Strijkstra hoofd
Friese omroep
Had Neurenberg
consequenties?
IKON-radio over
vrijheidsstrijden
Ponck Princen
Arie van den Dool
(NOS) overleden
ZATERDAG 23 JUU 1977
RADIO EN TELEVISIE
Trouw/Kwartet
TV-COMM ENTAAR
a
door Ton Hydra
Heeft de mensheid iets geleerd van
de Tweede Wereldoorlog en van de
nog altijd nawerkende misdrijven
die toen zijn gepleegd? Hebben de
Neurenbergse processen tegen
kopstukken van het Nazigespuis
enige Invloed ten goede gehad? Wie
daarover weieens nadenkt en naar
antwoorden zoekt, zal zich moeten
laten confronteren met de
Indrukwekkende „Herinnering der
gerechtigheid". Deze vier en een half
uur durende film van Marcel Ophuls
wordt door de NCRV zondag en
maandag uitgezonden
Het eerste deel bepaalt de kijkers
bij Neurenberg en de Duitsers; deel
twee dwingt ons de daden van
anderen toen en nu te toetsen
aan wat volgens het internationale
tribunaal misdrijven waren en
blijven tegen de vrede, tegen
oorlogsregels en tegen de mensheid.
U dient er rekening mee te houden
dat de film een harde confrontatie
met een afschuwelijke
werkelijkheid is.
Er wordt ook het een en ander aan
de kaak gesteld, waarvan men in
sommige landen niets wil horen en
zien. Hoewel de Britse en de Duitse
televisie de titanenarbeid van
cineast Ophuls aanvankelijk
steunden, hebben zij het filmwerk
niet in zijn geheel willen vertonen.
De banden werden zelfs In beslag
genomen toen Ophuls weigerde
enkele onwelgevallige fragmenten
uit zijn film te knippen. Ook
Frankrijk wenste een oordeel over
eigen oorlogsverleden niet uit te
zenden. De NCRV daarentegen
brengt de complete versie op het
scherm en dit is dan de eerste keer
dat het gebeurt.
Een waardeoordeel over het gehele
werk kan en mag ik niet uitspreken,
want ik heb slechts twintig minuten
vooraf kunnen bekijken. Dat was op
het nippertje en eigenlijk een klein
wonder want tussen de BRT-studio
in Brussel en Hilversum raakten de
filmbanden zoek. Van de
voorgenomen uitzending in het
begin van deze maand moest
worden afgezien, omdat de levering
van nieuw filmmateriaal enkele
weken zou vergen. Zelfs vandaag
nog zullen medewerkers van NCRV
en NOS in touw zijn om de
historische teksten en de vele
uitspraken van een Internationaal
gezelschap van geïnterviewden in
Nederlandse ondertitels te vertalen.
De voornaamste gesprekspartner
van Ophuls is prof. Telford Taylor,
tijdens de processen hoofdadviseur
van de Verenigde Staten. Pijnlijke
vragen gingen zij niet uit de weg.
Uiteraard botsten zij op de
uitspraak van de Amerikaanse
hoofdaanklager Jackson, die in
Neurenberg zei: „Deze rechtspraak
dient in de eerste plaats te worden
toegepast op de Duitse aggressors.
Maar als wij hieraan enige zin willen
geven, moeten we logischerwijs ook
de agressie van andere naties
veroordelen, inclusief die van hen
die ook in deze rechtszaal zitten".
Hier lag voor Ophuls het
uitgangspunt voor zijn film en
tevens het punt waar hij naar toe
moest om hardop de vragen te
stellen die hem al zolang
bezighielden. Om er een paar te
noemen: „Is Jackson's uitspraak
ooit voor andere landen een
toetssteen geweest en zo Ja, wie is er
dan veroordeeld? En: liggen de in
Vietnam door Amerikanen
gepleegde oorlogsmisdaden in het
verlengde van de Nazi-gruwelen?
