. „Tachtig procent
van de rovers is zwart, 85 procent
van de slachtoffers is blank" zo
stond op het spandoek. Het Nationa
le Front heeft zijn racisme nooit ver
borgen trachten te houden.
Tegen-demonstratie
Al van tevoren hadden verschillende
groeperingen een tegen-demonstra
tie aangekondigd. Van demonstre
ren kwam echter weinig. Onmiddel
lijk nadat beide groepen elkaar in
het oog hadden gekregen ontston
den er gevechten. De politie die met
4000 man ter plaatse was, kwam
PARIJS (AFP) Frankrijk zal voor
Japan verbruikte atoombrandstof
gaan opwerken in de opwerkingsin-
stallatie van La Hague bij Cher
bourg. Daarbij zal het voor zowel
vreedzaam als militair gebruik ge
schikte plutonium onstaan. Zondag
is een verdrag dienaangaande in To
kio geparafeerd dat over enkele we
ken definitief zal worden onderte
kend. Het heeft een looptijd van tien
jaren.
daarbij tussen de partijen in te
staan. De politie moet zich vooral
bezig houden met het afslaan van de
aanvallen die op de betogers van het
Nationale Front werden onderno
men. Na een minuut of veertig waren
de Nationale Fronters van de straat
verdwenen en keerde de rust weer.
Burgemeester Roger Godsiff van Le
wisham schoof een groot deel van de
verantwoordelijkheid voor de onge
regeldheden zonder aarzeling naar
de politie. Hij had de politie-chef
David McNee gevraagd belde de
monstraties te verbieden in verband
met de te verwachten moeilijkhe
den. McNee had echter de suggestie
van de burgemeester afgewezen. „Ik
ben erg boos over zijn houding", al
dus burgemeester Godsiff. McNee
verdedigde zich gisteren door er op
te wijzen dat belde betogingen wet
tig waren.
Sommige politici en kranten vroe
gen gisteren al om een algeheel ver
bod op demonstraties van extreme
groepen. Minister van binnenlandse
zaken Merlyn Rees, de eerst verant
woordelijke, wilde gisteren nog niet
diep op de zaak ingaan. Wel stelde
hij zich achter het beleid van politie
chef McNee.
NAIROBI (AP) Koffiedieven heb
ben in de afgelopen week in Kenia
voor bijna één miljoen dollar aan
koffie buitgemaakt, aldus werd zon
dag door de politie meegedeeld.
Ruim 3000, door goederenwagons
vervoerde zakken met koffiebonen,
werden tijderts hun transport door
Kenia achterovergedrukt.
Na een drie uur durende bijeen
komst maakte de Democratische
Bijeenkomst-partij van Glafkos Kle-
rides zaterdag bekend dat ze geen
tegenkandidaat zal stellen voor de
KINSJASA (AP) - President Mo-
boetoe van Zaïre heeft agelopen
weekeinde zijn minister van buiten
landse zaken Ngoeza Karl-I-Bond
laten arresteren. De minister is be
schuldigd van hoogverraad. De ar
restatie kwam in de diplomatieke
kringen in Zaïre als een verrassing.
Minister Karl-I-Bond werd be
schouwd als Moboetoes vertrouwe
ling en naaste medewerker. Hij is
dikwijls genoemd als mogelijke op
volger van de president, mocht die
ooit van het toneel verdwijnen.
In een vraaggesprek met het officië
le persbureau van Zaïre onthulde
Moboetoe gisteren dat de gearres
teerde minister hem niet tijdig op de
hoogte had gebracht van de dreigen
de Invasie in de provincie SJaba. Dit
gebied, het vroegere Katanga, werd
eerder dit Jaar overspoeld door een
leger van politieke tegenstanders
van Moboetoe. Alleen met buiten
landse hulp slaagde de Zaïrese lei
der er in de Indringers te verslaan.
