Engelland zi
9000 oudel
A
Ambtsmisbruik? Kom nou!
Grootste moskee in
Europa ingewijd
Uit brieven van lezers
•Carter bevordert
het atheïsme
VANDAAG
Voorbijgangers
Conferenties
WOENSDAG 27 JULI 1977
KERK
Trouw/Kwartet
2
=OE
door Plet Hagen
De Cunniughame Free Church te Glasgow, in 1897-98 gebouwd als
kathedraal voor de afgescheidenen. Nadat de kerk nog een tijd als
cash-and-carry-bedrijf is gebruikt, staat ze nu leeg, ten prooi aan
vandalen.
LONDEN (ANP) Na drie jaar bouwen is in Londen de grootste
moskee van Europa ingewijd. De bouwkosten, die meer dan
zeventien miljoen gulden bedroegen, zijn voornamelijk door
Saoedi-Arabië gedragen.
LONDEN - Het kerkbezoek in
Engeland is de laatste jaren
sterk gestegen. Dat is niet te
danken aan de toegenomen ge
loofsijver van de Britten, maar
aan de snel wassende stroom
van buitenlandse toeristen die
Engeland bezoekt. Op de vro
me bedoelingen van al die
kerkgangers moet men zich
niet verkijken. Toch putten de
Engelse kerken wel enige hoop
uit deze toeristische toeloop.
Misschien is dit een laatste
kans om het onvoorstelbaar
grote bezit van middeleeuwse
kerken veilig te stellen.
Mede dankzij de lage koers van het
Britse pond is het toerisme in Enge
land de snelst groeiende tak van de
economie. De negatieve betalingsba
lans wordt door de inkomsten van
het buitenlands toerisme aardig
recht getrokken. Vorig Jaar was het
saldo op toerisme-balans ruim 2,7
miljard. Voor dit jaar wordt een ba
tig saldo van 4.8 miljard gulden
verwacht. De kerken vinden dat de
overheid daar wel wat tegenover
mag stellen door de bijdrage aan het
onderhoud van veel bezochte oude
kerken drastisch te verhogen.
Om die eis kracht bij te zetten heeft
het Britse bureau voor toerisme een
tentoonstelling georganiseerd in het
Victoria and Albert Museum in Lon
den. Het verval van het Britse kerk-
bezit wordt daar met talloze foto's
van gesloten. Ingestorte, gesloopte,
in brand bestoken en geplunderde
kerken geïllustreerd. Gelijktijdig is
een boek verschenen van de hand
van Marcus Binney en Peter Bur-
man, waarin het verder bewijsmate
riaal is opgetast. De conclusie is dui
delijk: als er niet snel iets gebeurd
zal veel van Engelands oude erfenis
verloren gaan.
De toerist die Engeland bezoekt en
enige belangstelling heeft voor oude
kerken heeft het niet makkelijk. Er
zijn zoveel middeleeuwse kerken dat
er geen denken aan is alles wat je
onderweg tegenkomt te bekijken. Af
en toe moet Je gewoon een dertiende-
eeuwse kapel overslaan. Hoe het
komt dat er in Engeland zoveel oude
kerken zijn, is moeilijk te zeggen.
Waarschijnlijk is het een optelsom
van factoren: de grote zorg van En
gelsen voor de traditie, de nauwe
band tussen kerk en staat en mis
schien ook de omstandigheid dat
Engelse vechtersbazen hun ruzies
met andere landen altijd op zee of op
vreemd grondgebied uitvochten,
waardoor er naar verhouding in ei
gen land weinig vernield is. Hoe het
zij, de Kerk van Engeland kan zich
verheugen in het bezit van acht
negen duizend kerken die geheel of
grotendeels van middeleeuwse oor
sprong zijn.
Toerisme
Die oude kerken vormen een van de
belangrijkste attracties voor buiten
landse toeristen. De Westminster
Abbey kun Je al nauwelijks meer
binnen vanwege de met fototoestel
len behangen vreemdelingen. Even
als de St. Pauls en Canterbury Ca
thedral trekt de Westminster drie
miljoen bezoekers per jaar. De min
ster in York is zo groot dat Je geluk
kig niet zo merkt dat er Jaarlijks
twee miljoen mensen doorheen wan
delen.
Niet alle middeleeuwse kerken kun
nen bogen op een miljoenen-bezoek,
maar vaak lopen de aantallen toch
in de tien-, soms honderdduizenden.
