ppositie Zuid-Afrika hergroepeert zich Europese top werkt ratjetoe af Meer oog gevaren kernenergie LEKKER -I nieuwe met EG Ecevit wil afspraken Israël verwerpt VS verklaring Elizabeth bekijkt gereduceerde vloot or gesprek tussen alle „gematigden" 'elipe op bezoek bij Adolfo Egypte toont tevredenheid Britten verlaten Europese voorzittersstoel Van der Stoel over top in Londen: JNSDAG 29 JUNI 1977 BUITENLAND Trouw/Kwartet ld jHANNESBURG (Reuter, UPI) Zuid-Afrika krijgt vandaag een nieuwe partij, i aai Verenigde Partij wordt opgeheven en er wordt een nieuwe partij opgericht die Jsti bestaan uit de Verenigde Partij en aanhangers van de democratische partij, bedoeling is dat de nieuwe partij de gematigde blanken bijeenbrengt die id zijn tot een gesprek met de gematigde zwarten. lemocratische partij is de groe- ig van oud-minister Theo Ger- t die uit de Nasionale Partij van iter gestapt is. Deze partij heeft ienteel geen zetels in het parle- it actievoorzitter van de Verenig- 'artij, die dertig zetels heeft in 171 stoelen tellende Zuidafri- mse parlement, Sir de Villiers laf verklaarde gisteren dat hij be- I is nog enige tijd het fractievoor- iiferschap te blijven waarnemen, yarn sprak echter de hoop uit dat er onddra iemand gevonden zal worden 6-OCais leider van de nieuwe partij zal 1 v£lnen optreden. Zuid-Afrika op het ogenblik rijf jig heeft, is een gematigde blanke g Hij die de polarisatie tussen extre- .tische standpunten kan voorko- n en een forum kan bieden van- ït gematigde blanken kunnen met gematigde niet-blan- nu er nog gematigden zijn", tw*is De Villiers. „Ik geloof dat een partij een nieuwe leider no- heeft. Daarom wil ik, als ik van- steun krijg voor de vorming een nieuwe partij, laten weten u^ri ik niet beschikbaar ben als haar Je*üwe fractieleider". Sir De Villiers, l^Hsedert 1956 de leiding had van de lenigde Partij, voegde daaraan dat hij wel tijdelijk het fractie- ^nrzitterschap wilde waarnemen. i een discriminatie opheffing van de Verenigde Par is een belangrijke politieke ge- irtenis in Zuid-Afrika. De partij rd in 1934 gevormd en door het nengaan van de partijen van de leraals Jan Smuts en Barry Hert- ADVERTENTIE zog. In 1938 werd zij regeringspartij, wat zij bleef tot 1948. De nieuwe oppositiepartij, die waar schijnlijk Verenigde Confederale Partij zal gaan heten, zal o.a. de wetten afwijzen die op grond van ras en kleur discrimineren. Vijf leden van de Verenigde Partij hebben ge zegd dat zij niet aan de nieuwe partij zullen deelnemen. De stichters van de nieuwe partij hebben weinig succes geboekt in hun pogingen tot toenadering aan het adres van de Progressieve Her vormingspartij van Colin Eglln. Eg- iin hoopt dat de dissidente leden van de Verenigde Partij zich bij zijn groe pering zullen aansluiten. De progres sieve Hervormingspartij heeft twaalf zetels in het parlement. PORTSMOUTH (ANP, UPI) Ko ning Elizabeth heeft gisteren de vlootparade ter gelegenheid van haar kroningsjubileum afgenomen. Honderdduizenden kijklustigen sloegen het schouwspel in de So lent voor Portsmouth vanaf de wal gade. Toen de koningin de vorige maal een vlootschouw bijwoonde, dat was in het kroningsjaar 1953, kon den haar admiraals nog kiezen uit meer dan achthonderd schepen van de Royal Navy, die toen op die van de Verenigde Staten na de grootste ter wereld was. Ditmaal moesten zij bijna alles wat nog kon drijven inzetten om toch nog hon derd oorlogsschepen bij elkaar te krijgen. De landen van de NAVO leverden een bijdrage met zeventig schepen. Maar dat was niet het enige ver schil. In 1953 wierpen de op de oorlogsbodems in rijen opgestelde matrozen hun mutsen in de lucht en verwelkomden hun vorstin met drie .hurrah's". Ditmaal had ko ningin Elizabeth de marineleiding discreet laten weten dat zij het woord ..hurrah" niet op prijs stelt en dat de matrozenhooray" moes ten roepen, hetgeen gisteren dan ook gebeurde. Langzaam voer het Jacht van de koningin langs de rijen oorlogs schepen, waarvan het 43.000 ton metende Britse vliegdekschlp „Ark Royal" het grootste was. Het was het laatste evenement voor de „Ark Royal", die hierna naar de sloper wordt gebracht. Lagerhuislld Michael Spicer com mentarieerde dat wat de koningin nu zag een „gecastreerde" versie van het verleden was. „Het is de enige gebeurtenis in haar Jubileum programma waarover we ons niet dienen te verheugen. De aanblik van haar armzalig kleine vloot moet haar wel in verlegenheid brengen als het orkest het „Brit- tannla rules the waves" speelt", aldus Spicer. De betrekkelijk kleine maar niette min wat gevechtskracht betreft sterke Britse groep omvatte o.m. vier met kernwapens uitgeruste on derzeeërs. vijf raket-Jagers, de krui sers Black en Tiger, alsmede de Wilton, het eerste van van kunst stof vervaardigde oorlogsschip. Betoging De Zuidafrikaanse politie heeft gis teren in de zwarte woongemeen schap Atteridgeville bij de hoofd stad Pretoria met charges, traangas en een „niesmachine" een einde ge maakt aan een betoging van scholie ren. De politie greep naar haar zeg gen in toen de jongeren stenen be gonnen te gooien naar schoolgebou wen, en een vrachtwagen met bier. Eerder had de politie al 23 jongeren uit Atteridgeville en Mamelodi (een andere zwarte wijk van Pretoria) opgepakt toen zij in de hoofdstad zelf wilden gaan demonstreren. In Soweto, de zwarte woonwijk van Jo hannesburg, was het gisteren rustig, aldus inlichtingen van de Zuidafri kaanse politie. Wel werden alle uit valswegen van Soweto afgesloten na geruchten dat Jongeren van plan zouden zijn een mars op Johannes burg te ondernemen. De Zuidafrikaanse politie deelde gisteren verder mee dat ze drie in Angola opgeleide nationalistische guerrilla's had gearresteerd en auto matische wapens van communisti sche oorsprong in beslag had geno men. Sinds de aanslag in Johannes burg door drie nationalistische ver zetsstrijders waarbij twee blanke Zuidafrikanen om het leven kwa men zijn in totaal acht verzetsstrij ders gearresteerd. ANKARA (AFP, UPI. Reuter) Turkije wordt ln zijn ontwikke ling en industrialisering gehinderd door de huidige afspraken met de Europese Oemeenschap. Daarom wil de nieuwe Turkse regering van premier Ecevit op korte termijn nieuwe onderhan delingen beginnen. Dit heeft Ecevit gisteren verklaard toen hij het programma van zijn nieuwe regering aan het Turkse parle ment voorlegde. Kenmerkend was het feit dat leden van de rechtse oppositie de zaal demonstratief verlieten toen Ecevit zijn minderheidskabinet presenteerde. De Spaanse premier Adolfo Suarez heeft een ontmoeting gehad met zijn voornaamste politieke opponent en leider van de Spaanse socialistische arbeiderspartij, Felipe Gonzalez (links). Het kabinet van Ecevit zal volgende week na de discussie over het rege ringsprogramma van het parlement een vertrouwensvotum moeten krij gen. Ecevit's kabinet komt dertien zetels in het parlement tekort om over de absolute meerderheid te kunnen beschikken. Ecevit hoopt dit tekort aan zetels te kunnen over bruggen met de steun van onafhan kelijke parlementsleden en dlsslden- TEL AVIV, CAIRO (UPI, Reuter) Terwijl Israël de laatste verklaring van de Amerikaanse regering over het Midden-Oosten ongewoon hard vond en het daarom verworpen heeft toonde men zich in Egypte zeer verheugd over de Amerikaanse standpuntbe paling. Maandag had de woordvoerder van het ministerie van buitenlandse za ken in