Vakantie is een heerlijk ding
Veiligheid produkt
van onze samenleving
Ernst Bloch, filosoof van de hoop
Uit brieven van lezers
'Het ruime hemelrond' klonk in de Zwitserse bergen
Een reis vijftig
jaar geleden
Dode bij brand in
bejaardentehuis
8 ZATERDAG 6 AUGUSTUS 1977
BINNENLAND
Trouw/Kwartet
door J. G. A. Thijs
Vijfennegentig gulden (alle
maaltijden en alle excursies
inbegrepen) kostte de zes
daagse reis naar Zwitserland,
die zo'n honderd vijf tig men
sen in het begin van de zomer-
vakantie-maand nu vijftig
jaar geleden maakten. Een
reis die de deelnemers zo en
thousiast maakte en zo dank
baar stemde dat zij in een
onvergetelijk mooi bergland
schap spontaan psalm negen-,
tien ('Het ruime hemelrond,
vertelt met blijden mond' en
wat daar verder in de oude
berijming volgde) aanhieven.
Als de zware stoomlocomotief op
maandagmorgen 1 augustus 1927
de trein met vakantiegangers op
het Utrechtse station in beweging
zet, begint voor heel wat van hen
een enorme ervaring. Een vakantie
reis, en zeker een buitenlandse is
nog lang zo'n massa-artikel niet als
nu, vijftig jaar later, en onder de
vakantiegangers bevindt zich me
nigeen die tot dan toe niet veel
verder geweest is dan de grenzen
van eigen land, eigen provincie of
misschien zelfs eigen stad of dorp.,
Reisleider M. van der Hilst zal, als
de tocht achter de rug is, vaststel
len: 'Voor bijna alle medereizigers
was het de eerste maal dat zij Zwit
serland zagen en voor velen zal het'
wel de enige maal blijven'.
De reisleider schreef dit in 'Het
Schouwvenster', de 'weekillustra-.
tie voor het christelijk gezin', die de
reis organiseerde en er haar lezers
al maandenlang op voorbereid had.
Allerlei wenken, waarschuwingen
of adviezen werden gegeven: 'De
dames kunnen voor den avond een
extra japonnetje medenemen,
maar wat U aan kleren medeneemt
.zij eenvóudig en degelijk. Warm
ondergoed is echter niet onge-
wenschUomdat het toch
steeds frisch is in de bergen en op
de Zwitsersche meren. Een regen
jas Is zekerheidshalve nooit een be
zwaar'. Herhaaldelijk werd de le
zers aangeraden tijdig werk te ma
ken van een pas, die toen twee
gulden vijftig en in een paar plaat
sen drie gulden vijftig kostte.
Dergelijke tips stonden verstrooid
tussen nieuws, foto's en reportages
uit die dagen: jhr mr dr H. A. van
Karnebeek was onlangs na een mi
nisterschap van ruim acht jaar af
getreden nadat de Eerste Kamer
het verdrag met België had verwor
pen; in Tubbergen werd een stand
beeld voor de in 1903 overleden dr
Schaepman onthuld; de Amster
damse burgemeester De Vlugt
wordt met zijn vrouw gefotogra
feerd in de tuin van de nieuwe
ambtswoning; oud-premier Colijn,
wiens kabinet ruim een jaar tevo
ren aftrad na aanneming van het
amendement-Kersten over afschaf
fing van het gezantschap bij de
Paus, woont in Scheveningen de
opening van een naar hem genoem
de school bij; op een zondagmor
gen botsen bij Laren twee treinen
op elkaar waarbij vier mensen om
komen en zes gewond worden. De
mededeling over dat ongeluk be
gint zo: 'ZIJ zouden Zondag vieren
in den tempel van ongekorven
hout. Helaas niet op de wijze die de
Heidelberger voorhoudt'.
