godsdienstonderwijs
san moslim-kinderen
(omt er bekaaid af
Modernismen op orgel
van de Haarlemse Bavo
oofvogelstand op sterkte
Prolongaties en reprises
FILM
rietsers demonstreren
=3or een schonere Rijn
KUNST
foor grootste deel buiten school
Weekend-lessen
in de Koran
aatregelen van regering hadden effect
Verzetsmensen
vragen eerherstel
Duitse lerares
Ambtenaren nu
naar Westraven
Eenden en zwanen
slachtoffer vistuig
ïj'jfht gestolen
Veel doden bij vloedgolf in VS
Natuur en Milieu stemt in met plan voor wasmiddelen
IDAG 22 JULI 1977
BINNENLAND
Trouw/Kwartet P 8 - RHS 9
door W. Wielek-Berg
in onze onderwijsredactie
^STERDAM Het godsdienstonderwijs aan kinderen van Moslims in Nederland komt er
kaaid af. Moslimorganisaties in ons land vinden daarom dat er meer mogelijkheden moeten
men voor onderricht in de Koran. Er bestaat echter wel verschil van mening over de wijze
tarop dit moet gebeuren.
Nederland leven ongeveer
.000 moslims. Voor het grootste
il zijn zij van Turkse of Marok-
inse komaf, daarnaast zijn er
i moslims van Surinaamse, In-
ïesische en andere origine. Een
fan aantal moslims is van Neder-
Pdse herkomst.
zichzelf biedt de Nederlandse
t mogelijkheden voor
Bsdienstonderwijs vanwege reli-
uze genootschappen op de ge
ne openbare school. Kerken ma-
hiervan ruimschoots gebruik,
ar het godsdienstonderwijs van
-slims vindt bijna geheel buiten
,ool plaats. Het is ondergebracht
speciale klasjes die in het wee-
id les krijgen in de Koran. In
isterdam bestaat een „Koran-
ooi" met zo'n tweehonderd leer-
jen. In de meeste plaatsen is het
ittal leerlingen veel kleiner. In
echt krijgen slechts zeventig
deren onderricht in de Koran op
j moslim-bevolking van onge-
9r tienduizend mensen.
prouw Saïda Lokhorst, voorzit-
-f van de vereniging van Islam-
uwen, vindt dat het godsdienst-
Ierwijs aan moslim-kinderen
romelij k tekort schiet. Zij er-
it wel dat het moeilijk is om
rin verbetering te brengen om-
het onderwijs in de Koran zo
schilt van het In Nederland ge-
ikelijke onderwijs.
t het hoofd
i is de bedoeling dat de kinderen
te delen van de Koran uit hun
ifd leren. Dat vergt veel tijd. Op
minst kost dat in het weekend
halve dag, wat een extra belas-
ting voor het kind betekent. Veelal
verschilt de aanpak van de onder
wijzer van wat het kind op Neder
landse scholen gewend is. Ook als
er geen klappen vallen is het toch
zo dat het regime strenger is.
De taal van de Koran levert grote
problemen op. Kinderen van bui
tenlandse arbeiders die thuis Turks
en een Berbertaai spreken en op
school Nederlands krijgen, moeten
voor het reciteren van de Koran
nog een derde taal leren: het klas
siek arabisch. Meestal gaat dit niet
verder dan het leren lezen en schrij
ven van de tekens. Het gevolg is
dat de kinderen dan teksten van
buiten leren waarvan ze de beteke1
nis niet begrijpen. Volgens de isla
mitische leer is het waardevol om
de Koran te reciteren, ook al be
grijp je niet wat je zegt, maar som
mige moslims hebben toch moeite
met die praktijk.
'„Wilde" scholen
Een probleem van meer Ideologi
sche aard is of het godsdienston
derwijs zich moet beperken tot het
reciteren van de Koran of uitge
breid moet worden tot een wat bre
dere geloofsleer. Dan doet zich ook
de vraag voor hoe orthodox dat
onderricht moet zijn.
In de West-Duitse deelstaat Noord-
Rijnland-Westfalen hebben de
praktijken van de speciale Koran
scholen geleld tot een onderzoek
door de minister voor godsdienst
zaken Girgensohn. Hij wil weten of
de hier opererende „wilde" koran
scholen handelen in strijd met de
Westduitse grondwet en strafwet
geving. Met name zal onderzocht
worden of op deze wilde scholen
lijfstraffen worden gegeven, of kin
deren minachting voor niet-mos-
lims wordt bijgebracht en of de
belasting van kinderen niet te
groot is. Ook wil minister Girgen
sohn weten of hier en daar sprake is
van rechtspolitieke indoctrinatie
en of ouders die hun kinderen niet
naar de Koranschool sturen be
dreigd worden.
