Film over het leven
van een Duits
gezin in oorlogstijd
KUNST
Jonge David Murray
vaak adembenemend
Auteur Kempowski: Wat kan mijn vader bezield hebben?
Protest tegen
Ip's met redes
Adolf Hitler
Eén zalm maakt
nog geen
schone Waal
Protest van marktlui
Grote serie
diefstallen
opgelost
Minder botulisme
Gedood bij botsing
TINBERGEN COLLEGE
BIBLIOTHECARESSE/
DOCUMENTALISTE
LERAAR/LERARES
'Narcotica-koning
in hoger beroep
tegen uitwijzing jjj
Filmprijs voor
René van Nie
MEDEWERKER/STER
aankomende monteurs
ZATERDAG 13 AUGUSTUS 1977
BINNENLAND
Acteurs en actrices stellen de familie Kempowski uit 1939 voor
door Riet Diemer
HILVERSUM Een paar Jaar
geleden kocht de KRO voor
ons de televisieserie Family at
war, de lotgevallen van de ge
fingeerde familie Ashton tij
dens de tweede wereldoorlog,
In een groot aantal afleverin
gen werd zo realistisch moge-
lijk gedramatiseerd hoe het le-
f ven van een typisch Engelse
familie in de oorlogsjaren ge
weest zou kunnen zijn. Van wat
zich in die tijd in de Franse
burgermaatschappij afspeelde
konden de kijkers later enigs
zins een indruk krijgen in de
documentaire van Ophuls „Le
chagrin et la pitié" waarin vaak
het accent kwam te liggen op
de ontberingen van de burgers.
I Je zou ie kunnen voorstellen dat
degenen ln ons land die belde knap
pe reconstrucUes zagen, zich af en
toe konden identificeren en dat ver
gelijkingen werden getrokken met
de Nederlandse manier van leven
van toen. Maar het ls voetstoots aan
te nemen dat een te verwaarlozen
klein percentage onder hen zich zal
hebben afgevraagd hoe het ln de
hulzen van de Duitse families toe
ging. Er zal wel een Freudiaans ver
langen zijn daaraan schouderopha
lend voorbij te gaan.
Nuchter verhaal
Ondanks deze te verwachten instel
ling durft de VARA het aan om zo
wel zondag- als maandagavond een
Duitse film op het scherm te brengen
over zo'n Duits gezin. Tadellöser en
Wolff is de naam. In bijzondere zin is
er zelfs sprake van een historisch
document, zoals de tegenwoordige
schrijver en leraar Walter Kempows
ki zijn jeugd ln het derde rijk heeft
opgetekend. Er is geen sprake van
zelfmedelijden van Duitse kant.
geen verdediging of wat ook. alleen
een reeks notities gerangschikt, tot
een verhaal.
In Russische krijgsgevangenschap
noteerde Kempowski tussen zijn 18e
en 28e levensjaar de herinneringen
aan zijn jeugd, die voor hem beter
waren dan het heden. In zijn cel
mocht hij niets lezen. Hij mocht ook
niet schrijven of werken. Hij leerde
echter met zeep op wc-papler schrij
ven om zo te proberen zijn gedach
ten te ordenen en iets te begrijpen
van het waarom van de afgelopen
jaren.
Het feit dat geen invloeden van bui-
BREDA (ANP) De Kommu-
nistische Kring Breda wil ge
rechtelijke stappen onderne
men als platenzaken in Breda
en Tilburg doorgaan met ver
koop van langspeelplaten met
redevoeringen van Hitier. De
kring noemt dit openlijke fascis
tische propaganda van het
meest gruwelijke en extreme
soort. De KKB zal in dit geval
de officier van justitie vragen
tot vervolging van de bedoelde
platenhandelarcn over te gaan
en tot vernietiging van de voor
raad.
