Britten zien nog
pnogeli jkheden voor
regeling Rhodesië
Feodaal en modern verzet tegen het kapitalisme
Onderkoning van
Australië vertrekt
Heli maakte ,navigatiefout'
Tijd
schema
Belgrado'
is rond
Healy zou lonen weer vrij laten
Jp
jRol in politiek omstreden
VS tevreden over
Westduitse
economie
Feest in
Frankrijk
Carter over incident boven Noord-Korea
Spaanse Carlisten onderling verdeeld
IDAG 15 JULI 1977
BUITENLAND
Trouw/Kwartet
irtONDEN (UPI, Reuter) Het Britse ministerie van buitenlandse zaken heeft gisteren ontkend
f at het Amerikaans-Britse plan voor een vreedzame overgang naar een meerderheidsregering in
-^hodesië van de baan zou zijn. Minister Owen van buitenlandse zaken zal eind volgende week er
itvoerig over praten met zijn Amerikaanse ambtgenoot Vance.
Het ministerie van buitenlandse za
ken reageerde op een bericht in een
Britse krant ais zou de Amerikaans-
Britse missie in Rhodesië doodgelo-
elf pen zijn. De woordvoerder gaf toe
30 dat er tal van moeilijkheden zijn met
it name over de overgangsperiode van
spleen blank minderheidsbewind naar
dg een meerderheidsregering. Maar hij
ontkende dat de reis van Owen naar
de Verenigde Staten een laatste
wanhopige poging zou zijn om het
Amerikaans-Britse plan alsnog te
redden.
De woordvoerder zei verder dat er
nooit plannen geweest waren voor de
legering van Britse of Amerikaanse
CANBERRA (Reuter, UPI) De Australische gouverneur-gene
raal (onderkoning) sir John Kerr heeft gisteren zijn ontslag
ingediend. Volgens politieke waarnemers betekent het besluit
van de 62-jarige plaatsvervanger van koningin Elizabeth dat
binnen een jaar in Australië algemene verkiezingen zullen wor
ld (den gehouden.
IKerrs beslissing werd gisteren door
«premier Malcolm Fraser bekend ge
il maakt. De nieuwe gouverneur-gene-
ii| raai wordt sir Zeiman Cowen, de 57-
jarige plaatsvervangend rector van
j de universiteit van Melbourne. Aan
genomen wordt dat Kerr tot zijn
terugtreden heeft besloten om te
1 voorkomen dat het gouverneur-
i schap opnieuw inzet zou worden van
I een politieke strijd.
De plaats van de onderkoning en
WASHINGTON (Reuter) De
si Amerikaanse president Carter heeft
Is. gisteren zijn tevredenheid uitge-
ot sproken over de manier waarop de
lp Westduitse bondskanselier Helmut
i «Schmidt de economische situatie
en van zijn land wil bijsturen. Eerder
waren er in de Verenigde Staten
1 Yiitische geluiden te- horen over de
i langzame groei van de Westduitse
economie. Men was bang dat deze
een negatief effect zou hebben op de
ontwikkeling van de economische
dan met name die van sir John is
omstreden sinds hij in november
1975 het zittende Labour-kabinet
van Gough Whitlan naar huis stuur
de omdat haar de bestuursmacht
♦as ontvallen.-Dat kwam doordat
Labour de meerderheid in de Senaat
was kwijtgeraakt en de oppositie de
staatsuitgaven blokkeerde. De gou
verneur-generaal besloot hierop in te
grijpen en zette Whitlam aan de dijk. ReffTOtinfT
Hij stortte Australië hierdoor in de 6
ernstigste constitutionele crisis uit
de geschiedenis van het land.
troepen in Rhodesië om orde en rust
in een overgangsperiode te verzeke
ren. Minister Owen hoopt binnen
kort voor de tweede maal een reis
door Afrika te maken om de voor
stellen voor een vreedzame over
dracht van de macht verder uit te
werken. Voor deze reis is als datum
eind Juli genoemd.
