CDA toonde weinig bereidheid'
en Uyl struikelt over restant klassenstrijd
Cultuurlandschap
wordt beschermd
Ik handel niet om
wanorde te scheppen
Adviezen aan
Koningin
ÏDA ziet koppeling loonmatiging-werknemersrechten niet zo zitten
Nen Uyl teleurgesteld over economische voorstellen Van Agt:
Van Thijn tegen
socialistische
informateur
'n Spectrum Boek
Moeder gevonden
baby meldt zich
Kaapster in brief aan ouders:
ERDAG 16 JULI 1977
BINNENLAND
Trouw/Kwartet
(ADVERTENTIE)
4*1 onze parlementsredactie
bta HAAG Formateur Den
meent dat zijn formatie
alleen op de vermogens-
Vasdeiing is vastgelopen,
ar vooral op gebrek aan be-
Ijij het CDA van wat er in de
Tiende jaren moet gebeuren
(r een doeltreffende bestrij-
e van de werkloosheid en de
g?htie.
oro
i Uyl verklaarde gisteren, nadat
jijn formatieopdracht aan de Ko-
leepn had teruggegeven, dat er bij
CDA „onvoldoende bereidheid
ezig is de noodzakelijke voor-
irden te scheppen voor de mede-
"<%ing van de vakbeweging aan het
voeren sociaal-economisch be-
ïdcf.
I
- 'ti Uyl zei zijn nek te hebben uit-
illJioken door in zijn sociaal-econo-
'fch memorandum onder meer
abV t* stellen de lonen twee jaar
laty niet reëel te verhogen. Maar
ïdfts kan alleen als het gepaard
zojt met een duidelijke vergroting
l de rechten van de werknemers.
>en zeer teleurgesteld dat ik daar-
alt zo bitter weinig begrip kreeg bij
da|[ractievoorzitter van het CDA,"
D^s Den Uyl. die zei bij Van Agt
sr^tdurend de indruk te hebben
'vejad tegen dovemansoren te
hokken.
Ie if
Uyl betoogde dat als hij de
tk had gehad dat het bij het
alleen op de regeling van de
vast zat, hij nog wel wat aan
voorstellen over dat wetsont-
had willen sleutelen, „maar wat
:ht voelde was dat men denkt
ratfcid te kunnen voeren zonder
ga$t te doen aan de aanspraken van
werknemers op immaterieel ge-
Uk
>eli Uyl noemde het raadselachtig
etjzijn formatiepoging op de vermo-
anwasdeling is vastgelopen.
;i tot woensdagmiddag de over-
g te hebben gehad dat er over-
rmming zou worden bereikt,
ik mijn laatste voorstellen for-
t)IN HAAG De FNV-leiding is
„woedend" dat het CDA niet aan de
VAD wil. De werkgevers vinden dat
nu gewerkt kan worden aan een bete
re regeling van vermogensaanwas-de-
ling dan die tot nu toe op stapel stond.
Het CNV denkt met gemengde gevoe
lens over het VAD-conflict tussen
PvdA en CDA.
FNV-bestuurder Bode zei gisteren
dat hij zijn ogen niet kon geloven,
toen hij zag welke aanvullende eisen
CDA-fractieleider Van Agt bij forma
teur Den Uyl inzake de VAD op tafel
had gelegd. Bode herinnerde eraan
dat de FNV in maart sprak over „een
zwarte dag" toe het kabinet-Den Uyl
was gevallen over de grondpolitie. Nu
acht Bode het bewijs geleverd dat het
CDA niet alleen de grondpolitiek,
maar ook de VAD ,,de nek omge
draaid" wilde hebben.
„Wil men met ons praten over het
sociaal-economische beleid, dan zal
naast andere zaken de VAD op
een behoorlijke manier geregeld moe
ten worden," aldus Bode. Een even
tuele regering van CDA met VVD wil
hij afwachten, en op zijn politieke
daden beoordelen. „Maar gezien de
uitlatingen van Wiegel acht ik het
nauwelijks denkbaar dat uit zo'n re
gering iets zou komen, zodanig dat de
FNV met zo'n kabinet zou willen pra
ten over het sociaal-economisch be
leid voor "de komende vier jaar," zo
waarschuwde Bode.