Een woordvoerder van de pla
tenmaatschappij Delta in Haar
lem, die deze platen uitgeeft,
zegt dat ze duidelijk een docu
mentair karakter hebben en
zijn bedoeld om de bestudering
van de jongste geschiedenis te
si-rgemakkelijken.
tenaf tot hem konden komen en de
lange jaren van afzondering maak
ten dat hij precies en nauwgezet tot
in de kleinste details op papier kon
zetten hoe zijn vader reageerde of
zijn moeder en hoe de taal van de
schooljongens in zijn'tijd was. Zijn
verhaal is een bijna afstandelijke
beschrijving van het verleden, vaak
nuchter, of met droge humor en veel
gevoel voor menselijke hebbelijkhe
den. Dat laatste gebruikt hij vooral
om zijn luidruchtige, niet-onaardige,
vader te typeren.
Wat bezielde hem?
In een interview in het Engelse
radioblad Radio Times van deze
week zegt Walter Kempowski nog
altijd met de vraag te blijven zitten,
wat zijn vader, 42 jaar oud, een jong
gezin, een prima zaak, niet helemaal
gezond, dikke brilleglazen, bezield
kan hebben vrijwillig voor de nazi's
(die hij niet kon uitstaan) te vechten.
Hij wordt beschreven als een conser
vatieve gegoede burger die niet veel
op had met mijnheer Hitier, maar
die Zijn successen bewonderde.
Zijn vader was reder in de Noord-
duitse plaats Rostock. De naam van
zijn firma is Tadellöser en Wolff,
hetgeen zoiets als betrouwbaar be
tekent. Walter schrijft:-„Mijn vader
kocht z'n sigaren per doos bij de
firma Löser en Wolff. In die tijd, ik
spreek nu van de jaren dertig, be
stonden er gedetailleerde brochures
met bruine plaatjes over sigaren.
Die bekeek hij en met een kromme
duimnagel zette hij een krasje bij
z'n keuze. Tadellöser en Wolff sym
boliseert kwaliteit en dat slaat niet
alleen op sigaren."
Verder bestond het gezin uit moeder
Kempowski, dochter Ulla, zoon Ro
bert en zoon Walter. De film bestaat
uit twee delen. Zondagavond wordt
het beeld uitgezonden van de onbe
zorgde jeugd van Walter, de voor
spoedige gang van zaken in de fami
lie. Naar een vakantie in Sophien-
bad met z'n allen wordt met grote
verwachting uitgekeken. Maar een
maal daar aangekomen komt de on
heilsboodschap: er is oorlog.
Vader wil wel in dienst, maar on
danks het feit dat hij onderscheidin
gen uit de eerste wereldoorlog als
frontsoldaat kan tonen wordt hij
afgewezen. Als vrijmetselaar drinkt
hij te veel. „Als burger kon hij voor
de wandkaart van Europa staan en
de gekleurde spelden in westelijke
richting verplaatsen: Verdun geval
len. Eindelijk wordt hij dan toch
opgeroepen in zijn dierbare gedeco
reerde uniform."
Het gaat vader goed. Hij wordt in
Pommeren gestationeerd en levert
krijgsgevangenen aan de landgoe
deren in zijn buurt. Ritjes naar de
boswachter, waar hij reerug met
roomsaus eet. Als het vrede wordt
zal hij een auto moeten hebben,
want hij heeft de smaak te pakken
gekregen. Maar het gaat niet zo vlot
en hij krijgt meer werk met het
bewaken van een spoorlijn.
Griezelig
BENEDEN LEEUWEN (ANP)
In de Waal bij Beneden
Leeuwen zijn de afgelopen da
gen twee zalmen gevonden.
Eén exemplaar werd dood in
het water aangetroffen, het an
dere werd met behulp van een
schepnet op het droge gehol
pen. „Een knaap van 62 centi
meter lang met een gewicht
van tien pond", aldus henge
laar P. van de Hurk. Beroeps
visser hebben de dieren als zal
men herkend. De aanwezig
heid van zalm in de Waal is
bijzonder omdat deze vis van
nature helder en snelstromen-
de rivieren opzwemt om aan de
bovenloop kuit te schieten.
Volgens een woordvoerder van
het ministerie van landbouw
en visserij kan de aanwezig
heid van zalm erop duiden dat
de waterkwaliteit van de Waal
iets is verbetert. „Maar één
zalm maakt natuurlijk nog
geen schone Waal", zei hij.