De Joodse cineast Ophuls, Duitser
van geboorte en getrouwd met een
vrouw die lid was van de
Hitlerjugend, stelt dat de daden
onvergelijkbaar zijn. Door de top
van de Hitler-kliek werden
massamoorden uitgedacht en
bevolen als een onderdeel van de
regeringspolitlek. Vietnam was
anders, zegt Ophuls.
Met de constatering dat wij met
deze waarheid nooit tot klaarheid
komen, stop ik voor enige tijd mijn
buisbespiegelingen om in
vakantiestemming langs het
televisietoestel heen te kijken. De
wens u netzo veel plezier.
HILVERSUM (ANP) Het staat wel vast, dat de heer S. J.
Strijkstra uit Katwijk bij Heerenveen hoofd wordt van de
nieuwe regionale omroep Friesland. De heer Strijkstra, die thans
chef ls van de hoofdafdeling opleidingen van de NOS, ls als hoofd
van de Regionale Omroep Friesland voorgedragen bU de com
missaris regionale omroepen, mr. Minne Dijkstra.
Speciaal vandaag Speciaal morgen
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM In het IKON-ra-
dloprogTamma „De andere wereld
van zondagmorgen" komt zondag
een portret van Ponck Princen.
Princen werd in de tweede werel
doorlog door de Duitsers ter dood
veroordeeld, maar wist te ont
komen.
In Nederland kreeg hij bekendheid
toen hij tijdens de politionele acties
in het voormalig Nederlands Indië
overliep naar de Indonesische troe
pen. Aan de zijde van de Indonesiërs
heeft hij tegen de Nederlanders ge
vochten. In het interview zegt hij:
..Waarom moet ik schuldgevoelens
hebben, ik heb toen de kant van de
zwakste gekozen."
Princen kreeg het Indonesisch
staatsburgerschap, maar zowel tij
dens de regering van Soekarno als
die van Soeharto heeft hij diverse
malen gevangen gezeten wegens
zijn kritiek op willekeur en onrecht.
Op het ogenblik is hij voorzitter van
de Indonesische vereniging ter ver
dediging van de rechten voor de
mens.
In het interview vertelt hU wat hem
indertijd bewoog over te lopen,
waarom hij zich zo heeft ingezet
voor de ontwikkeling van Indonesië
i en waarom hij teleurgesteld ls over
de ontwikkelingen van de laatste
Jaren. „De andere wereld van zon
dagmorgen" is van tien voor elf tot
twaalf uur op Hilversum 1.
Met de benoeming van de heer
Strijkstra wordt een nieuwe stap ge
zet in de richting van de voltooiing
van de driedeling van de RONO in
de regionale omroep Friesland, de
regionale omroep Gronlngen-Drente
en de regionale omroep Overijssel-
Gelderland.
Strijkstra zal in Friesland worden
bijgestaan door Klaas Wielinga.
thans chef van de regio Friesland
van de RONO. als adjuncthoofd.
Verder zal Wim de Jong worden
voorgedragen als hoofd van Gro
nlngen-Drente.
In Overijssel-Gelderland ls de sollici
tatieprocedure nog aan de gang.
HILVERSUM (ANP) Het hoofd
van de dienst programmafacilitei
ten van de NOS, Arie van den Dool,
ls op 64-Jarige leeftijd overleden.
Van den Dool, die eind september
met pensioen zou gaan. heeft sinds
1954 een actieve leidende rol ge
speeld bij de opbouw van de Neder
landse televisie.
Hij begon zijn loopbaan bij de poli
tie In Den Haag waar hij In 1935
inspecteur werd. Hij speelde een rol
In het verzet en slaagde erin in begin
1945 het bevrijde zuiden te bereiken.
Direct na de bevrijding maakte hij
deel uit van een groep van het mili-
De AVRO vertoont de Franse
tekenfilm Aladin en de wonder
lamp.
Ned. 1 15.32
Van de BBC-jeugdserie Katy,
naar boeken van Susan Coolidge,
komt het eerste deel op het
scherm.