Een van de lezers ergert zich kenne
lijk in niet geringe mate aan het nog
vrij nieuwe verschijnsel van de ra
dio, dat de rust en de intimiteit van
de hulskamer vaak verstoort. Hij
lucht zijn hart daarover in een ge
dichtje dat als volgt luidt:
,,Wat konden wij gezellig boomen
.Bij oom Louis en tante Jo
Nu zwijgen wij in alle talen
En spreekt alleen de radio."
Over de vakantiereis die op die
maandagmorgen 1 augustus om
half tien in Utrecht begint beschik
ken we over een tamelijk nauwkeu
rig verslag, waarbij het opvalt welk
een belangrijke plaats het gods
dienstige element op zo'n reis in
nam. Het verslag werd opgesteld
door een lezer van Het Schouwven
ster en het blad, dat steeds veel
ruimte placht te besteden aan
'nieuws uit eigen kring', plaatste
het in twee afleveringen. Omdat
het altijd aardig is om te weten hoe
Je (groot)ouders de zaken aanpak
ten en bekeken laat ik er hier iets
uit volgen.
Rotsen en bliksem
Als de trein om 's middags half
twee Keulen passeert wordt in de
trein een 'heerlijk maal' gebruikt.
Daarna gaat het naar Mainz, door
een tunnel onder de stad, en dan
zien de reizigers aan de ene kant
van de trein de wijnbergen en aan
de andere de Rijn. 'Hoge rotsge
vaarten zien op ons neert De
trein snort met een reuze vaart
voorwaarts. Om ongeveer tien uur
ontlastte zich een hevig onweer
met veel bliksemschichten, die wij
vanuit onze coupé's konden waar
nemen. De regen kletterde tegen de
trein*.
Na een overnachting in Bazel gaat
de reis richting Luzern en daarbij
rijdt men door een tunnel 'van plm.
8 minuten sporens', en de bericht
gever in het Schouwnvenster voegt
eraan toe 'Het nachtelijk duister in
de trein deed ons vreemd aan'. In
Luzern wordt het een en ander be
keken, wordt gevaren op het Vier-
woudstedenmeer en dan gaat de
tocht, gedeeltelijk per tand
radbaan, verder naar Interlaken.
Daar komt onze verslaggever bijna
woorden tekort om het moois dat
hij er ziet te beschrijven. 'Als men
uit zijn slaapkamer 's morgens
vroeg op de 'Jungfrau' ziet, als de
dagvorstin met haar stralen de
gouden randen tovert om de 'Jung-
frau'-kruin, dan wordt men met
eerbied vervuld en men verstaat
het Goddelijk woord 'Gij die he-
melhooge bergen vastzet door Uw
kracht'.
Op de berghelling naar de Scheinl-
ge Platte ziet het gezelschap een
zwijnenhoeder met zijn varkens en
'onwillekeurig gingen onze gedach
ten naar den Verloren Zoon'. Op de
top van bijna tweeduizend meter
hoogte wordt gestopt. ('Een
sneeuwlawine hoorden wij bulde
rend naar beneden storten') en
daar gebeurt het dat het gezel
schap 'met trillende stem' het lied
over het ruime hemelrond zingt.
'Een onuitsprekelijk schouwspel.
Men ziet Interlaken als een bouw
doos in de diepe vallei' aldus de
berichtgever die er wat nuchter op
laat volgen 'Hier zijn groepskieken
genomen'.
De volgende dag, 4 augustus gaat
de reis verder naar Lauterbrunnen
en de Trümmelbach. Men ziet er de
watervallen: 'Overweldigend zijn
de werken der schepping Gods.
Hier staat men perplex van de won
deren der natuur'. Door een tunnel
van wel zeveneneen halve kilome
ter lang bereikt men de Jungfrau-
top waar een 'schoone Februari-
winterdag-temperatuur heerst, 2
graden beneden het vriespunt, al
les sneeuw en ijs(.Zes onzer
gingen naar den hoogsten top aan
eengebonden met een dik touw,
begeleid door een berggids. Dames
toeristen ziet men er in volledig
mannenkostuum'. 's Avonds is er
vuurwerk in Interlaken: 'Het is als
het rollen des donders, majestueus
door de bergreuzen heen'.