Ook de beroemde ruïnes zijn belang
rijke trekpleisters. Fountains Abbey
Is goed voor meer dan een kwart,
miljoen bezoekers per jaar.
Het onderhoud van al deze monu
menten Vergt handen vol geld. Ker
ken die een verplicht nummer zijn
voor het toerincarwezen kunnen via
offerblokken, verkoopstalletjes of
in een enkel geval entreegelden
nog geld bij elkaar krijgen. Veel
droeviger is het lot van al die hon
derden kerken en kerkjes in ont
volkte dorpen en verpauperde bin
nensteden, waar niemand naar om
kijkt. Op een goeie dag gaat de kerk
op slot, omdat het aantal parochia
nen te klein in getal en de kosten
van onderhoud te hoog zijn. Binnen
de kortste keren nemen de vogels
dan intrek in de fraaie gewelven. In
veel gevallen blijkt een verlaten
kerk ook een aantrekkelijk object
voor kunstdieven en vandalen.
Acties
Sommige kerken kunnen gered wor
den door financiële acties onder de
bevolking. Vele kerken hebben de
laatste Jaren een andere bestem-
mign gevonden. Er worden tentoon
stellingen gehouden of toneelvoor
stellingen gegeven, kerken blijken
uitstekende concertzalen of fees-
trulmten. Een dergelijk gebruik van
de kerk sluit wonderwel aan bij de
middeleeuwse gewoonte om kerken
te benutten voor het houden van
markten of dorpsfeesten.
Het aantal nieuwe functies van
kerkgebouwen is legio: van sporthal
tot kunstenaarsatelier, van fabriek
Het nieuwe islam-centrum zal tevens
zetel zijn van de „islam-raad voor
Europa De bedoeling is in de toe
komst ook een islamitische theologi
sche hogeschool in de moskee te
vestigen, de eerste in West-Europa.
De moskee ligt in de buurt van Re
gent's Park en biedt plaats aan drie
duizend mensen.
De grootste moskee ter wereld is ln
aanbouw in de Pakistaanse hoofd
stad Islamabad. Deze zal ongeveer
zestig miljoen kosten en worden ge
noemd naar wijlen koning Feisal van
Saoedl-Arabiê. Zij zal plaats bieden
aan 122.000 gelovigen. Ook hier
draagt Saoedl-Arabiê aanzienlijk bij
in de bouwkosten.
Austin De leidster van de Ame
rikaanse vereniging van atheïsten,
Madalyn Murray O'Halr, heeft ter
gelegenheid van de opening van een
nieuw kapitaal kantoorgebouw van
haar organisatie gezegd dat de ver
kiezing van de 'herboren' president
Jimmy Carter een belangrijke sti
mulans is voor de vereniging. Het
Inkomen van de beweging is sinds
Carters verkiezing verdubbeld en
elke maand groeit het aantal lezers
van het atheïstische tijdschrift met
een derde. Het nieuwe kantoorge
bouw heeft meer dan een miljoen
dollar gekost en is uitgerust met
geluidsstudio's, een drukkerij, een
bibliotheek, een elektronische re
kenmachine en een afdeling voor
direct malling.
Londen Er moet een nieuw
politiek initiatief komen van de
Britse regering om de problemen ln
Noord-Ierland op te lossen. Dit is de
strekking van een commentaar dat
geschreven ls door de secretaris van
de anglicaanse raad voor sociale
verantwoordelijkheid. Giles Eccles-
tone voor de in november te houden
synode van de anglicaanse kerk.
ITZEHOE In West-Duitsland is
een hulpactie op touw gezet voor ds.
Klaus-Rainer Latk. die de DDR
heeft verlaten zonder toestemming
van zijn kerkelijke superieuren.
Onze adressen:
AMSTERDAM:
Postbus 859
Wibautstraat 131
Tel. 020-913456
Telex 13006
ROTTE RD AM/DORDRECHT:
Postbus 948
Westblaak 9 Rotterdam
Tel. 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22. Den Haag
Tel. 07IM69445
ZWOLLE/GRONINGEN:
Postbus 3
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel. 05200-17030
Onderdompeling (1)
Met stijgende verbijstering heb Ik
het commentaar van collga A G.