Ned. 1 17.00
In het NCRV-programma is
Hitchcocks film Rebecca te zien.
Hoofdrollen: Laurence Olivier,
Joan Fontaine, Judith Andersen
en George Sanders.
Ned. 2 I 20.25
De TROS presenteert een optre
den van de zanggroep The Manhat
tan Transfer.
Ned. 1 22.10
Met het Radio Filharmonisch
Orkest speelt Emmy Verhey het
enige vioolconcert dat Jean Sibeli
us heeft gecomponeerd.
Ned. 2 I 22.40
In 't Is Historisch: de tentoon
stelling Bijbels en burgers in Delft
en Wie was Caspar Flinck?
Hilv. 4 16.00
Eric Schneider draagt werk van
Siraon Vestdijk voor.
Hilv. 2 I 21.30
In de EO-rubriek Postludium
zijn composities van Saint-Saëns
te beluisteren.
Hilv. 2 I 23.10
talr gezag die de toenmalige studio
Den Haag van de NSB overnam.
Op die manier raakte Arie van den
Dool betrokken bij de oprichting
van „Herrijzend Nederland", zoals
deze omroep na de oorlog heette. Bij
de regeringsvoorlichtingsdienst
werd hij hoofd van de afdeling radio
waar hij regeringsuitzendingen ver
zorgde. Hij kreeg bekendheid als de
„stem" van het strijdkrachtenpro
gramma Niwln met de tekst „Wij
leven mee met de Jongens overzee".
Van den Dool was ridder in de orde
van Oranje Nassau.
In de Amerikaanse film Reuzen
van de zee zitten unieke opnamen
van walvissen. Van zo dichtbij zijn
de dieren onder water nog nooit
geobserveerd.
Ned. 1 19.05
Bachs cantate „Man singet mit
Freuden vom Sief" wordt uitge
voerd in de gerestaureerde
Utrechtse Jacobikerk.
Ned. 1119.55
Vandaag en morgen vertoont de
NCRV het belangwekkende tijddo-
curoent Herinneringen der gerech
tigheid, waarin de befaamde cine
ast Marcel Ophüls mede aan de
hand van authentieke opnamen
nagaat welke invloed de Neuren
bergse processen hebben gehad.
Ned. 11 20.30
In samenwerking met een BBC-
team laat de Horizonredactie een
interessante reportage zien van het
spreuren naar de in 1798 vergane
Engelse oorlogsbodem Colossus en
het opduiken van antieke kunst
schatten.
Ned. 2 21.40
Ds. B. A. Dubbeldam gaat voor
In de hervormde kerk van Hies-
lum, waar een leerdienst wordt ge
houden.
Hilv. 1 17.00
De NCRV laat opnamen horen
van een concert dat Anton Heiler
heeft gegeven in het kader van het
Internationaal Orgelconcours
Haarlem.
Hilv. 1 19.25
Mart Smeets en Henk Terlingen
maakten een reportage over de
Joodse Olympische Spelen.
Hilv. 2 I 21.00
Radio vandaag
HILVERSUM I (2§8 ra to FM-kaaalen) VA
RA: 07.00 Nieuws. 07.02 (2) Z O. VARA's
Zaterdagochtendshow: gevarieerd program
ma. (07.30 Nieuws. 07.41-07.53 Dingen van de
dag 08.30 Nieuws. 0825-08 45 Gymnastiek
voor de huisvrouw). 10 30 Nieuws. 10 33 VA-
RA's voettocht 11.00 (S) Radioweekblad
maakt Z-I. 12.26 Mededelingen voor land- en
tuinbouw. 12.30 Nieuws. 12.41 (2) Wegens
vakantie gesloten, een Rooie Haan-produk-
tie 14 30 (S) NAR. Ncdertandsc Artiesten
Revue. 15.30 Nieuws. 15.33 (S) de Rode Lo
per: gasten, hun verhalen en muziek. 17-30
Nieuws- 17.32 Dingen van de dag. 18.30
Nieuws. M 41 (S) VARA's voettocht 19-30 (S)
Zing zomaar simpel een melodie: vrolijke
liedjes. 20.00 (S) De VARA feliciteert, ver-
zoekplatenprogramma. 21.00 (S) Voor wie
niet kijken wil muziek en informatie
(22.30 Nieuws). 23 55-2400 Nieuws.
