Werkloosheid in Nederland
UW PROBLEEM OOK HET ONZE
De Weerwolf
Rijksmuseum exposeert historisch document
I
Een buitenlandse arbeider eet zijn lunch, terwijl bedrijfssluiting en werkloosheid dreigen. (Bert
Nienhuis)
Toelichting
De moeilijkheid bij toto's van dit
genre ls de bijbehorende toelich
ting, die niet gemist kan worden.
Anders kan de foto van de man in
het door sluiting bedreigde be
drijf net zo goed een foto over de
problematiek van gastarbeiders
in bedrijven zijn en bij een man
met zijn gezin is het ook niet
zonder meer te zien dat hij werk
loos is. Eddy Posturaa de Boer
heeft dit handig opgelost door in
een aantal van zijn foto's krante
koppen te monteren, die betrek
king hebben op het vastgelegde
onderwerp. Bij de overige foto's
is de toeschouwer met een slecht
geheugen aangewezen op een
zeer summier onderschrift.
De geëxposeerde foto's schitte
ren niet door grote fotografische
originaliteit of mooifotografie,
iets dat Je bij een historisch docu
ment ook nauwelijks mag ver
In de wachtkamer van het arbeidsbureau, hoop voor nieuw werk. (Bert Nienhuis)
wachten. Toch levert de selectie
een tentoonstelling op die zeker
de moeite waard ls. Belangstel
lenden kunnen tot en met 18 sep
tember terecht Waarschijnlijk in
het najaar komt er een tentoon
stelling van Dolf Toussalnt en
Han Singels, die als opdracht de
kabinetsformatie en de verkie
zingen hebben.
WIM JANSEN
VRAGEN uitsluitend in envelop eturen neer poetbue S07. Voorburg.
Per vreeg een gulden in poetiegele. het tiefet In weerden ven 55 en
45 cte bijvoegen, en beelie' met een de buitenkant opplakken
Geheimhouding verzekerd Urletkeenen worden terzijde gelegd:
VRAGEN OVER VAKANTIESOU
VENIRS: Wij worden tegenwoordig
overstroomd met allerlei tekenin
gen, dia's rmeestal niet. Ingeraamd)
en foto's, vanuit het buitenland
meegebrachte spullen, waarbij het
verzoek gevoegd wordt, ouderdom,
origine en waarde te bepalen. In vele
gevallen is dat niet zo moeilijk,
maar twijfelgevallen kosten ons zeer
veel tijd. Teken bij het kopen van
een reproductie aan, in welk mu
seum het origineel aanwezig ls en de
naam van de kunstenaar. Als u een
of ander gebruiksartikel koopt in
het buitenland, vraag dan direct,
waarvoor het dient en schrijf dat op,
enz. enz. Onze ervaring ls dat slechts
kenners in staat zijn, dat ene echt
antieke voorwerpje te vinden ln die
talloze „Victoria bric brac" win
keltjes, met stoffige waardeloze
troep, waar men in Engeland zijn
pondjes kwijt kan en dat die experts
de toeristen vóör waren. Koop al
leen wat u echt mooi vindt en wat
betaalbaar is. Als er vragen zijn,
waar u erg mee zit, willen we graag
helpen, als dat in onze macht ligt,
maar dat kan alleen, als u zelf alle
mogelijkheden in uw eigen woon
plaats (klokkemakers, tweedehands
boekhandelaars, porcelljnwinkels
enz. enz.) uitgeput heeft.
VRAAG: Ik heb een Chinees servies-
je. vrijwel gaaf. Men heeft mij ver
tel teld dat het een Lange Lijzen servies
is. Zou dit waardevol kunnen zijn?
Zo mogelijk wil ik er een paar kopjes
bij kopen. De merken aan de onder
kant van de kopjes heb ik overgete-
kend. Uit de theepot is een klein
stukje gebroken, dat ik nog heb.
Kan zoiets gemaakt worden?