Volgens het Evangelische Persbu
reau EPD heeft de islamitische lei
der Tüylüoglu deze verdachtma
king van de hand gewezen. Maar
hij ontkent niet dat er rechts-ortho-
doxe groepen zijn die het Koran
onderwijs misbruiken voor ver
keerde doeleinden.
Volgens de heer L. H. Sandberg van
het Nederland Centrum Buitenlan
ders in Utrecht en volgens me
vrouw Lokhorst zijn de in West-
Duitsland gesignaleerde gevaren in
Nederland onbekend. Ook hier zijn
rechtse groepen werkzaam als de
Grijze Wolven en de Amicales,
maar over het algemeen ls het Ko
ran-onderricht een goede zaak, die
meer aandacht verdient. Er is wel
belangstelling van de kant van Ne
derlandse kerken, van stichtingen
voor buitenlandse arbeiders en
sommige gemeenten, maar in het
algemeen ligt het godsdienstonder
wijs aan moslims ver achter bij het
godsdienstonderwijs aan andere
bevolkingsgroepen.
i een onzer verslaggevers
HEM De roofvogelstand In Nederland is op oude sterkte. Nadat door het gebruik van
ijdingsmiddelen in de landbouw het aantal roofvogels in de jaren zestig onrustbarend was
jggelopen, zijn de in ons land broedende roofvogels weer op het oorspronkelijke peil.
>68 werden de meest schadelijke
FiJdingsmlddelen verboden, na-
\jDp kadavers van roofvogels de
wezigheid van landbouwgiften,
S DDT en dieldrin was aange-
*o. De overheid besloot daarop
^rgiften, die schuldig werden ge-
Öaan een massale vogelsterfte, in
and te verbieden.
sl ens drs. Opdam, ornitholoog en
'ogelexpert bij het Rljksinsti-
ISlvoor Natuurbeheer (RIN) broed-
flflongeveer tien Jaar geleden nog'
dertig havikparen in Neder-
.Momenteel schat ik dat er 150
J50 broedparen van deze roofvo-
•ort zijn. Ook het aantal bul-
heeft zich in die tijd verdrie-
;d. De sperwerstand heeft zich
in de laatste zeven Jaar verdubbeld
tot naar schatting driehonderd
stuks. Na het gif verbod van 1968
begon de vermeerdering zich duide
lijk af te tekenen", aldus drs. Op
dam. Volgens hem is er bij de havi
ken zelfs sprake van een spectaculai
re toeneming. Niemand zou dat ver
wacht hebben.
De boswachter van het nationale
park de Hoge Veluwe, W. Boers, kan
dat onderschrijven. „In de hoge Ve
luwe hebben we Jaren gekend dat er
geen havik broedde. Ook de sperwer
zagen we nauwelijks. Momenteel zijn
deze vogels in aantal weer op hun
oude sterkte", zo zegt boswachter
Boers. De grote roofvogelsterfte was
in de Jaren zestig zo groot omdat
Juist door giften besmette dieren een
gemakkelijke prooi voor de roofvo
gels waren. Bij iedere prooi kreeg de
vogel een portie gif binnen en uitein
delijk bezweek het dier eraan.
Overigens zijn er voor de roofvogels
nog een groot aantal andere bedrei
gingen. Het uithalen van nesten, het
afschieten en het verstoren van
broedparen hebben een negatief ef
fect op de roofvogelstand.
AMSTERDAM (ANP) - De landelij
ke contactgroep veizetsgepensio-
neerden en enkele voormalige ge
vangenen van het concentratie
kamp Sachsenhausen hebben in een
telegram aan het Verwaltungsge-
richt (rechtbank) in het Westduitse
Kassei aangedrongen op volledig
eerherstel van de 29-jarige lerares
Sylvia Gingold. Maandag moet de
rechtbank beslissen of zij haar werk
nog mag uitoefenen, of dat ze een
„Berafsverbot" opgelegd krijgt, om
dat ze lid is van de communistische
partij. In afwachting van het vonnis
is ze geschorst, aldus een zegsman
van de contactgroep verzetsgepensi-
oneerden.
Verleden jaar is dat haar al eens
overkomen. Toen sprak de rechter
haar vrij. Enige tijd geleden heeft
minister van cultuur Krollmann van
de deelstaat Hessen de zaak op
nieuw aanhangig gemaakt. Voor de
televisie heeft minister Krollmann
vorig Jaar al gezegd, dat Sylvia Gin
gold niet verweten kan worden in de
klas politiek te hebben bedreven.
