stelt welvaart
Spanje uit tot manana
Zeker twintig doden
bij rellen op Srilanka
,De nieuwe tijd' bracht de
Lappen slechts achteruitgang
-[arder werken en broekriem aanhalen
yritse communist
a terugkeer uit
♦DR aangehouden
Carter in de olie
Carter zou iets
willen doen voor
Noord-Ierland
Rellen in Chicago
Twee Portugese
parlementariërs
kalkten leuzen
Prawda geeft
Carter er
van langs
IANDAG 25 JULI 1977
BUITENLAND
Trouw/Kwartet
or Herman Amelink
STERDAM Spanje heeft al te lang boven zijn stand geleefd. Meer uitgeven dan je ontvangt,
It op den duur onvermijdelijk tot een bankroet. Het tweede kabinet Suarez heeft het afgelopen
keinde maatregelen bekend gemaakt om Spanje dit lot te laten ontgaan. Globaal komen de
atregelen neer op een vergroting van de produktie bij een gelijktijdig aanhalen van de
'iem.
werk, 6 procent van de bevolking.
Dit cijfer is nog geflatteerd want
jongeren die nog nooit een baan heb
ben gehad, kunnen niet als werklo
zen worden ingeschreven. Ook de
vele Spanjaarden die in het buiten- Klippen
land werken, verhullen de werkelijke
werkloosheid van het land.
'I regering Suarez heeft ingrijpende
LStinghervormingen aangekon-
L De tot voor kort in Spanje
tekende weeldebelasting wordt
[evoerd en er komt een extra hef-
op de hoogste inkomens. Bin-
kort zal een wet worden inge-
»nd die zware straffen stelt op het
""tduiken van de belastingen, een
x>t euvel in Spanje. Behalve diver-
belastingen zullen ook de prijzen
ti benzine, elektriciteit en soja-
ën aanzienlijk stijgen. De loonstij-
^gen zullen echter beperkt blijven.
f^flatïe
|(t i regering acht deze maatregelen
r^dig ter bestrijding van de hollende
filiatie, die op Jaarbasis dertig pro-
amt bedraagt. Met behulp van de
Uitere opbrengsten van de belastin-
h wil de regering de economische
drijvigheid stimuleren om de
irkloosheid te bestrijden. Momen-
ïl zijn 800.000 Spanjaarden zonder
Spanje moet al zijn olie invoeren,
zodat de economische groei aanzien
lijk afgeremd werd. Ook stokte de
groei in de toeristenindustrie.
In de jaren zestig bevond Spanje
zich in een periode van economische
opgang. De regering van generaal
Franco schiep voor investeerders
zeer gunstige voorwaarden, waar
door ze grote winsten konden maken
bij betrekkelijk lage lonen. Het te
kort op de handelsbalans werd goed
gemaakt door de vele deviezen die
de toeristen in die jaren Spanje bin
nenbrachten. De economische ont
wikkeling begon pas goed tegen te
zitten na de sterk stijgende prijzen
voor olie sedert de oorlog die in 1973
in het Midden-Oosten gevoerd werd.
De politieke ontwikkelingen van de
afgelopen anderhalf jaar maakten
het onmogelijk de economische situ
atie grondig aan te pakken. De eer
ste regering Suarez had al haar
stuurmanskunst nodig om alle klip
pen op de route naar de democratie
te omzeilen. Ze heeft in de afgelopen
jaar met name van de rechter kant
ook regelmatig te horen gekregen
dat ze de economische ontwikkeling
van het land verwaarloosde.
De economische maatregelen die nu
'genomen zijn, de recente devaluatie
'van de peseta, de fiscale hervormin-
'gen en de verhoging van het discon-
'NDEN (Reuter) De communis-
[che hoofdredacteur van het blad
de Britse mijnwerkers in
irkshire, Maurice Jones, is zondag
de Londense luchthaven Heath-
aangehouden, nadat hij was te-
|ggekeerd uit Oost-Duitsland
arheen hij op 27 juni met zijn
in was uitgeweken.