In de houding
Vrijdag 5 augustus gaat het gezel
schap naar Bern, waar een lunch
klaarstaat. 'De Nederlandsche
door dr. H. E. S. Woldring
Een maand na zijn 92ste verjaardag is de Duitse filosoof Ernst Bloch overleden. Hij werd 8 juli 1885
in Ludwigshaven geboren als zoon van een joodse spoorwegbeambte; hij studeerde filosofie,
natuurkunde en muziek en promoveerde bij de bekende Duitse wijsgeer Heinrich Rickert. Als jong
geleerde trok hij tijdens de eerste wereldoorlog in Heidelberg de aandacht door zijn discussies met
mensen als Max Weber, Troeltsch, Luk&cs e.a.
Gedurende zijn hele leven stelde
Bloch zich politiek links op. In de
jaren twintig werd hij lid van de
7 L communistische partij in Duitsland.
Hij was overtuigd pacifist, nam in de
Jaren zestig aan veel Vietnamde-
e monstraties deel en verklaarde zich
■I solidair met de studentenrevolutie
v van de laatste tien jaar. Bloch was
een van de velen die in de jaren
dertig uitweken voor het nationaal-
socialisme. Hij ging naar de Verenig
de Staten, waar hij als bordenwasser
in zijn onderhoud voorzag.
Van 1942-'49 werkte hij aan de Cam-
bridge-universiteit in de VS. In 1949
volgde zijn benoeming tot hoogle
raar filosofie in Leipzig, maar toen de
Berlijnse muur werd gebouwd wilde
hij daar niet blijven. Voor zelfstan
dig denken was in Oost-Duitsland
geen ruimte. In 1961 aanvaardde de
toen 76-jarige filosoof een benoe
ming in Tübingen. Howel Blpch al
vele jaren bijna blind was, bleef hij
dank zij de hulp van zijn vrouw en
andere voorlezers tot kort voor zijn
dood actief; hij was bezig een boek te
schrijven.
Hoop
De achtergrond van Blochs denken
wordt bepaald door de joodse mys
tiek, christelijk geloof, de filosofie
van Hegel, die van Marx en van
utopische socialisten. Ook werd hij
geïnspireerd door de romantiek en
door politiek-religieuze protestfigu
ren als Luthers tijdgenoot Thomas
Münzer (over wie hij een omstreden
boek schreef).
Het centrale thema in Blochs filoso
fie is de hoop. Hopen is volgens hem
niet zwevend, maar zoeken naar een
nieuwe samenleving. Het gaat niet
om de samenleving zoals ze Is, maar
zoals ze veranderbaar is in een sa
menleving zonder tegenstellingen.
De filosofie heeft de taak ons te leren
zien, dat de huidige samenleving on
juist is; ook heeft zij de funktie van
het heimwee naar die nieuwe samen
leving, het „vaderland". Niet angst
uit de existentiefilosofie van Heideg
ger, maar de hoop is wezenlijk voor
het menszijn. Niet begrippen als
angst, dood, zinloosheid, absurditeit
en tragiek, maar hoop, mogelijkheid,
toekomst en utopie (wensdroom)
zijn bepalend voor het leven.
Marxist
De utopische fantasie is het schep
pend vermogen van de mens om
kritisch te denken over de bestaande
(foute) samenleving en over de toe
komst. Zoals hoop niet zwevend is
maar op een nieuwe samenleving
gericht is, zo is ook utopie geen we
reldvreemd droomdenken, maar ge
richt op het reëel-mogelijke! Bloch
noemde zich marxist, omdat hij deze
gedachten in het marxisme terug
vond. Door leninistisch-marxisten in
Oost-Europa werd hij echter voor
revisionist verklaard.
