y
Het valt echt wel mee, zei de zuster voor het trekken
'Een niet al te best been
amputeer je ook niet zomaar'
IT^DAG 23 JULI 1977
TROUW/KWARTET 13
ijn tanden en kiezen door een
t gebit wil laten vervangen,
lat op meer dan één manier
fi Je kunt naar de tandarts
pn, die de oude restanten
tal in etappes zal verwijde-
=erst de kiezen, het laatst de
Jr\. Is dat laatste gebeurd, dan
het kunstgebit, dat inmiddels
een tandtechniker gemaakt
meteen inzetten. Zodoende
HliJ de patiënt niet tandeloos
i9ete lopen; de behandeling zal
^"Ital toch gauw enkele weken
'oqsiag nemen.
fspr;
R. I
wondere manier is het speciale
46%chnisch instituut, waar de
~lete behandeling niet meer
~"tén dag vergt. Je gaat er 's
ens heen, kiest model en
I laat alles er in één keer
kken en wacht dan ter plaatse
01 namiddag; dan is de prothe-
ant en klaar en kan direct
latst worden. De snelle afwer-
is mogelijk, omdat in zo'n
ittRnfabriakje" meestal
I „instituut voor tandheelkun-
inbeheten, hoewel er niets ge
heeld, maar uitsluitend vervangen
wordt alles en iedereen aanwe
zig is. Besteedt de tandarts het
eigenlijke vervaardigen van de
prothese uit bij een tandtechniker,
het instituut heeft die specialisten
in eigen huls. Vele honderden
mensen in één week, misschien
nog wel veel meer ook, en vooral
zij die erg bang zijn voor de tand
arts, maken gebruik van de dien
sten van de instituten, waarvan
antwoord. Bij een intrave
neuze narcose (door middel van
een spuitje) zoals die in de institu
ten wordt toegepast, kan er tijdens
het trekken van alles in de longen
terecht komen. Vier tot zes weken
later kunnen er dan longabcessen
optreden met heel ernstige gevol
gen. Zo'n spuitje mag alleen door
een arts toegediend worden.
„Welzijn" twijfelt er aan, of er in die
rooid, of dat nodig is of niet. Een
echte tandarts gaat daar alleen toe
over als er helemaal niets meer te
redden valt. Hier wordt in record
tempo alleen maar getrokken. De
man in de witte jas die dat doet, is
zeker niet altijd een tandarts". Het
blad meent te weten dat tandtech-
nikers ook trekken hoewel dat
bij de wet verboden is en zelfs
„gipsjongens, beginnende tand-
technici die van de afdrukken van
blad wordt het artikel aangekon
digd met de kop „Beunhazen be
dreigen uw gebit".
Is dat allemaal waar? Nog maar
een paar dagen geleden ging er
en niet voor het eerst inderdaad
iets goed mis: in het Rotterdamse
instituut Acudent werd een patiën
te onwel tijdens de verdoving; ze
overleed de nacht daarop in het
ziekenhuis. Een paar jaar geleden
ons land er steeds meer telt. Ze
zijn voornamelijk in Rotterdam en
Amsterdam te vinden.
De officiële tandartsen zijn over
het algemeen niet gelukkig met dit
verschijnsel. Onlangs nog kwam
prof. Sillevis Smitt, hoogleraar in
de prothetische tandheelkunde, in
„Welzijn" voorlichtingsblad van
de ziekenfondsen met scherpe
kritiek: „De volledige narcose die
ze daar geven, is medisch onver
instituten met hun volle wachtka
mers wel een arts is die dat doet.
Volgens het blad dekt één arts
die dan geen lid kan zijn van de
Koninklijke Nederlandsche Maat
schappij tot Bevordering van de
Geneeskunst met zijn naam
soms diverse van die instituten en
zo'n man kan het dus onmogelijk
allemaal alleen aan: „Niet elke
witte jas omhult daar een dokter of
tandarts. Eenmaal „wegge
maakt" wordt de mond leegge-
de mond gipsmodellen maken in
een laboratorium". Soms blijven er
door wat het blad „onzorgvuldig
rooien" noemt, resten achter, „die
ook bij het best passende gebit
enorme narigheden kunnen ver
oorzaken". Als illustratie noemt
„Welzijn" daarbij één patiënt die
vorig jaar een van die instituten
voor de medische tuchtraad sleep
te. De in verhouding lage
prijzen worden „misleidend" ge
noemd, en op de omslag van het
gebeurde eenzelfde ongeluk in
een ander Rotterdams instituut.