Sithole
De Rhodesische verzetsorganisatie
van ds. Sithole heeft vrijlating van
alle politieke gevangenen geëist
door de minderheidsregering van
Ian Smith. Verder eist deze organisa
tie, de Afrikaanse Nationale Raad
(ANC), ontmanteling van de be
schermde dorpen waarin de zwarten
's nachts worden opgeborgen om ze
te beschermen tegen aanvallen van
nationalistische guerrillastrijders.
De ANC verklaarde zich gisteren be
reid in overleg te treden met de Brit
se regering over een vreedzame over
dracht van de macht aan de zwarten
om te voorkomen dat de macht in
Rhodesië door communisten wordt
overgenomen. In de verklaring van
de ANC wordt de verzetsbeweging
van Nkomo en Moegabe, die erkend
is door de Organisatie van Afrikaan
se Eenheid, een rode leeuw genoemd.
Dit zogeheten patriottisch front
heeft weinig of geen steun van de zes
miljoen zwarten in Zimbabwe (Rho
desië in het zwart), aldus de verkla
ring van de ANC.
Frankrijk heeft
gisteren op
uitbundige wijze
,,Quatorze juillet"
(de bestorming van
de Bastille in 1789 en
daarmee het begin
van de Franse
revolutie) gevierd.
President Valéry
Giscard d'Estaing,
die samen met de
ministers een
parade af nam (zie
foto) riep het Franse
volk op tot nationale
eenheid. De meeste
feestelijkheden
speelden zich af in
het begin van de
nacht en
concentreerden zich
rond het traditionele
vuurwerk.
otü
«bi
i. Amerikaanse voorstellen om de
groei in het Westen.
Schmidt heeft zich fel verzet tegen
groei van de economie van zijn land
te versnellen. Terwijl de bondskan
selier een bezoek brengt aan de Ver
enigde Staten heeft de Westduitse
Bundesbank het disconto verlaagd
naar 4,5 procent ter stimulering van
de economische bedrijvigheid.
Onder één hoedje
De socialisten waren woedend en
beschuldigden sir John (zelf een
voormalige socialistische voorman)
van het onder één hoedje spelen met
de oppositie. Bovendien werd gezegd
dat het besluit ongrondwettig was,
maar deskundigen bestreden dit la
ter. Labour hekelde vooral het feit
dat de gouverneur-generaal een
rechtmatig gekozen regering met
een meerderheid in het Huis van
Afgevaardigden had vervangen door
een niet gekozen minderheidskabi
net en daarbij het volk passeerde.
Dat volk stemde enige maanden la
ter in grote getale tegen de socia
listen.
Het vertrouwen van de socialisten in
Kerr was echter verdwenen en ook
nu nog moet men niets van hem
hebben. Een vroegere Labour-minis
ter, die eens een goede vriend was
van Kerr, zei gisteren dat de gouver
neur-generaal een beschaipende
plaats in zal nemen in de Australi
sche geschiedenis. „Ik veracht
Kerr". aldus oud-minister McClel
land.
De Rhodesische regering heeft giste
ren een begroting ingediend waarop
26 procent van de uitgaven bestemd
is voor de defensie. De regering heeft
geen nieuwe belastingverhogingen
ingevoerd in het vertrouwen dat de
recente verhogingen van de inkom
sten- en omzetbelasting genoeg zul
len opbrengen. De Rhodesische pre
mier verklaarde dat zijn land hevig
te lijden heeft van de internationale
economische recessie en van de in
ternationale efconomische boycot,
terwijl een toenemend aantal blan
ken het land verlaat en de kosten
van de oorlogvoering stijgen. Niette
min is Rhodesië erin geslaagd het
overschot op de betalingsbalans te
vergroten door de importen te beper
ken. Het bruto nationaal produkt
daalde het afgelopen jaar en ook
voor dit Jaar wordt een verdere da
ling verwacht, aldus de premier. In
de komende weken zullen de begro
tingen van de afzonderlijke ministe
ries door het Rhodesische parlement
besproken worden.