De eerste twee delen van zijn hoofd
werk Das Prinzip Hoffnung werden
in Oost-Berlijn uitgegeven, maar het
derde deel mocht daar niet verschij
nen. In 1959 werden de drie delen in
het westen gepubliceerd. Bloch wil
de dialektisch-materialist blijven en
het marxisme behoeden voor dog
matisme en stalinisme. De onmense
lijke, de samenleving verstikkende
bureaucratieën verafschuwde hij.
Een marxisme met een menselijk
gezicht was zijn ideaal.
Godsdienst
In zijn filosofie van hoop wordt de
godsdienst niet als opium gezien. Op
dit punt perkte hij de kritiek van
Marx op de godsdienst in door deze
alleen op de kerkelijke traditie toe te
passen. Ondanks alle dwalingen zag
hij in de godsdiensten nog iets sche
meren van een hoop op het werken
aan de toekomst. Jezus en Thomas
Münzer zijn rebellen van de hoop en
in onze tijd is het marxisme de dra
ger van de hoop. Toch wordt de
godsdienst niet helemaal naar de
samenleving toegebogen en geredu
ceerd tot maatschappijkritiek. Als
de klassenloze maatschappij aange
broken is (het „rijk van de vrijheid"
volgens Marx), is zij nog niet het
„vaderland" van de broederschap
waarnaar Bloch verlangt. In de klas-
Dr. Woldring doceert sociale wijsbe
geerte aan de Vrije Universiteit te
Amsterdam.
Lerarensalarissen (9)
Tachtig procent van de onderwijs-
gelden verdwijnt aan salarissen, dus
bezuinigen verzucht Van Kemena-
de. Een gemeen stukje voorlichting
aan buitenstaanders. Zelf verdien ik
als eerstegraadsleraar geen cent
meer dan toen ik ambtenaar aan de
universiteit was logisch, we zijn
gekoppeld in salaris. Waarom alleen
ons salaris nu lager? Vanwege die 80
procent enz. De universiteit bijvoor
beeld komt alleen tot een lager per
centage omdat zij ook nog indru
kwekkende apparatuur- en gebou-
wenlasten kent; scherper gezegd:
wij worden opgehangen aan ons
goedkoper zijn. Als politicus kun je
leuke dingen doen met getallen! Bo
vendien zijn juist in het onderwijs
meer „matigingen" al zichtbaar. De
nog recente arbeidstijdverkorting
voor ambtenaren gold niet bij ons,
de 10 procent avondschool toeslag
verdween, elders krijgen ambtena
ren avondwerk wel vergoed. Kort
om: niet minder, maar meer werk
voor hetzelfde geld.
Bij het nieuwe 18-salarisschalen-
plan van de overheid mag de eerste
graadsleraar wel ambtenaar zijn; lo
gisch, er éit een loonsverlaging in
verwezenlijkt, zelfs de vierde voor
ons. daar ook de iets hogere start
van een leraar afgeschaft is hierbij.
Vroeger zei men: de leraar begint
direct in volle zee, de ambtenaar
wordt een jaar ingewerkt, dat ver
schil moet betaald; nu zegt men
evenals bij de afschaf van avond
toeslag er zijn toch leraren zat Ik
dacht dat het verfoeilijke liberalis-
Korte duidelijk geschreven, liefst aan één kant getypte, brieven kunnen worden
gestuurd naar: Secretaris Hoofdredactie Trouw/Kwartet. Postbus 859. Amsterdam. Bi|
publikatie wordt de naam van de schrijver vermeld.
me de werkgever vroeger kans gaf
een arbeidsoverschot uit te buiten,
maar dat het socialisme ons daar
juist van bevrijd had!