Wel achtte hij dat in de toekomst
goed mogelijk, gezien haar politieke
overtuiging.
Volgens de contactgroep verzetsge-
pensloneerden is de zaak Sylvia
Gingold des te schrijnender, omdat
haar Joodse ouders en grootouders
in de nazitijd onder soortgelijke
maatregelen hebben geleden. Ze
zien in de Westduitse Berufsverbote
een fascinistlsche tendens, die sterk
aan de nazitijd doet denken.
DEN HAAG (ANP) Minister Van
der Stee heeft beslist, dat het rijks-
kantorengebouw Westraven in
Utrecht nu zo spoedig mogelijk door
de Cultuurtechnische Dienst,
Staatsbosbeheer en de Directie Be
heer Landbouwgronden zal worden
betrokken. Met de verhuizing zal op
28 juli begonnen worden. De dienst
leiding zal de personeelsleden nog
nader inlichten.
EDE, (ANP) Arbeiders van de
plantsoenendienst in Ede hebben
tientallen zwanen en eenden in de
gemeentelijke vijvers aangetroffen,
die het slachtoffer zijn geworden
van het visseizoen. Volgens de direc
teur van de plantsoenendienst heb
ben de dieren vaak vishaken in hun
snavel of raken zij verstrikt in vis
snoeren. Ook worden wel Jonge zwa
nen aangetroffen met een vishaak
diep in de slokdarm, terwijl het
snoer compleet met dobber er nog
aan zit „Er zijn nu al vier dode
zwanen gevonden die het slachtoffer
zijn geworden van vistuig", aldus
directuer J. P. A. Meijer.
Volgens hem is het vooral de
Jeugd die zich vaak op meedogenlo
ze wijze met de jonge eenden en
zwanen „vermaakt". Vorige week is
er zelfs een uit het water gehaald
piet elastiek om de poten en de
vleugels. De heer Meijer overweegt
ernstig om burgemeester en wethou
ders van Ede te adviseren een alge
heel visverbod in de gemeentelijke
vijvers uit te vaardigen.
de Eerzucht, John Dean, uitg.
trura, Utrecht, 431 blz. 29,50.
iden. persoonlijke verslag over het
»rgate-schandaal van John
Q, die drie Jaar president Ri-
d Nixon diende als juridisch ad-
ir. Eén van de belangwekkend^
footboeken die er over Watergate
geschreven door de openhartig-
waarmee Dean schrijft over het'
^^nkel in het Witte Huis van
n. (Een uitvoerige bespreking
de Engelse uitgave stond 13
in Trouw).
„Maritieme geschiedenis der Neder
landen", deel II. Uitgave van Unie
boek in Bussum. Intekenprijs 95,
los per deel 115.
Er zullen in totaal vier delen over de
historie van onze zeevaart verschij
nen. In onze bespreking ter gelegen
heid van de presentatie van deel I,
gaven we een uitgebreid overzicht
Deel n omvat het tijdperk van de
Gouden Eeuw (1585-1680), toen de
Nederlanders een beslissende rol op
de wereldzeeën speelden. In deel III,
dat dit najaar in de handel komt,
wordt de 18e eeuw en de eerste helft
19e eeuw tot de overgang van zeil
naar stoom behandeld. In deel IV
tenslotte wordt de tweede helft van
de 19e en 20e eeuw tot heden be
schreven.
101
een onzer verslaggevers
UTERDAM Aan de demonstratieve fietstocht „Voor een
[p|fie Rijn" die donderdag in het Zwitserse Chur is gestart doen
,ölfoonderd Nederlanders mee.
federlanders zijn veruit in de Zwitserland worden ontvangsten en
ierheid. Uit andere landen informatieve bijeenkomsten gehou-
N ^en er zo'n vijftig deelnemers, den voor de deelnemers. Daarbij zal
R Ho HoHooi»«« Hof o„Ho«r,o« de voornaamste gespreksstof de be-
AV<^n nlli scherming van water en oevers van
ERvPn fietsers een deel van het - - -
i7ut mee gaan rijden. De flets-
teindigt op 11 augustus in Hoek
Rolland. Tijdens de reis door
'HOVEN (ANP) - Uit een gara-
Höen-»n de Strijpsestraat in Elnd-
is een kajuitjacht met buiten-
notor gestolen. De boot verte-
van bordigt een waarde van ruim
avo^DO. De garagedeur bleek te zijn
teerd.
)ez«
het Bodenmeer, de scheepvaart op
de Boven Rijn en het stedelijk en
industrieel afval vormen.