Volgens de organisatie ter ver
betering van de binnenvisserij
(OVB) in Utrecht werden na de
Tweede Wereldoorlog nog dui
zenden zalmen in de Neder
landse rivieren gevangen. Het
was vooral het gevolg van de
vernietiging van de Duitse in
dustriegebieden; door de stop
gezette lozingen had het water
een betere kwaliteit gekregen.
Hitier aan te lopen. Na de aanval op
hun stad spreekt de familie Kem
powski niet meer over een Duitse
overwinning, maar men gelooft wel
in een eervolle afloop. Er wordt nog
feest gevierd als dochter Ulla trouwt
met een Deen, die op de tederij van
haar vader werkt.
Als vader oktober 1944 voor de laat
ste keer verlof krijgt is zoon Robert
krijgsgevangene. Walter wordt fe
bruari 1944 opgeroepen voor de Hit-
lerjeugd, nu in de kazerne. Als koe
rier moet hij naar München en
Mannheim. Na de bombardementen
op Berlijn weet hij door de linies te
glippen om op de treeplank van de
trein naar huis te vluchten. Daar
wacht en hoopt men, blij dat het
afgelopen is, op de komst van de
Britten. Het zijn echter de Russen.
Walter wordt met zijn moeder en
broer gevangen genomen.
Dat laatste wordt in de film niet
bekend gemaakt. In het interview in
Radio Times vertelt Walter dat zijn
vader in Pommeren is omgekomen.
Daarin staat ook hoe Kempowski
thans leeft en werkt. Hij is sinds
twintig jaar schoolmeester in een
dorp in de buurt van Hamburg. Hij
mijdt het buitenland om anti-Duits
commentaar te voorkomen. Acht
jaar geleden werd zijn boek uitgege
ven, dat in Duitsland een best-seller
werd. Veel van zijn leeftijdgenoten
herkenden dan ook iets van zijn
belevenissen. Eberhard Fechner, re
gisseur van de Duitse televisiefilm
(van ZDF) zegt dat veel hem aan zijn
eigen jeugd herinnerde. Ook in de
Nederlandse vertaling is het boek
verschenen, bij de Standaard Uitge
verij in Antwerpen.
In 1975 zond ZDF de film in naar
Rome en verwierf de Prix Italia in
de categorie drama. Tenslotte een
reactie van Trees Hazelhoff.-die de
film voor de VARA aankocht: „Ik
vind zoiets griezelig om te zien. Je
vraagt je wel eens af als er weer iets
dergelijks zou gebeuren hoe zul je
dan reageren."
eni
In IJsselstein ontstonden gistermiddag enige schermutselingen tussen marktlui en politie, nt-
de kooplieden weigerden op de nieuwe door B. en W. aangewezen marktplaats, het Hazenveld. fc
kramen in te richten. De kooplui prefereren de oude markt in de Utrechtsestraat. Toen de mar'are
uiteindelijk op de openbare weg hun kraampjes wilden plaatsen, greep de politie in en laaddeen
auto's en aanhangwagens op opleggers. udi
Bril
DEVENTER (ANP) Honderdveer
tig politiefunctionarissen hebben
gistermorgen een inval gedaan in
het woonwagencentrum van Deven
ter en tien verdachten gearresteerd.
De gearresteerden worden ervan
verdacht in heel oost Nederland
voor ongeveer 200.000 gulden aan
artikelen te hebben gekocht, zonder
te betalen. De gedupeerde winke
liers werden als het op betalen aan
kwam dikwijls met dreigementen
van het centrum weggewerkt. Onge
veer een kwart van de niet-betaalde
goederen werd ln beslag genomen.
Eveneens een bedrag van in totaal
twee ton was gemoeid met een serie
inbraken, die gepleegd zouden zijn
door mensen uit Nijkerk en omge
ving. De politie van Nijkerk en Put
ten en de gemeentepolitie van
Amersfoort hielden ruim twintig
mensen aan, die tezamen zeventig
inbraken zouden hebben gepleegd.