Volgens de lezing die Moboetoe nu
gaf was minister Karl-I-Bond van
deze invasie van tevoren op de hoog
te gebracht door een politiek tegen
stander. Dat was gebeurd tijdens
het officiële bezoek dat Moboetoe en
zijn minister in Januari aan Brussel
brachten. De minister had echter
verzuimd de president in kennis te
stellen van de komende invasie. Hij
liet "om persoonlijke redenen de in
vasie door gaan" zo verklaarde het
persbureau van Zaïre gisteren.
In kringen van de Zaïrese ballingen
in Brussel baarde het nieuws over de
Val van Karl-I-Bond niet zoveel op
zien. Zij beschouwen Moboetoe als
een dictator die naar believen mede
werkers uit de weg laat ruimen als
hem dat zo uitkomt.
NAIROBI, MOSKOU, MOGADISCOE (DPA, UPI, Reuter) Terwijl de Sowjet-Unie het algelo
pen weekeinde een dringend beroep op Ethiopië en Somalië heeft gedaan om de vijandelijkheden
te staken en onderhandelingen te beginnen, heeft de Ethiopische minister van buitenlandse zaken
kolonel Feleke Gedle-Ghiorgis verklaard geen concrete Sowjet-voorstellen ter beëindiging van de
oorlog in Ogaden te hebben ontvangen.
In een speciaal goedgekeurde ver
klaring van het officiële Russische
persbureau Tass werd gemeld dat
men zich in Moskou ernstig zorgen
maakt over de ontwikkelingen in de
Hoorn van Afrika. Volgens Tass
hoopt men dat de oorlog onmiddel
lijk zal worden beëindigd en dat
„men aan de onderhandelingstafel
zal gaan zitten".
Volgens politieke waarnemers wordt
in de verklaring niet expliciet partij
gekozen noch voor Somalië noch
voor Ethiopië. Desniettemin menen
politieke waarnemers uit de verkla
ring een pro-Ethiopische houding
van Moskou te kunnen bespeuren.
Zo worden de ontwikkelingen ge- Nporatipf
schilderd vanuit Ethloplsch stand-
punt en wordt de omstreden Ogaden
omschreven als „gebied van Ethio
pië". Alhoewel Somalië ontkent dat
Somalische militairen bij de strijd in
Ogaden betrokken zijn spreekt de
verklaring van Tass over botsingen
tussen „gewone eenheden van het
Somalische leger en Ethiopische
troepen". Het Westsomalische Be
vrijdingsfront wordt met geen woord
genoemd.
0m het verschijnsel oorlog
uit te bannen is beïnvloe
ding van de mentaliteit niet
voldoende. De verschrik
kingen van het krijgsbedrijf
zijn genoegzaam bekend.
Toch gaat de opbouw van
het wapenarsenaal in de
hele wereld gewoon door.
En wat erger is, van tijd tot
tijd wordt ook naar wapens
gegrepen om een conflict op
te lossen. Oorlog, of wat al
gemener gezegd, gebruik
van geweld, is en blijft een
normaal verschijnsel in de
internationale samenle
ving, ondanks alle gepraat
over hoe erg het wel is. Er
moeten dus voor de mensen
moeilijk te beheersen me
chanismen en oorzaken zijn
die tot oorlog leiden. Wil je
de oorlog werkelijk uitban
nen dan zul je die oorzaken
cn mechanismen moeten
kennen. Dat is heel simpel
gezegd de zin van polemolo
gie, de wetenschap van oor
log en vrede. Wie eens glo
baal kennis wil nemen van
zo'n wetenschappelijke
aanpak van het oorlogspro
bleem heeft een aardig
boekje aan 'Over oorlog'
van drs J. G. Siccama, staf
medewerkers van het Ne
derlands Instituut voor Vre
desvraagstukken. Siccama
geeft een overzicht van en
kele opvattingen over de
F
oorzaken van oorlog. Daar
is ten eerste de opvatting
dat oorlog een soort natuur
ramp is die niet is te vermij
den. De diepe oorzaak ligt
in de agressiviteit van de
mens zelf en is dus prak
tisch onuitroeibaar. Een an
dere opvatting is dat oorlog
welbewust door staten
wordt gebruikt als instru
ment van machtspolitiek.