De Bilt R. Bosselaar
Lerarensalarissen (10)
Laat men niet generaliserend over
„de leraren" gaan spreken. Daar
weet men niets van. In onze fami
liekring zitten verschillende leraren
die hun salaris echt nodig hebben
om hun kinderen te laten studeren
en hun gezin netjes door het leven te
laten gaan. Zij krijgen (b.v.) geen
beurs. Zij betalen alle belastingen
onverkort, zij worden op alle manie
ren geplukt, omdat zij in de zg. mid
dengroepen zitten. Denk ook aan de
studie en de „stress" bij het werk.
zeker in de onderwijswereld van
deze dagen nu de leraren nooit de
gelegenheid krijgen wat jaren achte
reen rustig door te werken: de ene
verandering vliegt na de andere het
departement uit
Utrecht L. C. van Dam
Lerarensalarissen (11)
Een zeer groot percentage van de
goed gesalarieerde leraren heeft zich
meester gemaakt van de avondop
leidingen. Aan zo'n avondopleiding
wordt ook nog het een en ander
verdiend en geeft eveneens een pen
sioen. Er zijn er die conrector zijn
van het VWO en rector van een
avondopleiding. Hun pensioen
wordt vermoedelijk hoger dan hun
laatst genoten salaris aan de dagop
leiding.
Als ze zo bewogen zijn met de begin
nelingen en de werkelozen, laten ze
dan hun extraatjes ter beschikking
stellen van die collega's evenals hun
trend en eventuele prijscompensa
ties. Trouwens, die hele trend geldt
ook voor andere hogere rijksambte
naren. Hoe hoger salaris hoe hoger
trend. En de gevolgen zijn duidelijk.
Als zij dan zo sociaal en christelijk
denkend zijn, laten ze dan bij de
minister met een reëel voorstel ko
men. Laten de fracties van PvdA en
CDA daar hun tanden maar eens op
breken, als humanisten en Christe
nen het niet uit eigener beweging
doen!
Wezep DsJ. Hoeve.
Lerarensalarissen
(slot)
Sta mij toe te protesteren tegen de
beledigende tekening, die u hebt op
genomen in uw nummer van 3 au
gustus. Degenen, die deze tekening
met instemming bekijken, dienen
wel dit te bedenken:
le De leraren zijn niet verantwoor
delijk voor de werkeloosheid op on
derwijsgebied.
2e Iedere beroepsgroep zou protes
teren, wanneer zij als enige werd
aangewezen om gekort te worden op
rechtens vastgestelde inkomsten
3e Als werktijdverkorting en ver
mindering van Inkomsten ter wille
van werkverruiming toegepast moe
ten worden misschien wel een
juiste maatregel dan dient dat
niet alleen te gelden voor de be
roepsgroep der leraren, maar voor
allen.
Ulvenhout
Ondertiteling (3)
De tv-criticus merkte op dat bij na
tuurfilms beter Nederlands com
mentaar gesproken kon worden in
plaats van die vermoeiende onderti
teling. Uit mijn eigen omgeving er
vaar ik dat mensen die geen woord
van de tv verstaan omdat ze doof
zijn, enorm genieten van dergelijke
uitzendingen. Ze beleven niet alleen
plezier aan de beelden maar weten
ook waarover het gaat. Dus voor
deze grote groep mensen onder
titeling waar mogelijk!
Rotterdam H. C. van Rooden-Wouda
De deelnemers aan de zesdaagse Schouwvenster-reis van 1927 in Interlaken.
Driekleur begroette ons. Piano en
viool speelde en tokkelde het Wien
Neerlandsch Bloed en Wilhelmus
en wij zongen plechtig staande
mee'. Het diner 's avonds wordt
door een van de reisgenoten ge
opend met een 'schoon gebed' en
weer speelt een strijkje 't Wien
Neerlandsch Bloed en 't Wilhelmus
'wat wij staande aanhoorden'. Het
is de laatste avond vóór de thuis
reis: er worden afscheidstoespra
ken gehouden 'waarna wij twee
coupletten zongen van het 'dankt,
dankt nu allen God'.