ANTWOORD: Lange Lijzen zijn
voor ons onlosmakelijk verbonden
aan de bezoeken, die we als kinde
ren aflegden bij heel oude en lieve
tantetjes en één van de oma's. Een
van de oortjes was gelijmd. Nou, dat
was een drama! Vandaar dat ik u de
raad geef, met het theepotje eens te
stappen naar een restaurateur van
porceleln, die kan kijken, of het de
moeite en de kosten waard is, dit
potje te herstellen. Zo niet, dan
vindt u op de weekmarkten bij de
kopjes en schoteltjestent voldoende
materiaal om het servies aan te vul
len. Van het merkje is helaas niets te
maken.
VRAAQ: Wij aten in een hotel ln
Frankrijk een gegratineerde groen
te: Laltues en branches. Het was erg
lekker, maar lk weet niet wat we
aten Weet u het misschien?
ANTWOORD: Uit ervaring weten
we, dat het ln Frankrijk beslist niet
gewaardeerd wordt, als men de
vrouw des huizes, of liever des hotels
vraagt wat men op zijn bord heeft,
maar in dit geval is het niet zo
moeilijk. Laitue (ons ouderwetse
woord Latuw) ls gewone sla. Een
klein kropje, waarschijnlijk even op
gekookt ln bouillon en uitgelekt,
netjes in een schaaltje, met wat ge
raspte kaas en paneermeel onder de
grüL En Branches betekent: ln zijn
geheel verwerkt. U kan ook spinazie
tot een bosje binden en zo klaar
maken en natuurlijk ook lof.
VRAAO: Elke week vind ik in ver
schillende bladen een weekmenu,
dat kennelijk van één bepaald adres
afkomstig ls. Welk is dat adres en
wie stelt die menu's samen?
ANTWOORD: Zelfs met deze vrli
vage gegevens ls het mogelijk u met
100 procent zekerheid het Juiste ant
woord te geven: Deze menu's komen
voor ln de persberichten van het
Nederlands Zulvelbureau (Cort v.d.
Lindenstraat 7, Rijswijk ZH). Elke
week geeft dit bureau een dergelijk
bericht uit. (Er zijn er al 1204 ver
schenen-) Elke dag komt er natuur
lijk wel iets van de zuivel bij te pas.
Vla onze rubriek hebben we nogal
eens met dit bureau (en met de zo
populaire kooklessen in de zulvel-
keukens) te maken en konden daar
uit opmaken (hoezeer het ook als
zeer conservatief bekend staat) dat
het koop-kook-en eetgedrag van de
Nederlandse hulsvrouw in deze Ja
ren werd beïnvloed. Het ls de moeite
waard deze menu's te bewaren ln
een schrift of klapper (meteen een
register van de recepten aanleggen).
VRAAO: In de tuin van mijn zwager
leven onder planken wel 20 grote en
kleine padden of pon-en, net dikke
kikkers. Zijn ze schadelijk. Waar le
ven ze van en hoe raak Je ze kwijt?
ANTWOORD: WIJ verwijzen naar
het artikel van Henk van Halm van
zaterdag 19 juni 1976. blz. 21: De
Mr. Toad, de „enge Pad", zoals Ernest
Shepard die zag. Zo ziet de pad er
werkelijk uit
padden ln mijn tuin, wrattige krui
pers met prachtige ogen. We zonden
een fotocopy van dit artikel naar de
vragensteller (voor andere belangs
tellenden ls er altijd de mogelijk
heid, mits men de kop van deze
rubriek ter harte neemt. om die
eveneens thuis te kriJgenlT Volko
men onschadelijk. Ze leven van ke
vers, schadelijke torren en slakken,
's Nachts scharrelen ze rond en over-
schag schuilen ze onder balken en
planken. Padden, evenals kikkers
en salamanders zijn door de wet
volledig ln bescherming genomen.