Luiks uit Vries gelezen en herlezen,
dat hij geeft bij de vondst van een
oude doopvont ln Venetië. Ik kan
me niet voorsteilen, dat een deskun
dige durft te zeggen, dat de doop
door onderdompling pas ln de 17e
eeuw zou zijn opgekomen onder de
Baptisten. Wie enig besef heeft van
de achtergronden van het Nieuwe
Testament, weet, dat de doop door
onderdompeling bij het Joodse volk
in die tijd heel bekend was. Het ging
dan veelal om mensen die tot de
Joodse religie overgingen vanuit het
heldendom; die overgang ging ge
paard met o.a. besnijdenis, belijde
nis van zonden en doop door onder
dompeling. De doop van Johannes
is zonder twijfel naar de vorm een
voortzetting van deze praktijk. In de
oudheid werd dus wél gedoopt door
onderdompeling en het is bewijs
baar ook uit diverse Joodse geschrif
ten uit die dagen. De dooppraktijk
van het nieuwtestamentische tij
dvak sluit daar wat betreft de vorm
geheel bij aan. Het ln het N.T. ge
bruikte woord v8or doop, „baptis-
mos". betekent altijd en overal in
het N.T., wanneer het gaat om de
overgang naar of de intrede in het
christendom, onderdompeling.
Daarover is geen discussie in vakli
teratuur. Het is buiten kijf, dat. wie
de Bijbelse gegevens laat spreken
voor wat ze waard zijn, ontdekt dat
de doop door onderdompeling een
geheel legitieme en ln het N.T. ver-
wortelde zaak ls. De andere vormen
zijn dat zeker niet! Daarmee valt de
bewijslast r.aar de andere kant. De
bijbel bewijst het historische karak
ter van de doop door onderdompe
ling aan wie dogmatisch onbevoor
oordeeld open wil staan voor de
tekst. Nu ls het de opgave van voor
standers van andere doopvormen
om te bewijzen, dat ook die legitiem
kunnen zijn. En dat kon vanuit de
Schrift wel eens een onuitvoerbare
opgave blijken. Tenslotte: Oelieve
nimmermeer dergelijke historische
onbetrouwbaarheden te uiten ln een
ook door Baptisten gelezen dagblad
(en nog liever helemaal niet). Derge
lijke praktijken dreigen het licht op
de werkelijke betekenis van de doop
door onderdompeling uit te doven of
te verhinderen. En elke belemme
ring op de volle openbaring van
Gods Woord ls een daad. die schade
toebrengt aan de zaak van het Evan
gelie en dat is ook uw zaak.
Coevorden ds Anne de Vries
Voorganger Bapt. Gem.
Onderdompeling (2)
In Joh. 3 vers 23 staat: ..doch Johan
nes doopte omdat daar veel water
was." Blijkbaar had Johannes deze
plaats uitgezocht, speciaal om te
kunnen dopen. Matth. 3 vers 6:
„en zij lieten zich door hem ln de
rivier de Jordaan dopen." Prof. dr A
M. Brouwer zet ln zijn vertaling van
het NT als aantekening hierbij:
Dopen onderdompelen."
Deze uitdrukking wijst toch wel op
komen uit diep water. Col. 2 vers 12:
„daar gij met Hem begraven zijt
in de doop" BIJ begraven gaat bet
gehele lichaam ln het graf. Aan de
hand van deze teksten en toelich
ting van prof. Brouwer acht ik het
Korte duidelijk geschreven, liefst aan één kant getypte, brieven kunnen worden
gestuurd naar: Secretaris Hoofdredactie Trouw/Kwartet. Postbus 859, Amsterdam. &j
publikatle wordt de naam van de schrijver vermeld
van God verlaten, dood, dood, dood
of het woordje: dood. Laat het een
werelddemonstratie worden! Laten
we de beslissing over de neutronen
bom niet aan generaals overlaten!
wild. Voor zichzelf geeft Asma 10-
tallen Jubileumconcerten. Zijn colle
ga's van Egmond, Jansen, Mudde en
van Viegen slechts één. Zij zijn blijk
baar te bescheiden.
onjuist om te beweren, dat eerst
sedert de 17e eeuw door onderdom
peling wordt gedoopt.
Hilversum J. F. Luttik
De goede Sint
Een nieuw gezegde. Den Uyl sprak:
„We halen het geld waar het nog
zit" Gevolg ls dat bedrijven de las
ten niet konden dragen en nu een
voor een gaan sluiten, geld om te
Investeren ging ln de sociale pot.