Veel van deze tandheelkundige in
richtingen helpen hun patiënten
onder volledige narcose van hun
oude tanden en kiezen af. (Acu
dent ontkende dat desgevraagd,
hoewel in de „gouden gids" voor
Amsterdam, de beroepengids dus,
waarin de naam Acudent welge
teld 39 maal voorkomt, zwart op
wit een „afd. narcose" vermeld
wordt).
Maar zo werken niet al die institu
ten, en het is dan ook niet eerlijk
om ze allemaal over één kam te
scheren, zoals dezer dagen her
haaldelijk gebeurt. Er zijn slechte
en goede bakkers, slechte en goe
de boekhandelaren, slechte en
goede tandartsen en dus net zo
goed slechte als goede tandheel
kundige instituten. Als ze allemaal
zo slecht zouden zijn als beweerd
wordt, waarom laten dagelijks zo-
eel mensen zich dan toch vol ver
trouwen in de tandtechnische insti
tuten helpen aan nieuwe tanden
en kiezen, en waarom hoor |e dan
zo weinig klachten? Een van onze
redactrices heeft het aan de lijve
ondervonden. Zij liet zich behan
delen In een Rotterdams instituut
waar NIET met de gewraakte nar
cose, maar met de gebruikelijke
tandarts-verdoving gewerkt wordt
zulke instituten zijn er ook en
sprak er met de directeur, de arts
K. S. Boen en zijn manager, Conny
van Huuksloot. Gesprek en behan
deling vonden overigens al een
week of vijf vóór het gebeurde bij
Acudent plaats.
»en
1-46
)osIg
inde
)uar^
in het instituut
door Loes Smit
OIV^
uur. „Het" gaat
ïginnen, al gebeurt er
porloplg nog niets om
io.6&ng voor te zijn. Eerst
ars. ioet de gewenste kwali-
5.-{it uitgezocht worden
_ji moet er 'gehapt' wor-
■^en, zodat de prothese-
ïaker vast aan de gang
an. Al het eigenlijke
rerk speelt zich in één
etrekkelijk kleine ruim-
e af. Een man en vrouw
f zes, zeven, in witte jas-
pn, bewegen zich in de
—oor witte gordijnen in
fdelingen gescheiden
amer. Bij binnenkomst
jap je het gedeelte bin-
-~pn waar de zaken afge-
andeld worden. Daar
laat een bureau met de
lodel-gebitten, en ie
tand er achter die jé
ïndertelt wat het verschil
jjffjl prijs en kwaliteit is.
ichter het eerste gordijnj
gorden de wasafdruk-i
en gemaakt en kant eiï
an lare gebitten ingepast]
an Ichter de tweede af-ij
l2fiheiding tenslotte, een
lekenhuisscherm, wordü
n]
et oude spul getrokken.)
l
p het bureau liggen de drief
odellen klaar. Ze zien er blj-|
rig uit en daar zijn ze na-{
lurlijk ook voor. De goed
•pste soort is van kunst
die nogal kan verkleu-
de middensoort is heie
van plastic en de duur-
heelt nylon 'tandvlees'*
porseleinen tanden en|
n stuk voor stuk ingezet}
—lorden; behalve de beste
•ezitpalitelt krijg Je met die
laMatste dus ook het beste mo->
el. Prijzen: 635, 785 en
06 '1000 voor onder- én boven-
m^bit, Inclusief trekken, ln-
^uslef overzetten dus na
slinken van het eigen
Indvlees zo passend moge-
,fu9k maken na een paar
laanden. Ik kies voor de
iiurste, die op 800,- komt,
jQJndat mijn ondertanden
lus de enige geheel gave
les vlak daarnaast er niet
It gaan.
ervolgens krijg Je met een
ader personeelslid te ma-
tn, een al even vriendelijke
tevrouw als de vorige, die
«telt wat er nu verder gaat
fbeuren; zo meteen eerst
appen'. maar eerst wordt
it uur vastgesteld waarop Je
«rokken zal worden. Jouw
ur. Het valt echt mee. zegt
troostend. Voordat het el-
inlijke prikwerk begint,
ordt het tandvlees een beet-
bevroren, zodat Je zelfs van
it verdoven niet al te veel
Ut voelen. Ze geeft ook een
verplicht recept af, dat
de overkant van de
iat in de apotheek inge-
moet worden voor de
dokter Boen voorge
ven medicijnen: penlcil-
tegen ontstekingen, wa-
•stofperoxyde om te spoe-
a en pilletjes voor het geval
er beroerd van wordt, want
mag maar niet alles
volgende afdeling, achter
gordijn. Je werpt ter-
e Ciüks een blik op het scherm,
waar achter het engere werk
zich zal afspelen, maar voor
lopig hoef Je alleen in een
tandartsstoel plaats te ne
men om te 'happen' in klom
pen warme, zachte was, waar
in de afdrukken gemaakt
worden. Er staan twee van
die stoelen naast elkaar, zo
dat er twee 'slachtoffers' te
gelijk behandeld kunnen
worden. Daarvoor een aan
recht met de potten was, voor
elk een fonteintje met een
schoon glas en papleren ser
vetjes. De was wordt stevig
tegen de bovenkaak gedrukt
tot hij harder begint te wor
den. Dan nog een klomp te
gen de onderkaak, waarna
twee rose wassen rolletjes
tussen de kiezen worden ge
legd. Hard bijten. Klaar.