HILVERSUM II (442 m en FM-kanalen)
TROS: 7.00 Nieuws. 7.11 Ochtendgymnas
tiek. 7.20 Ontbijt-soos. (8.00
Nieuws. 8.11 Aktua. 9.35 Waterstanden.)
10.00 De tien om kindershow het schip in.
10.30 Aktua-sportcafó. (11.00 Nieuws) 11.03
Wegwezen. OVERHEIDSVOORLICHTING:
12.49 Werk en welzijn, uitzending van het
Ministerie van Volksgezondheid en Milieu-
hygiene. TROS: 13.00 Nieuws. 13.11 Aktua.
13.30 Louis Armstrong Story. 14.30 Cabaret-
cetera. 15.00 Polderpopparade. 16.00
•Nieuws. 16.03 de Europarade (vanaf 17.00
(S). 17.55 Mededelingen. 18.00 Nieuws. 18.11
Aktua. 18.30 Toeraktura. 19.00 Tross-Coun*
try. 20.00 Nieuws. 20.05 (S) Concert la
carte: Klassiek wensprogramma. 21.30 (S)
Woorden in de avond. EO: 22.00 (S) Laat ons
de rustdag wijden. 22.45 (S) Reflector. 23.00
(S) Goed nieuws, programma in de Turkse
taal. 23.10 (S) Postludium rondom Saint-
Saens. 23.53-24.00 Nieuws.
HILVERSUM III (445 m en FM-kanalen).
NCRV: 07.02 (S) Pop Station. 08 03 (S) Happy
Sound, gospelprogramma. 09.03 (2) In. NOS:
10.03 Voorbeschouwing Tour de France.
TV vandaag
NEDERLANDI
15.30 NOS: Journaal
15.32 AVRO: AJadm en de wowNtirrp, tekenfilm
16.40 Weet je wel. mkxmatief programma
17.00 Katy. jeugdserie
18.30 TELEAC: Les Gammas, Frans voor
beginners Voorkchongsprogramma
18.45 NOS: De FlMtiMfcrent
18.55 Journaal
19-04 TROS: Cakmern. tekenfilm
19.170e men van zea m^oen, tv-sene
204» ik aiup waf op de bank. trf'ispet
21.35 NOS: Journaal
21S0 TROS: Ik slaap wet op de bank (vervolg)
22.10 Thé Manhattan Transfer, showprogramma
2250 NOS: Journaal
■NEDERLANOR
18.30 NOS: Tour de France
10.55 Journaal
19.04 NCRV: Black Beauty, Jeugdserie
19.30 Zo vader, zo zoon
20.00 NOS: Journaal
20.25 NCRV: Rebecca, speelfilm
22.30 Meditatie
22.40 Emmy Verhey, Hans Vonk en Sibelius:
concert
23.15 NOS: Journaal.
Radio morgen
HILVERSUM I (298 a en FM-KANAXKN.)
VARA 08 00 Nieuws 08 10 VARA s voet
tocht 08.25 Gerrit de weerman. 08 30 Popu
laire Italiaanse liederen 09 00 Bomans was
de naam HUMANISTISCH VERBOND:
09 30 Dag en nacht in touw, een proeramma
over mensen in ploegendienst IKON: 10.00
Kerkdienst 10 45 Wilde Ganzen 10 50 (S) De
andere wereld van zondagmorgen.infor
matie en muziek. AVRO: 12.00 (S) AVRO's
Nederlandse Sterrenparade 13 00 Nieuws
13 10 De toestand in de wereld. 1319
AVRO'» RadiojournaaL 13-30 Delta-zomer.