In een militair communiqué van de
Rhodesische regering werd gisteren
meegedeeld dat in de afgelopen twee
dagen 19 zwarte guerrillastrijders ge
dood zijn, onder wie twee comman
danten.
WASHINGTON (Reuter, UPI,
AP) De Amerikaanse vracht
helikopter, die gisteren boven
Noordkorea is neergeschoten
heeft door een „navigatiefout"
de demarcatielijn tussen
Noord- en Zuidkorea over
schreden. Dit heeft de Ameri
kaanse president Jimmy Car
ter bekendgemaakt. Bij het in
cident zijn drie bemanningsle
den van het hefschroefvlieg-
tuig van het type Chinook
omgekomen en is één gevan
gengenomen.
Tijdens een ontmoeting met demo
cratische senatoren vertelde de pre
sident dat Zuldkoreaanse militairen
een schot hadden gelost op de heli
kopter om de bemanning te waar
schuwen, dat ze Noordkoreaans
grondgebied naderde. De beman
ning zette het toestel aan de grond
om te inspecteren of er schade was,
steeg weer op en werd vervolgens
door Noordkoreaans geweervuur
neergehaald. Volgens Carter werden
twee bemanningsleden gedood bij
het neerstorten en kwam een derde
om tijdens de vuurwisseling. Over de
verblijfplaats van het vierde beman
ningslid is niets bekend.
Wij proberen de Koreanen te laten
weten dat onze bemanning een fout
maakte en we willen het incident
niet laten escaleren tot een confron
tatie", aldus Carter. Het toestel
maakte een vlucht van de westkust
van Zuid-Korea naar de Oostkust.
Carter gaf niet aan op welke plaats
precies het toestel werd neerge
haald. Hij zei dat contact is opgeno
men met de Noordkoreanen en dat
de Amerikanen een ontmoeting bij
Pamoenjon hebben voorgesteld voor
vandaag. De Noordkoreanen hebben
Inmiddels laten weten morgen een
bijeenkomst van de bestandscom
missie bij Panmoenjon te willen.
Woordvoerder Thomas Ross van het
Pentagon heeft bekendgemaakt dat
de Amerikaanse troepen in Zuid-Ko
rea „in staat van normale waak
zaamheid" zijn gebracht.
Het incident was gistermorgen ge
meld door radio-Noordkorea. Dat
meldde dat het Amerikaanse hef-
schroefvllegtuig „illegaal diep door
drong in het luchtgebied boven onze
kant, in strijd met de militaire be
standsovereenkomst" en werd neer
gehaald „in het deel (van de demar
catiezone) aan onze kant „door ge
schut van het Koreaanse volks
leger."
BELGRADO (Reuter, AP) -
Oost en West zijn gisteren in
Belgrado akkoord gegaan met
een voorstel van de neutrale
landen over de agenda van de
dit najaar te houden conferen
tie over Europese veiligheid.
De plenaire vergadering van de
voorbereidingsbijeenkomst van de
in oktober te houden conferentie die
de naleving van het in augustus 1975
overeengekomen akkoord van Hel
sinki moet controleren, duurde gis
teren slechts enkele minuten. Giste
ren kregen de neutrale landen de
tijd hun tussenvoorstel uit te wer
ken. Vandaag zullen zij dat in de
plenaire vergadering Indienen.
Volgens westerse bronnen is de
doorbraak bereikt tijdens een eten
tje dat werd bijgewoond door het
hoofd van de Amerikaanse delegatie
Albert Sherer, zijn Russische colle
ga Worontsow en enkele andere de
legatieleiders. De partijen zouden
het eens zijn geworden over de
kwestie van de duur van de confe
rentie. De Amerikanen willen praten
totdat men uitgesproken is. De Sow-
jet-Unie staat een afgeronde tijds
duur voor ogen. De neutrale landen
zijn nu gekomen met een tussen
voorstel waarin staat dat de confe
rentie haar best moet doen om voor
15 december de besprekingen af te
ronden.