Washington, Hodding Carter laten weten dat Israël zich tot terug trekking uit de ln 1967 bezette gebie den bereid moet verklaren in he kader van een algehele vredesrege ling. Carter benadrukte dat de wes telijke Jordaanoever hierbij inbegre pen is. De Israëlische premier Mena me Arabische eisen zou aanmoedi gen. Dat de Amerikaanse verklaring inderdaad als een aanmoediging in de Arabische wereld werd begrepen bleek uit commentaren in de Egypti sche pers, waarin zij omschreven werd als „zeer sterk pro-Arabisch" en als een „Amerikaanse waarschu- chem Begin heeft in het verleden wing aan Israël", herhaaldelijk laten weten dat de westelijke Jordaanoever onderdeel In Jeruzalem wijst men erop dat de uitmaakt van het historische Israël. Amerikaanse verklaring Israëls dui delijke bereidheid om over alles zon- In Jeruzalem meenden Israëlische der uitzondering met de Arabieren te functionarissen gisteren dat de laat- willen onderhandelen zou negeren, ste Amerikaanse verklaring de kan- Bijzonder ongelukkig vindt men het sen op vrede niet zou kunnen bevor- tijdstip van publlkatle van de ver deren en dat zij vermoedelijk extre- klaring, slechts enkele weken voor het bezoek van premier Begin aan Washington. Ook toonden Israëli sche functionarissen zich teleurge steld over de bewoordingen waarin de Amerikaanse verklaring was opgesteld. Onder meer werd er ge sproken over een „soort vrede" ln plaats van „volledige vrede" en „stappen naar normalisering van de betrekkingen" tussen Israël en de Arabische landen in plaats van „nor malisering van de betrekkingen". In Londen maakte gisteren een woordvoerder van het Britse minis terie van buitenlandse zaken bekend dat Groot-Brittannië de Amerikaan se verklaring volledig ondersteunt. ten van verschillende kleinere partij en. Politieke waarnemers vrezen echter voor de toekomst van het kabinet Ecevit. Immers het en bloc vertrek van de rechtse oppositie tij dens Ecevits toespraak liet weinig twijfel over ten aanzien van de op stelling van de oppositie. Ecevits regeringsprogramma Is op enkele punten gematigder dan de campagnebeloften van zijn Republi keinse Volkspartij. Die gingen ook tamelijk ver. aangezien Ecevit er vast van overtuigd was dat de ver kiezingen van 5 Juni hem de absolute rrfeerderheid gingen opleveren. Een van de offers die aan de politieke realiteit zijn gebracht is de belofte tot legalisering van de Turkse com munistische partij. Ecevit zei dat Turkije zijn defensie- pplitlek zal dienen te herzien, echter zonder dat dit afbreuk doet aan de verplichtingen als Navo-lid. Ook op het defensievlak, kondigde Ecevit aan, zal Turkije de tering naar de nering moeten zetten, want nadat de Verenigde Staten hun militaire hulp verlening in 1974 opschortten als „straf" voor de Turkse invasie op Cyprus „hebben wij bij het voldoen aan onze Navo-verplichtingen een te zware wissel op onze economische mogelijkheden getrokken". Ecevit sprak van een „bittere ervaring die heeft geleerd hoe gevaarlijk het is op een militaire hulpbron (de V.S.) te vertrouwen". oor Bert van Panhuis ONDEN De Britten sluiten vandaag het voorzitterschap van de Europese Gemeenschap af let een Europese topconferentie, die een ratjetoe aan gespreksonderwerpen zal hebben. De erwachtingen zijn dat weinig spectaculairs zal worden besloten. Aan het slot zal Groot- rittannië het voorzitterschap voor zes maanden overdragen aan België en hebben premier Leo ïndemans en zijn gloednieuwe minister van buitenlandse zaken en oud-EG-commissaris (enri Simonet de touwtjes in handen. et voorzitterschap van Groot-Brit- |nnië, het eerste sinds de toetreding ereneenhalf jaar geleden tot de ge- teenschap. zal met gemengde ge- )elens worden