Een groot deel van de bult is terug
gevonden. De daders werkten in
groepjes van twee of drie personen.
De dieven namen ook vaak him
echtgenotes mee als ze op inbrekers-
pad waren. De serie inbraken is in de
afgelopen twee jaar gepleegd. De
politie heeft de sleutel tot de oplos
sing gevonden bij de arrestatie van
de gebroeders B. (19 en 36 jaar) te
Nijkerk. Zij werden in de nacht van
7 op 8 juli op heterdaad betrapt bij
een poging ln te breken in een vlees
verwerkende industrie te Nijkerk.
Toen begon de zaak te rollen.
MIDDELBURG (ANP) - De sombe
re zomer heeft één zonzijde: er heeft
zich nauwelijks botulisme voorge
daan in de Nederlandse binnenwate
ren. Deze ziekte hield in de warme
zomers van 1975 en '76 danig huis
onder de watervogels. Alleen in de
maanden mei en Juni, die enkele
perioden met mooi warm weer had
den. waren er in enkele provincies
slachtoffers van botulisme onder de
watervogels. Het gif kon zich verder
nauwelijks ontwikkelen omdat het
water niet warm genoeg werd.
door Ruud Niemans
Het Jazzfestival in Laren begint nu pas goed op gang te komen.
De werkende mens, zelfs al is hij jazzminded, mijdt de door-de-
weekse nachtbraken jen en daar zal het aan liggen, dat ook de
Singer-zaal wat moeilijk volkomt. Gisteren eindigde mijn ver
haal bij Ira Sullivan, maar dat was niet helemaal de bedoeling.
Woensdagavond jl. ging menigeen er eens voor zitten, want de
kreet „Tenoren, tenoren" deed spektakel vermoeden. Het werd
echter, mede door een knullige controverse tussen een getructe
pianist en een weinig slagvaardige tenorist, een teleurstelling.
Hans Dulfer, Rudi Brink, Sandy
Mosse, Maarten Norden en Ferdi
nand Povel speelden eendrachtig
pittige Parkerstukken, maar gingen
een grimmige confrontatie uit de
weg, althans het kwam er niet van.
Die woensdag was zwanger van te
genslagen. Een tenor wilde niet, een
zangeres kon niet. Jazzvocaliste Bet
ty Carter moest door een acute
maagstoornis van optreden afzien.
Het trio van dé pianoreus John
Hicks troostte de stugge blijvers in
de kleine uren met een vaartvol reci
tal, waarin drummer Cliff Barbaro
magnifieke staaltjes cymbal- en
bassdrumtechniek ten beste gaf.
Donderdag daarop het hoopvolle be
richt dat miss Carter vrijdag een
herkansing zou krijgen. Afwachten
maar.
Na het goed-bedoelde, maar nauwe
lijks swingende jazzorkest van de
BRT en een tot in de puntjes ver
zorgde set van trombonist Bart van
Lier, dienden dé kopstukken van de
hedendaagse Newyorkse „loft"-sce-
ne zich aan, waaronder drummer/
dichter/criticus Stanley Crouch,
evenals de piepjonge tenorist David
Murray uit Los Angeles afkomstig.
Het werd een avantgardistische top
conferentie op hoog niveau met
soms onbegrijpelijke doch meestal
adembenemende staaltjes verfris
sende muziek. De power heeft daarin
plaats gemaakt voor nuances, sub-
kleuren, in geluid omgezette begrip
pen als dun en dik. Vanuit de vrije
ritmen komen telkens swingende
vierkwartsmaatjes aansluipen, die
dan weer wegebben. Hoogtepunten
waren pianist Don Pullen's aandeel
in „Flowers for Albert" (Ayler), waar
van het mini-melodietje hetinnert
aan Coltrane's „A Love Supreme",
Fred Hopkins als autoritaire bassist
en Crouch als telkens adekwaat rea
gerende drummer. Butch Morris
(cornet) en David Murray toonden
zich technisch bedreven, zeer zelfbe
wuste blazers. In hoeverre aan hen
de toekomst is, zal de tijd leren.
Maar laat men ze al niet meteen de
hemel inschrijven.