Het voorstel van de neutrale landen
bevat een tijdsschema voor het
werk van de conferentie, waarin ple
nair en in commissies zal worden
vergaderd. Wel zou men door moe
ten vergaderen tot overeenstem
ming bereikt is over een slotverkla
ring. Ook zou het hele slotakkoord
van Helsinki besproken moeten
worden, inclusief de zaak van de
mensenrechten.
Overigens duren de voorbereidende
besprekingen van de conferentie
van Belgrado al langer dan de dele
gatie van de Sowjet-Unie had ge
hoopt. De leider van de Sowjet-dele-
gatle zei gisteren een weddenschap
te hebben verloren dat de voorberei
dende besprekingen op vijftien Juli
zouden zijn afgelopen. De inzet van
de weddenschap: een vliegtuigkaar
tje naar Moskou.
LONDEN (UPI) De Britse regering heeft volgens doorgaans welingelichte kringen, besloten niet
langer te streven naar een vorm van sociaal contract tussen de sociale partners. Verwacht wordt
dat de Britse minister van financiën Denis Healey vandaag in het parlement een verklaring
hierover zal afleggen.
de geldontwaarding maar door
verzet van de belangrijkste vakbon
den zal dit Jaar moeten worden te
ruggekeerd tot de vrije loononder
handelingen.
Het kabinet besloot gisteren na een
twee uur durende bijeenkomst ver
der te vertrouwen op „het gezonde
verstand" van de vakbonden en hen
dringend te vragen het land niet
ernstig te schaden door een loonex
plosie. Het is de Britse regering twee
maal gelukt een sociaal contract af
te sluiten met als hoofddoel het in
de hand houden en terugdringen van
Volgens kringen rond het kabinet is
besloten geen witboek te publiceren
over de economische politiek van de
regering, zoals aanvankelijk de be
doeling was. Volgende week zal er
waarschijnlijk wel een economisch
debat zijn, waarna het kabinet het
vertrouwen van het parlement zal
vragen. De regering zal hierbij de
steun moeten krijgen van de liberale
fractie, omdat de eigen groep in de
minderheid is. Met de liberalen be
staat een verdrag, waarbij de rege
ring steun is toegezegd.
De Spaanse regering heeft op 8 juli de Carlistische Partij van
prins Karei Hugo de Bourbon Parma als wettige partij erkend.
Deze erkenning kwam precies een half jaar nadat de rechtse,
traditionalistische Carlistische partij van prins Sixto de Bour
bon Parma erkend werd. Beide partijen, die samen een verdwij
nend klein deel vormen van het politiek kleurrijke Spanje, staan
lijnrecht tegenover elkaar. Toch zit er een gemeenschappelijke
wortel onder de politieke standpunten van de twee Carlistische
bewegingen.
door Herman Amelink
i
Om die wortel op te graven moeten
we bijna twee eeuwen terug in de
gd geschiedenis. Aan het einde van de
Ri achttiende en het begin van de ne-
:n| gentiende eeuw gooide de Franse
lij revolutie het maatschappelijk bestel
in grote delen van Europa, dat het
gf eeuwenlang had uitgehouden, om
ver. De opstand van de burgerij te
gen de feodale staat bracht de mens
politieke rechten en vrijheden die hij
I tegenover de staat wilde handhaven:
)lf vrijheid van drukpers, vereniging en
rgadering, terugdringing van de
maatschappelijke macht van de
kerk, invoering van de liberale de
mocratie, kortom een regering voor
het volk en door het volk.
Belangen
De golf die de Franse revolutie
voortbracht liep echter dood op de
Wfhoge bergen van de Pyreneeën.