Hoogtepunt van het Franse traject
wordt een uitstapje naar een zonne-
energle tentoonstelling. In Straats
burg doen de fietsers mee aan een
internationale manifestatie van de
Raad van Europa. De demonstreren
de fietsers komen 7 augustus bij
8pijk de Nederlandse grens over. De
eerste aanlegplaats in ons land is
Arnhem waar vijf Arnhemse milieu
groepen de fietsers welkom zullen
heten.
Bij zware overstromingen in de Ame
rikaanse staat Pennsylvania zijn ze
ker 36 mensen om het leven geko
men. Er zijn honderden gewonden en
men vreest dat het dodental zich zal
uitbreiden omdat nog veel mensen
vermist worden.
De urenlange stort
regens, die gepaard gingen met
zwaar onweer, hebben voor minstens
200 miljoen dollar schade aange
richt President Jimmy Carter heeft
een deel van de staat tot rampgebied
verklaard, zodat men in aanmerking
komt voor federale hulp. De meeste
inwoners van de stad Johnston aan
de rivier Conemaugh werden in hun
slaap door de vloedgolf verrast. De
vloedgolf sleurde hulzen van hun
fundamenten, nam auto's mee als
waren ze het speelgoed en hief zelfs
25 spoorwagons van de rails. De foto
geeft een beeld van de ravage in
Johnston.
Voor een nieuwe griezelfilm die in Italië wordt gemaakt onder directie van Frank Kramer, was een
gigantisch „beestmens" nodig. Het verhaal van de film wil nl. dat dit monster, genaamd Yeti, na
miljoenen jaren ingevroren te zijn geweest, wordt ontdooid. En zoals dat in een goede
griezelfilm past, wordt Yeti na zijn ontdooiing oorzaak en soms bijna (maar nog net niet) slachtoffer
van de reeks verschrikkelijke avonturen die de toeschouwers de stuipen op het lijf zullen moeten
jagen. Omdat het bij de opnamen, ondanks alle trucs, ook wel zo realistisch kan toegaan dat zelfs Yeti
er niet zonder kleerscheuren af zou kunnen komen, heeft men er maar ineens twee gemaakt. Ze zijn
beide ongeveer zes meter lang. Op deze foto, gemaakt tijdens een presentatie in Rome, worden ze met
stevige kabels overeind gehouden.
De Nederlandse bioscopen
brengen deze week geen nieu
we films. Wat wordt vertoond is
al eerder door ons in de rubriek
Filmpremières besproken. Wij
volstaan derhalve met het ver
melden van volgens ons aanbe
velenswaardige films die nog,
of opnieuw in de theaters te
zien zijn
De Komedianten Meesterwerk van
Theo Angelopoulos over een bewo
gen tijdvak In de Griekse geschiede
nis, zoals dat wordt weerspiegeld ln
de belevenissen van een groep rei
zende komedianten. 22 en 23 juli
Cinetol 2, Amsterdam.
Effi Briest Ideale literaire verfilming
van het klassieke boek van Theodor
Fontane van de Westduitse cineast
Rainer Werner Fassbinder. De gehe
le week beh. maandag in Filmhuls 't
Hoogt, Utrecht.
Der blaue Engel De enige echte oude
uit 1930 van Joseph von Sternberg
naar het boek „Professor Unrat" van
Heinrich Mann met Mariene Die
trich en Emil Jannlngs ln de hoofd
rollen. De gehele week ln Filmhuis
Delft.
Casanova De nieuwste film van Fe-
derico Fellinl waarin de legendari
sche vrouwenheld als een soort sex-
machine doldraait tegen een achter
grond opgetrokken uit bizarre ver
beelding. De gehele week ln City 6,
Amsterdam en Beyerd, Breda.
Cries and Whispers Een van de beste
Bergman-films over drie trieste
vrouwen, gedoopt in het „rood van
de ziel". De gehel week In Rem
brandt 2, Utrecht.
Jour de Fête Tatl's charmante speel
filmdebuut uit 1947, in een nieuwe,
handgekleurde versie. De gehel week
in Studio, Utrecht.
Klute Uitstekende psychologischd
thriller van Alan J. Pakula met Jane
Fonda en Donald Sutherland in de
hoofdrollen. De gehele week In Cine
D, Amsterdam.
Als de kraanvogels overvliegen Klas
sieke Russische film uit de „dauw*-
periode (1957) van Michael Kalato-
sow. De gehele week in Catharijne,
Utrecht.
As en Diamant Schokkende film van
de Poolse regisseur Andrzej Wajda,
een van de drie uit zijn triptiek van
oorlog en bezetting, met de legenda
rische auteur Zblgniew Cybulskl ln
de hoofdrol. 27 t.e.jn. 30 juli Filmhuls
Eindhoven.