Vanavond sluit het festival met Ran
dy Weston en Sonny Rollins.
ERP De 27-jarige E. van Spijker
uit Helmond is gistermorgen om het
leven gekomen doordat hij met zijn
auto van de weg raakte, de macht
over zijn stuur verloor en daarna
frontaal tegen een trekker met op
legger botste. De trekker reed tegen
een boom en vloog in brand. De
chauffeur van deze wagen kon vrij
wel ongedeerd uit de cabine komen.
Zorgeloos
Toch brengen zijn vrouw en kinde
ren een paar betrekkelijk zorgeloze
jaren door in een keurige omgeving
in Rostock, afgeschermd van de
koortsachtige verwarring van het
Derde Rijk. Pas ln april 1942 wordt
het idyllische leven opgeschrikt
door een luchtaanval op Rostock,
waarbij de haven en het oude stads
deel in vlammen opgaan. Walter
weet zich nog precies te herinneren
de jongensvreugde over het afbran
den van de school
Volgens zijn herinneringen moeten
het vreselijke scholen zijn geweest
met drilmethodes en abnormale lijf
straffen. Streng en disciplinair. Dat
heeft trouwens voor een goed kli
maat gezorgd om gedwee achter
TINBERGEN COLLEGE
oec. school voor M.E.A.O.
Weesperstraat 85, Tinaarlostraat 10-12,
Den Haag. tel. 070-323091
vraagt zo spoedig mogelijk
SCHOONMAKER of WERKSTER
voor 25 uur per week voor het gebouw
Tinaarlostraat 10-12
Werktijden in overleg te regelen, doch vóór 10.00 uur en/
of na 15 00 uur. Salaris 1.040,- 8.- netto per
uur).
Inlichtingen bij en sollicitaties aan J. v. Nieuwkerk (adj.
direkteur. tel. privé 070-855611.
oec. school voor M.E.A.O.
Weesperstraat 85 Tinaarlostraat 10-12
Den Haag. tel. 070-323091
vraagt zo spoedig mogeli|k
part-time
met een behoove algemene onfw.kkel.ng die zelfstandig kan
~-i <je organisatie en het beheer van de schoort* üfco-
e- en documentatie-ruente op zich te nemen
930-1600 30 uur per week)
conform de schoolvakanties
Salaris: i 1 650.- (voor 3/4 weektaak)
Inlichtingen t*i en sothctaties aan de direkteur H.Q.A. WMts tel.
s avonds 070 - 231469
GEMEENTE 's-GRAVENHAGE
Bij het gemeentelijk voortgezet onderwijs zijn zo spoedig mogelijk de volgende
betrekkingen te vervullen van
Scholengemeenschap „Johan de Witt" tekenen
(school voor atheneum-h.a.v.o.-m.a.v.o.-
I.a.v.o.)
Nieuwe Duinweg 6-14, tel. 553410
Scholengemeenschap „Hugo de Groot" economische
6 u. 3e gr.
(school voor v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.)
Klaverstraat 7-9, tel. 256267
18 u. 1e/2e/3e
9'.
Thorbecke-scholengemeenschap muziek
(school voor atheneum-h a.v.o.-m.a.v.o.)
Theresiastraat 8, tel. 858007
Scholengemeenschap „Slmon Stevin" tekenen
(school voor v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.)
Zuidlarenstraat 59, tel. 663737
Prof. Lorentz Mavo-school handelske
Bezemstraat 1, tel. 466425
wetenschappen
II en recht
(ter vervanging van een afwezige
leraar)
14 u. le/2e/3e
9'
4 u. 1e gr.
18 u.
(ter vervanging van een wegens
ziekte afwezige leraar)
muziek
Frans
muziek
creatief spel
6 u.
22 u.
7 u.
4 u.
Dr. Albert Plesman Mavo-school
Ulenpasstraat 45, tel. 948226
Jan Campert Mavo-school
Vermeerstraat 56, tel. 880850
Gemeentelijke Opleidingsschool
voor Kleuterleidsters,
Prof. Ph. Kohnstammschool
Bloemfonteinstraat 194, tel. 880306
Combinatie of verdeling van de betrekkingen is mogelijk. Sollicitanten die
voorkeur voor een bepaalde school/scholengemeenschap hebben wordt ver
zocht dit in de sollicitatiebrief te vermelden.