Bedrijven zaten te springen om per
soneel, maar draalden wel voor de
lasten op. Waarom zou een werkloze
geen tijdelijke baan aangewezen
worden, tot dat men een passende
baan gevonden heeft? Onderhand
laat de sociale pot de bodem zien.
De belasting moet omhoog, wie
draait er weer voor op? Het kabinet
speelde de goede Sint van bedrijf en
werkende stand, we zitten straks
met 300.000 werklozen, de criminali
teit neemt toe. Nederland, het Mek
ka van de Heroïne, alles kan en mag.
Het land ls een zoete Inval voor
buitenlanders en de Nederlandse
burger kan niet veilig op straat of
per trein reizen. HIJ die nog werkt,
betaalt en ls rechteloos. Nog vier
jaar een sociaal progressief bewind,
het zal ons duur komen te staan.
Dat betekent met een lege pot het
verlies van alle rechten vrijheid, vei
ligheid. Graag een verantwoord
bewind.
Zeist D. Hoekstra.
Boersma (2)
In Trouw van enkele dagen geleden
las Ik de kritiek van Dhr. Boersma
op zijn CDA collega's. Waarom hij
zich zelf nog CDA'er noemt, ls mij
volstrekt een raadsel, gezien zijn le
vensgrote sympathieën voor alles
wat rood ls. In veler ogen ls deze
bewindsman sociallstischer dan
paus .Den Uyl" zelf, maar die komt
er tenminste voor uit, dat hij voor
man ls van de PvdA. Anderzijds is
het niet te begrijpen, dat het CDA
deze linkse PvdA'er nog niet als lid
heeft geroyeerd. Ik neem aan, dat
zijn rose broeder Aantjes dat heeft
tegengehouden? Het is voor zeer
vele vroegere AR-leden nog maar
een geluk, dat Van Agt, Andriessen
e.c. voor wat oppositie zorgen.
Emmen
Auto (6)
Merkwaardig stukje van de heer J.
v.d. Starre. Het zal wel waar zijn, dat
voetgangers „wel eens" door het
rode licht lopen, niet doen mensen!
We hebben al zoveel verkeersslach
toffers. Fietsers zullen ook „wel
eens" links af slaan zonder op te
letten. Levensgevaarlijk!!! Maar lk
heb nog nooit mensen horen zeggen
ik ga verhuizen want er lopen men
sen langs mijn huls. Wel moeten
heel veel mensen verhuizen omdat
ze al dat daverende verkeer niet
kunnen verdragen. Bovendien een
voetganger stinkt niet De auto wel.
J. Pool Amstelveen
Aart .v.d Duyn
Na-apers (5)
Rotterdam
J. v. Baaien
Bleiswijk
Th. Balsma
Neutronenbom (3)
Stuur een ansichtkaart van uw (be
woonde) dorp naar Jimmy Carter
president van de Verenigde Staten
en vermeld aan de adreszijde:
Neutronenbom en naar keuze een
der volgende woorden: lijden, angst
geschreeuw. nood, verschrikkelijk,
gekrenkt, geslagen, ellendig, schijn
heiligheid, een schreeuw (van een
heel dorp) leugen, graftombe, Ironie,
tragedie, zinloos lijden, beroving,
executie, gebroken hart, tranen, ter
reur, Vietnam, onrecht, verachting,
Na-apers (4)
Toen het grote orgel in de Oude
Kerk te Amsterdam buiten gebruik
werd gesteld, staakte Felke Asma
daar zijn orgelconcerten. Als roman
tisch organist ls dit standpunt te
respecteren, daar het prachtige
koororgel geschikt ls voor Barokmu
ziek. Men trok andere organisten
aan, maar u moet niet denken dat
ons Barokmuziek werd voorgescho
teld. We hoorden toccata's van Drif-
fill, Grison, Boellmann en natuurlijk
werken van Jan Zwart. Trio sonates
van Bach? Niet één. Over stijl ge
sproken. Dan wat betreft de vele
Jan Zwart herdenkingen en Asma
jubileumconcerten. Na het boek
„Jan Zwart 1877-1937" gelezen te
hebben, meen lk dat Zwart al deze
herdenkingen nooit zou hebben ge-
Jan Zwart was slechts de aanzet tot
opbloei van een eigen Nederlandse
koraalkunst. Maar die aanzet was
niet gering, dat mag nooit worden
vergeten. Wat een typische en on
middellijk te herkennen Psalmbe-
werkstijl betreft, deze was Jan
Zwart eigen. Hij was de originele
auteur van een klank-idioom dat
door vele organisten slaafs is nage
volgd. Maar is dit erg? Het wordt
pas bedenkelijk als er uitsluitend
commerciële doeleinden mee wor
den nagestreefd en dat ligt er wel
eens dik bovenop. Vooral wanneer
er slordig met Zwarts werken of
diens stijl wordt omgegaan. Je bent
er niet als Je alleen Jan Zwarts com-
positiewijze dóór hebt. Overeind
blijft dat diens geestesgesteldheid
erin gestopt dient te worden. En dat
is die van de prediking. Dan is daar
tegelijkertijd een stukje bemoedi
ging uit te halen. Heus, als het daar
om gaat, draal ik thuis niet iets van
Distier, Pepping of Reda. En dat
bedoelde de heer Klein stellig toen
hij over Feike Asma schreef.