Doden en vangen ls behalve milieu
onvriendelijk. ook strafbaar Om zo
te zien, misschien niet aanlokkelijk,
maar wie, net als Henk van Halm ze
eens ln de ogen kijkt en ze bezig ziet
als ze achter de slakken aangaan,
kan er geen kwaad meer van horen..
Er zijn veel bakerpraatjes en tover-
verhalen over padden ln omloop, die
u rustig kan vergeten, maar die laat
die padden dan ook maar rustig hun
gang gaan.
VRAAO: Wij hebben een oude IJze
ren kachelplaat, die lang ln een
vochtige schuur stond en lelijk ge
roest is. Hoe krijgen we de plaat
schoon en roestvrij?
ANTWOORD: Ik vermoed dat de
stukjes, die er afvallen, eerder vuil
dan roest zijn, hoewel het laatste
natuurlijk wel mogelijk ls. Als u een
grote bak heeft, waar het ding ln
kan eerst weken met petroleum. Is
die bak er niet, dan met oude ln
petroleum gedrenkte lappen de
plaat bedekken en die lappen nu en
dan opnieuw begieten. U ziet dan
dat veel van het vuil er gemakkelijk
afgaat. Daarna met een oude borstel
en schuurzand aan het werk! Als het
ergste weg ls, gaat u over op een
grove pannenspons en ten slotte op
fijne staalwol, tot alles glad ls. WIJ
zien deze haardplaten vaak ln het
buitenland ln de muren van moder
ne landhuizen gemetseld en, o gru
wel, glanzend zwart of zilver grijs
gelakt Dat is natuurlijk niet de be
doeling, u kunt uw plaat het best
behandelen met gewoon kachel-
zwart
VRAAO: Welk merk ketel kan lk het
best nemen, nu mijn oude CV-ketel
het laat afweten? Het moet wel
aardgas zijn. Hoeveel is de bespa
ring dan?
ANTWOORD: WIJ weten niets af
van de woonsituatie, evenmin van
het verbruik van de vorige ketel, de
beste informatie kunt u dan ook
krijgen bij uw eigen gas-en elektrici
teitsbedrijf. waar men u precies kan
inlichten over alles, wat in uw geval
het voordeligst ls. Als u zich dan ook
laat voorlichten bij het Bouwcen
trum te Rotterdam en u neemt een
vertrouwde installateur, om de voor
deligste, maar ook de meest aange
wezen installatie aan te doen bren
gen, Ja dan kan er weinig mis meer
gaan. In het wilde weg adviezen ge
ven kunnen wij niet.
VRAAO: Geen stomerij of wasserij
biedt garantie bij het schoonmaken
van een suède jasje. Weet u een goed
middel?
ANTWOORD: Als een goede stome
rij of wasserij dat niet aandurft, blijf
lk ook liever aan de veilige kant.
Probeer het eens met een stevig
stuk vlakgom, of met een stuk oud
hard wittebrood. Heel fijne staalwol
of een schuurplaatje kan ook ge
bruikt worden. Nooit wasbenzine.
Suède Jassenniet zonder sjaaltje
dragen.
VRAAO: In de 19de eeuw moesten
de soldaten de volgende lengte heb
ben: op kousevoeten. 5 voet, 6 duim
2 streep. Hoeveel ls dat?
ANTWOORD: Een voet ls ongeveer
30,48 cm. een duim ongeveer 2,54
cm., een streep 3,175 mm. In de
Franse tijd werd de Franse stan
daardmeter Ingevoerd en zoals alle
opgedrongen maatregelen, vond
men deze, al was hij ook voortreffe
lijk, niet Hollands en wilde men er
weer af. Echter de vele stedelijke
mogelijkheden om te meten hingen
van allerlei nonnen af en een grote
verwarring was het gevolg, zodat
men op sommige dienstpapleren ln
plaats van een meter, een oude el
gebruikte (waarbij ook allerlei varia
ties mogelijk waren). In plaats van
10 cm., nam men een voet, een vaam
of een duim en de streek of streep
mocht dan de plaats van de cm
Innemen. Volgens de door ons ge
noemde afmetingen komt men op
een normale lengte uit. Ouderen
herinneren zich nog wel het gebruik
van de eikenhouten eilestokken, ter
wijl ook verkocht werd door mars
kramers en dergelijke verkopers, die
de binnenkant van de arm (of kor
ter) als maat gebruikten.