Aan het eind van het verslag kan
de berichtgever zijn poëtische nei
gingen niet langer onderdrukken:
Vacantie is een heerlijk ding
Heeft d'arbeid ons vermoeid
Het is dan wel het bergenoord
Dat het oog bekoort en boeit.
In een afzonderlijk stuk noemt de
reisleider Van der Hilst de reis, die
op zaterdagmiddag in Utrecht ein
digt, 'bijna een droom'. 'Wat een
genot was het', schrijft hij, 'als
broeders en zusters van hetzelfde
huis te mogen samenreizen. Wat
kwam die saamhorigheid uit bij het
afscheidsdiner Hier waren we
allen nu eens eendrachtiglijk bij
een: Gereformeerde, Hervormde,
Lutherse en andere broeders'. Een
andere lezer schrijft nog dat de
beste manier waarop allen die mee-
geweest zijn naar 'Het Paradijs van
Europa' hun dankbaarheid voor 'de
grote offers van de Schouwvenster-
redactie' niet beter kunnen uiten
dan door 'minstens één nieuwen
abonné' aan te brengen.
door M. H. von Meijenfeldt
Wanneer je als militair schrijft over een politiek of militair
strategisch onderwerp en je gaat daarbij dan ook nog in op
bepaalde ethische of morele aspecten, dan ontvang je altijd wel
een reactie in de geest van: hoe kan een christen zich met het
oorlogsgeweld inlaten of hoe kan een christen in deze tijd dienen
in de krijgsmacht.
senloze maatschappij is de economi
sche vervreemding opgeheven, is een
economisch geluk bereikt, maar is
de menselijke waardigheid nog een
probleem. De pijn, het negatieve is
niet meer van economisch-financiële
aard, maar heeft betrekking op ver
veling, de nog niet overwonnen uit
zichtloosheid: de dood. De gods
dienst heeft op dit punt een taak.
Als Bloch over het rijk van God,
verzoening en andere bijbelse be
grippen spreekt, dan interpreteert
hij deze naar de toekomst toe. Zij
hebben betrekking op de nieuwe sa
menleving van harmonie die door de
mensen tot stand gebracht moet en
kan worden. Hij spreekt niet over
een levende God die geen mens is,
hij zegt zelfs dat zonder atheïsme
geen messianisme kan bestaan en
dat alleen een atheïst een goed chris
ten kan zijn: bovennatuurlijke aflei
dingsmanoeuvres zijn dan namelijk
onmogelijk.
Niet alleen filosofen en sociale we
tenschappers hetben zich met Bloch
bezig gehouden. Ook theologen (o.a.
Moltmann in: Theologie van de
hoop) hebben met hem gediscus
sieerd. Onder Nederlandse theolo
gen, bijv. Ter Schegget en andere
„christenen voor het socialisme" is
zijn invloed van betekenis. Ook niet-
geestverwanten zullen de overleden
filosoof als een groot marxistisch
denker eren.
Dr. J. Wyties
Ik vind deze vragen belangrijk ge
noeg om er eens afzonderlijk op in te
gaan. Laat ik voorop stellen dat ik
begrip heb voor de zorg die achter
deze vragen schuil gaat. Wie de ont
wikkelingen op militair gebied volgt,
kan niet anders dan onder de Indruk
komen van de voortdurende wapen
wedloop en zich afvragen, waar dit
alles op moet uitlopen. Immers Navo
en Warschau Pact beschikken over
voldoende vernietigingskracht om
een einde te maken aan onze bescha
ving. En als Je dat nu weet, hoe kan
je dan als christen nog functioneren
in één van beide systemen?
Ik acht het onjuist om bij het spre
ken en denken over deze problemen
de schijnwerper te richten op de
christen-militair. Dat geeft mijns in
ziens blijk van onvoldoende kennis
van en inzicht in de situatie waarin
wij verkeren en de ontwikkeling in
het denken over oorlog als middel
voor het oplossen van internationale
politieke conflicten. Bij laatstge
noemd aspect wil ik even stilstaan.