Spanje maakte niet de revolutionai
re omwenteling mee die de rest van
I Europa beleefde. In Spanje trok de
ook daar opgekomen liberale burge
rij niet ten strijde tegen de troon,
maar verbond zich met de monar
chie. Bovendien verzekerde die bur-
ij zich van de steun van een groot
deel van de katholieke kerk. Welis-
1 *aar hadden de liberalen het enor
me grondbezit van de kerk al in 1837
1 onteigend, maar de kerk bleef rijk
:fdoor bezit van aandelen, banken,
handelsfirma's, onroerend goed en
nutsbedrijven. Daardoor ontstond
een belangengemeenschap tussen li
berale burgerij, de kerkelijke top en
de monarchie.
Toen koning Ferdinand VII in 1833
overleed, werd hij, in strijd met de
geldende wetten opgevolgd door zijn
achterlijke dochter Isabel. De broer
van de koning, Carlos, die recht op
de troon had, voelde zich gepasseerd.
Hij kreeg de steun van de streng
katholieke boeren en de lagere lan
dadel. Van 1833 tot 1840 trok hij ten
strijde tegen de bevoorrechte klasse,
de liberale bourgeoisie. Deze eerste
Carlistische oorlog ruïneerde Span
je. Van 1873 tot 1876 werd de tweede
Carlistische oorlog gestreden die
Spanje nog verder achterop bracht.
De strijd van de Carlisten vond we
liswaar zijn aanleiding in de kwestie
van de erfopvolging maar werd in
feite veroorzaakt door het streng ka
tholieke verzet tegen de liberale,
vrijdenkende burgerij die zich mees
ter had gemaakt van het staatsappa
raat. Tegenover het „geen God en
geen meester" van de Franse revolu
tie stelden de Carlisten de strenge
katholieke monarchie
Franco
Het verbaast dan ook niet dat het
Carlisme, dat het grootste deel van
zijn aanhang in het agrarische Na-
varra heeft, tijdens de burgeroorlog
aan de kant van Franco stond in de
Prinses Irene, echtgenote van prins Karei Hugo de Bourbon
Parma, spreekt een bijeenkomst van Carlisten toe.
strijd tegen de atheïstische socialis
ten en communisten. Franco was
rooms en de republiek goddeloos en
rood. Franco verzette zich tegen de
liberale democratie waarvan ook
het Carlisme een tegenstander was.
De Spaanse caudillo ging echter
duidelijk te ver toen hij zichzelf als
alleenheerser uitriep in 1936. Dit ge
beurde enkele dagen na de dood op
28 november 1936 in Wenen van Al
fonso Carlos, de laatste rechtlijnige
afstammeling van troonpretendent
Carlos. De Carlisten hadden zo ge
hoopt dat Franco de monarchie zou
herstellen. Franco sprak hierover la
ter nog met prins Xavier, de vader
van Karei Hugo die door zijn neef
Alfonso Carlos enkele Jaren voor
diens dood als Carlistlsch regent
was aangewezen, maar dit" gesprek
betekende al feitelijk een breuk tus
sen Franco en het Carlisme. Inmid
dels had Franco al wel de Carlisti
sche beweging samengebracht met
de Falangisten in de door hem opge
richte Falange Espanola Tradicio-
nalista, waarvan de leden zich
kleedden in het blauwe hemd van de
Falange en de rode baret van het
Carlisme opzetten. Vele echte Fa
langisten staken die rode baret
meestal zo gauw ze konden weer in
hun broekzak, wat de kunstmatig
heid van dit bondgenootschap on
derstreept.
Modern verzet
De huidige tradionallstische Carlis-
prins Sixto
ten van prins Sixto, die naar schat
ting ongeveer 3000 aanhangers
heeft, vormen de meest rechtlijnige
voorzetting van het oude Carlisme.
ZIJ zijn voorstander van de traditio
nele monarchie. God, vaderland en
koning staan hoog in hun vaandel.
Ze belijden een vorm van katholicis
me van voor de tijd van paus Johan
nes XXI11 en zijn voorstanders van
het herstel van de oude statische
standenmaatschappij. Zij zijn de
verpersoonlijking van het oude feo
dale verzet tegen het moderne kapi
talisme van de liberale burgerij.