33-jarige Jones was vier weken
gleden naar de DDR gereisd, orn
aat zijn gezin naar zijn zeggen was
edreigd door de Britse politie, na-
at hij zelf bij demonstraties bij het
londense fotobedrijf G run wick was
■■aangehouden. Hij werd er van be-
chuldigd bij zijn arrestatie de poli-
le te hebben beledigd. Bij zijn voor-
eleiding was hij echter op borg-
Dcht vrijgelaten. Volgens de politie
ield zijn arrestatie op zondag op
«eathrow verband met het feit, dat
dj niet voor de rechter was versche
en toen zijn zaak aan de orde
Wam.
imes die lid is van de Britse com-
tische partij, keerde uit Oost-
irlijn terug, samen met zijn Finse
iuw en hun driejarig dochtertje,
zijn gezelschap bevonden zich
ik de voorzitter van de mijnwer-
!rs in Yorkshire, Arthur Scar gill,
n een andere vakbondsfunctiona-
na*. Zij hadden Jones er van afge-
lacht politiek asiel in de DDR te
•}eiagen. Volgens het Oostduitse
.^rsbureau ADN had Jones al een
^dergelijk verzoek Ingediend en was
|t%ze aanvrage in behandeling.
n tyj het fotobedrijf Grunwick wordt
mi verscheidene maanden gestaakt
1 Tn de directie te bewegen tot erken
ning van een vakbond. Stakers die
te Werkwilligen proberen buiten de fa-
en fiek te houden, hebben de steun
an linkse politici en vakbondsfunc-
inarissen.
nhL
De Amerikaanse president Carter beëindigde zaterdag een tweedaagse
reis door het zuiden van de Verenigde Staten. In de Golf van Mexico
bezocht hij een booreiland. Daarvoor moest hij zich in het olie-goed
steken. Hier helpt hij zichzelf weer uit de ruime overall.
to naar acht procent, zijn een duide
lijke blijk van de wil van de Spaanse
regering het land economisch weer
in evenwicht te brengen.
Het grote gevaar voor de plannen
van de regering is gelegen ln de
politieke instabiliteit. De democra
tie is nog niet erg diep verankerd in
de Spaanse bevolking. Bovendien
ontbreken de regering nu de dwang
maatregelen die zij zich ten tijde
van Franco kon permitteren. Het
was dan ook niet zonder reden dat
Suarez zijn economische plannen
voor de indiening bij het parlement
al besproken heeft met Felipe Gon-
zelez, de leider van de voornaamste
oppositiepartij, de Spaanse socialis
tische arbeiderspartij (PSOE). Deze
verklaarde na het overleg met de
premier dat hij in de plannen van de
regering veel terugvond wat de
PSOE in haar programma had be
pleit. Ook de communisten hebben
zich tamelijk welwillend uitgelaten
over de regeringsplannen. Hierdoor
is premier Suarez ervan verzekerd
dat de ontevredenheid die zeker on
der Spaanse arbeiders zal ontstaan,
geen politieke vertaling krijgt in een
agressieve oppositie in het parle
ment.
De regering Suarez zal wel moeten
rekenen met verzet van de banken
en het bedrijfsleven. De voordelige
positie die zij zich onder Franco
hadden weten te verwerven komt op
de tocht te staan. De vrijheid van
handelen die ze hadden wordt door
een groeiende bemoeienis van de
overheid met het economische leven
de komende tijd steeds verder inge
perkt.
LONDEN (AP) Volgens het Brit
se zondagsblad Sunday Times zal
de Amerikaanse president Jimmy
Carter een vredesplan voor Noord-
Ierland ontvouwen. Het Britse blad
meldde gisteren, dat Carter ln de
komende weken een toespraak zal
houden, waarin hij hulp zal aanbie
den voor de bevolking van Noord-
Ierland.
Over de vorm waarin de hulp moet
worden gegoten zou de Amerikaan
se regering de afgelopen tijd over
leg hebben gevoerd met de Britse
en Ierse regering. Ook zouden
Noordierse politici zijn gepolst over
een Amerikaans vredes-initiatief.
De Sunday Times weet nog te mel
den dat presdent Carters belang
stelling voor Noord-Ierland is ge
wekt door enkele vooraanstaande
Amerikaanse politici van Ierse
afkomst.
Het blad noemt in dit verband de
senatoren Edward Kennedy en Pa-
De Amerikaanse stad Chicago beleef
de zaterdag ongeregeldheden als ge
volg van de spanningen tussen blank
en zwart. Het begon met een demon
stratie van zwarten, die werkgelegen
heid en betere huisvesting vroegen.