KRO: 14.00 Kruispunt, achtergrondinfor
matie over kerk en samenleving. 14 30 (S)
Zin ui muziek: muziek door amateurs. 15 00
Zomer '77, met toeristische tips. 16.45 Hoe
gaat het? Programma voor zieken. IKON:
17.00 Kerkdienst 17.58 Wüde Ganzen. 18 00
Het nieuwe oecumenische leesrooster.
NCRV: 18.30 Nieuws 18 40 (S) Zondaga
vondzang. 19.12 (S) Divertimento: klassieke
muziek. 19 25 CS) 27e Internationaal Orgel-
concours Haarlem 1977. 20 05 (S) Musica
Sacra: gewijde muziek. AVRO: 20.30 (S) In
de kaart gespeeld: klassiek wensprogram
ma 22.30 Nieuws. 22.40 AVRO's Radiojour
naal. 22.56 (S) Slotaccoord: muziek en actu
aliteiten. 23-55-24 00 Nieuws
HILVERSUM II (402 m ea FM-kanalen)
KRO: 08 00 Nieuws. 08.10 Overweging. 08.15
Badinehe: klassieke muziek. 09.00 Nieuws.
09.10 Waterstanden. 09.13 Uudate: gewilde
muziek. 10.00 Eucharistieviering. 11.00 Da
Capo: Rlgoletto, opera van Vent 12-00
Nieuws. 12.10 Paul Mauriat, amusements
muziek. NOS: 12.20 Voor de Surinaamse
Nederlanders. 13-20 Programma voor de
buitenlandse werknemers. VARA: 17.00 (S)
lc van Jean Sibelius. 17.55 Medcdelin-
Dingen van de dag. Aans!.: VARA's
voettocht 18.30 Arts in Abesslnië en Leiden,
gen, SOS en politieberichten. 16.00 Nieuws.
18.15 - w
ttc.
gesprek. 19.00 Het BoLsJoi Theater 1925-
1950 IKON: 1930 Brood en Spelen NOS:
20.00 (S) Het Promenade Orkest, amuse-
.mentsmuzïek. 20 20 (S) Rostrum of Compo
sers 1978: hedendaagse muziek. 21.00 Mac-
cabiades. documentaire. 21.45 Dichters in
De Vaart 22.10 (S) Over musici gespro
ken 2140 (S) Hobbyscoop. 231S(S> NOS-
Jazz. 2155-24 00 Nieuws.
HILVERSUM III (445 m en FM-kana!en)
AVRO: 7.02 (S) Ko de boswachtershow. 9.02
(S) Juist op zondag. NOS: 104)2 Voorbe
schouwing Tour de France. AVRO: 10.05 (S)
Muziek Mozaïek. 11.02 (S) Sportpanorama.
VARA: 11.30 (S) Gesprek. 12.02 (S) Klink
Klaar. 12 55 (S) VARA's voettocht 13.02 (S)
Muziek uit Studio I. muzikale show. NOS:
14.02 (S) Radio Tour de France. KRO: 18.30
(S) Zomer-Tombola. (2255 Mededelingen).
0 22-7.00 (S) De week in.
HILVERSUM IV (FM-kanalen) VOO: 8 00
Nieuws. 8.02 (S) Veronica klassiek. NOS:
9.00 (S) Vroeg klassiek. 10.00 (S) Musica
Religiosa. 11.00(S) Eli» op vakantie: Disco-
tabel. 13.00 (S) Zondagmiddagouverture:
nieuwe grammofoonplaten. 14.00 Nieuws.
14.02 (S) Concerten op de zondagmiddag:
Rotterdams Philharmonlsch Orkest oJ.v.
Ferdinand Leitner, m.m.v. Raymond Del-
noye. fluit: klassieke muziek. (In de pauze:
14.40-13.00 a. Sport in het kort; b. Praten
over muziek). 16.05-17.00 (S) Muzisa Nova.