Het gebouw is zo'n diep, oud
herenhuis, met smalle gan
gen en nogal wat kamers. Het
ziet er bepaald niet sjiek uit
Wel netjes in de verf en fris.
Niet koel-zakelijk, maar nog
al huiselijk en ongecompli
ceerd. Een met de hand ge
schreven kattebelletje op de
glazen tussendeur wijst Je er
bij het binnenkomen op, dat
Je Je beneden moet melden.
Boven is alleen een gardero
be, een wachtkamer, een w.c.
en een klein kantoortje. Be
neden worden alle handelin
gen verricht en er is nog een
grote wachtkamer met uit
zicht op een tuin. De mensen
die daar tegenover wonen,
moeten heel wat te kijken
hebben, want vlak naast dit
gebouw is nog een tandtech
nisch instituut; op deze ene
laan alleen al zijn er wel zes,
in heel Rotterdam naar
schatting een stuk of twintig.
Omdat de namen nogal op
elkaar lijken, heerst er soms
verwarring bij de patiënten
en is de concurrentie onder
ling groot
Mevrouw Van Huuksloot:
„Het gebeurt overal wel, dat
een patiënt op het verkeerde
adres binnenstapt, vraagt of
hij daar goed terecht is en
dan altijd 'Ja' te horen krijgt,
ook al zit hij fout. De andere
instituten hebben het hier
wat makkelijker; die maken
reclame zoveel ze kunnen,
maar dokter Boen is een offi
ciële arts: omdat zijn naam
aan het Instituut is verbon
den, mogen wij geen reclame
fin&ken en als we dus een heel
enkele keer dankzij de fol
ders van onze buurman per
ongeluk een van zijn klanten
binnen krijgen, dan doen wij
net als de concurrent en be
handelen hem hier." En als
die patiënten dan merken
dat ze niet de beloofde narco
se krijgen? „Daar komen ze
pas achter als ze in de stoel
zitten, en meestal vinden ze
het op dat moment niet zo
erg meer."
Waarom wordt er in dit insti
tuut, in tegenstelling tot de
meeste andere, niet met nar
cose gewerkt? „Dokter Boen
is er tegen. Er zitten zoveel
risico's aan vast, dat hij dat
niet aandurft. In de eerste
plaats is er te weinig tijd om
dat zorgvuldig te doen. Voor
dat dokter Boen in 1970
hier de zaak overnam, was
tandtechniker Van Wijk de
baas, en in die tijd heb ik met
eigen ogen gezien hoe dat
gaat. Van Wijk werkte in de
Commentaar van de Amsterdamse tandarts H. A. Olie:
Deze „klinieken" hebben met tandheelkunde niets van doen. De
taak van een tandarts is de tanden en kiezen te behouden (voor
zover mogelijk) en niet om deze te verwijderen. De oogmerken
zijn dus tegengesteld.
Een kunstgebit lijkt wel echt, maar is gewoon een imitatie
verminking). Een niet al te best been amputeert men ook niet
zomaar. Een kunstbeen is in wezen echter iets dergelijks. Daar
tandeloze kaken gedurende het leven steeds slinken is het zaak
het verlies der elementen zo lang mogelijk uit te stellen, omdat
men anders op oudere leeftijd totaal geen „kaakwallen" meer
over heeft Daarvoor valt de mond in en is het zeer moeilijk nog
een redelijk vastzittende prothese te vervaardigen.
De mensen die deze „klinieken" bezoeken, zijn m.i. mensen die
overmatige angst hebben, er als het waren niet bij willen zijn
(narcose), of mensen bij wie een tandarts niet wil trekken, omdat
het niet nodig is.
Jaren vijftig wel met narcose;
hij trok zelf. Ik vond dat ver
schrikkelijk. Het was gewoon
lopende handwerk op de
stoel, in drie minuten tijd
was de patiënt getrokken.