Tenslotte: De Nederlandse koraal
kunst begon bij Jan Zwart Maar
sindsdien zijn er tot op de huidige
dag prachtige koraalbewerkingen
verschenen. Laat men daar ook eens
notitie van nemen. Bovendien blijkt
daaruit dat Jan Zwarts baanbre
kend werk is begrepen.
De kerk van Babingley, Norfolk. Een ondenoek in het graafschap Norfolk wees uit, dat een op de acht
kerken als ruïne beschouwd moet worden.
tot peuterspeelzaal, van meubel
toonzaal tot woonüat. Maar niet al
tijd is deze oplossing mogelijk of
gewenst. Vooral de historisch waar
devolle kerken en kerkjes zal men in
oude glorie willen behouden. Als
kerk en niet als bingohal. Dat geldt
niet alleen voor middeleeuwse ker
ken, maar ten dele ook voor de bij
duizenden gesloten kerkgebouwen
van de non-conformisten (zoals bij
voorbeeld de achttien- en negentien
de eeuwse kerken van de methodis
ten). De tentoonstelling in Londen
vraagt speciale aandacht voor deze
laatste groep.
BTW
Wie de overigens niet opziendbaren-
de tentoonstelling in Londen be
zoekt (dat kan tot 16 okbtober)
krijgt bij de uitgang een formulier ln
handen gedrukt waarop hijzelf kan
aangeven welke oude kerken zeker
behouden moeten worden en dus
een hoge plaats op de monumenten
lijst verdienen. Die formulieren kun
Je opsturen naar de ministeries ln
Londen of Edinburg. Naast het ar
gument van het snel groeiende toe
ristische kerkbezoek hebben de or-
ganistatoren nog een troef om de
overheid tot grotere financiële in
spanning te bewegen. Ze hebben be
cijferd dat het onderhoudswerk aan
oude kerken de schatkist Jaarlijks
zeven miljoen gulden aan BTW ople
vert. Als men nu eens begon dat geld
voor restauratie en onderhoud vrij
te maken, zou dat een aardig begin
netje zijn.