beoordeeld. Er de en zich enkele diep ingrijpende ge- ïurtenissen voor zoals het overlij- tn van de Britse minister van bui- inlandse zaken Tony Crosland en jn opvolging door de arts David wen. Daarnaast zorgde de „verte- mwoordiging" van de EG bij de tonomische topconferentie in Lon en voor veel opwinding. I viel het organisatorische talent ln de Britten tegen, de andere part- ers in de EG hebben enkele malen jweten dat er een Brit aan het )ofd van de tafel zat. Geweten in ^e zin dat de verschillende Britse inisters er voor het eigen land zo- iel als maar mogelijk was trachtten it te slepen. Voorbeelden zijn de nredens van minister John Silkin m landbouw en zijn college's Tony enn van energie en Judith Hart van itwikkelingssamenwerking. »"iritse olie inn wist te bereiken dat de prij zenslag binnen de landbouwmara- thons zeer voordelig uitviel voor de Britse consument. Benn wist zich de collega's van het lijf te houden, die via een gezamenlijk EG-energiebe- leid een greep trachtten te krijgen op de Britse Noordzee-olievondsten en -winsten en Judith Hart sleepte er een hulpregeling voor voormalig Britse gebieden, die niet met de EG geassocieerd zijn, door. Deze optre dens hebben de andere EG-landen nog wel eens geprikkeld omdat men van mening was dat de ministers hun positie misbruikten. Aan dit „doordouwen" van de Brit ten zullen ook hun reserves ten op zichte van de gemeenschappelijke markt Silkin, Benn en Hart willen alle drie dat Londen zich uit de EG terugtrekt debat zijn geweeat. On der het motto: zolang we er in zitten zullen we er zoveel mogelijk uit halen. Terugblik Maar terug naar de bijeenkomst van vandaag en morgen. Ongetwijfeld zal worden teruggeblikt op de econo mische top van vorige maand maar het is nog te kort geleden om al bepaalde conclusies te trekken over het toen aanvaarde beleid ten aan zien van de bestrijding van de geld ontwaarding en de werkloosheid, met name die onder de Jongeren. Gesproken wordt er ook over het resultaat van de driepartijenconfe- rentie met regeringen, Europese Commissie, werkgevers en vakbon den over de werkgelegenheid, die eergisteren ln Luxemburg is ge houden. Werkgelegenheid speelt ook een rol bij de plannen van de commissie, het dagelijks bestuur van de EG. om meer geld te gaan lenen op de kapi taalmarkt om daarmee de zwakke regio's binnen de gemeenschap te helpen, de investeringen te stimule ren en de industrieën te herstructu reren. Deze maatregelen kunnen een positieve invloed hebben op de werk gelegenheid, die in de zwakke regio's aanzienlijk kwestbaarder is dat in de rest van de gemeenschap. De EG- regeringsleiders zijn over het alge meen niet wild van de plannen en onder leiding van de Westduitse bondskanselier Helmut Schmidt zal voor veel tegenwind worden gezorgd. Met spanning kijkt de Brusselse ambtenarij uit naar de discussie over het zogeheten JET-project. JET staat voor Joint European Torus en behelst een onderzoek om de kernfu sie verder te ontwikkelen. De kernfu siereactoren worden als „schoner" gekenschetst dan de kernsplltslngs- reactoren en alleen al daarom is dit project van groot belang voor de toekomstige Europese energie-voor ziening. De Europese regeringen zijn van mening dat dit JET-project van de grond moet komen maar het pro bleem is: waar. De meerderheid van de negen ziet het meest in West- Duitsland maar Groot-Brittannië meent met Culhara bij Oxford de beste faciliteiten te hebben en wei gert daarom een stemming over JET zolang de anderen niet overstag gaan. Intussen is het wel de hoogste tijd voor een besluit want morgen lopen de contracten met aangezoch te onderzoekers af. Als er geen be sluit valt over JET kunnen we het project wel