Voor, tijdens en vlak na de tweede
wereldoorlog was zeker in refor-
IJsselmeervloot naar
Volendam
VOLENDAM De Organisatie van
Rand- en IJsselmeervissers houdt
op zaterdag 13 augustus te Volen
dam een IJsselmeervisserijdag en
vlootschouw, waaraan naar schat
ting 60 IJsselmeervissersvaartuigen
deelnamen, alsmede 20 originele
zeilbotter. De visserijdag is bedoeld
om een zo groot mogelijk publiek op
de hoogte te stellen van het bestaan
van de IJsselmeervisserij als een ge
zonde bedrijfstak, die een aantas
ting van dat bestaan vreest bij in
poldering van de Markerwaard.
Om die reden zal de gehele deelne
mende vloot tijdens de schouw een
blauw spandoek meevoeren met
daarop in rode letters de tekst
„Open Markerwaard is Goud
Waard". Belangstellenden worden
in de gelegenheid gesteld om het
middaggedeelte van de Visserijdag
bij te wonen, waarbij zij welkom zijn
aan boord van de IJsselmeervissers
vaartuigen om deel te nemen aan de
vlootschouw.
Het ligt in de bedoeling dat aan
boord van de schepen tijdens de
vaartocht aan alle aanwezigen ge
rookte paling zal worden gepresen
teerd. De O.V.R.IJ. hoopt met deze
visserijdag de sympathie van een
breed publiek te krijgen en daarmee
begrip te verwerven voor de bezwa
ren van de visserij tegen een inpol
dering van de Markerwaard.
BRUINISSE Bij een brand in het
bejaardentehuis In 't Opper in Brui-
nisse is de 94-jarige G. van Dommele
om het leven gekomen. Hij was de
oudste bewoner van het tehuis. In
zijn kamer ontstond door onbeken
de oorzaak brand. De brandweer
wist uitbreiding te voorkomen. Het
bejaardenhuis telt ongeveer tachtig
bewoners; van hen werd verder nie
mand gewond.
matorische kringen de rechtvaar
dige oorlog een actueel discussie
onderwerp. En daarbij ging het voor
al om de aanvaardbaarheid van oor
log als een uiterste middel ter verde
diging van het bestaan tegen een
onrechtmatige aanval, om de beper
kingen die bij het gebruik van dit
middel in acht genomen moesten
worden en om de taak van de over
heid.
Maar sinds de invoering van het
kernwapen is het gesprek over dit
onderwerp vrijwel verstomd. Men
heeft leren Inzien dat zeker in de
westerse samenleving oorlog geen
bruikbaar politiek middel meer is:
de relatie doel-middelen is volledig
verbroken en een rechtvaardige oor
log is niet meer mogelijk.
Voorkomen
Vandaag de dag, zeggen wij, gaat het
dan ook niet meer om het voeren,
maar om het voorkómen van oorlog
en wij vinden die gedachte terug in
de doelstellingen van het nationale
en internationale politiek strate
gisch beleid. Een probleem is echter
dat de krijgsmacht bij de uitvoering
van dit beleid (nog) een rol is toebe
deeld en dat het aanhoudend wan
trouwen tussen de volken van Oost
en West en het gewicht van techni
sche en economische belangen, zor
gen voor een verdere perfectionering
van de strijdkrachten en een toena
me van de vernietigingskracht.
Deze ontwikkeling heeft belangrijke
gevolgen, onder andere op financieel
gebied. In 1976 bedroegen de militai
re bestedingen in de wereld rond 330
miljard dollar (Navo en Warschau
Pact meer dan 220 miljard). „Dit
cijfer komt overeen met het comple
te bruto nationaal produkt van een
gemiddeld modern industrieland
met zo'n 50 miljoen Inwoners en ligt
ongeveer 25 maal zo hoog als dat van
de buitenlandse hulp aan de ontwik
kelingslanden". (Wapenfeiten 1977;
uitgave NIW).