De Carlisten van Karei Hugo vor
men eigenlijk de moderne variant
van ditzelfde verzet. Reeds op Jeug
dige leeftijd bekeerde Karei Hugo
zich tot het socialisme. Hij werkte in
mijnen en in fabrieken van Asturië
en kwam daardoor in contact met
het werkende deel van de Spaanse
bevolking.
De verhouding tussen het Carlisme
en generaal Franco bereikte een
dieptepunt toen de generaal prins
Juan Carlos aanwees als zijn opvol
ger. Karei Hugo tekende steeds fel
ler protest aan tegen het dictatoria
le optreden van de caudillo en de
hele familie Bourbon Parma werd in
1968 het land uitgezet.
Van uit Frankrijk is Karei Hugo
verder gegaan met de strijd tegen de
dictatuur in Spanje, maar hij heeft
dit venset op een geheel nieuwe leest
geschoeid. De strijd tegen het bur
gerlijke kapitalisme wordt nu ge
voerd uit een socialistische gezichts
hoek. Prins Karei Hugo bepleit nu
een democratische monarchie, ar-
belderszelfbe8tuur. Het moderne
Carlisme is nog wel katholiek maar
met het gezicht naar bewegingen als
christenen voor het socialisme in
Latijns-Amerlka.
Aanhang te klein
Het meest verbazende is dat prins
Karei Hugo, die al voor de dood van
zijn vader Francois Xavier in mei
van dit Jaar als leider van het Carlis
me was aangewezen, erin geslaagd is
het overgrote deel van aanhangers
voor zijn opvattingen mee te krij
gen. Het Carlisme is. uit een oor
sprong van feodaal verzet tegen de
liberale burgerij en het daaruit
voortgekomen kapitalisme, gewor
den tot een post-llberale verzetsbe
weging tegen de kapitalistische
maatschappij. Het vasthouden aan
de monarchie en het behoud van het
katholicisme vormen de brug met
het oorspronkelijke feodale verzet
De invoering van een Carlistische
monarchie staat echter niet meer
voorop. Er zullen niet veel Carlisten
meer zijn die er nog op rekenen dat
hun Karei Hugo nog eens koning
van Spanje wordt. Daar is hun aan
hang ook te klein voor: 100.000 aan
hangers, zeggen de Carlisten zelf; de
helft zeggen voorzichtigere politieke
waarnemers.
De rol van prins Sixto de Bourbopn
Parma is geheel uitgespeeld sinds
hij het land uitgezet is. Maar ook
prins Karei Hugo zal nooit meer een
heldenrol vervullen op het Spaanse
politieke toneel. Zelf schijnt hij daar
ook niet op te rekenen door de grote
nadruk die hij steeds legt op het
belang van het herstel van de demo
cratie voor de arbeiders en andere
leuke dingen voor linkse Spaanse
mensen. Karei Hugo staat een fede
ratief Spanje voor ogen met allerlei
garanties voor zo groot mogelijke
Inspraak van onderaf. Die dingen
vindt hij veel belangrijker dan de
bezetting van de troon in Madrid.
Veel meer dan troonpretendent is
Karei Hugo geworden tot de leider
van een politieke partij. De toe
komst van het Carlisme ligt dan ook
in samenwerking met andere socia
listische groeperingen. Op eigen
kracht is de beweging te klein om
politiek enige Invloed uit te oefenen
De socialistische Arbeiderspartij
van Felipe Gonzalez monopoliseert
de betrekkingen tussen het Spaanse
en Westeuropese socialisme De
evenzeer internationaal Ingestelde
Karei Hugo zal het in Spanje dan
ook wellicht gaan zoeken bij de
socialistische Volkspartij van Tier-
no Oalvan. bij wie hij ideologisch
het dichtst staat. Op den duur zal er
van het Carlisme weinig meer over
blijven dan de jaarlijkse bijeenkom
sten op 9 mei op de Montejurra, de
Carlistische berg bij Pamplona
een folklore waarop Spanje zeker
zuinig zal zijn.