De demonstranten wilden door een
wijk trekken waar voornamelijk blan
ken wonen en die ter plaatse berucht
is wegens de vijandige houding tegen
over zwarten. De politie verhinderde
echter de doortocht omdat zij bang
was de demonstranten niet te kunnen
beschermen tegen de blanken. De
zwarten ontbonden daarop de stoet,
maar er ontstonden toch vechtpartij
en. Er vielen in totaal 23 gewonden.
De politie arresteerde 24 mensen. Op
dé foto: blanken koelen hun woede op
een auto.
trick Moynihan, de voorzitter van
het Huis van Afgevaardigden Tho-
mes O'Neil en gouverneur Hugh
Carey van de staat New York. Deze
politici vinden dat de Amerikaanse
regering iets moet doen dat als
tegenwicht kan dienen voor de
steun die het radikale Ierse Repu
blikeinse Leger (de IRA) krijgt uit
de Ierse gemeenschap in de Vere
nigde Staten.
Veel Iers-Amerikanen koesteren
een onverholen sympathie voor de
IRA en het staat wel vast dat deze
organisatie (verantwoordelijk voor
veel terreurdaden) geld ontvangt
uit de Verenigde Staten.
LISSABON (Reuter, UPI) De Por
tugese politie heeft gisteren korte
tijd twee communistische parle
mentariërs vastgehouden nadat zij
betrapt waren op het kalken van
tegen de regering gerichte leuzen op
muren in het noorden van Porto.
Nadat beide heren hadden aange
toond dat ze parlementair on
schendbaar waren, heeft de politie
ze weer vrijgelaten. De leuzen waren
gericht tegen de wet op herziening
van de landhervormingen die on
langs door het Portugese parlement
werd aanvaard. In een dit weekein
de door de Portugese communisti
sche partij uitgegeven verklaring
staat dat de nieuwe wet veel natio
nale onrust in het land zal veroor
zaken.
Afgelopen zaterdag vierde de socia
listische minderheidsregering van
premier Mario Soares haar eenjarig
bestaan. In een interview verklaarde
de premier dat de economische sta
biliteit van zijn land toegenomen
was, al ging het niet zo snel als men
had gehoopt. Herstel van de econo
mie is nodig omdat zonder dat her
stel democratie en socialisme niet
veilig gesteld kunnen worden, aldus
de premier.
Europa
Spanje zal aanstaande donderdag
formeel een aanvraag indienen voor
toetreding tot de Europese Gemeen
schap, zo is het afgelopen weekeinde
in Madrid bekend geworden. De re
cente devaluatie van de peseta heeft
deze toetreding, waarover heel wat
jaren zal worden gedaan, niet ge
makkelijker gemaakt. Deze maatre
gel beoogt Spanje namelijk goedko
per te maken tegenover de overige
landen van Europa. De uitvoer van
Spaanse produkten werd goedkoper
en de invoer van buitenlandse pro
dukten duurder. Met name Frank
rijk en Italië zien deze ontwikkeling
met lede ogen aan. Zowel de Spaan
se landbouw als de Spaanse indus
trie concurreerde al sterk met de
Franse en Italiaanse sectoren. De
devaluatie van de peseta heeft deze
concurrentie versterkt en als nu ook
nog de laatste tariefmuren wegval
len, is een verdere ondermijning van
de Franse en Italiaanse landbouw
en industrie onvermijdelijk.
Er wordt de komende Jaren erg veel
gevergd van de democratische ge
zindheid van de Spanjaarden: be
reidheid de buikriem aan te halen,
harder te werken en een nieuwe be-
lastingmoraal te accepteren. De re
gering heeft de Spanjaarden opge
roepen zich gezamenlijk één grote
opoffering te getroosten om de eco
nomische crisis te boven te komen.
Met zoveel woorden is de Spanjaar
den duidelijk gemaakt dat een gro
tere welvaart voor iedereen tot ma
nana moet worden uitgesteld. Eerst
moet ervoor gewerkt worden.
(Het Spaanse woord manana bete
kent letterlijk morgen maar wordt
vaak gebruikt in de betekenis van
Sint-Juttemis).