De FNV vindt de VAD-voorstellen
van Den Uyl toch al minimaal. Als die
nog verder zouden worden uitge
kleed, „ligt er een zwaar obstakel op
de weg die tot verbetering van de
sociaal-economische situatie leidt,"
aldus Bode.
CNV-bestuurder Van der Meulen was
„verheugd" dat het CDA een aantal
CNV-gedachten deelt, zoals verho
ging tot 1500 a 2000 gulden voor het
maximum van bet bedrag dat een
werknemer in een winstmakend be
drijf per jaar aan persoonlijk VAD-
bezit kan verwerven. Ook in de verde
ling van de VAD-poet tussen indivi
duele werknemers en collectief fonds
steunt het CNV het CDA. Daarente
gen vindt het CNV dat de rentes van
het fondsbezit niet uitsluitend voor
pensioenverbetering zouden moeten
worden bestemd.
VNO-voorzitter Van Veen (werkge
vers) kwam met de suggestie om nu
een commissie van wijze mannen aan
te trekken, die een goede regeling
voor de VAD bedenkt. Het huidige
wetsontwerp is een vod, vindt Van
Veen. Hij begrijpt „al die tramme
lant" niet, omdat er zijn inziens geen
haast is met de VAD, zolang zoveel
bedrijven toch geen winsten maken.
„Het gaat nu eigenlijk alleen om 300
miljoen gulden uit de aardgasop
brengsten." Van Veen vindt het juist
inzake de VAD heeft willen aanvaar
den. Nederland wordt niet geregeerd
door de vakbeweging, vond de werk
geversvoorzitter.
De fractievoorzitter van de Partij
van de Arbeid Van Thljn ziet niets in
het voorstel van het CDA om een
informateur van socialistische huize
te benoemen om de meningsver
schillen tussen CDA en PvdA over
de VAD alsnog te overbruggen. Van
Thijn kondigde gisteren aan. dat hij
een eventuele door de Koningin te
benoemen socialistische informa
teur zal ontraden die benoeming te
aanvaarden. Hij zei ook dat de be
noeming van een christen-democra
tische informateur naar zijn mening
weinig succes zal hebben. Hij stem
de toe te zullen voldoen aan mogelij
ke oproepen van zo een informateur
om te komen praten.
muieerde dacht ik: hier komen we
best uit. Het heeft mij toch wel zeer
verrast dat het niet bleek te lukken."
Den Uyl kritiseerde gisteren ook het
feit dat zijn formatiewerk in de eer
ste weken vooral door het CDA werd
vertraagd. „Naar mijn gevoelen was
en is het besef, dat het land gediend
is met een snelle totstandkoming
van een kabinet, niet overal aanwe
zig." Den Uyl wees daarbij op het feit
dat de eerste, bijna vier weken van
zijn formatie heengingen met het
bespreken van weerstand van het
CD/y over de term progressief, en het
verzet van het CDA om D'66 bij de
formatie te betrekken^ Hij erkende
dat ook de gijzelingen vertraging
hebben veroorzaakt, maar schreef
daaraan lang niet alle schuld toe.
„Constructief'
Overigens memoreerde de ex-forma
teur wel dat er de laatste weken tot
vorige week „constructief en uiter
mate reëel" door alle formatiepart
ners is onderhandeld. Hij noemde de
overeenstemmingen over de grond
politiek en de ondernemingsraden"
reële bijdragen tot maatschappelij
ke hervormingen."
„Dat het bijna vier weken heeft ge
duurd alvorens met concrete pro
grambesprekingen te kunnen begin
nen was ontmoedigend, dat in een
aantal zeer moeilijke vraagstukken
overeenstemming werd bereikt gaf
hoop. Dat, in een voor het gehele
regeringsprogram cruciaal vraag
stuk als dat van de VAD. ondanks
herhaalde pogingen geen overeen
stemming mogelijk bleek, noopt mij
tot mijn verzoek aan u," schreef Den
Uyl gisteren in zijn brief aan de Ko
ningin, doelend op zijn verzoek om
van de formatieopdracht te worden
ontheven.