Wij moesten haar of hem dan
achter het scherm slepen, ter
wijl die nog niet op z'n benen
kon staan, en de „vergeten"
resten verwijderen. In 1955 is
bij de wet verboden dat tand-
technlkers mochten trekken,
maar Van Wijk heeft dat toch
lang gedaan. Een tijdje had
hij er zelfs een hele poppen
kast van gemaakt: vrouwen
die zich bij hem lieten trek
ken, kregen behalve een
nieuw gebit tegelijk een
nieuw kapsel en een nieuwe
Jurk aangemeten. Bussen vol
Belgen kregen we in die tijd."
Misschien een nog groter risi
co van de narcose, waarom
dokter Boen er als een van de
weinige directeuren van zo'n
Instituut niet aan wil, is dat
de patiënten niet eerlijk zeg
gen aan welke ziekten ze lij
den. Ze willen nu aanmaal
graag helemaal pijnloos ge
holpen worden. Maar zelfs al
zou er niets verewegen wor
den, dan nog vindt dokter
Boen het onverantwoord om
patiënten onder narcose te
behandelen. Een tandheel
kundig instituut kan nooit
alle beademlngs- en andere
noodzakelijke apparatuur in
huls hebben voor het geval er
Iets mis gaat en daarom kun
Je maar beter helemaal van
de narcose afblijven.
Vrij tot twee uur. Dan zal het
zo ver zijn. Je wandelt wat
rond in de buurt, eet nog een
hapje vanavond zal dat
toch moeilijk meer gaan en
dan, weer dichtbij het insti
tuut, voel Je Je ineens een
beetje bibberig worden. Nu
al? Het is nog geen half twee.
In de wachtkamer zitten een
stuk of tien mensen. Niet al
lemaal patiënten, want bijna
niemand gaat in z'n eentje.
De een na de ander wordt
opgeroepen. Een Jonge vader
komt net weer boven en zijn
zoontje van een jaar of vijf
vraagt vol belangstelling:
papa, waar zijn Je tanden
nou? Twee Belgische echtpa
ren praten tamelijk vrolijk;
de ene helft zal wel alleen
voor het overeetten gekomen
zijn. De patiënten die getrok
ken worden, blijven meestal
niet langer dan een kwartier,
twintig minuten weg. Later
zal dokter Boen me uitleg
gen, dat de slechte toestand
van hun gebit het trekken zo
vlot doet verlopen: „Soms
zijn het zelfs mensen die uit
angst nog nooit naar de tand
arts zijn geweest, met het ge
volg dat hun tanden en kie
zen zo rot zijn dat ze vanzelf
al los zijn gaan zitten. Die pik
Je er zomaar uit. Of ze hebben
geen tandarts kunnen krij
gen, dat komt ook voor."
Mevrouw Van Huuksloot:
„We krijgen hier ook patiën
ten die alles willen laten trek
ken, omdat ze hun gebit niet
mooi vinden, terwijl het nog
heel goed is. Die sturen we
weg. Goede tanden en kiezen
worden hier niet getrokken.
Ook als aan één kant alles
slecht is, maar aan de andere
kant alles goed, helpen we ze
niet; dan sturen we ze door
naar een tandarts. Opvallend
is, dat we hier de laatste tijd
zoveel Italianen krijgen. Ze
komen speciaal uit Italië hier
naar toe om zich te laten be
handelen. Er is in de Italiaan
se bladen heel wat over ons
instituut en dokter Boen ge
schreven, en nu willen ze alle
maal naar 'die kleine dokter
uit Rotterdam' of 'die aardi
ge Chinese dokter', zoals hij
in die artikelen genoemd is."
Overigens telt dit instituut
ook Fransen, Duitsers, Zwit
sers en wel eens wat Joego-
slaven onder zijn cliëntèle.
Amerikanen ook, maar die
maken meestal tijdens hun
verlof van de gelegenheid ge
bruik, anders dan een keer
die patiënt die speciaal uit
Madagascar overkwam om
zich door dokter Boen te la
ten behandelen.
Twee minuten voor twee.
Mijn naam wordt afgeroepen.
Nu gaat het dan beginnen. In
het laatste deel van de be
handelkamer beneden, ach
ter het scherm, zetelt dokter
Boen. De patiënt ligt bijna,
zover laat hij de stoel zakken.
Dokter Boen: hulsarts van
huls uit, heeft een tijdlang in
Rotterdam een huisartsen
praktijk samen met zijn
broer gedaan en had daar
door tijd om zijn voorganger
Van Wijk te assisteren. Stu
deerde aan de universiteit
van Amsterdam en is nu 52
jaar. Hij is de enige in het
instituut die trekt, de hele
dag door, als het druk is van
negen uur 's morgens tot zes
uur 's avonds.