COLOMBO (Reuter, AFP) De Nieuwe regering van Srilanka heeft gisteren een reeks maatregelen afgekondigd
om het politieke geweld, dat vrijdagnacht in alle hevigheid uitbrak, te beteugelen. Bij de ongeregeldheden, die dit
weekeinde volgden op de algemene verkiezingen van donderdag, zijn ten minste twintig doden gevallen.
De regering van premier Jajewarde-
ne, die vrijdag werd beëdigd, heeft
nu een uitgaansverbod ingesteld
voor het dichtst bevolkte deel van
Srilanka. In het hele land moeten de
komende twee dagen alle café's en
slijterijen gesloten blijven. Jajewar-
dene riep gisteren in een boodschap
de bevolking op orde en rust zo spoe
dig mogelijk te herstellen. Mevrouw
Bandaranaika, die bij de verkiezin
gen een zware nederlaag had geleden
en daarom als premier moest aftre
den, deed eveneens een beroep op de
bevolking de kalmte te bewaren.
De ernstige ongeregeldheden volg
den op een verkiezingscampagne die
ook al verre van rustig was verlopen.
Er deden zich herhaaldelijk botsin
gen voor tussen de aanhangers van
de verschillende politieke partijen.
Daarbij vielen verscheidene malen
doden en gewonden. Om het ergste
te voorkomen had de regering de
verkiezingspropaganda aan banden
gelegd en was de politie in de steden
versterkt met militairen. Tijdens de
laatste dagen van de campagne, op
de verkiezingsdag zelf en de dag
daarna waren ook alle café's en slij
terijen gesloten. Zodra dit verbod
vrijdagnacht was afgelopen braken
er rellen uit op tal van plaatsen in
Srilanka. De politie meldde vecht
partijen tussen politieke tegenstan
ders, plunderingen, brandstichting
en moorden.
Volgens de officiële lezing was het
dodental gisteravond twintig. Het
aantal gewonden liep in de tien
tallen.
Bij de vorige algemene verkiezingen
in Srilanka, in 1970 braken er na
afloop ook ernstige ongeregeldheden
uit. Daarbij vielen toen officieel 17
doden. Veel ernstiger was de gewa
pende opstand die nog geen jaar
later uitbrak, die anderhalve maand
duurde en waarbij duizenden slacht
offers vielen.
MOSKOU (AFP, Reuter) - De
Prawda, het blad van de communis
tische partij in de Sowjet-Unle,
heeft zondag weer scherpe kritiek
geleverd op de Amerikaanse presi
dent Jimmy Carter. Het blad schreef
dat de campagne van Carter voor
betere naleving van de mensenrech-,
ten zeer schadelijk was voor de be
trekkingen tussen de Sowjet-Unie
en de Verenigde Staten.
Het stuk ln de Prawda was kenne
lijk geschreven naar aanleiding van
de rede die Carter vorige week hield.
De president legde daarin uit dat hij
absoluut niet de bedoeling had de
betrekkingen tussen de VS en de
SowjetrUnie te schaden en dat zijn
pleidooien voor de mensenrechten
tegen geen enkel belang van de Sow-
Jet-Unie waren bedoeld. De Prawda
prijst Carter dat hij het grote belang
van de relaties tussen de VS en de
Sowjet-Unle heeft onderstreept en
dat zijn rede enkele passages bevat
te die „niet gek" waren. Maar voor
de rest gaat het van dik hout zaagt
men planken. Carter wordt verwe
ten dat hij de haat tegen de socialis
tische landen heeft aangewakkerd
en de tegenstanders van de ontspan
ning in de kaart speelt. Bovendien
krijgt de president voor de voeten
geworpen dat hij de bewapenings
wedloop heeft aangemoedigd door
de produktie van de kruisraket en
de neutronenbom te versnellen.
zi(
isdoor Ron Bosman
zaönze herinnering, de herinne-
ejig aan ons verdwijnt. Wij ver
aten en wij worden vergeten",
we|chtte eens de Lap Mattlas
dPderson. Het ziet er naar uit
iot»t hij gelijk zal krijgen want
en 1 zijn genoeg redenen om de
Hekomst voor de Lappen som-
T°^t in te zien.
r ieds lang voor mijnwerkers, spoor-
^arbeiders en andere pioniers
Jar het noorden van Zweden kwa-
n;n woonden daar de Lappen, een
Unadenvolk dat eerst voomame-
k van de Jacht en de visserij en
tama van de rendierteelt leefde.