„Vergeef mij, o HEER, o HEER, mijn
zonden, de zonden van mijn jeugd, en
de zonden van vandaag, de zonde die
mijn ouders op mij overdroegen, de
eerste zonde, en de zonden die ik op
mijn kinderen overdraag door een
slecht voorbeeld: zonden van de daad
zonden die openbaar zijn voor heel de
wereld, en zonden waarvoor ik zo m'n
best gedaan heb om ze voor de wereld
te verbergen dat ze nu verborgen zijn
voor m'n eigen geweten en voor mijn
herinnering: vergeef mij mijn
schreeuwende zonden, mijn
gefluisterde zonden, zonden van
onbarmhartige haat, en zonden van
onkuise liefde, zonden tegen U en U,
tegen uw kracht, o almachtige Vader,
tegen uw wijdheid, o verheerlijkte
Zoon, tegen uw goedheid, o gezegende
Geest van God; en zonden tegen Hem
en Hemtegen die boven mij staan en
mijns gelijken zijn en die beneden mij
staan; en zonden tegen Mij en Mij,
tegen mijn eigen ziel, en tegen mijn
lichaam, dat ik meer bemind heb dan
mijn ziel; vergeef mij, o HEER, o
HEER in de verdiensten van uw
Christus en mijn Jezus, uw gezalfde en
mijn behouder; vergeef mij mijn
zonden, al mijn zonden, en ik zal
Christus niet op hoger kosten jagen,
en u niet meer last bezorgen voor elke
verwerping of vervloeking die op mij
ligt, behalve die om mijn zonden. Ik
vraag slechts om toepassing niet om
toevoeging van die zegening,
„Gezegend zijn zij wier zonden
vergeven zijn"; Laat mij maar zo
gezegend zijn, en ik zal niemands
gezegend leven benijden: zeg tot mijn
vermoeide ziel: Zoon, heb goede moed,
je zonden zijn je vergeven, en ik zal u
niet langer lastig vallen met
smeekbeden om een ander besluit ten
aanzien van mij te nemen, of het een of
ander vonnis te veranderen, waardoor
ik vervloekt zou zijn, voor ik
geschapen was, of door u veroordeeld
voordat u me zag als een zondaar
Een schuldbelijdenis uit een preek van
John Donne. Ons stilmakend door z'n
diepte en tegelijk bevreemdend door
het slot, dat toch wel heel sterk doet
denken aan een zg. (onbijbelse)
dubbele voorbeschikking.
1
'ar
iM
en
ul<
an<
ari
lan
lan
cha
er
tap
'orl
jnc
ror<
ost
jnc
ok
an
en;
nen
lm
ooi
jar
Beroepingswerk
NED. HEBV. KERK
Beroepen te Sleeuwljk: L. Korevaar
te Tienhoven; te Aagtekerke (toez.)
L. M. Vreugdenhil. kand. te IJssel-
steln.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Aangenomen naar Opende-Surhuis-
terveen: J. P. v.d. Wal, kand. te Gro
ningen. die bedankte voor Heerde-
Wapenveld, Ulrura en Harkstede-
Overschild.
als
bes
uit
be\
wo
Fo
deelnemen aan de dialoog chris-
tendom-morxisme, confrontatie van
twee visies op de toekomst van
mens en samenleving. Verwacht
worden mensen, die een van beide of
belde visies aanhangen en die bereid
zijn tot dialoog. 8-13 augustus, De
Drieklank, Paterswolde (tel. 05907-
2700).
Wommels
Hans de Ridder
Moeder, waarom lez(v)en wij? Li-
teratuurweek, 1-6 augustus, Wood-
brokershuis, Barchem (tel.
05734-443).
Leven vanuit verlies, voor vaders
of moeders en kinderen van onvolle
dige gezinnen, 8-12 augustus, Den
Alerdinck. Laag Zuthem (tel. 05290-
541).
Stilte, een speurtocht naar stilten
en hun betekenissen, 8-13 augustus,
Hedenesse, Cadzand (tel.
01179-1654).
lo\
Jg<
tuil
Ills:
t>€
list
ir t
(an
lal
vin
jev
fect
:er:
Iftr
■ast
ten
m
Dr A. H. van den Heuvel te Den Haag schrijft
ons: Wie de Ingezonden stukken ln Trouw
leest over de zg. stemadviezen van predikan
ten en kerkelijke functionarissen, komt niet
alleen tot de conclusie, dat de reactie van de
hervormde synode-praeses ds Spilt van een
niveau is. dat zelden door andere tegenstan
ders wordt gehaald, hij verbaast zich ook een
beetje over de onzin, die er wordt geschreven.
Omdat ik in nogal wat reacties als een van de
boosdoeners wordt vermeld, wil lk graag ook
nog een paar opmerkingen maken.
1. Vele schrijvers verwarren stemadviezen
van kerken en stemadviezen binnen de ker
ken. Ik ben tegen het eerste en voor het
tweede. Waarom? Een stemadvies van de
kerk in haar geheel suggereert, dat kerklid
maatschap en verbondenheid met een be-
8aaide politieke partij in eikaars verlengde
ggen. Nu dat is gelukkig niet meer het geval.
In ieder geval verheugt de hervormde kerk
zich ln leden, die hun politieke overtuiging
graag wel als afgeleid van hun belijdenis zien,
maar nog niet als een belijdenis zelf. In de
taai van „Christen zijn in de Nederlandse
samenleving": er ls verschil tussen belijdenis,
overtuiging en mening. Maar Juist ln een tijd
waarin kerken niet meer zeggen waar Je ei
genlijk op zou moeten stemmen, ls het be
langrijk om binnen de kerk elkaar van advies
te dienen.