Vindt hij dit leuker dan huls
arts-zijn? „Ach", zegt hij,
„het is even leuk. In beide
gevallen help Je mensen. Op
het platteland deed de huis
arts vroeger de gebitten van
zijn patiënten er altijd bij;
daar had je geen tandarts. Ik
doe trouwens precies hetzelf
de als een tandarts. Laatst
heb ik een Inspecteur tand
heelkunde op bezoek gehad;
hij was erg tevreden. Het zijn
vaak de bangste mensen die
hier komen. Vaak hebben ze
nog nooit een tandarts ge
zien, en als ze dan eindelijk
durven, krijgen ze soms te
horen: ik ben geen puinrui
mer. De laatste vijf tien
Jaar komen er ook tamelijk
wat kinderen. In zo'n geval
vraag ik eerst een briefje van
de huisdokter, die moet zeg
gen of het echt nodig is, en of
er volgens hem niets meer
aan te doen is. Dat aantal
kinderen neemt, vooreover ik
weet, niet toe".
De behandelruimte lijkt op
een flinke, betegelde keuken.
De kranen boven de gootste
nen lopen aan één stuk door.
Op een soort aanrecht liggen
rijen tangen uitgestald, keu
rig in het gelid. Daaronder
staan stapels spuugbakjes.
Ventilatoren zorgen voor vol
doende frisse lucht. Ondanks
de bevriezingsvloeistof is het
prikken geen pretje. De arts
spuit zo min mogelijk; eerst
overal verdeeld een paar
prikken, daarna probeert hij
of het voldoende is geweest;
Zo nee, dan komt er nog een
spuitje bij, zo Ja dan doet hij
het met het minimum aan de
onmiddellijk werkende vloei
stof. Hoewel alles aan de
vriendelijke dokter Boen
even bedaard is en hij me
troostend en glimlachend
toespreekt, valt het niet mee.
Een moeilijk gebit, zoals dat
heet, met rare, lange wortels
die maar niet los willen laten.
Zo moeilijk, dat er al eens een
gespecialiseerde ziekenhuis-
afdeling aan te pas moest ko
men om zo'n muurvast ding
te verwijderen. Bovendien
zijn alle kiezen tot aan de nok
gevuld, wat waarschijnlijk
niet veel houvast geeft. Het
zit er dus dik in, dat ook
dokter Boen er wat moeite
mee zal hebben. Het mag
haast een klein wonder heten
aid hij alles er in één keer uit
krijgt. De dokter probeert
het eerst op zijn gebruikelij
ke manier: de patient moet
zich een beetje ontspannen,
terwijl hij eerst voorzichtig
loswrikt wat getrokken moet
worden. Er komt geen bewe
ging in. „Dat is wat anders
dan kersen plukken", glim
lacht dokter Boen. Uiteirtde-
lijk zetten we ons allebei
schrap en slaken allebei een
zucht als er weer eentje los
wil laten. Als alles met droge
tikken hoe is zo'n geluid
mogelijk van die bloederige,
natte dingen! in het bakje
is geworpen dat ik op m'n
schoot moet vasthouden en
waar ik niet naar durf te kij
ken, wordt gecontroleerd of
er iets is blijven zitten.
Twee stukjes, waar een kies
is afgebroken. Ze worden er
netjes uitgehaald, de boven
kant wordt opgevuld met
heel kleine tamponnetjes te
gen het nabloeden, de onder
kant moet van links naar
rechts gehecht; daar zaten de
meeste weerbarstige kiezen.
Na drie kwartier is de opera
tie ten einde. Een van de as
sistenten helpt me overeind.
Met afgewende blik reik ik
hem eerst het bakje met mijn
afval aan. HIJ drukt een pe
daalemmer open en keert het
bakje achteloos om. Een van
de afschuwelijkste momen
ten: er vallen er een paar
naast, met een geluld alsof
het van die mooie, glazen
stuiters zijn. Toch nog een
aardig geluidje voor zoveel
vullingen. Daar rolt een stuk
van Jezelf.
Kwart voor drie. Terug in de
wachtkamer, met een ellen
dig gevoel en een papieren
zakdoek voor het gezicht. Tot
mijn verbazing zitten de
meesten die nog maar zo kort
geleden uit de spreekkamer
gekomen zijn, druk met el
kaar te praten, zich er blijk
baar nauwelijks iets van aan
trekkend dat ze geen tanden
in hun mond hebben. Ze heb
ben zelfs zo op straat gewan
deld. Na een half uurtje
werkt de verdoving uit en be
gint mijn hoofd flink pijn te
VERVOLG OP PAG. 14