Volgens deze gedachten
ontstaan oorlogen dus niet
vanzelf maar door weiover
wegen beslissingen van
mensen. Bij die beslissin
gen kunnen overigens wel
weer allerlei invloeden van
buitenaf meespelen, zoals
de wapenindustrie, de
strijdkrachten zelf, de bu
reaucratieën en de publieke
opinie. Een derde opvatting
is dat oorlog zal bestaan zo
lang er grote onrechtvaar
digheden in de wereld be
staan. Met deze gedachte is
geweld zelfs te rechtvaardi
gen: als het maar dient om
een rechtvaardiger wereld
te scheppen.
Siccama geeft vervolgens
aan op welke aspecten het
wetenschappelijk onder
zoek zich kan richten en
plaatst daarbij meteen wat
verhelderende kanttekenin
gen. Erg nuttig is dat hij
ook wat resultaten van dat
onderzoek in zijn boekje
heeft opgenomen. Zo heeft
hij achterin een overzicht
opgenomen van vijftig oor
logen tussen staten die
sinds 1820 zijn gevoerd. Om
het beeld van deze kant van
de menselijke beschaving
completer te maken had hij
ook nog soortgelijke lijsten
kunnen opmaken van alle
koloniale oorlogen, burger
oorlogen en militaire inter
venties. Of al dat statistisch
materiaal voor iedereen
even gemakkelijk toegan
kelijk is, is overigens nog
maar de vraag. Die cijfers
kunnen soms ook een verte
kend beeld geven. Zo staat
er bijvoorbeeld onder het
kopje 'aantal militairen'
steeds de omvang van de
strijdkrachten bij het uit
breken van de oorlog. Voor
de Verenigde Staten krijg je
dan bij het begin van de
Tweede Wereldoorlog het
getal 300.000. Om een idee
te hebben van de werkelijke
Amerikaanse oorlogsin
spanning is het misschien
toch aardiger te weten dat
er tussen 1941 en 1945 in
totaal 16,5 miljoen Ameri
kanen onder de wapenen
zijn geweest.
'Over oorlog' is als nummer
.10 verschenen in de NIW-
reeks. Het NIVV is geves
tigd aan de Alexander-
straat 7 in Den Haag.
Wapenfeiten
Evenals vorige jaren heeft
het NIVV onder de titel Wa
penfeiten weer een samen
vatting gemaakt en uitge
geven van het jaaroverzicht
van het SIPRI, het beroem
de Zweedse instituut voor
vredesonderzoek. Het SI-
PRI-verslag heeft bij het
verschijnen al veel publici
teit gehad. Daarom hier al
leen nog maar even het be
langrijkste cijfer: in 1976
bedroegen de militaire uit
gaven over de gehele wereld
330 miljard dollar, dat is 25
maal zo hoog als het bedrag
dat in totaal werd besteed
aan ontwikkelingshulp.
Maar er staat nog veel meer
in het boekje van 90 bladzij
den: het is een zeer hand
zaam overzicht van de be
langrijke internationale
ontwikkelingen van vorig
jaar.
Wapenfeiten verscheen als
nummer 11 in de NIVV-
reeks.