TV morgen
Ah
NEDERLAND I
194» NOS Joumaaf
1840 Tour da Franc*, raportaga
1938 TELEAC: W«tifl«cMp In b**«g>ng»
11.58 NOS: Fabakfaekrara
194» Journaal
194» NCRV:Rauztnvandaza*.nakMr4im
19.55 Oudamuriak vanuit da JaootsMAia
Utrecht 12)
2030 Naureflft»gannu.dncumaflt*re?i)
22-05 Da zomer, concad van VNakk
2215 Tot basM
2235 NOS: Journaal
NEDERLANOI
1835 NOS: Fiona. iaugda*na (3)
19.25 StixSo Spon, met om t 20-00 trekking van
de tottogetaiieo
70.40 Tijged>rigade. Franse pohbesehe
21.35 Joumaa)
2140 Horizon documentaire
2230 Journaal
83: Smidje Verholen liet er geen gras
over groeien en begaf zich onmiddel
lijk naar het bureau van politie, al
waar de koddebeier Eelko Eelkema
aan zijn bureau te werken zat. „Zo
Verhool'n," zei Eelko. „Wat kom jij
zenuwachtig binn'nstorm'n. Kom je
me soms nieuws breng'n aangaande
het verdwljn'n van Kareltje Knet
ter?" —„Ik heb geen nieuws. Eelko,"
zei de smid. „Maar ik wou het tóch
wel even over die zaak hebben. Ik
geloof namelijk, dat ik weet waar we
Kareltje Knetter moeten zoeken. In
Barreberië! Zo, nou jij!" —„In Barre-
berië?" riep Eelko verbaasd uit.
„Wat mot dat bliksemse jong daar
nou uitvoer'n?" —Toen vertelde de
smid alles wat hij zojuist bedacht
had. en de geoefende Hermandad
moest toegeven, dat er wel wat van
waar kon zijn.—„Zo is het allemaal
gegaan, Eelko," eindigde de smid
zijn verhaal. ,;En het gekke is, hoe
langer ik erover nadenk, hoe meer
vreemde dingen er gebeurd moeten
zijn. Kareltje heeft mij toch immers
van die heks verteld, niet? Nou, ik
zat op de voetbal naast een jonge,
blonde vrouw. Toen de kleine kerel
was lens geschopt door Bulle Peesje,
ging ze er mompelend vandoor. En
weet je wat ze zei?" „Nou?"__
Eelko gespannen.— „Ze zei, O
Kareltje voldoende gewaarstfJ
had voor ze zijn wens verv
antwoordde de smid. „Ze z^
vervulde wensen slechts nijd
gunst verwekten."— „Ik heb^J-
an heks'n will'n geloov'n," zeil0";
en hij sprong op van zijn11^1
„Maar dit mens moet wel ee^11
weez'n, want wat jij me daar
Verhool'n, da's geen zuuverej80]
Kom Jong, we gaan er dadelijk*111
en als we haar te pakk'n krijg
moet ze Kareltje dadelijk wk1"
naartoe toover'n!". RJeJ
lak
Jongen onder tankauto
ARNHEM (ANP) De elfjarige
Bauke Thljssen uit Arnhem is giste
ren in zijn woonplaats om het leven
gekomen toen hij met zijn fietsje de
weg overstak en onder een tankauto
terecht kwam. De chauffeur van de
tankauto had van het ongeval niets
gemerkt, aldus de politie.
NCRV: 10.06 (S) Muziek bij de koffie. 12.03
(S) Los Vast, gevarieerd muziekprogramma.
NOS: 14.03 (S) radio Tour de France. NCRV:
19.02 <S) Pers Vers, nieuwe grammofoonpla
ten. 20.02 (S) After eight 22.02 (S) Sports-
how. 22.55 Mededelingen. 23.02 (S) Late date.
02.02 (S) Nachtexpres. 06.50-07.00 (S) Zon
dagmorgen.