NNSDAG 26 JULI 1977 TROUW/KWARTET RH 9
door Mink van Rijsdijk
Honderd jaar geleden spookte het nog in onze
contreien en niet zo zuinig. Neem nou de kat die
daar iedere avond op de hekkepaal van de ouwe
Toon zat. Dat was helemaal geen kat. Wie het wel
was? Niemand kon het bewijzen, maar toen de
Ruige in een drieste bui eens een schot hagel aan die
kat waagde, liep ouwe Toon de volgende dag met
zijn hoofd in de lappen. Noem dat maar normaal.
Trouwens in de buurt van Toons huis hoorde men 's
avonds gedurig een vreemde plons in de sloot.
Geloof maar niet dat het een eend of een rat was, als
die te water gaan maken ze ander geluid. Nee
rondom het huis van ouwe Toon was het niet pluis.
Nergens knoerste het hek zo allergriezeligst in de
scharnieren als daar. Dat kwam niet door de wind,
ze wisten wel beter, de weerwolf zat er achter met
zijn «trucjes en pesterijen. Zijn naam noemden ze
niet graag, ze praatten over „hem" en dat was voor
iedereen duidelijk.
Als „hij" op vrouwen loerde moesten ze aan heilige
dingen denken, dan waren zei onschendbaar. Al
bonkte het hart in de keel en al kon je eigenlijk aan
niets, laat staan aan iets heiligs denken, cr zat niets
anders op. Natuurlijk liep je je eigen huis voorbij,
„hij" hoefde niet te weten waar je woonde, dat was
wel zo veilig.
Als de mannen onheil vreesden trokken ze hun mes
uit de schede, bedacht op een onverwachte aanval
van „hem". Niemand zou zo stom zijn dat mes in de
rechterhand te houden. „Hem" kon je alleen met de
linkerhand treffen, dat wist iedereen.
Die donkere herfstavond dat Dirk langs het huis van
de ouwe Toon moest, voelde hij dat er op hem ge
loerd werd. „Hij" dreigde. Vlak voor Dirks voeten
sprong de kat van de hekkepaal. Hij probeerde hem
een trap te geven, maar miste; de kat vloog giftig
blazend de bosjes in. Zo blaast een normale kat niet,
wist Dirk heel beslist. Toen daarna het hek lang en
doordringend bleef knoersen en hij tot drie keer toe
een plons in de sloot hoorde, was het Dirk volkomen
duidelijk. Zijn laatste uur was in aantocht, dit werd
zijn einde. Hij probeerde nog gauw aan heilige
dingen tc denken. Misschien had een man daar ook
baat bij. Het lukte niet. er kwamen alleen grove cn
vreselijke gedachten bij hem boven. Rennen voor
zijn leven, het mes in de linkerhand geklemd, was
alles wat hij kon doen. Haastig schopte hij nog zijn
nieuwe klompen uit, sokken maakten minder herrie
en misschien hoorde „hij" hem dan niet zo goed.
Zou je Kee horen als hij zonder klompen thuis
kwam. Thuis, maar daar belandde hij vast nooit
meer en Kee zag hij niet weerom. Tranen sprongen
in zijn ogen. Hij werd bang als nooit tevoren en deed
het bijna in de broek van angst. Om dat te voorko
men hurkte hij snel in het gras van de berm. „Hij"
zou hem straks overrompelen, maar de smaad van
een volle broek hoefde- de vernedering niet nog
groter te maken. Zo snel mogelijk draafde hij weer
verder. Nog twee bochten moest hij om, zou hij het
toch redden? Was de atmosfeer niet iets minder
onheilspellend?