bijzetten in het wassen beeldenmuseum van madame Tus- saud onder de titel „Europese ener- giedroom" aldus twee weken gele den een sombere energie-commissa ris Guido Brunner. Het overleg van de ministers van buitenlandse zaken op Leeds Castle zal zeker een vervolg krijgen op deze Europese Raad. Het ging toen voor namelijk over de problemen rond de uitbreiding van de gemeenschap met de Zuid-Europese landen (Grle- De Europese Gemeenschap verliest morgen haar Engels accent. Premier Callaghan en minister van buitenlandse zaken Owen zitten voor het laatst op de voorzitterstoel van de gemeenschap. Van links naar rechts Roy Jenkins, ook een Brit en voorzitter van de Europese commissie, premier James Callaghan en minister David Owen. kenland, Portugal, Spanje. Turkije en Malta). Die problemen liggen vooral op het vlak van de economi sche ontwikkeling van die landen en de logheid en stroefheid van een grote gemeenschap. Het is geen ge heim dat de Zuideuropese landen moeilijke partners zijn en een aantal regeringen ziet de vergroting met lede ogen aan. zeker nu er aan ver bouwing van de EG nog wel wat te verbeteren is. Niettemin is het on derwerp er weer levensgroot nu Spanje zich tot de democratische structuren heeft bekeerd en onge twijfeld binnenkort om het lidmaat schap van de EG zal vragen, dit in navolging van Griekenland en buur man Portugal. Midden-Oosten De kans bestaat nog dat de negen een verklaring zullen uitgeven over het Midden-Oosten naar aanleiding van het optreden van de nieuwe re- gering-Menachem Begin in Israël. Vrijwel zeker is dat de acht collega's van James Callaghan aan hem zullen vragen hoe het staat met de Britse deelname aan de rechtstreekse Eu ropese verkiezingen van volgend jaar Daar de Britse premier met geen mogelijkheid kan zeggen hoe de stemming in het parlement zal uitvallen zal hij moeten grijpen naar een fraaie gemeenplaats over de EG Of dat zal worden gewaardeerd is zeer de vraag. Callaghan zou wensen dat hij het Britse voorzitterschap met iets vrolijkers had kunnen over dragen. an onze Haagse redactie EN HAAG Minister van der toel (buitenlandse zaken) verwijt Europese Commissie (het dage- |ks bestuur van de Europese Ge- eenschap) te weinig oog te heb- ïn voor de gevaren van kern >e Europese Commissie houdt zeer érk het oog op de economische kanten in de zaak en te weinig op de veilig- iidsfactoren en het probleem hoe sprei- hg van kernwapens tegen te gaan is. vind ik een ppunt van kritiek", aldus in der Stoel. Hij verwacht dat de pro- emen rond het gebruik van kemerner- Ne ook ter sprake zullen komen op de Wflropese top ontmoeting van rege- frgsleiders en ministers van buitenland- JÜ zaken van de negen EG-landen van- wtag en morgen in Londen. imerika tderland zal daar „krachtige steun" ge in aan het Amerikaanse onderzoek naar ëthoden kernenergie te gebruiken zon- ir dat daarbij grote hoeveelheden plu- hium (geschikt voor atoombommen) I ontstaan. Nederland meent echter dat deze studie te laat komt om de huidige risicovolle praktijk nog te vervangen. Mi nister Van der Stoel vindt daarom dat behalve de studie ook gewerkt moet wor den aan een veiligheidssysteem dat voor komt dat het plutonium voor atoombom men gebruikt wordt, dan wel in verkeer de handen valt. Onder controle van het Internationale atoomagentschap in We nen zouden regels voor de opslag van plutonium ontwikkeld moeten worden. De Amerikaanse voorstellen hebben In ternationaal overleg over het gebruik van kernernergie verhevigd. Zo maakt de Australische regeringsadviseur voor kernenergie Fox dezer dagen een ron dreis door West-Europa waarbij hij bin nenkort ook Nederland zal aandoen. Aur- stralië is één van de wereldleveranciers