Mensenrechten
Tenslotte nog een derde uit
gave van het NIW: „De
Sowjet-Unie en de mensen
rechten' door Huib Hen-
drikse. Naar aanleiding van
conferentie over Europese
samenwerking en veiligheid
heeft deze kenner van het
oostblok eens opgeschreven
wat de houding van de Sow
jet-Unie tegenover de veel
besproken mensenrechten
eigenlijk is. Die houding
noemt Hendrikse dubbel
zinnig, waarmee de Sowjet-
Unie zich overigens niet on
derscheidt van de meeste
andere landen. Ze belijden
de strikte naleving van de
mensenrechten maar ma
ken voor eigen belang wel
eens uitzonderingen. Vol
gens Hendrikse blijft dat
wat de Sowjet-Unie betreft
voorlopig ook wel zo. Een
botte afwijzing van de men
senrechten kunnen de lei
ders in het Kremlin zich
niet veroorloven. Ze zouden
daarmee zichzelf verder in
het isolement helpen, een
definitieve breuk in de com
munistische wereld veroor
zaken en de mogelijkheid
om in te spelen op allerlei
bewegingen binnen de wes
terse publieke opinie (bij
voorbeeld tegen verhoging
van de defensie-uitgaven)
verhezen. Overigens is de
positie van de SowJetrUnie
op het stuk van mensen
rechten de laatste Jaren ver
zwakt, zo oordeelt Hendrik
se. Belangrijkste oorzaak:
diepgaande veranderingen
in het westen zoals de ver
dwijning van de Zuideuro-
pese dictaturen, de beëindi
ging van de Amerikaanse
interventie in Amerika en,
meer in het algemeen, een
groei van het democratisch
bewustzijn. „In deze neteli
ge kwestie is de hoop van de
Russische leiders in de eer
ste plaats gevestigd op hun
bekwame en meedogenloze
staatsveiligheidsdienst en
op al die mensen in het wes
ten, die niet graag uitge
maakt worden voor interna
tionale onruststokers en
daarom geschrokken zwij
gen als Moskou schreeuwt
dat al dat gepraat over het
schenden van mensenrech
ten in de Sowjet-Unie niet
anders dan een reactionaire
poging is om de koude oor
log te doen herleven,' aldus
Hendrikse in dez NIVV-pa-
per.
In Somalische regeringskringen is de
verklaring van Tass zeer negatief
ontvangen. Men ziet erin een eendui
dig bewijs dat de Sowjet-Unie de
kant van Ethiopië gekozen heeft.
Tijdens een korte persconferentie in
Nairobi ontkende de Ethiopische mi
nister van buitenlandse zaken de be
wering van het Westsomalische Be
vrijdingsfront dat het grote delen
van Ogaden in handen heeft. De
guerillastrijders hadden gisteren op
nieuw terreinwinst aan het front in
het zuidoosten van Ethiopië gemeld.
Het bevrijdingsfront beweert dat het
nu bijna het gehele gebied van Sida-
no en Bale in handen heeft, terwijl
het al langer de Ogaden in het oos
ten van het land voor meer dan 95
procent zou hebben veroverd.
Radio Somalië zei in een communi
qué dat in het Balegebied de stad
Goba en omliggende dorpen zijn ver
overd. Als dat waar is staan de guer
rillastrijders nog slechts 250 km van
de Ethiopische hoofdstad Addis
Abeba.
Over de toestand in Sidamo meld
den de guerrillastrijders dat alleen
nog de stad Irgalem hardnekkig
door de Ethiopiërs wordt verdedigd.
Er zou ook heftig gevochten worden
bij Mojale aan de grens met Kenia.
Ongeveer honderd Ethiopische mili
tairen zouden over de grens naar
Kenia zijn gevlucht.
tussentijdse verkiezingen van 10
september. Op deze dag wordt na
melijk een opvolger voor Makarios
gekozen totdat in februari volgend
Jaar de normale periodieke presi
dentsverkiezingen plaatsvinden.
Enkele uren eerder had de socialisti
sche Edek-partij, onder leiding van
de vroegere lijfarts vn Makarios,
Vlassos Lissarides, laten weten, dat
ze „als een tijdelijke maatregel"
steun zou verlenen aan Kiprianoe
om in het resterende deel van het
mandaat van Makarios als president
op te treden. Weliswaar is op grond
van de wet het stellen van kandida
ten nog open, maar politieke waar
nemers in Nicosia zeggen dat de ver
kiezing van Kiprianoe zeker is nu
alle politieke partijen hun stand
punt hebben bekendgemaakt. De
machtige communistische partij van
het eiland, Akel, die gesteund wordt
door dertig procent van de bevol-
.king, had al in een eerder stadium
haar onvoorwaardelijke steun aan
de kandidatuur van Kiprianoe uitge
sproken.