Onzeker is ook de uitkomst van een
politiek die om oorlog te voorkomen,
(militaire) macht stelt tegenover
macht. De kans is groot dat wij ons
doel voorbijschieten en dat wij vroeg
of laat toch in een gewapend conflict
met het oostblok worden gewikkeld.
De discussie over de „rechtvaardige
oorlog" is afgesloten. Maar mij lijkt
de tijd meer dan rijp om het gesprek
te beginnen over de rechtvaardige
oorlogsvoorbereiding. Is wat wij op
politiek-strategisch gebied onderne
men om oorlog te voorkomen, nog
wel toelaatbaar? Een antwoord op
deze vraag verwacht ik niet alleen
en zeker niet in de eerste plaats van
de militair. Immers, bij de oorlogs
voorbereiding zijn wij praktisch al
len betrokken door onder andere
onze politieke beslissingen, ons
stemgedrag, de aard van ons werk,
ons onderwijs en onze financiële be
stedingen. Met andere woorden:
voor de ontwikkelingen die ons ver
ontrusten, zijn naast militairen ook
anderen verantwoordelijk. Ons vei
ligheidssysteem is een produkt van
onze samenleving, zoals die in de
loop der eeuwen gestalte gekregen
heeft.
Geen keuze
In de huidige situatie is het verlaten
van de krijgsmacht voor een chris
ten dan ook geen keuze. Je zou hem
of haar evengoed kunnen vragen om
uit de Nederlandse samenleving te
stappen. Wat wij beter kunnen doe-
n,is elkaar herinneren aan en met
elkaar spreken over de opdracht die
wij allen hebben om een wereld te
bouwen in vrede en gerechtigheid.
Met die opdracht moeten wij aan de
slag. Zij dwingt ons tot actie op tal
van fronten. Ik denk aan: de verbe
tering van de relatie tussen indivi
duen en groepen van mensen; on
derzoek naar andere methoden en
middelen om internationale politie
ke conflicten op te lossen; bevorde
ring van een verantwoord mondiaal
veiligheidssysteem; strijd tegen ar
moede, discriminatie en onderdruk
king, ook in eigen kring; strijd voor
de bevrijding van de mens in de
arbeidssituatie; strijd voor een eco
nomisch systeem waarin aan arbeid
voorrang wordt gegeven boven kapi
taal en waarin economische doel
stellingen zijn afgestemd op inter
nationale politieke prioriteiten, bij
voorbeeld ter zake van de verminde
ring van de wapenwedloop.
Wat die opdracht voor ieder van ons
inhoudt, wordt vooral bepaald door
de plaats die wij in de samenleving
Innemen en de kwaliteiten waarover
wij beschikken. De militair moet
zijn weg zoeken in het spannings
veld tussen enerzijds de eis van mili
taire geloofwaardigheid en ander
zijds de noodzaak om door zijn han
delen het politieke beleid, gericht op
wapenbeheersing en ontwapening
niet in de wegte staan.
Dat kan afhankelijk van de plaats
die hij in het systeem bezet bete
kenen, dat hij meewerkt aan de her
ziening van de kernwapen-strategie
en aan de beheersing van wapen-
technologische ontwikkelingen, bij
voorbeeld door afwijzing van de
neutronenbom. Alleen als wij allen,
wie wij ook zijn en op welke plaats
wij ook staan, uitvoering geven aan
die opdracht, mogen wij hopen, dat
de ontwikkelingen die wij vrezen,
een keer ten goede zullen nemen
M. II. von Meijenfeldt in gene-
raal-majoor van de Koninklij
ke Landmacht.
Simpkins
,,Dat is in dit
bedrijf voor
jeu de enige
manier om ho
gerop te
komen