van uranium, na verrijking, de brandstof voor kernreactoren. De discussie over de veiligheid van kern energie en het tegengaan van de versprei ding van kernwapens speelt ook een be langrijke rol in de besluitvorming over Almelo, de uitbreiding van de aldaar ge vestigde ultracentrifuge fabriek. Minister van der Stoel kon gisteren niet zeggen wanneer over deze zaak een beslissing zal vallen. Technische deskundigen van En geland, Nederland en West-Duitsland (de drie partners in het ultracentrifuge-pro ject) zullen op 12 juli weer een bespreking hebben. Palestijnen Minister Van der Stoel vindt, in navol ging van de Amerikaanse president Car ter. dat de Palestijnen een „homeland" moeten krijgen. Desgevraagd zei hij niet direct een goede Nederlandse vertaling voor het woord „homeland" te weten, maar algemeen omschreef hij het als een gebied waarbinnen de Palestijnen hun eigen identiteit kunnen beleven. In dat verband zei minister van der Stoel gisteren voorts enigerlei stap van de nieuwe Israëlische regering die ertoe zou leiden dat de bezette westelijke Jordaan oever definitief Israëlisch gebied zou wor den, af te wijzen. Hij doelde daarbij op de mogelijke vestiging van nieuwe joodse nederzettingen op de westbank. Van der Stoel toonde zich ongerust over het ge brek aan vooruitgang in de richting van vredesonderhandelingen tussen Israël en de Arabische landen. Hij meende echter dat het te vroeg is om een oordeel te geven over het beleid van de nieuwe Israëlische regering Begin. Van der Stoel verwacht dat de Mldden- Oostenproblematiek op de Eruopese top, vandaag en morgen in Londen, aan de orde zal komen. De negen EG-landen zullen wellicht met een nieuwe gezamen lijke verklaring over het midden-Oosten naar bulten komen. In januari van dit jaar stelden de negen landen zo'n verkla ring al op. maar die werd geheim gehou den onder meer om de Amerikaanse mi nister van Buitenlandse zaken Vance, die toen in het Midden-Oosten was, niet voor de voeten te lopen. Ondemocratisch Over de Europese Oemeenschap zelf zei Van der Stoel dat er een uitspraak moet komen tegen het lidmaatschap van onde mocratische landen van de gemeen schap. Zo'n uitspraak zou gedaan moe ten worden in het kader van de directe verkiezingen van het Europese Parle ment. Mocht ooit een lidstaat van de EG ondemocratisch worden, dat zou dat land op basis van die uitspraak geïsoleerd kunnen worden Minister van der Stoel noemde als voorbeeld het niet meer uit nodigen van zo'n land voor top-conferen- tles. Uitstoting van ondemocratische lid staten is echter onmogelijk, het verdrag dat tot de gemeenschap leidde, staat dat niet toe Van der Stoel zei verheugd te zijn dat de politieke barrières die tot nu toe toetre ding tot de EG van Spanje tegenhielden, lijken te verdwijnen. Dit tenminste in dien in de Spaanse regeringsverklaring duidelijk wordt uitgesproken dat het par lement echte bevoegdheden zal krijgen. In dat geval kunnen onderhandelingen over Spanjes toetreding beginnen zodra Spanjé daarom verzoekt. De gemeenschap zal waarschijnlijk ook met Griekenland en Portugal onderhan delingen over toetreding voeren. Neder land vindt dat alle drie de landen bij de gemeenschap getrokken moeten worden omdat dit tot de politieke stabiliteit en de democratie in die landen kan bijdra gen. Wel voorziet hij grote economische problemen, met name voor Portugal dat feitelijk nog de status van een ontwikke lingsland heeft. Portugal moet volgens Van der Stoel wel het vooruitzicht krij gen EO-lid te kunnen worden, maar het zal nog wel Jaren duren voordat het land zich tot het gewenste economische ni veau heeft ontwikkeld.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 7