De 45-Jarige Kiprianoe was twintig
jaar lang een naaste medewerker
van Makarios en fungeerde twaalf
Jaar lang als minister van buiten
landse zaken. Hij is een centrum
rechts politicus die in grote lijnen
het politieke beleid van de overleden
president aanhangt. Even als Maka
rios is Kiprianoe niet bereid om de
vorming van twee afzonderlijke sta
ten op het eiland te aanvaarden als
een gevolg van de Turkse invasie in
1974. Het is daarom ook niet verba
zingwekkend dat de Turken Kipria
noe als hard en weinig flexibel be
schouwen.
In overeenstemming met de uit 1960
daterende grondwet van Cyprus
wordt de president gekozen door de
meerderheid van de Grieks-Cyprio
ten, terwijl de minderheid van
Turks-Cyprioten een vice-president
kiest. Maar de Turks-Cypriotische
leider Raoef Denktasj heeft al ge
dreigd de onderhandelingen tussen
de twee gemeenschappen te zullen
boycotten als de toekomstige presi
dent beschouwd wordt als president
van geheel Cyprus.
BONN (UPI, Reuter) Gevangenis
opzichters zijn gisteren in de Bonds
republiek begonnen zes van de veer
tig gevangen anarchisten, die al een
week in hongerstaking zijn, met ge
weld voedsel toe te dienen. De anar
chisten zijn in hongerstaking ge
gaan nadat het ruim een week gele
den tot een schermutseling in de
gevangenis kwam tussen Andreas
Baader en een aantal opzichters in
de gevangenis van Stuttgart. De
anarchisten houden de hongersta
king uit protest tegen het feit dat zij
sindsdien niet in een gemeenschap
pelijke kamer bijeen mogen komen.
Amnesty International, de in Lon
den gevestigde organisatie ter be
scherming van de rechten van poli
tieke gevangenen, maakt zich be
zorgd over mogelijk gevaar voor het
leven van de bijna dertig anarchis
ten, die in een hongerstaking zijn.
Amnesty maakte gisteren bekend
dat zij de Westduitse minister van
justitie dringend heeft gevraagd om
inlichtingen over de toestand van de
gevangenen en hoelang hij de ge
vangenen nog geïsoleerd wil hou
den. Volgens de organisatie is haar
bezorgdheid gebaseerd op menselij
ke gronden.
lAOVERTENTlEt
het vers gebraden
'10 minuten haantje van
Herman Kramer
NEW YORK (Reuter) De staat New York heeft een wet uitgevaardigd
waardoor voorkomen wordt dat misdadigers zoals „de zoon van Sam" profite
ren van de verhalen over hun levenswandel zolang hun slachtoffers niet
schadeloos zijn gesteld. De indiener, staatssenator Emanuel Gold, zei dat hij
„door de grond zakte" toen hij las dat de man die bekend heeft zes mensen te
hebben vermoord en zeven anderen te hebben verminkt, op het punt stond rijk
te worden door de verkoop van publiciteits- en filmrechten over zijn leven. De
wet eist dat iedere cent die een schuldige misdadiger ontvangt gebruikt moet
worden ter voldoening van de wettige aanspraken van diens slachtoffers. David
Berkowitz, die bekend heeft als „zoon van Sam" de moorden te hebben
gepleegd, verblijft in een groot ziekenhuiscomplex in Brooklyn, onder strenge
bewaking, vooral ook om te voorkomen dat woedende Newyorkers hem van
kant maken. De 24-jarige moordenaar wordt daar onderzocht om vast te stellen
of hij goed genoeg bij zijn verstand is om een proces te kunnen bijwonen.