Het Zout der Aarde Zeer sociaal be
wogen film van Herbert Biberman
uit de Jaren vijftig, die niets van zijn
kracht heeft verloren. 26 juli Europa
Huis, Bemelen.
door Jac. Kort
HAARLEM Zoals altijd worden er
ln Haarlem ook ln deze maand juli
heel wat orgelconcerten gegeven. De
orgelmaand 1977 met zijn talrijke
cursussen is in volle gang en enkele
van de cursusleiders grijpen de gele
genheid aan om zich op het schitte
rende Bavo-orgel te laten horen,
waarbij de grote meesters Bach,
Mendelssohn, Liszt en Franck als
mede hun tijdgenoten de revue pas
seren.
Het concert dat Werner Jacob
woensdagavond gaf ln de St Bavo-
kerk, stak te midden van al deze
vertrouwde klanken niet weinig af.
Want deze in 1938 geboren organist,
die thans werkzaam ls als cantor
organist van de St. Sebaldusklrche
te Neurenberg en die sinds 1972 als
docent aan de Haarlemse Zomeraca-
demie Reger en de Romantiek be
handelt, kwam met maar liefst drie
werken, die nooit eerder ln ons land
waren uitgevoerd. Het waren Triph-
tongus Hl voor hoorn en orgel van de
Hongaarse componist Pél Kérolyi
(1934), Monolog voor hoorn van diens
landgenoot Istvén Lang (1933) en
Adagio voor hoorn en orgel van de ln
1943 ln Nederland geboren Wim de
Ruiter. Dit laatste werk ontstond dit
Jaar en ls opgedragen aan belde uit
voerders, Werner Jacob en Ferenc
Tarjanl, hoorn. Het beleefde hier zijn
wereldpremière.
Het ls Jammer om het te moeten
zeggen, maar wat deze werken ople
verden, waren de te verwachten
„modernismen". Als het maar an
ders ls dan anders, dan is het goed.
Maar dét lukt zelfs niet altijd. Clus
ters zijn ln de nieuwe muziek aan de
orde van de dag en, zoals Werner
Jacob deed, de motor van het orgel
afzetten voordat zijn „Drie Meta-
morphosen" afgelopen waren, dat is
een grapje, dat vijftig jaar geleden al
is „uitgevonden". Weliswaar toen als
een aardigheid en nu als een
„vondst".
Ook wat Wim de Ruiter voorschreef:
een organist, die een tongwerk uit
het rugpositief stemt, terwijl zijn as
sistent toetsen aanslaat, ls slechts in
zoverre nieuw, dat er vroeger geen
hoornist aan te pas kwam. die aan
zijn instrument allerlei klanken en
kreten ontlokte.
Het enige echte moderne muziek
stuk van deze avond was Regers
Fantasia en Fuga in d kleine terts,
opus 135 b, dat buitengewoon
indrukwekkend werd gespeeld door
Werner Jacob. Maar dit stuk is al
meer dan zestig Jaar oud.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM De stichting Na
tuur en Milieu reageert „vrij posi
tief" op de maatregelen die minister
Vorrink (milieuhygiëne) wil treffen
om de watervervuiling door fosfaten
terug te dringen.
trap" aan de zuiveringsinstallaties.
Het ls, aldus Natuur en Milieu, on
der meer niet duidelijk hoe deze
derde trap moet worden gefinan
cierd. De onduidelijkheden op het
punt van de defosfaterlng kunnen,
aldus Natuur en Milieu, het gevolg
zijn van het feit dat niet het ministe
rie van minister Vorrink verant
woordelijk is voor de reiniging van
het oppervlaktewater, maar het mi
nisterie van verkeer en waterstaat.
Met name het plan de fosfaten uit de
wasmiddelen te verwijderen, noemt
Natuur en Milieu „concreet en dui
delijk", terwijl ook het financiële
gedeelte aanvaardbaar ls. De stich
ting is blij dat minister Vorrink wijst
op de schade die wordt veroorzaakt
door de vaatwasmachines, waarvoor
zeer fosfaatrijke wasmiddelen wor
den gebruikt. Natuur en Milieu
neemt deel aan de actie „Water-
alarm", waarin onder meer wordt
aangedrongen op vervanging van
fosfaten in wasmiddelen binnen vijf
Jaar.
Volgens Natuur en Milieu zijn de
door minister Vorrink op tafel geleg
de maatregelen minder duidelijk
waar het gaat om verwijdering van
fosfaten uit afvalwater. Dat kan ge
beuren door een zogenaamde „derde
„Een vuurtje
voor
vrouw...