Heffing
Over de onderhandelingen over de
VAD zelf zei Den Uyl, dat hij na acht
tot negen uur praten afgelopen
woensdag de fractievoorzitters zijn
uiteindelijke voorstellen voorlegde,
„wetend dat ze pijn zouden doen bij
zowel Van Agt, Van Thijn als Ter
louw." Die voorstellen gingen uit van
het door het demissionaire kabinet
ingediende wetsontwerp, aangevuld
met een verhoging van het heffings
percentage van 15 naar 20. Buiten de
aardgasbaten zou de VAD bij 15 pro
cent heffing slechts enkele tientallen
miljoenen guldens opbrengen, ver
klaarde Den Uyl. „Als Je geen dode
mus voor wilt toveren moet je méér
doen."
Op die conclusie diende Van Agt
donderdagmiddag weer negen wijzi
gingsvoorstellen in, waarvan enkele
volgens Den Uyl het principe van de
VAD volstrekt aantasten. „Zoals het
aftrekbaar maken van de VAD-af-
dracht voor de vennootschapsbelas
ting, zoals het in mindering brengen
van de bestaande winstdelingen, zo
als opnieuw het voorstel geen apart
VAD-fonds te maken maar het geld
naar het fonds voor heffing pensi
oenvoorziening te doen, daarmee
trap je de vakbeweging op de tenen."
Op drie van de negen punten wilde
Den Uyl gisteren het CDA op de
valreep nog tegemoet komen. Die
drie punten bleken echter voor Van
Agt onvoldoende, zoals gisteren al in
de krant stond.
Uniek vogelparadijs
in de Waddenzee
Jan P. Slrijbos tcksl
Weiver Lavcr /fotografie
Een bijzonder bock over
een uniek vogeleiland.
Indrukwekkende collectie
zeldzame foto's in kleur
en zwartwit.
Mei volledige lijst van alle
up Texel waargenomen
vogelsoorten!
128 blz. f29,50
Nu in de boekhandel
DEN HAAG (ANP) - Een achttien
jarig Haags meisje heeft zich giste
ren gemeld bij de kinderpolitie in
haar woonplaats met de medede
ling, dat ze de moeder is van de
woensdag gevonden pas geboren
baby. Ze had het kind woensdag
morgen rond vier uur alleen gekre
gen en legde het een uur later in
wanhoop te vondeling in een plant
soen. Niemand heeft ooit geweten
dat ze een kind kreeg, aldus haar
relaas.
Na haar daad had het meisje nog
enige tijd in de buurt van het plant
soen rondgezworven. Een automobi
list, die haar huilend aantrof, heeft
haar een lift gegeven en op haar
verzoek naar huis gebracht, In de
dagen daarna heeft het meisje er
met niemand over gesproken
n een onzer verslaggevers
!N HAAG De regering
Ï5ft ruim 80.000 ha. cultuur-
Kd aangewezen dat met voor-
g in aanmerking dient te
—men voor beschermde maat-
elen. Die maatregelen zul-
bestaan uit het afsluiten
overeenkomsten met de
touwers, die een vergoe-
zullen krijgen voor het be-
van het waardevolle land-
ip, en uit het instellen van
irvaten, waar de belangen
natuur en landschap
der zullen gaan wegen
de agrarische belangen.
Kateebieden die volgens de ministers
iyters (volkshuisvesting en ruim-
jjke ordening) en Van der Stee
i idbouw) en staatssecretaris Meij-
rsdCRM) met voorrang als beheers-
ilnjied of reservaat moeten worden
Igewezen. staan in een inventari-
le die gisteren aan alle provincia-
ituren is toegezonden. Minister
iyters vraagt de provinciale bes-
in zo spoedig mogelijk te laten
:n voor welke gebieden de be-
G.^rmende maatregelen onmiddel-
kunnen worden ingevoerd. Bo-
lien wil hij nog voor het eind van
jaar van de provinciale besturen
JUen over welke gebieden nog over-
vereist.
viUjst van „voorrangsgebieden" is
teitie opgesteld om knelpunten op te
lossen bij ruilverkavelingen die mo
menteel in voorbereiding dan wel in
uitvoering zijn. De nu aangewezen
gebieden vragen om een snelle be
slissing, omdat anders de bestaande
natuurwetenschappelijke en land
schappelijke waarden verloren zou
den gaan. De gedachte in een aantal
gebieden te komen tot aangepaste
agrarische bedrijfsvoering, waarvoor
een vergoeding wordt toegekend, is
ontwikkeld in de 1975 verschenen
nota over de relatie tussen landbouw
en natuurbouw. Tevens werd toen
voorgesteld een aantal nationale
parken en nationale landschapspar
ken in het leven te roepen.