HILVERSUM IV (FM-kanalen) AVRO:
07.00 Nieuws. 07.02 (S) Reveille: kamer- en
orkestmuziek. 09.00 Nieuws. 09.02 (S) Piano
muziek. 09.40 AVRO-thema. 10.00 (S) Wer
ken van Robert Schumann. 12.00 (S) Pista
che in de zomer. (14.00 Nieuws) 14.30 (S)
Muziek uit Italië. 16.00 't IS historisch. 16.20
(S) Internationaal muziekfestival voor de
Jeugd te Neerpelt (België). 16.45-17.00
AVRO's Radiojournaal.
-42-
Hij zei dit
tegen John Rudd, die antwoordde:
„Hoe langer het duurt, hoe kleiner
de kans op vrede door onderhande
lingen. Ik geloof daaraan niet meer;
iedereen is door het dolle heen en zij
zullen pas tot bedaren komen, als
alle Europese mannen tussen de
achttien en veertig dood zijn of met
één been naar huls zijn gestuurd.*
Daar komt nog iets bij; maak jezelf
niet wijs, dat, om het even of wij
winnen of verliezen, de oude toe
stand ooit zal terugkeren; hier niet
en nergens. De verkeerde mensen
sneuvelen en degenen, die zichzelf
veilig hebben gesteld verdienen ka
pitalen en krijgen de touwtjes in
handen. Ik dank God, dat ik het
grootste deel van mijn leven achter
me heb, maar mensen van jouw leef
tijd zullen zich volkomen moeten
omschakelen, als dat nog mogelijk
is". Een paar jaar later zouden er
velen zijn, die deze mening deelden,
maar in de voorzomer van 1915 ge
loofde niemand Rudds sombere
voorspellingen; zelfs zijn eigen
vrouw deed dit niet. Alleen Paul zag
er een aanwijzing ln, dat zijn zorg
vuldig opgebouwde plan om het dal
veilig door de oorlog heen te lood
sen, wel eens in duigen zou kunnen
vallen.
Een enorme schok kreeg hij door het
lot van Will Codsall. In april kwam
Will met verlof; ledereen schrok van
hem. Toen hij in augustus was ver
trokken was hij een stevige breedge
schouderde kerel, vriendelijk voor
iedereen. Nu zag hij er uit als een
trillende vogelverschrikker; zijn blik
was afwezig en hij beefde voortdu
rend over zijn gehele lichaam. Vrij
wel iedereen herinnerde zich, hoe
stapelgek Wills vader Martin was
geweest, toen hij zichzelf had opge
hangen. Will zag er nu net zo uit als
zijn vader op het laatst van zijn
leven. Hij zat maar te mummelen en
gaf vage antwoorden op vragen; hij
maakte zijn zinnen niet af en mom
pelde wat voor zich uit. Men nam
het hem niet kwalijk, want iedereen
wist door wat voor hel Will was
gegaan, maar een beetje griezelig
was het toch wel. En toen, óp de
laatste avond van zijn verlof, werd
Paul uit zijn kantoortje geroepen,
omdat Elinor Codsall hem wilde
spreken. Elinor was altijd een vrouw
van weinig woorden geweest en ook
nu zei zij zonder enige omhaal, dat
zij bang was voor Wills geestelijke
gezondheid.
„Hij gedraagt zich hoe langer hoe
meer als zijn vader", zei zij, „ik heb
heel wat met hem te stellen gehad.
R. F. Delderfield
Wij kunnen hem niet zo maar laten
teruggaan. Hij gaat ongelukken ma
ken. Wij moeten de mensen van het
leger zeggen, dat er krankzinnigheid
voorkomt bij de Codsalls. Hij kletst
er nu over, dat hij niet terug wil en
hier wil onderduiken. Hij beweert,
dat hij genoeg heeft gedaan en als ik
hem niet had volgegoten met drank,
zou hij nu al ergens zijn ondergedo
ken, maar dan had de politie hem
natuurlijk morgen gevonden en hem
wegens desertie gearresteerd".