6t woongebied van de Lappen
/0l£ekte zich uit van het noorden van
_3orwegen tot het Russische schier-
iand Kola. In Zweden bewoonden
het gehele noorden tot in de ber-
i meer naar het zuiden toe. Ge-
kelijk hebben de Lappen het
|oit gehad. Ze hadden het klimaat
;en en ondervonden bovendien te-
[nwerking vanuit het zuiden. De
lenvolgende regeringen trachtten
steeds te misbruiken om econo-
ich voordeel te behalen. Er is een
riode geweest dat de Lappen aan
regeringen tegelijk belasting.
>esten betalen!
'aa$e nieuwe tijd" bracht voor de Lap-<
iePin slechts achteruitgang. Rendier-
elt moest plaats maken voor be-
mwing en ook de bewerking van de
ajssen dreef de Lappen naar andere
Pafco's. De viswateren werden door
«deren overgenomen en voor ande-
m.'doeleinden gebruikt. De Lappen
satgen te maken met de geldecono
mie en waar de Westerse cultuur
ei,.|drong verloor die van hen terrein.
er. Weidelijk aan begon hun aantal te
^•hninderen en tegenwoordig wo-
|0-m er in Zweden nog maar zo'n
10.000 Lappen, van wie slechts 2000
van de rendierteelt leven. -
Nomaden
De belangrijkste verandering in de
rendierteelt is de overgang geweest
van de zogenaamde intensieve naar
de extensieve teelt. Vroeger zorgde
iedereen voor zijn eigen kudde en
werd het rendier voor de melk, het
transport en de slacht gebruikt. Het
was de tijd dat de Lappen nog als
echte nomaden leefden en met hun
kudde meetrokken, 's winters naar
de bossen beneden, in de zomer naar
de bergen waar de dieren hun zomer-
voedsel vonden en de mensen veilig
waren voor de muggen. Tegenwoor
dig bedrijft men de extensieve teelt.
De kuddes worden 's zomers vrijer
gelaten zodat ze zich meer versprei-,
den en beter te eten krijgen. De
functie van slachtdier is namelijk
meer naar voren gekomen en dat
past uitstekend in een tijd dat ook
de Lappen op de geldeconomie zijn
overgegaan. De kuddes zijn ook gro
ter geworden omdat men nu een
maal een minimum aantal dieren
nodig heeft om zichzelf en zijn gezin
te kunnen onderhouden.
komen aan de zakelijke aanpak en
velen van hen zijn er toe overgegaan
gezamenlijk enkele mensen in loon
dienst te nemen voor het bewaken
van de kuddes. Een ander teken van
de verzakelijking is dat de rendieren
meer en meer ln een paar grote abat
toirs worden geslacht. Verder zijn de
Lappen hulpmiddelen gaan gebrui
ken bij het bewaken en verplaatsen
van de kuddes: radio- en zendappa
ratuur, sneeuwscooters en vliegtui
gen. Spik bijvoorbeeld laat zich per
vliegtuig naar zijn zomerwoonplaats
in de bergen brengen. De trek van
vroeger en het nomadenbestaan zijn
met dit alles dus ook aan het ver
dwijnen.
Aanpassen.
Per vliegtuig
„Wil Je dan ook nog zakelijk werken
dan moet Je Investeren en heb Je er
nog meer nodig", zegt Jowa Spik,
een Lap met een grote kudde uit
Jokkmokk. De Lappen zijn niet ont
Het belangrijkste gevolg van deze
ontwikkeling is geweest dat veel
Lappen zijn weggesaneerd en zich
hebben moeten omscholen. Je komt
ze nu tegen in de verzorgende beroe
pen, op kantoren, als leraar of als
mijnwerker. Van de Lappen, die van
de visserij of de Jacht leefden zijn er
naar verhouding nog minder overge
bleven omdat ze minder gemakke
lijk waren in te passen in de geldeco
nomie. Een klein aantal Lappen
heeft emplooi gevonden in de toeris
tenindustrie. Ze zijn de kledingstuk
ken, messen en sieraden, die ze vroe
ger voor eigen gebruik maakten nu
in series voor de toeristen gaan ver
vaardigen.