Reservaat
Het ligt in de bedoeling in totaal
200.000 ha. cultuurgrond (van de 2.5
miljoen ha. van deze grond in Neder
land). aan te wijzen als beheersge
bied of reservaat. Tot 1981 is hier
voor 200 miljoen gulden beschik
baar: 130 miljoen gulden voor reser
vaatvorming en 70 miljoen gulden
voor beheersovereenkomsten. Dat
betekent dat in 1981 voor maximaal
40.000 ha. de nieuwe regeling van
kracht kan zijn. Van de 81.227 ha.
voorrangsgebieden valt 32.287 ha.
onder de beheersregeling en zal voor
34.440 ha. tot reservaatvorming wor
den overgegaan. Een deel is niet na
der onderverdeeld, terwijl een ander
deel in reserve wordt gehouden om
in zeer dringende situaties te kunnen
optreden. De gebieden zijn globaal
vastgesteld: de begrenzingen zullen
in overleg met de streek worden
vastgesteld.
De aangewezen „voorrangsgebie
den" zijn verdeeld in vier categori
eën: gebieden waar ruilverkaveling
in uitvoering is, proefgebieden natio
nale landschapsparken, gebieden
waar ruilverkavelingen in voorberei
ding zijn en andere gebieden.
De belangrijkste projecten zijn:
Ruilverkaveling in uitvoering. To
taal 13.107 ha., waarvan 2.425 ha.
beheersregeling, 545 ha. reservaat-
vorming en 10.137 ha. die vallen on
der de Europese tergboerenregeling.
De betrokken ruilverkavelingen zijn:
Vlagtwedder Essen, Onstwedde, De
Poel-Heinkenszand, Oorschot-Best
en Oukoop-Kortrijk. Van de beekda
len van de Dinkel en de Reest wordt
500 en 950 ha. beheersgebied.
Proefgebieden nationale land
schapsparken. Totaal 10.700 ha. In
de proefgebieden zijn voor de be
heersregeling en de reservaatvor
ming respectievelijk aangewezen:
Noordwest-Overijsel 600 en 600 ha.
Waterland 2200 ha. Marelland 2.000
en 1800 ha. Winterswijk 1500 en 500
ha. de Veluwe 750 en 750 ha.
Ruilverkavelingen in voorberei
ding. Totaal 3.320 ha. hoewel voor
een aantal ruilverkavelingen nog
geen omvang is aangegeven. Het be
treft bijna 40 ruilverkavelingen,
waaronder Terschelling, Lopikerw-
aard, Vijfheerenlande, Eemland en
Hoekswaard-oost.
Andere gebieden. Totaal 27.100
ha. Hiertoe behoren ook gebieden
die voorkomen op het aankoopplan
van CRM. Tot deze groep behoren
onder meer: reservaatvorming bij de
Drentse Aa, het Dommeldal, de da
len van de Haagse beken en de kop
van Goeree en beheersregelingen
voor: de polders van Schiermonni
koog en Ameland, Texel, Krimpe-
nenwaard en Rijnstrangen.
BOVENSMILDE Hansina Uktolseja, de enige vrouwelij
ke kaapster in de trein bij De Punt, heeft voor haar vertrek
naar de trein een brief aan haar ouders achtergelaten,
waarin zij haar motieven uiteenzet. Van de brief zijn fotoko
pieën gemaakt, die op dit ogenblik onder de Zuidmolukkers
in ons land circuleren. Hansina Uktolseja kwam om het
leven bij de beëindiging van de kaping op zaterdag 11 juni.