2. Keuze voor een niet-confessionele partij is
nog allerminst vanzelfsprekend in Nederland.
Zie de ingezonden brieven en het venijn dat
daar vaak van afdruipt Wie lid ls van de
PvdA, zoals lk, hoort dan plotseling dat hij de
Internationale „belijdt", dat hij „voor abor
tus ls", het atheïsme bevordert en nog veel
meer fraais. Arme christenen ln landen als
Amerika en Engeland, waar geen confessione
le partijen zijn! En afgezien van de onzindelij
ke manier van spreken over medemens en
medechristenen, wat een slaafse geest blijkt
er uit dat soort kreten: alsof Je in Je eigen
partij monddood zou zijn of alsof Je het met
alles eens zou moeten zijn!
Juist omdat de keuze voor een niet-confesslo-
nele partij nog allerminst geaccepteerd blijkt,
is een stemverklaring van christenen ln die
partijen broodnodig. Opdat we langzamer
hand aan het verschijnsel wennen en mis
schien zelfs weer zindelijk leren discussiëren.
Daar komt nog bij, dat de buitenwacht maar
al te gemakkelijk over het CDA en de andere
confessionele partijen spreekt als over de
„christenen". Dat ls ook niet zonder discrimi
natie. Voor mij was dit laatste de doorslagge
vende reden om de PvdA-advertentie te
tekenen.
3. Er ls gesuggereerd, dat stemadviezen in
strijd zouden zijn met de mondigheid van de
gemeente. Toe nou! Een advies veronderstelt
toch mondigheid? Een theoloog schreef zelfs,
dat als hij dan al advies wilde hebben, hij
liever door parlementaire Journalisten „en
andere deskundigen" werd voorgelicht, want
op het gebied van de politiek had hij nog
nooit iets van een theoloog geleerd. En dat
allemaal in het land van Kuyper, Van der
Leeuw, Domela Nieuwenhuls, Abma en de
halve vroegere partijtop van de KVP. Wat een
uitverkoop van de theologen, denk ik dan.
4. Kerkelijke functionarissen en dominees
misbruiken hun ambtelijk gezag, lees lk ver
der, als ze stemadviezen geven. Nog afgezien
van het feit dat ik titelloos en ambtsloos
stond onder een advertentie, waarin ook an
dere christenen (kantoorbedienden, huisvrou
wen, vormlngsmensen etc. etc.) samen wilden
bekendmaken, dat huns inziens de voortzet
ting van het regeringsbeleid (inclusief de
combinatie PvdA-CDA) het best gediend was
met een stem op de PvdA wegens de keuze
weigering van het CDA, is het hele argument ^a'
van het ambtsmisbruik slecht gekozen. Een
predikant kan misschien van ambtsmisbruik ïul
worden beschuldigd als hij zijn gemeente
over zijn etische beslissingen in het ongewisse ler
laat, maar een open verklaring over een ethi-
sche beslissing kan toch nooit ambtsmisbruik 5el
zijn? Achter deze opmerking steekt een,er
ambtstheologie, die de predikant wil weghou-
den van de realiteit, en dat lijkt mij volstrekt Pee
onreformatorisch. 'lui
Sin
He:
5. Het mooiste vond lk een opmerking vanifg
iemand, die meende dat er enige moed voor fes
nodig was Je voor het CDA uit te spreken. Mij ji
is geen kerkelijke functionaris of predlkantmc
bekend, die door zijn ondertekening van eeniar
CDA-advertentle zoveel azijn en gif heeft,ar
mogen verwerken als dat bij de PvdA-adver-jiM
teerders het geval was. Maar moed was er niet^i;
voor nodig. Ik heb vele goede vrienden in het me
CDA en lk wil erg graag, dat mijn partij met(wï
de hunne opnieuw gaat regeren. Als de politl->,j
cl het de stemmers even toestaan, zal het nogln|
wel gebeuren ook. En lk blijf erbij, dat zulksro*
niet alleen in het landsbelang is dat ls maaroe
zo een meninkje maar ook ln de lijn ligt vantia
wat de laatste Jaren door de kerken in Neder->ar
land, apart en samen, ls gezegd. jer
M
ter