Nee, nee, „hij" zat hem plotseling vlak op de hielen,
sloeg hem treiterig tegen de benen. Doodsangst cn
haat joegen Dirk voort. Loeder, canaille, blijf van
me af, bonkte het in zijn kop. Het baatte niet.
Steeds venijniger werd hij gemept. Pijn brandde in
zijn enkels en kuiten. Zijn longen scheurden bijna
van ademnood. Bij de laatste bocht struikelde hij
over een verdwaalde biet en viel hij plat voorover.
„Pak me dan maar", kermde hij, „vermorzel me,
maar maak het kort." Er gebeurde helemaal niets.
De weerwolf spaarde Dirk. Dat hij een galg van zijn
bretels had vergeten vast tc maken en dat de
zwiepende punt daarvan hem bij iedere stap tegen
de benen kletste, heeft hij nooit geloofd. Want
„hij"
En Kee? Het bebloede gezicht van Dirk maakte
haar gemoed niet week. Welke kerel gooide nou
toch nieuwe klompen weg. De weerwolf? Ze trapte
er niet in. Ze rook bier.
Acties bij de dreigende sluiting van het Nijmeegse bedrijf Tealtronic. (Eddy Posthuma de Boer)
AMSTERDAM „Werkloosheid
in Nederland nu" is het eerste
fotografische document, dat in
opdracht van het Rijksmuseum
is gemaakt door twee bekende
fotografen. Bert Nienhuis en
Eddy Posthuma de Boer hebben
in ongeveer honderd foto's de
problematiek van bedrijfssluitin
gen en werkloosheid vastgelegd
en daarmee het materiaal gele
verd voor een tentoonstelling.
In 1975 stapte het Rijksmuseum
over op een andere manier van
geschiedschrijving. Sinds dat
jaar krijgen jaarlijks één of meer
Nederlandse fotografen de op
dracht een voor dat jaar bepa
lend onderwerp in een serie foto's
vast te leggen. Op deze manier
hoopt het museum een documen
tatie in beeld aan te leggen, die in
de loop der jaren een overzicht
moet geven van de nieuwste ge
schiedenis van ons land. Door het
werk ten toon te stellen krijgt de
bezoeker een aardig beeld van de
ontwikkelingen in de Nederland
se samenleving.
Als eersten kregen Nienhuis en
Posthuma de Boer eind 1975 de
opdracht de werkloosheid in
beeld vast te leggen. Geen een
voudige opgave in een tijd van
bedrijfssluitingen, bezettingen,
vakbondsvergaderingen en weer
een stijgend aantal werklozen,
hèt grote probleem van de jaren-
zeventig. Maar juist daarom is
het voor de afdeling Nederlandse
geschiedenis van het Rijksmu
seum belangrijk een document
over dit onderwerp te bezitten.
In de omschrijving van de op
dracht stond dan ook te lezen:
„Een fototentoonstelling kan
nauwelijks het antwoord ln beeld
vastleggen op de problemen van
de werkloosheid, dat de econo
men ook niet kunnen formuleren.
Wel kunnen foto's iets laten zien
van de werkelijkheid. De werk-
loosheidsdrelging voor de wer
kers in fabrieken en op kantoren;
de onderlinge verdeeldheid tus
sen hen die met ontslag worden
bedreigd. Het verzet tegen drei
gende sluitingen en de macht of
onmacht van de ondernemings
raden".
De selectie uit de foto's van Bert
Nienhuis en Eddy Posthuma de
Boer, die weggedrukt in de laat
ste gang van de afdeling Neder
landse geschiedenis tussen de
spotprenten hangen, geeft een
vrij compleet beeld van de werk
lozen en hun gezinnen, het ar
beidsbureau, de dreigende slui
ting en de acties om de werkgele
genheid te bewaren. Het is in
leder geval een expositie die een
betere en ruimere omgeving
waard is.