De vertaalde tekst van de in het
malets geschreven brief luidt:
„Aan papa en mama die ik steeds
in mijn hart draag evenals mijn
broers en zusters.
Papa en mama, als u deze brief
vindt, dan ben ik niet meer thuis,
maar bij mijn vrienden. Ik schrijf
u Geze brief omdat lk weet dat
papa en mama gaan piekeren
over waar ik ben. Maar papa en
mama, wees niet bang of bezorgd,
want ik handel niet om wanorde
te scheppen of In een vlaag van
verstandsverbijstering.
Nadat ik dit briefje heb geschre
ven weten u papa en mama niet
waar lk ben. Ik ben een Zuidmo-
lukse en een christen en niet bang
om te sterven. Vanuit mijn geloof
in Jezus Christus wil ik handelen.
Papa en mama kennen mij thuis
als een kind dat geen belangstel
ling had voor de strijd. Straks
zullen papa en mama echter via
de radio of t.v. horen waarom wij
weer zo handelen.
Nu zeg ik onomwonden tegen u
papa en mama ook: ik ben er
bang voor omdat lk niet weet wat
er komen zou. Ik ben een meisje
dat een grote mond heeft en ei
genwijs is en ik ben ook bang. Het
wapen dat lk draag, draag lk met
geloof in mijzelf. Daarom papa en
mama, wees niet bang dat ik dit
wapen ondoordacht zal gebrui
ken. Kijk niet naar mij als een
kind dat de bedoeling heeft om
met dit wapen mensen te doden.
Ik vraag u papa en mama: vergeef
mijB vele fouten en daden die ik
jegens papa en mama heb be
gaan. Als lk doodgeschoten
wordt, dan is dat niet erg omdat
het niet voor niets gedaan wordt.
Met een doel dat niet zinloos is.
Als ik word doodgeschoten of de
andere jongens, dan zullen onze
vrienden verder voortgaan. Ik
vraag u, papa en mama. om voor
ons te bidden. Al heb ik nog zo
veel fouten gedaan tegen papa en
mama, laat mij niet in de steek.
Hier wil ik mijn brief beëindigen
met de woorden die eerlijk uit
mijn hart komen.
Ik weet, alhoewel onze weg erg
lang zal zijn en moeilijk om onze
vrijheid te verkrijgen, toch zullen
we met Gods hulp dit eens berei
ken. Ik wil hiermede zeggen dat
wij met Gods wil elkander weer
zullen ontmoeten. Misschien niet
hier'maar op een andere plaats.
Düt leg ik in Gods handen
Hansina."
Vervolg van pagina 1
Ex-formateur Den Uyl wees erop.
dat de positie van het CDA politiek
moeilijk te aanvaarden was. omdat
men voortdurend de mogelijkheid
van samenwerking met de WD
open hield. „Als de deur naar de
WD voortdurend open wordt ge
houden dan moeten we maar eens
zien. wat er achter die deur steekt."
aldus Den Uyl. Op de vraag, of hij er
niet op rekent dat het CDA-WD-
overleg zal mislukken, waarna het
CDA in een verzwakte positie toch
weer met de PvdA moet gaan pra
ten. zei Den Uyl „dat is een intelli
gente gedachte." maar verder wilde
hij er niet op ingaan
Den Uyl verklaarde nog wel
mogelijkheden voor toekomstige
PvdA-CDA-samenwerking te zien.
De verschillen in maatschappijvisie
maken die samenwerking niet on
mogelijk. Dat is ook in het eerste
kabinet-Den Uyl gebleken, aldus de
ex-formateur. Weinig heil zei hij te
verwachten van pogingen om via
een informateur te proberen, de pro
blemen tussen PvdA en CDA inzake
de vermogensaanwasdeling alsnog
tot een oplossing te brengen. „We
hebben er al zo lang over gepraat en
daarbij, het gaat niet alleen over de
VAD. maar het gaat over het belang
rijkere vraagstuk van de prijs die
men wil betalen voor de oplossing
van de werkloosheid en het verkrij
gen van de daarvoor benodigde me
dewerking van de vakbeweging.