is natuurlijk ook dat lk zo tenminste
nog iets van de Lapse cultuur kan
uitdragen. Maar ook ik heb me moe
ten aanpassen." Al bedient Pirak
zich dan van een aantal technische
hulpmiddelen het zijn in ieder geval
nog de traditionele gebruiksvoor
werpen, die hij vervaardigt. En dat
kan niet worden gezegd van de kur-
ketrekkers en flessenopeners met
een rendierpoot als handvat, die Je in
sommige warenhuizen aantreft.
Betogingen
Een Lap met zijn rendier.
Maar al konden deze Lappen dan
gedeeltelijk op eigen terrein blijven
werken, ook zij ontkwamen niet aan
de aanpassing. Lars Pirak, die be
kend staat als vervaardiger van het
mooiste Lapse handwerk: „Eigenlijk
heb ik het getroffen. Ik ben een van
de weinige Lappen, die ook in hun
nieuwe beroep iets van de oude vrij
heid hebben kunnen behouden. Fijn
Dat de toekomst er voor de Lappen
als apart volk somber uitziet zuilen
ze zelf als eersten beamen. Al in 1950
richtten ze de SSR op, een organisa
tie, die hun belangen moest gaan
behartigen. En de laatste Jaren is het
zelfs niet ongewoon meer Lappen in
demonstraties tegen te komen. Het
zijn vooral de grote exploitatie van
de bossen en de bouw van meer
waterkrachtcentrales, waar ze zich
tegen verzetten. De zware machines,
die in de bosbouw worden gebruikt
maken de grond ongeschikt voor de
rendierteelt en het zijn vooral de
„Boslappen" die het m..eten ont
gelden.
Ook de Lappen beginnen dus langza
merhand voor hun rechten op te
komen maar het is de vraag of het al
niet te laat is. De diverse sociaal-
economische ontwikkelingen zijn
Immers niet terug te draaien. En ook
de Zweden, de honderdduizenden,
die generaties lang in het noorden
hebben gewoond kunnen onderhand
hun rechten doen gelden. Blijft na
tuurlijk staan dat in de redenering
dat de Zweden de Lappen hun land
en dergelijke ontnomen hebben veel
waars zit en in veel protesten hebben
zij het gelijk aan hun kant. Men
moet de Lappen bovendien nageven
dat hun cultuur genoeg heeft, dat
het behoud waard is.
Geen vuist
Een oplossing is niet eenvoudig te
bedenken. De Lappen missen bij
voorbeeld een organisatie, die wer
kelijk een vuist kan maken. Ze heb
ben dan wel hun SSR, maar die heeft
slechts adviserende bevoegdheden.
Bovendien lijken daarin de rendier-
telende Lappen de boventoon te voe
ren en zij zijn het die het naar ver
houding het beste hebben geklaard.
Zij zijn het ook, die het culturele
„gezicht" van de Lappen grotendeels
lijken te bepalen. Dat is dan wel een
ontwikkeling, die hen opgedrongen
is maar men kan zich voorstellen dat
zij toch andere belangen en culturele
waarden te verdedigen hebben dan
de Lappen, die zich tot mijnwerker
hebben laten omscholen. Een andere
moeilijkheid is dat het probleem ook
Internationale aspecten heeft. De
Lappen zien zich terecht als één volk
met een en dezelfde cultuur. Ze zijn
echter over vier landen verspreid en
in elk van deze landen weer onder
andere omstandigheden. Iets heb
ben ze intussen wel bereikt: in Kau-
tokeino ln Noord-Noorwegen is sinds
enkele Jaren een instituut gevestigd
dat onder meer taalkundig, histo
risch en veeartsenijkundig onder
zoek verricht. De resultaten daarvan
zullen de Lappen bij hun verdere
strijd kunnen gebruiken.
(Ron Bosman heeft het noorden van
Scandinavië meermalen bezichtigd en
er uitvoerig studie van gemaakt. Zijn
eertte artikel over Noord-Zweden
plaatsten wij in de krant van 22 juli.)