Paul ging met haar mee naar De
Maagdepalm. Daar zat een door de
drank versufte Will. Maar hij bleef
volhouden, dat hij niet terugging.
Paul probeerde hem te overtuigen
van de dwaasheid van zijn plan,
maar het lukte hem niet. Hij ging
Maureen Rudd halen, die het plan
opperde zijn verlof verlengd te krij
gen. Zij schreef een attest, dat zijn
longen niet in orde waren en liet dat
mede-ondertekenen door de kamp
arts. Die nam contact op met Pax-
tonbury en zorgde ervoor, dat Wills
verlof met veertien dagen werd ver
lengd. Na die veertien dagen onder
zocht hij hem weer en stuurde hem
naar Paxtonbury met een attest, dat
hij daar aan het werk kon gaan,
maar voorlopig niet moest worden
teruggestuurd naar Frankrijk. Dit
zei hij ook tegen Will. Op de avond
voor zijn vertrek liep Paul nog even
langs; Will leek hem weer vrij nor
maal, maar Paul schrok toch van
zijn mededeling, dat hij Martin Cod
sall op het slagveld had gezien. Na
lang aandringen merkte hij, dat het
alleen Martins geest was geweest;
Paul schreef dit toe aan shock en
uitputting en was blij, dat Will voor
lopig op de thuisbasis zou blijven.
Zij vergisten zich allemaal; door de
gas-aanval bij Ieperen waren er zul
ke gaten in de verdediging geslagen,
dat iedereen, die beschikbaar was
daar direct werd heengestuurd. Wiil
meldde zich zaterdagsavonds bij
zijn basis; zesendertig uur later was
hij al in Le Havre en een maand
later kwam het gevreesde gel
gram: Will Codsall was tijde
vechtshandelingen gesneuvelj
Het dal rouwde om hem a'
held; Elinor rouwde, omdat t
opgeofferd door schreeuwlj
als Horace Handcock. Maar W
geen held en geen slachtoH
was niet gesneuveld, maar i
oordeling door een krijgsraad1
de geëxecuteerd-
Tijdens het proces verklaar^
aantal getuigen, hoe Will tijde
plaatselijke schermutseling
ling zijn geweer had neergego
door het niemandsland was te
hold naar de Britse loopgrave
derweg had hij twee andere
ten, die probeerden hem te|
houden, neergeslagen. Nats
was hij direct door de mllitali
tie gearresteerd en even natj
werd hij ter dood veroordeelq
hem gevraagd werd, of hij nog
zeggen had, mompelde Will
maar: „Zij moesten mij hebbé
krijgsraad beschouwde dit s
bekentenis, want er waren
maar dode Duitsers in de loo—
geweest, die zij bestormd tM"
Hoe kon Will zijn rechters du
maken, dat hij niet voor dt
Duitsers op de loop was g
maar voor zijn vader en moed
hij daar had gezien, zijn vad
een touw om zijn nek en zijn d
zonder hopfd?
Niemand zal ooit weten, of
grepen heeft, wat hem te w
stond. Hij voelde zich alleei
veilig in de cel met de zwaar i
cadeerde deur, die Martin en
la buitengesloten hield. Op
waarop Will voor het vuur
stond, werd in het Lagert
vraag gesteld, hoeveel execui
gens lafheid er in Frankrijk
plaatsgevonden. De minist
buitenlandse zaken antw
dat hem geen enkel geval
was. HIJ was kennelijk nie
ingelicht, want alleen in Wills
waren er in één maand vt«
geëxecuteerd en er lagen ve
sles aan het front Maar de 1
ding maakte dit niet beke:
stuurde alleen maar telegn
dat soldaat die en die was
veld tijdens gevechtsbandell
Ongeveer een maand later k w
bericht, dat Jem Pollock, de
van Bldeford was gesneuvelt V(
dit keer kwam er na het t< nj
een lange brief van Jeras ca hi
Wordt V