Vertrouwensbreuk
Ook WD-leider Wiegel zei, de be
noeming van een informateur om de
PvdA-CDA-plooien glad te strijken
„onwijs" te vinden. Wiegel meent,
dat er sprake is van een voortduren
de vertrouwensbreuk tussen PvdA
en CDA die niet door detailafspra
ken op te lossen valt.
Van Agt zou, als hij zoals de WD
wenst, formateur wordt, ook niet
zulke afspraken moeten maken,
maar zich tot de hoofdlijnen en dan
te beginnen met de sociaal-economi
sche problematiek moeten beper
ken. Men moet elkaar kunnen ver
trouwen, zei Wiegel. Vooraf moet.
volgens Wiegel, wel vast staan, dat
de CDA-fractie politiek bereid is.
met de WD eventueel een kabinet
te vormen, anders is al het werk voor
niets. De formateur zou ook moeten
nagaan, of D'66 te vinden is voor een
samenwerking met CDA-WD. Ex
tra steun van D'66 is hard nodig,
omdat CDA en WD samen slechts
op 77 van de 150 Kamerzeteld kun
nen rekenen.
D'66 heeft tot nu toe echter iedere
samenwerking met de WD van de
hand gewezen. In het advies dat de
D'66-fractieleider Terlouw gister
avond aan de Koningin heeft uitge
bracht, beveelt hij de benoeming
van een informateur aan om na te
gaan of het mogelijk is een „cen
trum-rechts" kabinet te vormen
Een D'66-woordvoerder benadrukte
dat D'66 niet geacht wil worden tot
centrum-rechts te behoren. Terlouw
vindt dat die informateur uit CDA-
kring moet komen (hij doelt op Van
Agt zelf) omdat het CDA de forma-
tle-Den Uyl op de VAD heeft doen
stranden.
Wiegel zei gisteren nog niet precies
wat de WD-opstelling ten aanzien
van de VAD, en de aldus door PvdA
en CDA overeengekomen akkoor
den over de grondpolitiek en de on
dernemingsraden zou zijn. Wiegel
maakte duidelijk dat de compromis
sen die het CDA met de PvdA geslo
ten heeft niet persé in het beraad
met de WD een rol hoeven te ver
vullen. Hij wees erop dat de WD
bijvoorbeeld op het punt van de
grondpolitiek en met name de waar
de bij onteigening bereid is het CDA
veel verder tegemoet te komen dan
de PvdA wilde Wiegel zei tenslotte
nog dat als er een WD-CDA-kabi-
net tot stand komt er dan zo spoedig
mogelijk een open gesprek met alle
sociale partners georganiseerd moet
worden over de sociaal-economische
problematiek.
«r Johan van Workum
IN HAAG „Holland: vor- hadden torse matigingen van de Io-
iéig centrum-linkse regering 5™ erd0°r g1kr®,gel?, ?1J,de arbel~
Itrand on vermoeensaan- ders' ora Engeland "it het economi-
°P ermogensaan- 5che moeras te trekken. Maar nu.
ÏJ s-deling. Zo zal het vandaag terwijl de daling van de inflatie Stag-
vit een klein berichtje, wel in --
di buitenlandse kranten staan.
nejzullen daar hun wenkbrau-
wel even fronsen. Zijn ze
ar in Holland gek geworden,
hun regering op te offeren
a zo'n griezelig riskant expe-
:nt als vermogensaanwas-
«ling (VAD)?
>0
Ierland is in de westerse wereld
4 buitenbeentje met z'n VAD-
vc men. Engeland heeft geen VAD
lil )uitsland hebben ze de plannen
5 jpor op sterk water gezet
ooévallig stond er over Engeland
dif? week ook een berichtje in d«
'enlandse kranten. De vakbon
nfl* in Engeland hebben het sociaaJ
ki tract met de socialistische rege-
lef opgezegd. Ze willen niet langei
willig meewerken aan loonmati
l Nu overweegt de regering de
imatiging dwingend op te leggen
dan maar afwachten of dat lukt.
paar jaar ging het goed in Enge-
neert, zien de vakbonden het niet
langer zitten. J
Duitsland was twee weken geleden een van die voorwaarden is de VAD.