Inlichtingen worden verstrekt door de rectoren en directeuren.
Ter verkrijging van een woning wordt, in de daarvoor in aanmerking komende
gevallen, de medewerking van het gemeentebestuur verleend.
f Sollicitaties met vermelding van volledige personalia, alsmede de naam van dit
blad. uiterlijk 14 dagen na het verschijnen van deze oproep aan Burgemeester
en Wethouders te zenden onder nr. 77-31 en een copie daarvan aan de
desbetreffende rector/directeur.
DEN HAAG - Na de Haagse
bankpresident mr. J. H. Blaau®"3
nu het Haagse gerechtshof zicÊ21!
raden over de vraag of de Oosft1
ser Karl P. (38), die in ZwedqUM
acht jaar veroordeeld was maA11
vier jaar uitgezeten te hebben® a
Nederland was gevlucht, weeral
Zweden terugmoet. W
en
De Maastrichtse strafpleiter irfle<
Moskowicz heeft gisteren bij h|
rechtshof hoger beroep aarP01
kend tegen de beslissing vaifes
Blaauw die in kort geding uit#n
dat P. naar Zweden terugmoeP°r
president van de rechtbank grolk
zijn vonnis onder meer op vrijf™
tieve rapporten over de gePk
heidstoestand van P. De raad.*n
heeft nu de minister van ju?1"!*
gevraagd de beslissing van he
af te wachten en P. niet vó(Qi
uitspraak van het hof uit te lev
Een vorig maal werd P. uitgelA®
vóór de beslissing van het hc*ut
raadsman voert nu de zogenaf*01
hardheidsclausule aan: volgen_
sen was P. toen hij na twed
Zweedse isoleercel naar ons
vluchtte geestelijk en licham
een gebroken mens.
AMSTERDAM (ANP) De 1
landse cineast René van Nie j
gistermiddag in Amsterdam da
van het comité van de Rusq.
strijders voor de vrede ontva
voor zijn film „Een stille liefd^e
prijs (een oorkonde) werd heigj.
een bijeenkomst bij Sevexpoi00
uitgereikt door de eerste seerr,
van de Russische ambassade, iel€
di Kirsanov. cv:
Van Nie's film was samen m^nd
aantal andere Nederlandse teil
vertoond op het tiende Rus#oei
internationale filmfestival, daiuss
7 tot 21 juli in Moskou is gehoÊJl
Ook de kinderfilm van Karsfnd
der Meulen „Peter en de vliejn r
autobus" kreeg bij die gelegefta
een onderscheiding. ech
tze
>od
nie
-i VC
)ng:
an
et
•atii
K> r
NEDERLANDS CHRISTELIJKE
REISVERENIGING
Weteringkade 22a Den Haag
vraagt wegens uitbreiding op korte termijfcin
voor de afdeling groepsreizen,
leeftijd lol 30 jaar.
Middelbare schoolopleiding. Kennis van W
rlprnp talpn
lerc
n 1:
jd«
tor
derne talen. ®en
Ervaring in het réiswezen en/of opleidint
toeristisch niveau strekken tot aanbeveiirij
Geboden wordt een aantrekkelijke, veelzijr
werkkring, die zowel de voorbereiding en
voering van de groepsreizen als de ver# R
ervan omvat. ra
Gunstige arbeidsvoorwaarden o a. reisfi st:
teiten. ik v
Sollicitaties te richten aan N. C. Reis V.. Postbus 1(
Den Haag.
MACHINEHANDEL
vraagt:
voor reparatiewerkzaamheden aan biikbeAQ
kingsmachines en verdere bijkomende w
zaamheden l lai
Nadere inlichtingen: tel. 010-152555 le R dfne
Onze magazijnen zijn gemakkelijk bereikbaar via
Spoor (Den Haag C.S. via Pijnacker naar Berkel-Roi»
rijs ca. 25 minuten). !(j