juist goed op gang te komen. Het
driehoeksoverleg naar Duits model
is het grote ideaal van ex-formateur
Den Uyl. Zijn .memorandum 2' staat
er bol van. Daarin kondigde Den Uyl
ook een tweejarige nullijn voor de
inkomens aan. De vakbeweging
heeft daar geen ,nee' tegen gezegd,
maar wel voorwaarden gesteld. En
trouwens ook in het nieuws. Daar
zijn de vakbonden weggelopen uit
het driehoeksoverleg met werkge
vers en regering over de economi
sche politiek. Officieel omdat ze
kwaad zijn op de werkgevers, die een
proces bij het hooggerechtshof zijn
begonnen tegen een nieuwe wet voor
medezeggenschap. Maar dat is een
smoesje. De echte reden is dat de
vakbonden de loonmatiging niet
meer zien zitten. Mede door dat drie
hoeksoverleg is de inflatie in Duits
land bijna het laagst van de wereld. 4
procent in het afgelopen jaar. tegen
7 procent bij ons en 17 in Engeland.
De vakbonden matigden hun eisen
onder de leuze .meer winst, meer
werk'. Maar na al die jaren zien de
bonden nu dat de werkloosheid niet
minder is geworden. Dit najaar wil
len ze nu weer eens flinke loonsver
hoging eisen.
wijl in Engeland en m Duitsland de
samenwerking van socialistische re-
yaai ja at c>
1. De socialisten van de regering genng en vakbonden op een eind
91 f>un broeders van de vakbeweging loopt, leek bij ons die samenwerking
Het CDA heeft de VAD-plannen van
Den Uyl niet door de keel kunnen
krijgen. Erg vreemd hoeft dat niette
zijn. Die plannen zijn geënt op de
wensen van de vakbeweging, en dan
eigenlijk vooral die van de FNV, met
ruim een miljoen leden CNV bijna
300.000, hoger personeel zo'n 150.000
veruit de belangrijkste factor in
de Nederlandse vakbeweging.
Den Uyl maakt daar geen geheim
van. De afgelopen vier jaar heeft zijn
kabinet steeds als leidraad gehad
dat inkomensmatiging gepaard
moet gaan met inwilliging van „im
materiële' wensen van de vakbewe
ging: medezeggenschap, spreiding
van macht en vermogens, rechtvaar
diger verdeling van inkomens.
Gisteren zei Den Uyl het op zijn
persconferentie duidelijker dan ooit
tevoren: „Als memorandum twee (in
komensmatiging) wordt gevolgd,
dan gaan de bedrijfs)winsten aan
merkelijk omhoog Dan worden er
ook nog eens miljarden van de WIR
(premies) gegeven voor particuliere
investeringen. Wie denkt er dat het
dan mogelijk is tegen de werkne
mers te zeggen: .Geen cent koop
kracht erbij,' terwijl wel de winsten
met miljarden toenemen? Dan moet
je bereid zijn consequenties te trek
ken. En zeggen (tegen de werkne
mers): .Jullie krijgen nu aanspraak
op het groeiend vermogen van de
bedrijven, en vertellen jullie dan
maar hoe dat moet.' Dan moet je
acht geven op de verlangens van de
vakbeweging zelf. Ik ben zeer teleur
gesteld dat ik daarvoor zo bitter wei
nig begrip heb gevonden bij de frac
tievoorzitter van het CDA."
Den Uyl verwijt het CDA dat het
niet de koppeling aanvaardt tussen
loonmatiging en „een duidelijke ver
groting van de rechten van de werk
nemers". Dat verwijt is Juist. Het
CDA wil, meer nog dan Den Uyl, die
loonmatiging. En het CDA wil even
zeer ook meer rechten voor de werk
nemers. Het begrip „vermaatschap
pelijking van de produktle" is dan
wel door Den Uyl gelanceerd (in zijn
rede voor de christelijke werkgevers
in 1974). Maar CDA-ers als Lubbers
hebben dit begrip enthousiast over
genomen en verder uitgewerkt
Het CDA ziet echter niet waarom
loonmatiging en vermaatschappelij
king onlosmakelijk aan elkaar moe
ten worden gekoppeld. Het CDA wil
beide zaken op hun eigen merites
bekijken. Loonmatiging, vindt het
CDA, is nodig voor de werkgelegen
heid, en is dus in het belang van
iedereen, vooral van de werknemers.
Het is dus onzin van de werknemers
en de vakbeweging om bij loonmati
ging een ruiloffer terug te vragen
De werknemers snijden immers in
hun eigen vlees als zij zouden weige
ren te matigen.
Meer dan uit allerlei detailkwesties
van de VAD komt uit deze opstel
ling het fundamentele verschil in
visie op de samenleving tussen Den
Uyl (en de PvdA) en het CDA naar
voren. In wezen is dat verschil een
restant van de klassenstrijd.
Het gaat erom hoe Je tegen zaken als
de onderneming en de regering aan
kijkt. In de klassenstrijd is de onder
neming een vijandige instelling, die
Je als werknemer zoveel mogelijk
poten moet zien uit te draalen. Een
gaaf voorbeeld van deze mentailtel-
tis de brochure „fijn is anders" van
de industriebond NW van drie Jaar
geleden. Je kunt echter het bedrijfs
leven ook zien als een soort geza
menlijk bezit, als kip met gouden
eieren die Je zo goed mogelijk moet
verzorgen, en waar Je dus als werk
nemer Je ook mee verantwoordelijk
kunt voelen. Dat is dan meer de
mentaliteit van de brochure „vijf
jaar voor kwaliteit" van diezelfde
industriebond NW, van enkele
maanden geleden. Waarmee tegelijk
een aanduiding wordt gegeven van
de grote verandering in denken die
zich de laatste tijd voltrekt binnen
de FNV, stellig mede door het rege
ringsbeleid van de laatste paar jaar.
Vijandig kasteel
Net als de onderneming wordt ook
de regering door socialisten graag
gezien als een vijandig kasteel, dat
eerst veroverd moet worden, om ver
volgens van daar uit goed te kunnen
doen voor de eigen achterban. Den
Uyl bijvoorbeeld ziet het vooral als
zijn opdracht goed te doen voor de
kleine man, die niet hoort tot dege
nen die het zelf al gemaakt hebben
of het gaan maken. De gewone man
die maar al te licht gemangeld
dreigt te worden tussen de grote
belangen en de bureaucratische or
ganisaties in de samenleving. En in
zijn ijveren voor het belang van die
gewone man ziet Den Uyl ongetwij
feld de vakbeweging als zijn belan
grijkste bondgenoot.
Het CDA daarentegen gaat ervan
uit dat onderneming en overheid er
zijn in het belang van leder. Van
daar ook de grote moeite die PvdA
en CDA hadden om het eens te
worden over ondernemingsraden en
raden van commissarissen. Moet
een ondernemingsraad of een werk
nemerscommissaris het enge werk-
nemersbelang behartigen? Of moet
hij het algemene bedrijfsbelang als
doelstelling nemen?
Eigenlijk is de breuk tussen PvdA
en CDA over de VAD tragisch. Want
Den Uyls tweede memorandum was
erop gericht wetten en structuren
zodanig te veranderen dat inder
daad de ondernemingen en de eco
nomische gezondmaking een zaak
van allen zouden worden, precies
zoals het CDA het steeds al heeft
gezien. Den Uyl was bezig geleide
lijk af te rekenen met de klassen
strijd. Daarbij had hij de leiding van
de FNV al mooi op sleeptouw. En
het gezag van die leiding bij de eigen
achterban is sinds de succesvolle
stakingen van februari groter dan
ooit Zo groot dat er gerust kan
worden gezegd dat de CPN, die na
de daverende klap van de verkiezin
gen van 25 mei nu alle heil lijkt te
gaan zoeken in buitenparlementaire
acties, geen schijn van kans zou
maken wanneer ze komend voorjaar
met haar actiecomlté's de werkne
mers zou willen ophitsen tegen de
FNV-leidlng ais die de loonmatiging
heeft aanvaard.
Hoe anders komt alles er uit te zien
als er nu een kabinet van CDA met
WD komt.
